Krawiec_743[01].Z3.02

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Anna Solska

Wykonywanie obróbki termicznej odzieży
743[01].Z3.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Maszyny i urządzenia prasowalnicze

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Obróbka parowo-cieplna odzieży

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Obróbka klejowa odzieży

4.3.1 Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej ogólnej charakterystyki

maszyn i urządzeń prasowalniczych, procesów formowania elementów odzieży, wygładzania
powierzchni materiału odzieżowego, połączeń klejowych i kształtowania umiejętności
w zakresie wykonywania obróbki termicznej odzieży.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś
bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opracowania treści,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

−

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opracowanie materiału całej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.

Schemat układu jednostek modułowych

743[01].Z3

Technologia kroju i szycia

743[01].Z3.01

Organizowanie procesu

technologicznego w krojowni

743[01].Z3.02

Wykonywanie obróbki

termicznej odzieży

743[01].Z3.03

Wykonywanie połączeń elementów

odzieży

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska,

−

charakteryzować wymagania dotyczące bezpieczeństwa pracy przy urządzeniach
elektrycznych,

−

rozpoznawać surowce włókiennicze,

−

określać właściwości materiałów odzieżowych,

−

odczytywać rysunek techniczny wyrobu odzieżowego,

−

objaśniać uproszczone schematy maszyn,

−

odczytywać rysunek modelowy wyrobu odzieżowego,

−

charakteryzować podstawowe funkcje odzieży,

−

rozróżniać grupy asortymentowe odzieży,

−

dobierać materiały i dodatki krawieckie do podstawowych wyrobów odzieżowych,

−

wykonywać formy i szablony elementów odzieży,

−

posługiwać się pomiarami antropometrycznymi,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

scharakteryzować rodzaje obróbki termicznej odzieży,

−

zorganizować stanowisko pracy do obróbki termicznej odzieży,

−

rozróżnić maszyny i urządzenia stosowane do obróbki parowo-cieplnej odzieży,

−

obsłużyć maszyny i urządzenia do obróbki termicznej odzieży,

−

określić rodzaje obróbki parowo-cielnej wyrobów odzieżowych,

−

rozróżnić operacje technologiczne obróbki parowo-cieplnej,

−

ustalić parametry parowo-cieplnej obróbki tkanin i tworzyw odzieżowych,

−

scharakteryzować etapy pełnego cyklu prasowania mechanicznego,

−

wykonać obróbkę parowo-cieplną odzieży,

−

scharakteryzować rodzaje obróbki klejowej,

−

rozróżnić rodzaje pras do klejenia,

−

obsłużyć prasy do klejenia,

−

dobrać metody obróbki klejowej do wyrobu odzieżowego,

−

zastosować odpowiednie parametry klejenia,

−

dobrać materiały do podklejenia elementów wyrobów odzieżowych,

−

podkleić elementy odzieży wkładami usztywniającymi i wzmacniającymi,

−

określić zasady zgrzewania elementów wyrobów odzieżowych,

−

połączyć elementy wyrobów odzieżowych za pomocą zgrzewania,

−

ocenić jakość termicznej obróbki odzieży według określonych kryteriów,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
podczas obróbki termicznej odzieży.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Maszyny i urządzenia prasowalnicze

4.1.1. Materiał nauczania

Obróbka termiczna odzieży jest fazą procesu technologicznego wyrobu odzieżowego

i obejmuje:

−

obróbkę cieplną odzieży,

−

obróbkę klejową odzieży.
Obróbka cieplna odzieży polega na nadaniu odpowiednich kształtów wykrojonych

elementów  wyrobów  odzieżowych,  elementów  montażowych  oraz  gotowych  wyrobów.
W wyniku  działania  temperatury,  pary  i  ciśnienia  w  określonym  czasie  następuje  formowanie
kołnierza,  formowanie  nogawek  spodni,  rozprasowanie  szwów  bocznych  w  bluzce  damskiej,
prasowanie uszytej i wykończonej spódnicy damskiej.

Obróbka klejowa odzieży polega na trwałym łączeniu elementów konstrukcyjnych odzieży

z materiałów odzieżowych podstawowych z materiałami klejowymi (wkładami pokrytymi
klejem). Ma na celu uzyskanie wzmocnienia węzłów technologicznych i stabilności kształtów
oraz podniesienia wyglądu estetycznego wyrobów odzieżowych poprzez podklejenie kołnierza,
klapki, paska, przodów ubrań męskich.

