40

REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2006

FARMAKOTERAPIA

O

wrzodzenia żylne podudzi są po-

wszechnym schorzeniem, które

występuje u około 2% dorosłej populacji.

Uważa się, iż choroba ta zdecydowanie

częściej atakuje kobiety niż mężczyzn

(stosunek 3:1), a jej występowanie jest nie-

rozłącznie związane z wiekiem pacjentów

– zapadalność wzrasta po 65. roku życia.

Niewątpliwie jest to stan o przewlekłym

charakterze, który pomimo licznych no-

wych metod terapeutycznych (ogólnych

i miejscowych) wciąż stanowi poważny

problem leczniczy, a także społeczny

i ekonomiczny. Ze względu na złożoną

etiopatogenezę schorzenia oraz bogatą

morfologię kliniczną owrzodzenia żylne

podudzi pozostają w kręgu zainteresowa-

nia wielu specjalistów, co potwierdza ich

interdyscyplinarny charakter.

Definicja i etiopatogeneza

Owrzodzenie (ulcus, exulcerato) jest

wtórnym wykwitem skórnym charakte-

ryzującym się ubytkiem naskórka i skó-

Owrzodzenia żylne podudzi są powszechnym i przewlekłym schorzeniem, które

występuje u około 2% dorosłej populacji. Obraz kliniczny jest bardzo różnorodny.

Jego prawidłowy opis powinien uwzględniać następujące cechy morfologiczne:

lokalizację, wielkość, kształt, głębokość, dno, brzeg, charakter wydzieliny, bo-

lesność, otoczenie i przebieg. Leczenie owrzodzeń żylnych goleni jest trudne

i wymaga wiele cierpliwości oraz wytrwałości zarówno od pacjenta, jak i leczą-

cego. Obecnie istnieje wiele metod terapii owrzodzeń żylnych, jednak nie wpływa

to na fakt, że efektywność tego leczenia wciąż jest niezadowalająca. W pracy

przedstawiono podstawowe metody leczenia owrzodzeń żylnych podudzi – ogólne

i miejscowe. Omówione zostały także poszczególne preparaty lecznicze.

Farmakoterapia w leczeniu
owrzodzeń żylnych goleni

– cz. I – podstawy kliniczne i algorytm leczenia

ry właściwej, który sięga do głębszych

warstw skóry, a nawet tkanki podskórnej.

Zazwyczaj goi się z pozostawieniem

blizny. Owrzodzenia mogą powstawać

w przebiegu zaburzeń funkcji naczyń,

schorzeń infekcyjnych, niektórych no-

wotworów, chorób tkanki łącznej i krwi

oraz pod wpływem działania złożonych

czynników fizycznych, chemicznych

i mechanicznych.

W literaturze podkreśla się, iż w ponad

80% przypadków owrzodzenia związane

są z patologią w obrębie naczyń żylnych.

Przewlekła niewydolność żylna jest za-

gadnieniem bardzo złożonym i źródłem

powstania licznych teorii mających na

celu wyjaśnienie istoty i złożoności

rozwoju owrzodzeń żylnych. Część au-

torów opowiada się za przewagą zmian

w makrokrążeniu, inni natomiast sku-

piają się na zaburzeniach mikrokrążenia.

Nadciśnienie żylne, wynikające z niepra-

widłowej hemodynamiki, występujące

w obrębie kończyn dolnych, jest począt-

kowym etapem powstawania owrzodzeń

żylnych podudzi. Nadmierne przeciąże-

nie doprowadza do poszerzenia układu

naczyniowego. Dochodzi także do zmiany

elastyczności i przepuszczalności ścian

naczyń, niewydolności ich zastawek oraz

zaburzeń pompy mięśniowo-stawowej.

W wyniku nadmiernej przepuszczalności

naczyń powiązanej z przechodzeniem

elementów morfotycznych krwi i płynu

wysiękowego w miarę upływu czasu

w obrębie skóry dochodzi do powstania

typowych zmian troficznych (stwardnie-

nia, ścieńczenia i przebarwienia skóry),

a następnie płytkich ubytków, które

w miarę rozprzestrzeniania się i pogłę-

biania stwarzają typowy obraz kliniczny

owrzodzenia.

Objawy i przebieg

Obraz kliniczny owrzodzeń jest bardzo

różnorodny (fot. 1, 2 i 3). Prawidłowy jego

opis powinien uwzględniać następujące

cechy morfologiczne:

– lokalizację,

– wielkość,

– kształt (okrągły, owalny, pełzający),

– głębokość (płytkie, głębokie – sięgające

do powięzi, ścięgien, kości),

– dno (jego charakter – nierówny, bro-

dawkujący),

– brzeg (płaski, wysztancowany),

– charakter wydzieliny (krwisty, ropny,

mieszany),

– bolesność,

– otoczenie (zmiany troficzne, ewentual-

nie alergizacja),

– przebieg (ostry czy przewlekły).

