54

E l e k t r o n i k a d l a W s z y s t k i c h

Miesięczne opłaty za telefon niejednokrotnie
stanowią spory procent budżetu domowego.
Po otrzymaniu rachunku telefonicznego wie−
lu się dziwi, skąd się biorą tak wysokie kwo−
ty. A przecież wystarczy kontrolować i skra−
cać potok słów, jakie wypowiadamy do słu−
chawki. Ma to szczególne znaczenie, gdy
rozmowa jest przeprowadzana na nasz koszt.

Celem ułatwienia samokontroli warto wy−

konać nieskomplikowany układ timera.
Koszt użytych podzespołów nie przekracza
miesięcznego abonamentu telefonicznego za
zwykły telefon domowy.

Opis układu

Schemat licznika telefonicznego przedstawia
rysunek 1. Na znaczne uproszczenie kon−

strukcji miało wpływ zastosowanie układu
scalonego CD4033 jako IC2. Posiada on
w swej strukturze zarówno licznik dziesiętny,
jak i dekoder wyświetlacza siedmiosegmen−
towego. Można więc do wyjścia układu bez−
pośrednio podłączyć wyświetlacz DP1, a na
wejście T (wyprowadzenie 1 IC2) podawać
przebieg prostokątny z uniwersalnego timera
IC1 (pracującego tu jako generator astabilny,
czyli oscylator).

Wejście Mode IC1 (nóżka 10) podłączone

zostało do „plusa” zasilania. To powoduje, że
IC1 pracuje jak generator astabilny. Podłą−
czenie wejść programujących A i B, jak na
schemacie, programuje wewnętrzny licznik
IC1 na najniższy stopień podziału − 256 (spo−
soby programowania zamieszczono w „Kata−

logu skróconym układów logicznych CMOS
serii 4000” z EdW11,12/97 oraz 1−3/98). In−
nymi słowy, częstotliwość wewnętrznego ge−
neratora IC1 jest dzielona przez tę liczbę.
Standardowo konstruktorzy wykorzystują
najwyższy stopień podziału (65536) poprzez
podpięcie wejść A,B do „plusa” zasilania.

W tej konstrukcji okazało się konieczne

(aby nie rozbudowywać układu) bezpośre−
dnie wykorzystanie przebiegu z generatora
IC1. Jest on podawany z wyprowadzenia 2
IC1 na tranzystor T3. W ten sposób wyświe−
tlacz nie świeci w sposób ciągły lecz przery−
wany. To powoduje zmniejszenie poboru prą−
du z 9−woltowej baterii zasilającej do kilku

Rys. 1 Schemat ideowy

FF

FF

o

o

o

o

rr

rr

u

u

u

u

m

m

m

m

C

C

C

C

zz

zz

yy

yy

tt

tt

e

e

e

e

ll

ll

n

n

n

n

ii

ii

k

k

k

k

ó

ó

ó

ó

w

w

w

w

LL

LL

ii

ii

c

c

c

c

zz

zz

n

n

n

n

ii

ii

k

k

k

k

tt

tt

e

e

e

e

ll

ll

e

e

e

e

ff

ff

o

o

o

o

n

n

n

n

ii

ii

c

c

c

c

zz

zz

n

n

n

n

yy

yy

zz

zz

w

w

w

w

yy

yy

śś

śś

w

w

w

w

ii

ii

e

e

e

e

tt

tt

ll

ll

a

a

a

a

c

c

c

c

zz

zz

e

e

e

e

m

m

m

m

LL

LL

E

E

E

E

D

D

D

D

Forum Czytelników

55

E l e k t r o n i k a d l a W s z y s t k i c h

miliamperów, a wskazania wyświetlacza są
bardziej widoczne.

Można próbować jeszcze bardziej zmniej−

szyć pobór prądu przez układ, przyłączając
równolegle do R3 rezystor i diodę. Otrzyma−
libyśmy wtedy generator niesymetryczny, co
dałoby dalsze zmniejszenie zużycia energii
z baterii. Wadą takiego rozwiązania będzie
jednak znaczne zmniejszenie jasności wy−
świetlacza. O ile przy „świeżej” baterii było−
by to jeszcze do zaakceptowania, o tyle bate−
ria częściowo wyładowana bardzo utrudniła−
by odczytanie wskazań wyświetlacza.

Generator IC1 kasuje się automatycznie

przy włączeniu zasilania. IC2 podobnie (tym
samym skasowany zostaje wyświetlacz
DP1), ale wymaga on dwóch elementów ze−
wnętrznych − kondensatora C4 oraz rezystora
R5. Razem tworzą prosty obwód różniczku−
jący, zerujący licznik IC2.