W przemysłowych zakładach odzieżowych do obróbki termicznej odzieży są stosowane

różne rodzaje i typy maszyn i urządzeń.
Są to:

−

żelazka,

−

maszyny prasowalnicze inaczej prasy,

−

manekiny prasowalnicze,

−

agregaty prasowalnicze,

−

klejarki,

−

zgrzewarki.
W poradniku przedstawiono i scharakteryzowano wybrane przykłady maszyn i urządzeń

prasowalniczych.
Żelazka

W przemysłowych zakładach odzieżowych żelazka stosuje się do wygładzania niektórych

tkanin  podczas  warstwowania,  przyklejania  rysunku  układu  szablonów  wykonanym  na
papierze  podklejanym  do  ostatniej  warstwy  materiału  w  nakładzie  oraz  w  prasowaniu
międzyoperacyjnym.  W  zależności  od  sposobu  ogrzewania  rozróżnia się żelazka: elektryczne,
elektryczno – parowe i parowe.
Żelazka  elektryczne  ogrzewa  się  prądem  elektrycznym  (rys.  1).  Zbudowane  są  one
z  podstawy  (1)  zwanej  stopą  prasującą,  elementu  grzejnego  (2),  uchwytu  (3)  i  przewodu
elektrycznego zakończonego wtyczką (4).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 1. Schemat żelazka elektrycznego [1, s. 212].

Elementem grzejnym w żelazku elektrycznym może być spirala lub taśma z materiału o dużej
oporności elektrycznej nagrzewająca wkład ceramiczny. Do regulacji temperatury żelazka
zastosowano

termoregulator.

Termoregulator

samoczynnie

włącza

dopływ

prądu

w przypadku, gdy temperatura żelazka spadnie poniżej temperatury nastawionej i wyłącza, gdy
ciepłota żelazka przekroczy żądaną temperaturę. Do nastawiania ciepłoty żelazka na żądaną
temperaturę służy pokrętło termoregulatora, na którym umieszczone są oznaczenia zakresów
temperatury:

−

nazwą materiałów, która określa rodzaj prasowanego materiału odzieżowego,
na podstawie którego można ocenić zakres temperatury prasowania,

Tabela 1. Przykłady zakresów temperatury stopy żelazka elektrycznego.

Nazwa materiału odzieżowego napisana

na pokrętle termoregulatora żelazka

Zakres temperatury

stopy żelazka

Nylon

70 - 100

Jedwab sztuczny

100 - 125

Jedwab

125 - 150

Wełna

150 - 180

Bawełna

180 - 210

Len

210 - 230

−

lub symbolami punktowymi.

Tabela 2. Przykłady maksymalnej temperatury prasowania za pomocą żelazka według oznaczeń symboli

punktowych.

Symbol punktowy na pokrętle

termoregulatora żelazka

Maksymalna temperatura

prasowania

•

110

••

150

•••

200

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obecnie

szerokie zastosowanie znajdują żelazka elektryczne z urządzeniem

do naparowania  lub  spryskiwania  prasowanych  elementów  odzieży  lub  wyrobu  gotowego.
Masa żelazka elektrycznego wynosi w granicach 1,5÷3,5 kg. Żelazka o mniejszej masie stosuje
się  do  prasowania  ubiorów  z  materiałów  cieńszych  i  bielizny  osobistej,  natomiast  o większej
masie do prasowania okryć i ubiorów z materiałów grubszych.
Żelazka  elektryczno-parowe  (rys.  2)  są  ogrzewane  prądem  elektrycznym  przez  grzejne
elementy,  natomiast  para  wodna  doprowadzana  do  żelazka  służy  do  naparowania,  czyli
zwilżenia  prasowanego  materiału  lub  wyrobu  gotowego.  Gorąca  para  wodna  jest
doprowadzana  do żelazka  z  sieci  centralnej  lub  z  indywidualnej  wytwornicy  pary.  W  stopie
żelazka  są wykonane  otworki,  przez  które  para  wodna  przedostaje  się  na  zewnątrz  i  zwilża
prasowane  elementy  wyrobu  odzieżowego.  Włączenie  pary  do  naparowania  odbywa  się
przyciskiem umieszczonym w uchwycie żelazka.