Typowe owrzodzenie żylne w większości

przypadków umiejscawia się w obrębie

goleni. Najczęściej jest to 1/3 dolna

przyśrodkowa goleni lub okolica nad

kostką boczną. Wielkość i kształt bywają

rozmaite, zazwyczaj są rozległe o niere-

gularnym kształcie. W obrębie dna może

być widoczna wydzielina o charakterze

surowiczym, ropnym lub krwistym. W wy-

jątkowych przypadkach zmiany mogą

penetrować w głąb skóry i okolicznych

tkanek, drążąc nawet do kości. Większość

owrzodzeń powoduje znacznego stopnia

dolegliwości bólowe. Charakterystyczny

jest także wygląd otoczenia. Oprócz wi-

docznej siatki drobnych naczyń żylnych

częste są zmiany troficzne pod postacią

obrzęku, stwardnienia i brunatnych prze-

barwień. Efektem wygojenia owrzodzenia

są porcelanowate blizny. Obok licznych

cech morfologicznych owrzodzenia żylne

podudzi manifestują się dolegliwościami

podmiotowymi zgłaszanymi przez pacjen-

tów. Chorzy podają, iż długie pozostawanie

w pozycji siedzącej sprzyja uczuciu ciężko-

ści nóg i rozpieraniu łydek. Ulgę przynosi

uniesienie kończyn dolnych, co odróżnia

owrzodzenia żylne od tętniczych (tu bo-

wiem opuszczenie kończyn dolnych poma-

U

lceration of legs is common and

chronic diseases and occurs at near

2% of adult population. Clinical view of

ulceration is very miscellaneous. Correct

description of ulcers should include same

morphological feature like: localization,

largeness, shape, depth, base, border, cha-

racter of secretion, tenderness, surroun-

dings and course. Ulceration treatment is

very difficult and require a lot of patience

and endurance both patient and physi-

cian. Currently exists a lot of venous leg

ulcers treatment methods but it doesn’t

influence on efficiency of therapy.

This paper presents basic methods of tre-

atment of lower-extremity ulcers – gene-

ral and topical. Therapeutic preparation

were also discussed.

Key words: leg ulcers, pharmacological

therapy.

41

REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2006

FARMAKOTERAPIA

ga uśmierzyć ból). Ponadto w nocy mogą

występować nieprzyjemne kurcze mięśni

oraz świąd, pieczenie i mrowienie.

Leczenie

Leczenie owrzodzeń żylnych podudzi,

mimo nieustannego rozwoju medycyny

i odkrywania wielu nowych metod lecz-

niczych, wciąż stanowi złożony problem

terapeutyczny, efekty nie są bowiem

zadawalające. Głównym celem leczenia

zachowawczego owrzodzeń żylnych jest

poprawa przepływu żylnego, czyli odwró-

cenie efektów nadciśnienia żylnego. Moż-

liwości terapeutyczne owrzodzeń żylnych

podudzi przedstawia rycina 1.



DR

HAB

.

MED

. L

IGIA

B

RZEZIŃSKA

-W

CISŁO

PROF

.

NADZW

. Ś

L

.AM,

DR

MED

. D

OMINIKA

W

CISŁO

-D

ZIADECKA

,

DR

MED

. A

NNA

L

IS

-Ś

WIĘTY

Katedra i Klinika Dermatologii Śl.AM w Katowicach

Kierownik: dr hab. med. Ligia Brzezińska-Wcisło

prof. nadzw. Śl.AM

Część II opracowania na temat leczenia

farmakologicznego ogólnego i miejscowe-

go opublikujemy w „RwP” nr 4/2006.

Piśmiennictwo u autorek i w „RwP+”

(www.elamed.com.pl/rehabilitacja)

Fot. 3. Owrzodzenie goleni ze

zmianami troficznymi

Fot. 1. Owrzodzenie podudzi

z widoczną ziarniną

Fot. 2. Owrzodzenie żylne

goleni – materiał własny

Leczenie owrzodzeń żylnych goleni

Farmakoterapia

Leczenie

chirurgiczne

Terapia uciskowa

– kompresoterapia

Drenaż

ułożeniowy

ogólna

miejscowa

usuwanie martwicy

i oczyszczanie rany

przeszczepy skórne

zabiegi rekonstrukcyjne

operacje niewydolnych

perforatorów

opaski

opatrunki uciskowe

pończochy, podkolanówki,

rajstopy

Ryc. 1. Współczesne metody leczenia owrzodzeń podudzi