1

Rachunkowość podatkowa

dr Piotr Gut

Katedra Rachunkowości

[e-mail]

pokój 117 C

Wykład 1

• Zajęcia organizacyjne
• Polski system podatkowy.
• Podstawy prawne rachunkowości

podatkowej

2

Pojęcie podatku

• publicznoprawne, świadczenie na rzecz Skarbu

Państwa, województwa, powiatu lub gminy,
wynikające z ustawy podatkowej.

• jednostronnie ustalane

• pieniężne

• przymusowe

• bezekwiwalentne (nieodpłatne)

• bezzwrotne

• o charakterze ogólnym

Podatek a opłata

• Podobieństwa:
• Przymusowe i bezzwrotne
• Jednostronnie ustalane przez organa państwa
• Charakter pieniężny
• Umniejszają majątek zobowiązanego
• Różnice:
• Ekwiwalentność opłaty - pobierana jest w związku

z konkretnymi czynnościami organów
państwowych lub samorządowych

• Ekwiwalentność pełna lub organiczona

3

Konstrukcja podatku

Podmiot podatku
• Każdy na kim ciąży obowiązek podatkowy
Przedmiot podatku
• Stan faktyczny lub prawny (zdarzenie) z którym

prawo podatkowe wiąże powstanie obowiązku
podatkowego

Podstawa podatku
• Ilościowo lub wartościowo skonkretyzowany

przedmiot podatku

• Kumulacja podatkowa: przedmiotowa,

podmiotowa, terytorialna

• Minimum podatkowe (np. kwota wolna od podatku

w PIT)

Konstrukcja podatku

Stawka podatkowa
• Procentowa - relacja podatku T do podstawy

opodatkowania M

• Kwotowa
Taryfa podatkowa
• Zbiór uporządkowanych stawek podatkowych
• Średnia stawka podatkowa t=T/M
• Graniczna stawka podatkowa dt=dT/dM
• Stawka stała – proporcjonalna T/M=constans
• Stawki zmienne – np. progresja podatkowa (np. w

PIT)

4

Taryfa (skala) podatkowa w PIT w

2014 r.

Podstawa opodatkowania

Wysokość podatku

Od

Do

0

3089

0 zł

3089

85528

18% minus kwota 556 zł 02 gr

85528

i więcej

14839,02 gr + 32% nadwyżki

ponad 85 528 zł

0,00%

5,00%

10,00%

15,00%

20,00%

25,00%

30,00%

35,00%

Ś

re

d

n

ia

s

ta

w

k

a

P

IT

Podstawa opodatkowania

Ś

rednia stawka PIT w Polsce w zale

ż

no

ś

ci od

podstawy opodatkowania w roku 2014

5

Konstrukcja podatku

Ulgi podatkowe
• Wyłączenie z podstawy opodatkowania

określonych wartości, prowadzące do
zmniejszenia wysokości podatku poprzez:

• Obniżkę stawek podatkowych (np. VAT 8%)
• Obniżka ustalonej kwoty podatku (np. odliczenia

od podatku części wydatków powszechne
ubezpieczenie na zdrowotne)

• Obniżenie podstawy opodatkowania (np.

odliczenia od dochodu darowizn na rzecz
organizacji pożytku publicznego)

Konstrukcja podatku

Wyłączenia podatkowe

• Wskazanie przez prawodawcę sytuacji,

która – mimo istnienia stanu faktycznego
lub prawnego powodującego powstanie
obowiązku podatkowego – pod określonymi
warunkami nie podlega opodatkowaniu (np.
otrzymane darowizny są wyłączone z
zakresu opodatkowania PIT)

6

Klasyfikacja podatków

Wg przedmiotu opodatkowania

• Przychodowe
• Dochodowe
• Majątkowe
• Od wydatków (konsumpcyjne)