Rys. 2. Żelazko parowo-elektryczne. 1 - przycisk dźwigni parowania, 2 - uchwyt, 3 - termoregulator, 4 - lampa

sygnalizacyjna, 5 - płyta, 6 - korpus, 7 - otwory w płycie do przepływu pary na materiał, 8 - przewód

doprowadzający parę, 9 - przewód elektryczny [2, s. 100].

W żelazkach elektryczno-parowych podobne jak w żelazkach elektrycznych

są zamontowane termoregulatory. Temperatura prasowania regulowana jest w granicach
85-225

C. Masa żelazek parowo-elektrycznych wynosi w granicach 2,5÷6,5 kg. Żelazka

te w produkcji

przemysłowej

służą

głównie

prasowania

międzyoperacyjnego

oraz do usuwaniu połysku z powierzchni materiału i gotowego wyrobu odzieżowego. Podczas
prasowania nie zachodzi konieczność stosowania zaparzaczki.

Żelazka parowe (rys. 3) są ogrzewane parą wodną, która służy również do naparowania

prasowanego elementu. Gorąca para wodna doprowadzana jest do komory grzejnej w żelazku
z  sieci  centralnej  lub  z  indywidualnej  wytwornicy  pary.  Za  pomocą  dźwigni  ręcznej  (4)
uruchamia  się  zawór  parowy  (2),  który  umożliwia  doprowadzenie  pary  wodnej  z  komory
grzejnej  żelazka  do  komory  naparowania,  skąd  para  przenika  przez  otwory  w  stopie  żelazka
do prasowania elementu wyrobu odzieżowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 3. Żelazko parowe: 1 - korpus, 2 - zawór, 3 - uchwyt, 4 - dźwignia [1, s.217].

Temperatura prasowania wynosi 120÷150

C. Masa żelazka parowego wynosi 5 kg. Żelazka

parowe są stosowane głównie przy produkcji okryć i ubrań z materiałów wełnianych
lub wełnopodobnych do prasowania międzyoperacyjnego oraz do usuwania połysku
z powierzchni elementu wyrobu odzieżowego lub wyrobu odzieżowego.

Maszyny prasowalnicze

W przemysłowych zakładach odzieżowych do obróbki parowo-cieplnej odzieży

są stosowane maszyny prasowalnicze zwane prasami.

Podział maszyn prasowalniczych

System nagrzewania

System napędu

System sterowania

cyklem

technologicznym

Rodzaj

poduszek

prasujących

Parowy

Elektryczno-parowy

Elektryczny

Mechaniczny

Pneumatyczny

Hydrauliczny

Z programatorem

Bez programatora

Uniwersalne

Płaskie

Specjalistyczne

Formujące

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Klasyfikacja maszyn prasowalniczych
Maszyny  prasowalnicze  ze  względu  na  sposób  ogrzewania  poduszek prasowalniczych  można
podzielić na: parowe, elektryczne i elektryczno-parowe.
Do  uruchomienia  poduszek  (płyt  prasowalniczych)  w  maszynach  prasulcowych  są stosowane
napędy:  mechaniczny,  pneumatyczny  lub  hydrauliczny.  Cykl  technologiczny  w  maszynach
prasowalniczych  może  być  sterowany  mechanicznie  lub  automatycznie  z  zastosowaniem
programatorów.
Ze względu na rodzaj kształtu poduszek prasulcowych maszyny prasowalnicze dzielą się na:

−

uniwersalne, które są stosowane do prasowania wszystkich elementów wyrobów
odzieżowych i różnych asortymentów na tej samej poduszce,

−

płaskie, które służą do międzyoperacyjnego i końcowego prasowania brzegów odzieży
i jej elementów płaskich np. krawędzi przodów, klapek, patek itp.,

−

specjalistyczne,  które  są  wyposażone  w  poduszki  o  odpowiednim  kształcie  i  mogą
tworzyć  zestawy  maszyn  do  prasowania poszczególnych elementów określonego wyrobu
odzieżowego.  Zestawy  maszyn  prasowalniczych  mają  zastosowanie  w  procesie
międzyoperacyjnym  i  w  końcowej  fazie  prasowania  gotowego  wyrobu  odzieżowego
danego  asortymentu  (tworząc  komplet  maszyn  o  różnych  kształtach  poduszek
dopasowanych do elementów wyrobu np. kołnierzy koszul męskich),

−

formujące, które służą do formowania wykrojów elementów wyrobów odzieżowych
jak przodów i tyłów marynarek, nogawek spodni, kołnierzy itp.