Wartości elementów R3,C3 i pomocniczego

rezystora R4 powodują, że kolejna cyfra wy−
świetlacza DP1 jest włączana co minutę. Tuż
po podaniu zasilania na wyświetlaczu widnieje
„0”. Kto chce, aby wyświetlacz pokazywał nie
minuty, a impulsy naliczane co jakiś czasu −
może dobrać inną wartość R3. Najlepsza w tym
przypadku będzie metoda „prób i błędów” − ze
stoperem w ręku, gdyż dla różnych egzempla−
rzy IC1 i tych samych elementów zewnętrz−
nych otrzymuje się odmienne częstotliwości
przebiegu wyjściowego. Dokładne odmierza−
nie i sygnalizowanie danego odstępu czasu nie
jest konieczne. Można skrócić naliczanie im−
pulsu, np. o pięć...dziesięć sekund. Pozwoli to
skończyć rozmowę przed zaliczeniem następ−
nej jednostki taryfikacyjnej. Zamiast rezystora
R3 można zastosować kilka oporników podłą−
czanych za pomocą przełącznika. Dzięki temu
czasomierz będzie bardziej uniwersalny. Być
może znajdzie zastosowanie także w kuchni do
odmierzania czasu gotowania mleka czy jajek.

Elementy C1,C2,R1,R2,T1,T2 współpra−

cują z generatorem piezo Q1. Sygnalizuje on

krótkim dźwiękiem każdorazową zmianę
wskazań wyświetlacza, co przypomina roz−
mawiającemu o upływie czasu. Kondensator
C2 zapewnia poprawność działania generato−
ra Q1 i wydłuża dźwięk.

Montaż i uruchomienie

Układ można zmontować na płytce drukowa−
nej pokazanej na rysunku 2. Mieści się ona
w obudowie KM−26 posiadającej także miej−
sce na baterię zasilającą 9V.

Montaż zaczynamy od wlutowania wszy−

stkich zwór w płytkę. Następnie lutujemy
rezystory, kondensatory, diodę, tranzystory,
podstawki pod układy scalone i wyświe−
tlacz. Ten ostatni można włożyć w odpowie−
dnio rozciętą precyzyjną podstawkę pod
układ scalony. Pozwoli to w każdej chwili
zmienić wyświetlacz na inny, np. o innym
kolorze świecenia. Na koniec lutujemy ge−
nerator Q1. Układy scalone wkładamy
w podstawki.

Wyświetlacz DP1 powinien znajdować

się poniżej górnej części obudowy. Dzięki te−
mu jego wskazania będą widoczne nawet
przy silnym bocznym oświetleniu zewnętrz−
nym. Oczywiście nad wyświetlaczem trzeba
wykonać prostokątny otwór w obudowie.

Jeśli

wszystkie

elementy

były

sprawne i zostały
prawidłowo wluto−
wane

w

płytkę,

układ powinien dzia−
łać od razu po podłą−
czeniu baterii.

Stosując przedsta−

wiony układ, telefo−
niczny gaduła zapew−
ne zrozumie potrzebę
ograniczenia czasu
trwania rozmowy.

Dariusz Knull

Wykaz elementów

Rezystory

R

R11,,R

R22,,R

R55 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..110000kk

Ω

Ω

**R

R33 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..443300kk

Ω

Ω

R

R44,,R

R66 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..1100kk

Ω

Ω

**R

R77 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..882200

Ω

Ω

Kondensatory

C

C11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..11µµFF

C

C22 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..110000µµFF//1100V

V

**C

C33 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..333300nnFF

Półprzewodniki

TT11−TT33 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..B

BC

C554488

IIC

C11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..44554411

IIC

C22 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..44003333

D

D11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..11N

N44000011

D

DP

P11 ddoow

woollnnyy ppoojjeeddyynncczzyy,, w

wssppóóllnnaa kkaattooddaa,,nnpp..S

SC

C5522−

1111H

HW

WA

A

Pozostałe

Q

Q11 .. ..ddoow

woollnnyy m

maałłyy ggeenneerraattoorr ppiieezzoo 66V

V,, nnpp..H

HC

CM

M11220066

S

S11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..ddoow

woollnnyy m

maałłyy w

wyyłłąącczznniikk

B

Baatteerriiaa 66FF2222 99V

V

ZZłłąącczzee 99V

V((ttzzw

w.. kkiijjaannkkaa))

O

Obbuuddoow

waa K

KM

M−2266

Rys. 2 Płytka drukowana

Forum Czytelników

R E K L A M A

· R E K L A M A

· R E K L A M A