Podręcznik użytkownika programu

syntezator mowy

wersja rehabilitacyjna

Copyright (c) 2005 IVO Software Sp. z o.o.

Niniejsza instrukcja przedstawia praktyczne wykorzystanie

możliwości Syntezatora mowy IVONA - w wersji

rehabilitacyjnej. Został opisany sposób konfigurowania

syntezowanej mowy, zasady pracy z aplikacjami

wykorzystującymi syntezator (np. program UniSpiker) oraz

zasady konfiguracji programów odczytujących zawartość

ekranu tak zwanych screenreaderów, które w

połączeniu

z syntezatorem mowy IVONA tworzą tzw. udźwiękowione

stanowisko komputerowe, czyli zestaw umożliwiający

osobie niewidomej lub niedowidzącej pracę z komputerem.

Spis treści:

Instalacja: .................................................... str. 3
Rejestracja: .................................................. str. 5
Pierwsze kroki: .............................................. str.

7

Konfiguracja głosu IVONY: .............................. str.

8

–

słownik dla głosu: ........................... str. 11

–

ustawienia głosu: ............................ str. 12

Konfiguracja programów

odczytujących zawartość

ekranu: ........................................................ str. 14

Instalacja programu IVONA - syntezator

mowy, wersja rehabilitacyjna

Przed instalacją zaleca się sprawdzić, czy głośniki są

podłączone do komputera i czy działają poprawnie.

Poszczególne kroki instalacji są opisane poniżej.
Krok 1. Włóż płytę z syntezatorem mowy IVONA do napędu

CD/DVD. Program instalacyjny powinien uruchomić się

automatycznie, jeśli tak się nie stanie uruchom program

instaluj.exe z płyty.
Postępuj zgodnie ze wskazówkami widocznymi na ekranie

i wygłaszanymi przez lektora słyszalnego w głośnikach lub

słuchawkach podłączonych do komputera.
Krok 2. Wyłączenie

lektora podczas insta-

lacji. Jeśli nie chcesz

słuchać

głosu

opisującego kolejne

etapy instalacji odznacz

pole "Komentarz słowny

podczas instalacji" na

ekranie powitalnym a

następnie

naciśnij

przycisk "Dalej >"
Krok 3.

Akceptacja

licencji użytkownika. Aby kontynuować instalację programu

należy zaakceptować warunki licencji. Przeczytaj uważnie

widoczny na ekranie tekst umowy licencyjnej. Za pomocą

klawiszy kursorów, "page up" / "page down" możesz

przesuwać tekst. Naciśnij przycisk "Zgadzam się" jeśli
akceptujesz treść licencji.

Krok 4. Komponenty syntezatora IVONA. Wybierz

komponenty syntezatora, które chcesz zainstalować lub po-

zostaw domyślne. Domyślne ustawienie oznacza, że do

komputera zostaną skopiowane wszystkie pliki:

1. IVONA - synte-

zator mowy

wersja rehabi-

litacyjna wraz z

interfejsami

SAPI4 i SAPI5.

2.

Dokumentacja
w

postaci

plików html
oraz pdf.

3.

Tester
syntezatorów

SAPI - aplikacja

pozwalająca na pracę z syntezatorami zgodnymi ze

standardami SAPI4 i SAPI5. Umożliwia m.in.

nagrywanie plików dźwiękowych. Program należy
uruchamiać z menu start.

4. UniSpiker - mówiący program pomocniczy, umożliwia

m.in. odsłuchiwanie: zawartości schowka, poczty

elektronicznej, zegara, wpisywanych tekstów i klawiszy

wciskanych na klawiaturze, odczytywanie napisów w

filmach. UniSpiker pracuje z syntezatorami zgodnymi z

SAPI4 i SAPI5. Program należy uruchamiać z menu

start.