W przemysłowych zakładach odzieżowych są stosowane maszyny prasowalnicze o różnych
rozwiązaniach

konstrukcyjnych.

poradniku

zaprezentowano

przykład

maszyny

prasowalniczej.

Rys. 4. Maszyna prasowalnicza [3, s. 302].

Zaprezentowana na rysunku 4 prasa zbudowana jest z korpusu i dwóch płyt

prasowalniczych górnej i dolnej oraz napędu. W korpusie maszyny wbudowany jest układ
sterujący. Dolna płyta prasulcowa przymocowana jest do korpusu maszyny na stole i służy
do układania elementów wyrobu odzieżowego przeznaczonych do prasowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Górna płyta prasulcowa jest zamontowana na ramieniu, które stanowi część składową
dźwigniowego układu napędowego. Górna płyta prasulcowa jest płytą ruchomą.
Do opuszczania i podnoszenia górnej płyty służy napęd hydrauliczny.

Zasada działania maszyn prasowalniczych jest podobna. Polega ona na wzajemnym

docisku płyt prasulcowych (poduszek), między którymi umieszcza się przeznaczony
do prasowania element wyrobu odzieżowego.

Obsługa maszyn prasowalniczych odbywa się etapami, a więc:

−

ułożenie elementu wyrobu odzieżowego na dolnej płycie prasulcowej (poduszce),

−

uruchomienie maszyny prasowalniczej i opuszczenie górnej płyty prasulcowej,

−

naparowanie prasowanego elementu wyrobu odzieżowego (w prasach parowych
i elektryczno-parowych),

−

prasowanie,

−

odsysanie pary w celu osuszenia prasowanego elementu wyrobu odzieżowego (w prasach
parowych i elektryczno-parowych),

−

wyłączenie maszyny prasowalniczej,

−

zdjęcie z dolnej płyty prasulcowej wyprasowanego elementu wyrobu odzieżowego.

Różnica w zakresie obsługi i zastosowania maszyn prasowalniczych wynika z zamontowanych
w nich określonych systemów: nagrzewania, napędu, sterowania cyklem technologicznym oraz
kształtu poduszek prasujących.
W  maszynach  prasowalniczych  napędy  pneumatyczne  mogą  być  sterowane  elektronicznie.
Wówczas  cały  proces  prasowania  odbywa  się  samoczynnie  od  włączenia  maszyny
do wyłączenia, po podniesieniu górnej płyty prasulcowej.
W  prasach  parowych  płyty  prasulcowe  ogrzewane  są  parą  wodną,  która  również
wykorzystywana  jest  do  naparowania  prasowanych  elementów  odzieży.  Temperatura
prasowania  płyt  prasulcowych  wynosi  w  granicach  150÷155

C. Znajdują one szerokie

zastosowanie  w  procesach  obróbki  parowo  –  cieplnej  odzieży  ciężkiej  płaszczy,  kurtek,
peleryn i ubiorów z materiałów grubszych garniturów, kostiumów damskich, żakietów.
Prasy elektryczno-parowe  są  dostosowane do ogrzewania górnych płyt prasulcowych prądem
elektrycznym lub parą wodną. Górne płyty prasulcowe mogą być wymieniane w zależności od
rodzaju  prasowania.  Dolne  płyty  prasulcowe  są  ogrzewane  parą  wodną  z możliwością
naparowania  prasowanych  elementów  wyrobów  odzieżowych.  Kocioł  do wytwarzania  pary
ogrzewany jest elektrycznie i wbudowany w korpus podstawy maszyny. Cykl pracy prasy jest
zaprogramowany  i  sterowany  automatycznie,  w  tym  również  temperatura  prasowania  i  czas
trwania  określonej  czynności.  Zakres  temperatury  prasowania  wynosi  80-250

C. Prasy

elektryczno-parowe znajdują szerokie zastosowanie przy produkcji okryć, ubiorów i bielizny
oraz w obróbce klejowej odzieży.