Wg stosunku przedmiotu opodatkowania do

ź

ródła podatku

• Bezpośrednie – PIT, CIT
• Pośrednie – VAT, akcyza

Klasyfikacja podatków

Wg podziału dochodów między państwo a

samorząd

• Podatki stanowiące dochód budżetu państwa

(VAT, akcyza, podatek od gier, ryczałt
ewidencjonowany i od duchownych)

• Podatki stanowiące dochód gmin (rolny, leśny, od

nieruchomości, od środków transportowych, od
psów, karta podatkowa, spadki i darowizny, PCC,
opłata skarbowa)

• Podatki wspólne (PIT – 39,34% gmina, 10,25%

powiat, 1,6% województwo; CIT 6,71% gmina,
1,4% powiat, 15,9% województwo)

7

Obowiązek podatkowy a

zobowiązanie podatkowe

• Obowiązek podatkowy to wynikająca z ustaw

podatkowych nieskonkretyzowana powinność
przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z
zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach

• np. wydanie towaru rodzi obowiązek podatkowy w

VAT (art.19a ust. 1 VatU)

• Zobowiązanie podatkowe to wynikające z obowiązku

podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia
na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo
gminy podatku w wysokości terminie oraz w miejscu
określonych w przepisach prawa podatkowego

• np. VAT należny pomniejszony o VAT naliczony

płatny do 25. następnego miesiąca

Zobowiązanie podatkowe – kiedy

powstaje ?

Zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem:
• zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa

wiąże powstanie takiego zobowiązania;

• doręczenia decyzji organu podatkowego, ustalającej

wysokość tego zobowiązania.

Jeżeli przepisy prawa podatkowego nakładają na

podatnika obowiązek złożenia deklaracji, podatek
wykazany w deklaracji jest podatkiem do zapłaty.

Jeżeli w postępowaniu podatkowym organ podatkowy

stwierdzi, zadeklarowana kwota jest nieprawidłowa
wydaje decyzję, w której określa prawidłową
wysokość zobowiązania podatkowego.

8

Kto płaci podatki?

• Podatnik - osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka

organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca
na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu.

• Podatnik de lege i de facto
• Płatnik - osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka

organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana
na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia
i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we
właściwym terminie organowi podatkowemu (np.
notariusz oblicza, pobiera i wpłaca PCC od sprzedaży
nieruchomości, pracodawca PDOF od wynagrodzeń)

• Inkasent jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka

organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana
do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we
właściwym terminie organowi podatkowemu.

Odpowiedzialność podatnika,

płatnika i inkasenta

• Podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za

wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki

• Podatnik nie odpowiada za zaniżenie lub nieujawnienie

przez płatnika podstawy opodatkowania z tytułu
czynności, o których mowa w art. 12, 13 oraz 18 ustawy o
PIT (m.in. przychody ze stosunku pracy, umów zleceń,
umów o dzieło), do wysokości zaliczki, do której pobrania
zobowiązany jest płatnik.

• Płatnik odpowiada za podatek nieprawidłowo naliczony, a

także za podatek pobrany i niewpłacony

• Inkasent odpowiada za podatek pobrany i niewpłacony

9

Kiedy należy płacić podatki?

• Jeżeli podatnik jest obowiązany sam obliczyć i

wpłacić podatek, terminem płatności jest ostatni
dzień, w którym, zgodnie z przepisami prawa
podatkowego, wpłata powinna nastąpić np.
zaliczka na PIT do 20. a VAT-7 do 25. następnego
miesiąca, VAT 7K, VAT 7D do 25. dnia
następnego miesiąca po zakończeniu kwartału

• Decyzja ustalająca wysokość zobowiązania

podatkowego - termin płatności podatku wynosi 14
dni od dnia doręczenia.