Krok 5. Wybór miejsca instalacji. W polu "Folder

docelowy" wpisz ścieżkę docelową dla IVONY lub wybierz

katalog po naciśnięciu przycisku "Przeglądaj" bądź

pozostaw domyślną ścieżkę instalacji. Po naciśnięciu

przycisku "Zainstaluj" rozpocznie się kopiowanie plików do

komputera. Proces ten może potrwać kilka minut, podczas

kopiowania będzie widoczny krótki opis aktualnie

wykonywanej czynności.

Krok 6. Ukończenie instalacji. Po zainstalowaniu

wybranych elementów IVONY wyświetli się ekran

instalatora. Jeśli nie chcesz przejść do procedury rejestracji

syntezatora IVONA odznacz pole "Zarejestruj IVONĘ".
Aby zakończyć instalację naciśnij przycisk "Zakończ". Od

tego momentu w komputerze jest zainstalowany program

"IVONA - syntezator mowy, wersja rehabilitacyjna". Przed

rozpoczęciem pracy z syntezatorem należy go

zarejestrować.

Rejestracja programu IVONA - syntezator

mowy wersja rehabilitacyjna

Rejestracja jest automatycznie uruchamiana na zakończenie

instalacji syntezatora IVONA. Ponadto proces ten można

uruchomić w dowolnym momencie poprzez:
menu start/programy/ivo/ivona_rehab-1.0/rejestracja

IVONY
Po uruchomieniu reje-

stracji ukaże się okno

rejestracji programu. W

oknie pokazują się trzy

pola "Identyfikator kopii

programu",

"Ide-

ntyfikator komputera"

oraz "Klucz odblokowu-

jący

syntezator".

Identyfikator kopii pro-

gramu jest unikalnym

numerem,

identyfikującym otrzy-

many egzemplarz syn-

tezatora mowy IVONA.

Identyfikator komputera jest unikalnym numerem

identyfikującym dany komputer. W celu otrzymania klucza

odblokowującego syntezator skontaktuj się

z

dystrybutorem lub firmą IVO Software - na podstawie

wyświetlonych dwóch numerów wygenerowany zostanie

specjalny, prywatny klucz pozwalający na korzystanie z

IVONY na danym komputerze.

Klucz ma 18 znaków (dozwolone znaki to cyfry od 0 do 9

oraz duże litery od A do F). Uważnie wpisz klucz w pole

"Klucz odblokowujący syntezator " i naciśnij przycisk "OK".

Otrzymany klucz zapisz na ostatniej stronie niniejszej

instrukcji. Ponowne wpisanie klucza będzie niezbędne w

przypadku powtórnej instalacji programu IVONA lub

systemu operacyjnego. Jeżeli konfiguracja sprzętowa

komputera nie ulegnie zmianie, klucz pozostanie ten sam.

W przypadku zmiany konfiguracji (zostanie wyświetlony

odpowiedni komunikat) skontaktuj się z IVO Software w

celu otrzymania nowego klucza.

Do czasu przeprowadzenia rejestracji funkcjonalność

syntezatora mowy IVONA jest w znaczący sposób

ograniczona. Między innymi szybkość mówienia oraz

głośność są ustawione na stałe wartości i nie można ich

zmienić. Przy pierwszej próbie użycia niezarejestrowanego

syntezatora mowy IVONA będzie wyświetlane okno

informacyjne. W czasie pracy IVONA co jakiś czas będzie

także mówiła “Zarejstruj mnie”. Wszystkie powyższe

ograniczenia zostaną natychmiast usunięte podczas

poprawnej rejestracji syntezatora.

Po pomyślnym zainstalowaniu i zarejestrowaniu syntezatora

mowy, program jest gotowy do pracy. Większość programów

zgodnych ze standardem SAPI 4 i SAPI 5, aby móc korzystać z

nowo zainstalowanego syntezatora wymaga restartu systemu.

Po ponownym uruchomieniu komputera można pracować

z syntezatorem mowy IVONA (głos “Jacek”).

Praca z IVONĄ - pierwsze kroki

Podczas instalacji programu "IVONA - syntezator mowy,

wersja rehabilitacyjna" komputer wzbogacił się o możliwość

generowania ludzkiej mowy wysokiej jakości. Syntezator

mowy IVONA jest zgodny ze standardem SAPI 4 i SAPI 5.