Prasy elektryczne są ogrzewane elektrycznie, bez możliwości naparowywania

prasowanych  elementów  odzieży.  Często  w  prasach  elektrycznych  górna  płyta  prasulcowa
jest wypełniona olejem podgrzewanym za pomocą grzałek elektrycznych, który jest czynnikiem
przekazującym  ciepło  na  powierzchnię  prasującą  płyty  prasulcowej.  Dolna  płyta  prasulcowa
nagrzewana  jest  płaskimi  elementami  grzejnymi.  Temperatura  prasowania  jest  regulowana
i może  wynosić  do  około  250

C. W prasie elektrycznej prasowany element wyrobu

odzieżowego może być zwilżany za pomocą spryskiwacza przed obróbką parowo-
-cieplną. Prasy elektryczne znajdują zastosowanie w produkcji bielizny osobistej i odzieży
lekkiej bluzek, fartuchów, spodni, spódnic.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Manekiny prasowalnicze są to urządzenia, które służą do prasowania końcowego

gotowych wyrobów odzieżowych. W urządzeniach tych są wbudowane manekiny. Kształt
manekinów odpowiada formie określonego wyrobu i decyduje o jego zastosowaniu. Przykład
manekinów prasowalniczych przedstawiono poniżej (rys. 5), (rys. 6).

Rys. 5. Manekin do prasowania Rys. 6. Manekin do prasowania
sukni damskiej [3, s. 307]. spodni męskich [3, s. 308].

Obsługa manekina prasowalniczego polega na:

−

założeniu wyrobu odzieżowego na powłokę manekina,

−

włączeniu urządzenia,

−

naparowaniu wyrobu odzieżowego,

−

dopływie pary do wnętrza manekina i powodowaniu napięcia powłoki manekina.
W tym czasie para przenika przez powłokę manekina do prasowanego wyrobu,

−

osuszeniu prasowanego wyrobu odzieżowego,

−

wyłączeniu urządzenia,

−

zdjęciu wyprasowanego wyrobu odzieżowego.
Proces prasowania na manekinach może odbywać się automatycznie, od włączenia

urządzenia po nałożeniu wyrobu odzieżowego na manekin do wyłączenia po osuszeniu
prasowanego wyrobu odzieżowego.

Obecnie w niektórych zakładach odzieżowych są stosowane manekiny prasowalnicze

umieszczone w kabinach, w których zamontowane są urządzenia wentylacyjne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Agregaty  prasowalnicze  (rys.  7)  służą  do  prasowania  końcowego  gotowych  wyrobów
odzieżowych,  które  mają  standardowe  elementy  i  stosunkowo  prostą  obróbkę  parowo  –
cieplną.  Zasada  działania  agregatu  prasowalniczego  polega  na  tym,  że  na  stanowisku
prasowania  wykonuje  się w  sposób  ciągły  te  same  operacje  prasowania  danego  asortymentu.
Poniżej przedstawiono przykład agregatu prasowalniczego.

Rys. 7. Uproszczony schemat stanowiska roboczego agregatu prasowalniczego: I, II, III – pozycje agregatu,

1, 2, 3 - pionowe manekiny płaskie, 4, 5 - pionowe płyty prasulcowe [1, s. 225].

Agregat prasowalniczy może służyć do prasowania koszul męskich i zbudowany

jest z podstawy, trzech płaskich manekinów zainstalowanych pionowo na tej podstawie
oraz dwóch pionowych płyt prasulcowych. Do nawilżania koszul zastosowano automatyczny
spryskiwacz.

Agregat obsługiwany jest przez dwóch pracowników. Jeden pracownik zakłada koszulę na

manekin (1),  w  tym  czasie  odbywa  się prasowanie koszuli na drugim manekinie (3). Manekin
znajduje  się    w  środku  płyt  prasulcowych.  Drugi  pracownik  zdejmuje  wyprasowaną  koszulę
z  trzeciego  manekina  (2)  i  wiesza  na  ramiączka  urządzenia  transportowego.  Agregat  działa
automatycznie.  Po  zakończonych  czynnościach  zgodnie  z  rytmem  podstawa  agregatu  obraca
się wraz z manekinami. Manekiny zmieniają swoją pozycję.

Klejarki

W przemysłowych zakładach odzieżowych do obróbki klejowej odzieży stosuje się różne

prasy  zwane  klejarkami.  Ogrzewanie  elektryczno-parowe  lub  elektryczno-olejowe
w tych prasach  zapewnia  równomierne  rozłożenie  temperatury  na  płytach  prasulcowych.
W celu  zapewnienia  wysokiej  jakości  sklejanych  elementów,  w  klejarkach  powinny
być zainstalowane  urządzenia  do  pomiaru  temperatury,  termoregulatory,  regulatory
do ustawiania  wymaganego  ciśnienia  i  czasu  trwania  operacji  prasowania.  Zaprogramowane
wielkości  parametrów  klejenia  powinny  być  sterowane  automatycznie.  Przykład  prasy
do klejenia przedstawiono poniżej (rys. 8).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 8. Automatyczno – pneumatyczna prasa do klejenia wkładów konstrukcyjnych [3, s. 283].