• Decyzja określająca zobowiązanie podatkowe w

prawidłowej wysokości – termin płatności taki jak
deklaracji + odsetki

Podpisywanie deklaracji

• Podatnik, płatnik lub inkasent lub osoba będąca

ustawowym przedstawicielem

• Pełnomocnictwo do podpisywania deklaracji –

szczególny rodzaj pełnomocnictwa

10

Organy podatkowe

• Rządowe:
• Naczelnik Urzędu Skarbowego
• Naczelnik Urzędu Celnego
• Dyrektor Izby Skarbowej
• Dyrektor Izby Celnej
• Minister Finansów

Organy podatkowe

• Samorządowe:
• Wójt, burmistrz, prezydent miasta
• Starosta powiatu lub marszałek województwa
• Samorządowe kolegium odwoławcze

11

Księgi podatkowe vs rachunkowe

• Księgi podatkowe wg ordynacji podatkowej -

księgi rachunkowe, podatkowa księga przychodów
i rozchodów, ewidencje oraz rejestry, do których
prowadzenia, do celów podatkowych, na
podstawie odrębnych przepisów, obowiązani są
podatnicy, płatnicy lub inkasenci

Księgi podatkowe vs rachunkowe

Księgi rachunkowe obejmują zbiory zapisów
księgowych, obrotów (sum zapisów) i sald, które
tworzą:

1) dziennik;

2) księgę główną;

3) księgi pomocnicze

4) zestawienia: obrotów i sald kont księgi głównej

oraz sald kont ksiąg pomocniczych

5) wykaz składników aktywów i pasywów

(inwentarz).

12

Księgi w karcie podatkowej

• Ewidencja zatrudnienia (Rozporządzenie Ministra

Finansów w sprawie prowadzenia ewidencji
zatrudnienia z dnia 17 grudnia 2002 r. (Dz.U. Nr
219, poz. 1838);

• Ewidencje VAT – jeżeli podatnik jest podatnikiem

podatku VAT;

• Kasa fiskalna – jeżeli podatnik jest zobowiązany

do ewidencjonowania sprzedaży za pośrednictwem
kasy fiskalnej;

Księgi podatkowe w ryczałcie od

przychodów ewidencjonowanych

• Ewidencja przychodów z podziałem na stawki
• Wykaz środków trwałych i WNiP
• Ewidencja wyposażenia
• (Wyjątek: najem i dzierżawa)
• Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie

prowadzenia ewidencji przychodów i wykazu
ś

rodków trwałych oraz wartości niematerialnych i

prawnych z dnia 17 grudnia 2002 r. (Dz.U. Nr 219,
poz. 1836) tj. z dnia 16 kwietnia 2014 r. (Dz.U. z
2014 r. poz. 701)

13

Księgi podatkowe w ryczałcie od

przychodów ewidencjonowanych

• Ewidencje VAT – jeżeli podatnik jest podatnikiem

podatku VAT;

• Kasa fiskalna – jeżeli podatnik jest zobowiązany

do ewidencjonowania sprzedaży za pośrednictwem
kasy fiskalnej;

Księgi podatkowe w PIT

• Osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne

osób fizycznych oraz spółki partnerskie wykonujące działalność
gospodarczą, są obowiązane prowadzić:

• podatkową księgę przychodów i rozchodów, zwaną dalej

"księgą", z zastrzeżeniem art. 24a ust. 3 i 5,

• albo

• księgi rachunkowe, zgodnie ustawą o rachunkowości, w sposób

zapewniający ustalenie dochodu (straty), podstawy
opodatkowania i wysokości należnego podatku za rok
podatkowy, w tym za okres sprawozdawczy, a także
uwzględniać w ewidencji środków trwałych oraz wartości
niematerialnych i prawnych informacje niezbędne do obliczenia
wysokości odpisów amortyzacyjnych zgodnie z przepisami art.
22a-22o ustawy o PIT.

14

Księgi podatkowe w PIT

• Obowiązek prowadzenia księgi dotyczy również osób:

•

1) wykonujących działalność na podstawie umów

agencyjnych i umów na warunkach zlecenia, zawartych na
podstawie odrębnych przepisów;

•

2) prowadzących działy specjalne produkcji rolnej, jeżeli

osoby te zgłosiły zamiar prowadzenia tych ksiąg;

•

3) duchownych, które zrzekły się opłacania

zryczałtowanego podatku dochodowego.