Współpracuje z programami odczytującymi zawartość

ekranu (screenreaderami).
Opis konfiguracji “screenreadera” i sposób działania z

syntezatorami mowy powinien znajdować się w instrukcji

obsługi screenreadera.
Do syntezatora mowy IVONA dołączone są dwa specjalne

programy, pomocne w wykorzystaniu syntezatora.

1. Tester syntezatorów SAPI.

Tester syntezatorów SAPI jest zgodny ze standardami SAPI

4 i SAPI 5. Umożliwia wybór syntezatora oraz głosu, który

będzie wykorzystywany. Pozwala na wpisanie dowolnego

tekstu i odczytanie go wybranym głosem. Dodatkowo

posiada takie możliwość jak: odczyt pliku tekstowego,

bezpośredni zapis mowy do pliku dźwiękowego

(generowanie książek mówionych), konfigurację ustawień

syntezatora mowy/głosu, wstawianie specjalnych

znaczników pozwalających na zmianę parametrów mowy.

Program można zawsze uruchomić za pomocą skrótu

klawiszowego "CTRL ALT T".

2. UniSpiker – mówiący pomocnik

Program UniSpiker jest "mówiącym pomocnikiem”

przeznaczonym przede wszystkim dla osób niedowidzących,

którym może zastąpić “screenreader”. Po uruchomieniu

UniSpiker wyświetla swoją ikonę w polu paska zadań tzw.

tray-u obok ikony głośnika lub bieżącego czasu. Za pomocą

UniSpikera można odczytywać zawartość schowka, aktualny

czas i datę, wpisywane słowa i znaki, pocztę. Program

pozwala na wybór aktywnego syntezatora mowy i umożliwia

konfigurowanie aktualnie używanego głosu. UniSpiker jest

zgodny ze standardem SAPI4.

UniSpiker dzięki

udostępnianemu interfejsowi DDE pozwala innym

programom na wykorzystanie syntezatorów mowy, dzięki

czemu może np. odczytywać napisy w filmach.
Oba wyżej wymienione programy są dostępne z:
menu start/programy/ivo/ivona_rehab-1.0

Konfiguracja głosu IVONY

Konfigurację głosu IVONY jak i samego syntezatora można

wywołać na wiele sposobów. W zależności od programu

używającego IVONĘ konfiguracja podstawowych

parametrów takich jak szybkość, głośność może wyglądać

różnie. Dlatego należy się zapoznać z instrukcją obsługi

“screenreadera” lub innego programu który wykorzystuje

syntezator IVONA.

W niniejszym podręczniku

opisujemy wywołanie

konfiguracji zaawansowanych ustawień IVONY za pomocą

dwóch programów dostarczanych razem z IVONĄ: "Tester

syntezatorów SAPI" oraz "UniSpiker". Wygląd oraz działanie

okien konfiguracji zaawansowanej jest zawsze takie

samo

i niezależne od sposobu wywołania.

1. Konfiguracja poprzez "Tester syntezatorów SAPI"
Tester syntezatorów SAPI wywołuje się z:
menu start/programy/ivo/ivona_rehab-1.0/tester
syntezatorów mowy SAPI lub za pomocą kombinacji klawiszy

CTRL ALT T.
Program

w

momencie uru-

chomienia wy-

świetla okno w

którym można

wpisać dowolny

tekst, wybrać

głos/syntezator

używany do od-

czytu. W oknie

umieszczone są

także przyciski:

•

Informacje

-

wyświetlający

informacje o
aktualnie wybranym głosie.

•

Słownik

- pozwalający konfigurować słownik wyjątków

syntezatora.

•

Ustawienia

- pozwalający konfigurować zaawansowane

opcje głosu.

Suwaki Głośność oraz Prędkość pozwalają na ustawienie

głośności oraz prędkości wymowy.

