40
REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2006
FARMAKOTERAPIA
O
wrzodzenia żylne podudzi są po-
wszechnym schorzeniem, które
występuje u około 2% dorosłej populacji.
Uważa się, iż choroba ta zdecydowanie
częściej atakuje kobiety niż mężczyzn
(stosunek 3:1), a jej występowanie jest nie-
rozłącznie związane z wiekiem pacjentów
– zapadalność wzrasta po 65. roku życia.
Niewątpliwie jest to stan o przewlekłym
charakterze, który pomimo licznych no-
wych metod terapeutycznych (ogólnych
i miejscowych) wciąż stanowi poważny
problem leczniczy, a także społeczny
i ekonomiczny. Ze względu na złożoną
etiopatogenezę schorzenia oraz bogatą
morfologię kliniczną owrzodzenia żylne
podudzi pozostają w kręgu zainteresowa-
nia wielu specjalistów, co potwierdza ich
interdyscyplinarny charakter.
Definicja i etiopatogeneza
Owrzodzenie (ulcus, exulcerato) jest
wtórnym wykwitem skórnym charakte-
ryzującym się ubytkiem naskórka i skó-
Owrzodzenia żylne podudzi są powszechnym i przewlekłym schorzeniem, które
występuje u około 2% dorosłej populacji. Obraz kliniczny jest bardzo różnorodny.
Jego prawidłowy opis powinien uwzględniać następujące cechy morfologiczne:
lokalizację, wielkość, kształt, głębokość, dno, brzeg, charakter wydzieliny, bo-
lesność, otoczenie i przebieg. Leczenie owrzodzeń żylnych goleni jest trudne
i wymaga wiele cierpliwości oraz wytrwałości zarówno od pacjenta, jak i leczą-
cego. Obecnie istnieje wiele metod terapii owrzodzeń żylnych, jednak nie wpływa
to na fakt, że efektywność tego leczenia wciąż jest niezadowalająca. W pracy
przedstawiono podstawowe metody leczenia owrzodzeń żylnych podudzi – ogólne
i miejscowe. Omówione zostały także poszczególne preparaty lecznicze.
Farmakoterapia w leczeniu
owrzodzeń żylnych goleni
– cz. I – podstawy kliniczne i algorytm leczenia
ry właściwej, który sięga do głębszych
warstw skóry, a nawet tkanki podskórnej.
Zazwyczaj goi się z pozostawieniem
blizny. Owrzodzenia mogą powstawać
w przebiegu zaburzeń funkcji naczyń,
schorzeń infekcyjnych, niektórych no-
wotworów, chorób tkanki łącznej i krwi
oraz pod wpływem działania złożonych
czynników fizycznych, chemicznych
i mechanicznych.
W literaturze podkreśla się, iż w ponad
80% przypadków owrzodzenia związane
są z patologią w obrębie naczyń żylnych.
Przewlekła niewydolność żylna jest za-
gadnieniem bardzo złożonym i źródłem
powstania licznych teorii mających na
celu wyjaśnienie istoty i złożoności
rozwoju owrzodzeń żylnych. Część au-
torów opowiada się za przewagą zmian
w makrokrążeniu, inni natomiast sku-
piają się na zaburzeniach mikrokrążenia.
Nadciśnienie żylne, wynikające z niepra-
widłowej hemodynamiki, występujące
w obrębie kończyn dolnych, jest począt-
kowym etapem powstawania owrzodzeń
żylnych podudzi. Nadmierne przeciąże-
nie doprowadza do poszerzenia układu
naczyniowego. Dochodzi także do zmiany
elastyczności i przepuszczalności ścian
naczyń, niewydolności ich zastawek oraz
zaburzeń pompy mięśniowo-stawowej.
W wyniku nadmiernej przepuszczalności
naczyń powiązanej z przechodzeniem
elementów morfotycznych krwi i płynu
wysiękowego w miarę upływu czasu
w obrębie skóry dochodzi do powstania
typowych zmian troficznych (stwardnie-
nia, ścieńczenia i przebarwienia skóry),
a następnie płytkich ubytków, które
w miarę rozprzestrzeniania się i pogłę-
biania stwarzają typowy obraz kliniczny
owrzodzenia.
Objawy i przebieg
Obraz kliniczny owrzodzeń jest bardzo
różnorodny (fot. 1, 2 i 3). Prawidłowy jego
opis powinien uwzględniać następujące
cechy morfologiczne:
– lokalizację,
– wielkość,
– kształt (okrągły, owalny, pełzający),
– głębokość (płytkie, głębokie – sięgające
do powięzi, ścięgien, kości),
– dno (jego charakter – nierówny, bro-
dawkujący),
– brzeg (płaski, wysztancowany),
– charakter wydzieliny (krwisty, ropny,
mieszany),
– bolesność,
– otoczenie (zmiany troficzne, ewentual-
nie alergizacja),
– przebieg (ostry czy przewlekły).
Typowe owrzodzenie żylne w większości
przypadków umiejscawia się w obrębie
goleni. Najczęściej jest to 1/3 dolna
przyśrodkowa goleni lub okolica nad
kostką boczną. Wielkość i kształt bywają
rozmaite, zazwyczaj są rozległe o niere-
gularnym kształcie. W obrębie dna może
być widoczna wydzielina o charakterze
surowiczym, ropnym lub krwistym. W wy-
jątkowych przypadkach zmiany mogą
penetrować w głąb skóry i okolicznych
tkanek, drążąc nawet do kości. Większość
owrzodzeń powoduje znacznego stopnia
dolegliwości bólowe. Charakterystyczny
jest także wygląd otoczenia. Oprócz wi-
docznej siatki drobnych naczyń żylnych
częste są zmiany troficzne pod postacią
obrzęku, stwardnienia i brunatnych prze-
barwień. Efektem wygojenia owrzodzenia
są porcelanowate blizny. Obok licznych
cech morfologicznych owrzodzenia żylne
podudzi manifestują się dolegliwościami
podmiotowymi zgłaszanymi przez pacjen-
tów. Chorzy podają, iż długie pozostawanie
w pozycji siedzącej sprzyja uczuciu ciężko-
ści nóg i rozpieraniu łydek. Ulgę przynosi
uniesienie kończyn dolnych, co odróżnia
owrzodzenia żylne od tętniczych (tu bo-
wiem opuszczenie kończyn dolnych poma-
U
lceration of legs is common and
chronic diseases and occurs at near
2% of adult population. Clinical view of
ulceration is very miscellaneous. Correct
description of ulcers should include same
morphological feature like: localization,
largeness, shape, depth, base, border, cha-
racter of secretion, tenderness, surroun-
dings and course. Ulceration treatment is
very difficult and require a lot of patience
and endurance both patient and physi-
cian. Currently exists a lot of venous leg
ulcers treatment methods but it doesn’t
influence on efficiency of therapy.
This paper presents basic methods of tre-
atment of lower-extremity ulcers – gene-
ral and topical. Therapeutic preparation
were also discussed.
Key words: leg ulcers, pharmacological
therapy.