Księgi podatkowe w PIT

•

Obowiązek prowadzenia księgi nie dotyczy osób, które:

•

1) opłacają podatek dochodowy w formach

zryczałtowanych – ryczałt od przychodów
ewidencjonowanych i karta podatkowa

•

2) wykonują wyłącznie usługi przewozu osób i towarów

taborem konnym;

•

3) wykonują zawód adwokata wyłącznie w zespole

adwokackim;

•

4) dokonują odpłatnego zbycia składników majątku:

•

a) po likwidacji działalności gospodarczej prowadzonej

samodzielnie,

•

b) otrzymanych w związku z likwidacją spółki niebędącej

osobą prawną lub wystąpieniem z takiej spółki.

15

Księgi podatkowe w PIT

•

Obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych dotyczy

osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek
jawnych osób fizycznych oraz spółek partnerskich, jeżeli
ich przychody, w rozumieniu art. 14 ustawy o PIT, za
poprzedni rok podatkowy wyniosły w walucie polskiej co
najmniej równowartość kwoty określonej w euro w
przepisach o rachunkowości tj. 1.200.000 EUR
(przeliczone wg średniego kursu NBP, obowiązującego w
dniu 30.09 roku poprzedzającego rok podatkowy)

• (w UoR - przychody netto ze sprzedaży towarów,

produktów i operacji finansowych za poprzedni rok
obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie
polskiej 1.200.000 EUR)

Księgi podatkowe w PIT

• Sposób prowadzenia podatkowej księgi przychodów i

rozchodów, szczegółowe warunki, jakim powinna
odpowiadać ta księga, aby stanowiła dowód pozwalający
na określenie zobowiązań podatkowych, oraz szczegółowy
zakres obowiązków związanych z jej prowadzeniem, a
także terminy zawiadomienia naczelnika urzędu
skarbowego o prowadzeniu księgi określa minister
finansów w rozporządzeniu.

• Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie prowadzenia

podatkowej księgi przychodów i rozchodów z dnia 26
sierpnia 2003 r., tj. z dnia 18 kwietnia 2014 r. (Dz.U. z
2014 r. poz. 1037)

16

Księgi podatkowe w PIT

• Podatkowa księga przychodów i rozchodów + dodatkowe

ewidencje (księgi podatkowe w rozumieniu Ordynacji
podatkowej)

• Ewidencja środków trwałych

• Ewidencja wyposażenia

• Karty przychodów pracowników zatrudnionych na umowę o

pracę

• Ewidencją kupna i sprzedaży wartości dewizowych - kantory

• Ewidencję pożyczek i zastawionych rzeczy – lombardy

• Ewidencja sprzedaży – jeżeli księgi prowadzi biuro rachunkowe

(alternatywnie: kasa fiskalna)

• Kasa fiskalna

• Ewidencje VAT

Księgi podatkowe w CIT

• Podatnicy CIT są obowiązani do prowadzenia ewidencji

rachunkowej, zgodnie z ustawą o rachunkowości, w sposób
zapewniający określenie wysokości dochodu (straty),
podstawy opodatkowania i wysokości należnego podatku
za rok podatkowy, a także do uwzględnienia w ewidencji
ś

rodków trwałych oraz wartości niematerialnych i

prawnych informacji niezbędnych do obliczenia wysokości
odpisów amortyzacyjnych zgodnie z przepisami art. 16a-
16m.

17

Podstawy prawne rachunkowości

podatkowej

• Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku

dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez
osoby fizyczne

• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób

fizycznych

• Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób

prawnych

• Ustaw z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości
• Rozporządzenie MF w sprawie prowadzenia podatkowej księgi

przychodów i rozchodów

• Rozporządzenie

MF

w

sprawie

prowadzenia

ewidencji

przychodów

i

wykazu

ś

rodków

trwałych

i

wartości

niematerialnych i prawnych

• Rozporządzenie MF w sprawie prowadzenia kart przychodów