2. Konfiguracja poprzez program "UniSpiker"
Program UniSpiker wywołuje się z:
menu start/programy/ivo/ivona-rehab-1.0/unispiker

lub skrótem klawiszowym CTRL ALT U.

UniSpiker po uruchomieniu pokazuje swoją ikonkę w pasku

zadań tzw. tray-u, tuż obok ikony głośniczka lub czasu.

Naciśnięcie CTRL SHIFT K podczas pracy UniSpiker-a

wywołuje okno "Konfiguracja głosu" w którym można

wybrać aktualnie używany przez UniSpiker-a głos. W oknie

tym można ustawiać wysokość, szybkość, głośność dla

aktualnie wybranego głosu. W oknie są umieszczone

następujące przyciski:

•

Słownik

- pozwala

konfigurować słownik

wyjątków syntezato-

ra.

•

Dodatkowe parametry

-

pozwala konfigurować

zaawansowane opcje
głosu.

•

Ustawienia domyślne

-

przywraca domyślne

ustawienia zaawansowa-
ne dla głosu.

•

O syntezatorze

-

wyświetla informacje o

aktualnie wybranym
głosie.

Za pomocą powyższych przycisków możliwa jest

zaawansowana konfiguracja aktualnie wybranego głosu.

Słownik głosu

Elementy pola “Słownik”:

•

lista wyrazów zamienianych

•

Zamieniaj Z: oraz
Zamieniaj Na:

•

Dodaj

-

po

wciśnięciu przycisku

“Dodaj”

można

wypełnić pole “Z”

wyrazem

poszukiwanym oraz

“Na” wyrazem na

jaki należy wyraz

poszukiwany

zamieniać.

•

Edytuj

- wciśnięcie

przycisku

spowoduje

możliwość zmiany

wyrazu

poszukiwanego i

zamienianego

•

Usuń

- wciśnięcie

przycisku usuwa

aktualnie wybrany

wyraz poszukiwany

ze słownika

•

Akceptuj

–

(widoczny w czasie

edycji

słowa)

wciśnięcie

powoduje

zaakceptowanie

wprowadzonej

zmiany do słownika

•

Anuluj

– (w polu “Słownik”, widoczny w czasie edycji

słowa) wciśnięcie anuluje wprowadzoną zmianę do

słownika

Sposoby odczytu tekstu:

•

Dokładny

- znaki takie jak nawiasy, myślniki,

cudzysłowy są wymawiane

•

Lektorski

- IVONA automatycznie interpretuje

wystąpienie powyższych znaków zmieniając

odpowiednio intonację, tak jak czyni to człowiek

Pomijaj znaki:

pozwala wybrać znaki które mają być ignorowane

podczas odczytu tekstu (cudzysłów, myślnik,

nawiasy, klamry, tylda, apostrofy, znaki < >,

slashe).

Konfiguracja głosu

Okno

"Konfiguracja"

pozwala na ustawienie

następujących konwersji

tekstu, które mają za

zadanie interpretowanie

tekstu w oczekiwany

przez użytkownika spo-

sób:

•

Czytaj pełne liczby

- gdy pole jest

zaznaczone synte-

zator

odczytuje

liczby "w całości",

nie dzieląc ich na
cyfry

•

Literuj słowa złożone z wielkich liter

- zaznaczenie pola

powoduje literowanie wyrazów złożonych z wielkich liter

np. wyraz "KOTEK" ostanie odczytany jako "ka o te e
ka"

•

Zamieniaj daty i godziny na postać słowną

-

zaznaczenie tego pola spowoduje, że syntezator będzie

analizował tekst i wszelkie daty oraz godziny

interpretował, odczytując je zgodnie z przyjętymi

regułami np. zdanie "Jest 10:20." zostanie odczytane
"Jest dziesiąta dwadzieścia."

