1

Marianna Kosyl
Nauczyciel

Centrum Kształcenia Praktycznego
w Siedlcach

Dzieci przewlekle chore w szkole

- cukrzyca

Cukrzyca

jest stanem chorobowym powstającym w następstwie niedoboru lub zupełnego braku

insuliny w organizmie ludzkim.
Cukrzyca (diabetes mellitus)- moczówka cukrowa-

określa najłatwiej dostrzegalny objaw choroby: oddawanie

dużych ilości moczu zawierających cukier.

Rodzaje cukrzycy:

•

Insulinozależna

•

-

wymagająca bezwzględnego leczenia insuliną, występuje u dzieci i ludzi młodych,

tzw.;

cukrzyca młodzieńcza;

Insulinoniezależna

-

ujawnia zwykle u ludzi starszych i w średnim wieku, chorzy są często otyli, do

uzyskania poprawy wystarcza często dieta i odchudzanie.

c. insulinozale

żna- młodzieńcza

c. insulinoniezale

żna- dorosłych

choruj

ą głównie

dzieci i młodzież

dorośli

Pocz

ątek choroby

raczej nagły (dni, tygodnie)

często niedostrzegalny, powolny

Objawy

narastające pragnienie, oddawanie

dużych objętości moczu

może nie być żadnych uchwytnych
objawów

stan od

żywienia przed

rozpocz

ęciem leczenia

zwykle upośledzony a nawet
wyniszczenie

często nadmierna otyłość

leczenie insulin

ą

konieczne

często wystarcza dieta i
odchudzanie

leki doustne

nieskuteczne

skuteczne

zagro

żenie kwasicą ketonową

Tak

raczej wyjątkowo

kontrola (leczenie) cukrzycy

trudna, cukrzyca czasem bardzo
chwiejna (niestabilna), konieczne
zmiany dawkowania insuliny

cukrzyca stabilna, łatwa do
wyrównania

Mechanizm choroby:

Wszystkie komórki łączy wspólna zależność od źródła energii, którym jest zachodząca

wewnątrzkomórkowo przemiana glukozy.

Przerwy w podaży glukozy i niedostateczne wytwarzanie energii uniemożliwiają prawidłową pracę komórek.

Zasadniczym źródłem glukozy jest pokarm.

Węglowodany aby mogły być wchłonięte w przewodzie pokarmowym, muszą być rozłożone na cukry proste
(glukoza, fruktoza, galaktoza).

W tej postaci wchłaniane są z jelit do krwi i tam podlegają dalszym przemianom, na które zasadniczy wpływ

wywierają hormony: insulina i glukagon.

Wydzielane są one przez komórki wysp trzustkowych.

Znane są 4 rodzaje hormonów białkowych wydzielanych przez komórki tych wysp:

• Komórki A

wydzielają glukagon,

• Komórki B

produkują insulinę, stanowią zdecydowaną większość,

• Komórki D

wydzielają hormon somatostatynę, jest ich ok. 10% wszystkich komórek, ma hamujący

wpływ na komórki A i B,

• Komórki PP

syntetyzują peptyd trzustkowy, występują pojedynczo.

2

Insulina

Sygnałem do wydzielania insuliny jest zwiększona zawartość glukozy we krwi (po jedzeniu). Insulina umożliwia
przechodzenie glukozy z krwi do tkanek i komórek, które zale

żnie od potrzeby mogą zużywać glukozę

do

wytwarzania energii lub odkładają ją jako substancje zapasowe w wątrobie (glikogen).

Insulina wpływa również na przemianę aminokwasów, tworząc z nich białka niezbędne do budowy komórek-

organizm może więc rosnąc i rozwijać się.

Zwiększa też zapasy w tkance tłuszczowej.

W miarę zmniejszania się stężenia glukozy we krwi, wydzielanie insuliny zmniejsza się (możliwość wystąpienia

niedocukrzenia), i zaczynają działać komórki A wydzielające glukagon.

Glukagon

Glukagon do

ciera z krwią do wątroby i powoduje uwalnianie glukozy z zapasów glikogenu, lub dodatkowo

uwalnia kwasy tłuszczowe z tkanki tłuszczowej, z której komórki wątrobowe produkują glukozę- jest to proces
glukonogenezy.

U dzieci z cukrzycą wydzielanie insuliny jest znikome lub ustaje zupełnie na skutek zniszczenia komórek B.

Zaburzenia:



tkanki nie otrzymują glukozy,



nie gromadzą się zapasy glikogenu,



zahamowana jest synteza białka w organizmie,



aminokwasy zużywane są do wytwarzania glukozy (glukonogeneza),



następuje zwiększone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia),



głównym źródłem energii jest spalanie tłuszczów,



spalanie tłuszczów bez użytkowania glukozy jest niezupełne i prowadzi do powstania kwaśnych
substancji ketonowych,



organizm głoduje,

 organizm ulega zakwaszeniu

Zaś glukoza potrzebna tkankom, gromadzi się w nadmiarze we krwi i musi być wydalana z moczem.

Stężenie glukozy we krwi w zdrowym organizmie wynosi:

70- 150 mg%

Przyczyny cukrzycy u dzieci:

•

Genetycznie uwarunkowana podatność na zachorowanie

•

Infekcje wirusowe i nieprawidłowy system obronny, który doprowadza do zniszczenia własnych
komórek B.

