1

Dr Michał Łuszczuk
Kontakt:

[e-mail]

Konsultacje: poniedziałek, 11.30-13.00,
czwartek, 11.30-13.00, p. 210.

GEOGRAFIA POLITYCZNA

I rok politologii – Wydział Politologii UMCS Lublin - rok akad. 2008/2009

1. ZAGADNIENIA ORGANIZACYJNE. GEOGRAFIA POLITYCZNA - WPROWADZENIE DO PRZEDMIOTU

Miejsce geografii politycznej w systemie nauk; przedmiot zainteresowao; rozwój badao z zakresu geografii politycznej;
geografia polityczna w Polsce i na świecie (szkoły narodowe).

2. WSPÓŁCZESNE JEDNOSTKI GEOPOLITYCZNE

Klasyfikacja jednostek geopolitycznych;
Paostwo – pojęcie, atrybuty, funkcje, pojęcie suwerenności, klasyfikacje paostw, sposoby powstania paostw, uznanie
paostwa, tożsamośd paostwa, upadek paostwa, zagadnienie sukcesji;
Terytoria niesuwerenne – pojęcie, charakterystyka; obszary podbiegunowe, terytoria zależne oraz inne jednostki
geopolityczne

3. TERYTORIUM PAOSTWA

Terytorium paostwowe – pojęcie, kategorie, części składowe terytorium, ukształtowanie, enklawa, półenklawa,
eksklawa, pojęcie zwierzchnictwa terytorialnego oraz formy jego ograniczenia, sposoby legalnego nabycia i utraty
terytorium, stolica paostwa, wielkośd i kształt terytorium – wady i zalety;
Referat: Demilitaryzacja i neutralizacja przestrzenna
:
1. Józef Barbag, Geografia polityczna ogólna, Warszawa 1987, rozdz. II (ss. 54-69);
2. Lech Antonowicz, Podręcznik prawa międzynarodowego, Warszawa 2006 (wyd. X zaktualizowane), rozdz. V § 1;
3. Stanisław Otok, Geografia polityczna, Warszawa 2000, (lub wydania późniejsze),, rozdz. 3.2, 3.5;
4. Zbigniew Rykiel, Podstawy geografii politycznej, Warszawa 2006, rozdz. 3.8, 3.9.

4. GRANICE PAOSTWOWE.

Granice paostw – pojęcie, proces ewolucji koncepcji granicy, istota i definicje granicy, klasyfikacje, proces ustalania
granicy, problem stabilności i zmienności granic, proces kształtowania granicy polskiej po 1945r., funkcje granic;
Miasta podzielone granicami: Haparanda/Tornio i Nikozja – materiały własne studentów (prasa, Internet)
:
1.

J. Barbag, Geografia …, rozdz. II (ss. 81-87);

2.

L. Antonowicz, Podręcznik ..., s. 99-102.

3.

St. Otok, Geografia ..., rozdz. 3.3;

4.

Z. Rykiel, Podstawy …, rozdz. 4.

5.

J. Bohdanowicz, M. Dzięcielski, Zarys geografii historycznej i politycznej cywilizacji, Gdaosk 1998, rozdz. 5.

5. GEOGRAFICZNO-POLITYCZNE ASPEKTY OBSZARÓW WODNYCH I PODWODNYCH.

Międzynarodowe rzeki i kanały morskie – pojęcia, klasyfikacje, źródła prawa, przykłady.
Obszary morskie – kategorie obszarów morskich, źródła mn. prawa morskiego;
Dno i podziemie mórz – pojęcie szelfu kontynentalnego, eksploatacja dna morskiego.
Zagrożenia bezpieczeostwa na morzach i oceanach – piractwo a terroryzm.
Piractwo somalijskie – plakaty studentów oraz dyskusja

6. KONCEPCJE GEOPOLITYCZNE

Pojęcie geopolityki – pochodzenie i znaczenie terminu, relacje z geografią polityczną;
Geopolityka niemiecka – teorie F.Ratzela oraz R. Kjellena, tzw. szkoła niemiecka, koncepcje Mitteleuropy;
Koncepcje geostrategiczne – A.T. Mahana, H.J. Mackindera, N.J. Spykmana; Modele globalnego układu sił.

7. ZALICZENIE PISEMNE Z ZAJĘD 1-6 + ZALICZENIE „ŚLEPEJ” MAPY

2

8. ORGANIZACJA PRZESTRZENI WEWNĄTRZPAOSTWOWEJ.

Modele ustroju terytorialnego paostw (paostwa unitarne, federalne, regionalne); Struktury terytorialno-
administracyjne – zagadnienia teoretyczne; Ustrój terytorialny paostw członkowskich UE i Rosji.

9. PROCES REGIONALIZACJI W EUROPIE

Pojęcie regionu i regionalizacji – jej przesłanki, typy, skutki;
Referaty: Procesy regionalizacji w wybranych krajach Europy – analiza wybranych przypadków.

10. GEOGRAFIA WYBORCZA – TEORIA I PRAKTYKA.

Geografia wyborcza – założenia teoretyczne, garrymandering i jego podstawowe metody;
Polska geografia wyborcza – analiza wyników wyborów prezydenckich i parlamentarnych po 1989 r., referendum
europejskiego w 2003 r. oraz wyborów do Parlamentu Europejskiego.