•

Literuj słowa zawierające znaki nie będące literami

-

wybranie tego pola powoduje literowanie przez

syntezator wszystkich wyrazów zawierających znaki

nie będące literami np. zdanie "Adres firmy to

[e-mail]" zostanie odczytane jako "Adres firmy to

-i-fał-o-małpa-i-fał-o-kropka-pe-el". W przypadku

gdy opcja ta jest nie wybrana syntezator będzie

metodami sztucznej inteligencji znajdował

odpowiedni tekst, który powinien zostać odczytany, i

tak zdanie z powyższego przykładu zostanie

odczytane "Adres firmy to ivo małpa ivo kropka pe
el".

•

Używaj notacji / dla polskich liter

– zaznaczenie

powoduje, że syntezator traktuje zapis /s jako

literę ś

i podobnie dla wszystkich polskich liter.

•

Włącz znaki specjalne sterujące transkrypcją

fonetyczną – specjalne znaki umożliwiają poprawne

czytanie wyrazów obcego pochodzenia:

•

użycie w tekście ~' spowoduje dosłowną
interpretację sekwencji znaków np. s~'igma

będzie czytane tak jak się tego

spodziewamy,

a nie przez “ś”.

•

użycie ~! ustawia w danej sylabie akcent

Sekwencje

znaków

specjalnych

można

wykorzystywać np. w słowniku dla wyrazów

obcojęzycznych.

•

Włącz tryb wyraźnego literowania

– powoduje bardzo

wyraźne odczytywanie pojedynczych liter

•

Domyślne

– powoduje ustawienie standardowej

konfiguracji głosu.

Konfiguracja programów odczytujących

zawartość ekranu

Programy odczytujące zawartość ekranu tzw.

“screenreadery” pozwalają na pracę z komputerem bez

używania monitora - zawartość ekranu jest odczytywana

głosem. “Screenreadery” korzystają z syntezatorów mowy,

które służą do przekształcania tekstu w mowę. Program

"IVONA - syntezator mowy, wersja rehabilitacyjna"

doskonale współpracuje ze wszystkimi screenreaderami

dostępnymi na polskim rynku, ponieważ jest specjalnie

przygotowany do obsługi wszystkich wymaganych przez

screenreadery funkcji.
Syntezator IVONA pozwala na szeroką modyfikację

parametrów głosu - szybkość, głośność i szereg innych,

zaawansowanych ustawień, dzięki czemu doskonale nadają

się do informowania za pomocą zmiany parametrów głosu o

rodzaju odczytywanego tekstu. Ustawienie tych parametrów

należy wykonać z poziomu screenreadera. Ustawianie

zaawansowanych parametrów głosu jest również możliwe za

pomocą “screenreadera”, jeśli nie jest to możliwe, należy

użyć programu UniSpiker lub Tester Syntezatorów SAPI.
W przypadku większości screenreaderów należy wybrać

konfigurację syntezy mowy, a stamtąd konfigurację

syntezatorów SAPI. Jako aktywny syntezator SAPI należy

wybrać program IVONA lub głos Jacek.

Karta użytkownika

Prosimy o wpisanie na niniejszy dokument Państwa danych,

które będą pomocne w późniejszych kontaktach z naszą firmą

(wszystkie dane zostaną wyświetlone podczas rejestracji

syntezatora mowy IVONA):

IDENTYFIKATOR KOPII PROGRAMU:

.....................................................................................

NUMER IDENTYFIKACYJNY KOMPUTERA Z ZAINSTALOWANĄ

IVONĄ:

.....................................................................................

OTRZYMANY KLUCZ ODBLOKOWUJĄCY SYNTEZATOR MOWY

IVONA:

.....................................................................................

Przysługują Państwu bezpłatne uaktualnienia syntezatora

mowy IVONA do wersji 1.5 włącznie. Bieżące informacje na

temat produktów IVO Software jak i najnowszych wersji

programu IVONA znajdą Państwo na stronie www.ivo.pl, na

którą serdecznie zapraszamy.

IVO Software Sp. z o.o.

Al. Zwycięstwa 96/98

81-451 Gdynia

adres poczty elektronicznej: [e-mail]

adres strony www: http://www.ivo.pl

telefon: [phone]

faks: [phone]