Objawy cukrzycy u dzieci:

• zwieszone pragnienie

•

częste oddawanie moczu,

•

narastające osłabienie,

•

głód,

• chudniecie

•

pojawienie się niegojących zajadów, stanów zapalnych napletka i sromu,

•

spadek „energii życiowej”

Okres ujawniania się choroby trwa zwykle 2-3 tygodnie. U niemowląt i małych dzieci cukrzyca rozwija się

gwałtownie i w ciągu kilku godzin może doprowadzić do kwasicy ketonowej i śpiączki.

Powikłania cukrzycy:

Śpiączka ketonowa (cukrzycowa) jest stanem nieprzytomności spowodowanym kwasica ketonową, która

rozwija się wskutek braku lub znacznego niedoboru insuliny np. w wyniku błędów w leczeniu.

3

Kwasica ketonowa

-

duże pragnienie,

nie występuje nagle. Poprzedzają ją objawy:

-

wielomocz ze znacznym cukromoczem,

-

ketonuria,

Wygląd dziecka w stanie kwasicy:

-

czerwona, pałająca twarz,

-

skóra, wargi, błona śluzowa jamy ustnej i język są suche,

-

przyspieszony i

pogłębiony oddech,

-

z ust wyczuwalny słodkawoowocowy zapach acetonu,

Narastanie stanu kwasicy:

-

zaostrzone rysy twarzy,

-

trudne nawiązanie kontaktu z dzieckiem.

Ratunkiem dla dziecka jest podanie w porę insuliny. W przeciwnym razie dziecko zapada w śpiączkę, która

może skończyć się śmiercią.

Hiperglikemia

-

olbrzymie objętości moczu,

jest jednym z powikłań w kwasicy ketonowej. Polega ona na gromadzeniu dużych ilości glukozy

we krwi, co powoduje:

-

wymioty i odwodnienie organizmu,

-

spadek stężenia potasu i fluoru (niezbędne do funkcjonowania komórek),

-

zapaść krążeniową,

-

ciężką kwasicę prowadzącą do śmierci.

Hipoglikemia- niedocukrzenie

To zbyt niski poziom glukozy we krwi spowodowany nadmiarem insuliny, która powoduje szybką „ucieczkę”
glukozy z krwi do tkanek.


Objawy:

-

zimne poty,

-

drżenie rąk,

-

uczucie słabości,

-

gorsz, podwójne widzenie,

-

bóle głowy,

-

głód,

-

napady złego humoru,

-

bladość,

-

szerokie źrenice,

Gwałtowna reakcja organizmu na niedobór cukru we krwi służy ochronie mózgu przed niedożywieniem.

Spadek pozi

omu glukozy we krwi poniżej 49mg% może doprowadzić do:

- drgawek,
-

utraty przytomności.

Przyczyny:

-

wstrzyknięcie za dużej dawki insuliny,

-

niedostateczny dowóz pożywienia,

-

biegunka i wymioty,

-

duża aktywność fizyczna,

Leczenie:

-

podanie dziecku cukru w kostk

ach lub słodyczy.

4

Powikłania naczyniowe:

Są to zmiany w ścianie najdrobniejszych naczyń krwionośnych.

• Retinopatia cukrzycowa- zmiany w naczyniach siatkówki oka,

• Nefropatia cukrzycowa-

powoduje upośledzenie czynności kłębuszków nerkowych,

oraz

•

Zaćma – zmętnienie soczewek oka (katarakta).

Powikłania naczyniowe są następstwem zaburzeń przemiany ustrojowej wywołanej przez niedobór insuliny.

Rozwój dziecka chorego na cukrzycę:

Jeżeli kontrola cukrzycy jest dobra dziecko powinno rozwijać się prawidłowo.
W

przeciwnym razie mogą wystąpić zaburzenia:

 Zwolnione tempo wzrostu w pierwszym okresie,


Niższy wzrost,



Późniejsze dojrzewanie płciowe,

Zmiany te mogą się pogłębiać przy długotrwałych okresach niedostatecznego leczenia.

Główne zasady leczenia cukrzycy u dzieci:

• Odpowiednie dostosowanie dawek insuliny,

• 3-

krotne w ciągu dnia badanie moczu na zawartość cukru o acetonu,

• przestrzeganie diety,

• prowadzenie samokontroli,

• noszenie przy sobie cukru,

• przestrzeganie higieny osobistej.

Dziecko w szkole - rola wychowawców:

Należy:



zapewnić dziecku bezpieczeństwo,



odżywiać je zgodnie z potrzebami,



dziecko powinno uczestniczyć we wszystkich zajęciach tj.; gry zabawy, nauka.

Zalecenia:



poinformować nauczyciela , że dziecko jest chore na cukrzycę,



opiekun powinien znać podstawowe zasady postępowania w razie wystąpienia objawów
cukr zycy,



opiekun powinien przestrzegać godzin spożywania posiłków,



opiekun powinien mieć zapobiegawczo cukier.

Literatura:

Cukrzyca u dzieci; Ludwiczak, Symonides-

Ławecka, Olszowska; PZWL 1986

Cukrzyca u dzieci i jej leczenie; Ludwiczak, Symonides-

Ławecka; PZWL 1981

Cukrzyca u dzieci; Margolis; PZWL 1973
Zarys pediatrii; Szczepski, Walczak; PZWL 1984