11. KONFLIKT PÓŁNOC - POŁUDNIE NA PRZEŁOMIE XX I XXI W.

Kryteria wyodrębnienia „Północy” i „Południa”, koncepcje teoretyczne; Południe – charakterystyka ogólna; współpraca
paostw Południa; Północ – charakterystyka ogólna; „Zachód” i jego filary; rozwój w ujęciu globalnym;
Stosunki Północ-Południe – rola ONZ, pomoc rozwojowa
:
1. Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, red. E. Haliżak, R. Kuźniar, Warszawa 2006, rozdz. XVII,

XVIII;

2. Mirosława Czerny, Globalizacja a rozwój : wybrane zagadnienia geografii społeczno-gospodarczej świata,

Warszawa 2005, rozdz. 3

12. GEOGRAFIA KONFLIKTÓW MIĘDZYNARODOWYCH XX I XXI WIEKU.

Pojęcie i cechy konfliktu zbrojnego, źródła wojen, fazy i stadia rozwojowe konfliktów mn., rodzaje konfliktów;
Referaty: prezentacje wybranych konfliktów.
:
1. Justyna Zając, Teoretyczne aspekty konfliktów międzynarodowych, w: Stosunki międzynarodowe w XXI wieku:

księga jubileuszowa z okazji 30-lecia Instytutu Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego :
praca zbiorowa / pod red. Edwarda Haliżaka *et al.+, s. 1021-1036.

2. Piotr Ostaszewski, Kilka Słów o teorii konfliktów międzynarodowych, w: Konflikty kolonialne i postkolonialne w

Afryce i Azji 1869-2006: praca zbiorowa pod red. Piotra Ostaszewskiego, s. 5-19.

13. WSPÓŁCZESNE PROBLEMY GLOBALNE.

Pojęcie oraz istota problemów globalnych; Problem dysproporcji rozwojowych (surowcowo-energetyczny,
żywnościowy, zadłużenie mn.); problem ekologiczny; Zjawisko globalizacji – szansa czy zagrożenie?
:
1. Marek Tabor, Problemy globalne, *w:+ Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, red. E. Haliżak, R.

Kuźniar, Warszawa 2000, Wydawnictwo Uniwesytetu Warszawskiego, rozdz. XI;

2. M. Czerny, Globalizacja …, rozdz. 2.

14. WSPÓŁCZESNE MIGRACJE MIĘDZYNARODOWE.

Zmiany demograficzne na świecie; Zjawisko migracji – istota, przyczyny i rodzaje migracji; teorie migracji
:
1. M. Czerny, Globalizacja …, rozdz. 4, 6.
2. Justyna Nakonieczna, Migracje międzynarodowe a rozwój paostwa, Żurawia Papers, Warszawa 2007, rozdz. 1.
3. J. Balicki, Peter Stalker, Polityka imigracyjna i azylowa. Wyzwania i dylematy, Warszawa 2006, rozdz. 1,2, 3.

15. ZALICZENIE PISEMNE Z ZAJĘD 8-14

3

WARUNKI I ZASADY OCENIANIA

Warunek wstępny to zaliczenie tzw. „ślepej mapy” - na zajęciach 7 (lub indywidualnie w terminie wcześniejszym)
Zasady oceniania:
Ocena koocowa z przedmiotu „Geografia polityczna” ustalana jest zgodnie z podaną poniżej tabelą:

Liczba punktów

10 i więcej

9

8

7

6

5 i mniej

Ocena

bdb

db+

db

dst +

dst

Nast.

Suma uzyskanych podczas semestru punktów (określająca oceną koocową) pochodzi:

a. z dwóch zaliczeo pisemnych (od 2 do 5 pkt) x 2
b. z punktów dodatkowych (obliczanych na zasadzie: 4 plusy = + 1 punkt), które można uzyskad za:

referat: od 2 do 4 plusów

aktywny udział w zajęciach: 1 plus na jednych zajęciach

UWAGA!!!

Punkty można również stracid w wyniku nieprzygotowania do zajęd, niezaliczonych kartkówek, itp.:

(3 minusy = -1 punkt)

LITERATURA Z ZAKRESU GEOGRAFII POLITYCZNEJ – WYBRANE POZYCJE

1. Stanisław Otok, Geografia polityczna, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2000 (lub późniejsze).
2. Lech Antonowicz, Podręcznik prawa międzynarodowego, Warszawa 2006 (wyd. X zaktualizowane):

Marek Sobczyoski, Paostwa i terytoria zależne. Ujęcie geograficzno-polityczne, Wyd. Adam Marszałek,
Toruo 2006.

3. Zbigniew Rykiel, Podstawy geografii politycznej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2006.
4. Mark Blacksell, Geografia polityczna, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2008.
5. Colin Flint, Wstęp do geopolityki, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2008.
6. Piotr Bartosiewicz, Geografia polityczna i geopolityka, Wydawnictwo WSSMiKS , Lublin 2008.
7. Carlo Jean, Geopolityka Ossolineum Wrocław 2003.
8. Leszek Moczulski, Geopolityka: potęga w czasie i przestrzeni, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 1999.
9. Wprowadzenie do geografii politycznej i gospodarczej, pod red. Stanisława Kornika, Wydawnictwo Akademii

Ekonomicznej im. Oskara Langego, Wrocław 2006

10. Kompendium wiedzy o geografii politycznej i geopolityce : terminologia , Marin Baczwarow, Andrzej Suliborski,

Wydawnictwo PWN, Warszawa 2002.

NOTATKI