Klejarki różnią się kształtem poduszek prasulcowych. Kształt poduszek powinien

być dostosowany do obrabianego elementu odzieży. Do klejenia drobnych elementów odzieży
klapek,  patek,  kieszeni  są  stosowane  poduszki  prasulcowe  płaskie.  Do  klejenia  i  formowania
większych  elementów  odzieży  przodów  płaszczy  marynarek,  używa  się  poduszek
prasulcowych  specjalistycznych  odpowiednio  dostosowanych  do  prawego  i  lewego  przodu
(klejarki specjalistyczne lub z wymiennymi poduszkami) (rys. 9).
Cykl pracy w klejarkach odbywa się następująco:

−

nakładanie wykrojów elementów odzieży z materiału podstawowego i wkładu klejowego
bezpośrednio na dolną płytę prasulcową,

−

prasowanie,

−

chłodzenie,

−

zdjęcie sklejonych elementów odzieży z dolnej płyty prasulcowej.

W przemysłowych zakładach odzieżowych do obróbki klejowej odzieży są stosowane klejarki,
w których transport elementów odzieży odbywa się na taśmie transportowej. W maszynach
występują cztery strefy pracy: nakładania, prasowania, chłodzenia i odbioru. W klejarkach tych
płyty prasulcowe są wymienne w zależności od kształtu i wielkości odzieży. Czas prasowania
wynosi 10÷45 s, temperatura prasowania 120÷200

C. Klejarkę tę obsługują dwie osoby.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zgrzewarki

Zgrzewanie elementów wyrobów odzieżowych jest to proces trwałego łączenia

materiałów  topliwych  przez  nagrzewanie  miejsc,  do  temperatury  plastyczności  i  następnie
połączenie  ich  przez  zastosowanie  docisku.  Zgrzewane  mogą  być  elementy  wyrobów
odzieżowych  wykonanych  z  materiałów  z  włókien  syntetycznych,  jak  poliamidy,  poliestry,
laminaty plastyczne oraz wyroby włókiennicze z innymi materiałami, jak plastik.

Zgrzewanie elementów odzieżowych może odbywać się za pomocą:

−

zgrzewania elementami grzejnymi,

−

zgrzewanie prądem wielkiej częstotliwości zwane zgrzewaniem dielektrycznym,

−

zgrzewanie ultradźwiękami.
Zgrzewarki do zgrzewania elementów odzieżowych ze względu na zastosowany element

roboczy mają różną konstrukcję. Przykład zgrzewarki do zgrzewania ultradźwiękami
przedstawiono poniżej (rys. 11).

Rys. 11. Uproszczony schemat maszyny do zgrzewania ultradźwiękami: 1 - regulacja ciśnienia, 2 - rolka

kształtująca, 3 - czujnik przewodnika fal, 4 - regulacja amplitudy [3, s. 295].

Zgrzewarka ta ma kształt podobny do kształtu maszyny szwalniczej. W miejsce

mechanizmów  szyjących  zainstalowano  generator  drgań  do  wytwarzania  drgań  wielkiej
częstotliwości.  Przesuw  zgrzewanych  elementów  odzieży  może  odbywać  się  za  pomocą
ząbków  lub  koła.  Zgrzeina  może  mieć  kształt  ciągły  lub  przerywany.  Zgrzewarki
ultradźwiękowe  mają  regulatory  szybkości  zgrzewania,  urządzenia  kontrolne  do  regulowania
ilości  energii  dostarczonej  do  zgrzewania  oraz  oprzyrządowania,  które  można  dostosować
do właściwości  fizycznych  materiału:  grubości,  gęstości  splotu,  a  także  rodzaje  operacji
technologicznych  wykonywania  szwów,  dziurek,  kołnierzy,  mankietów.  W  zgrzewarkach
ultradźwiękowych  w  celu  zwiększenia  bezpieczeństwa  pracy  stosowane  są  specjalne  osłony
generatora  ponieważ  ultradźwięki  podobnie  jak  hałas,  działają  niekorzystnie  na  organizm
człowieka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jak można objaśnić pojęcie obróbka cieplna odzieży?
2.  Jak można objaśnić pojęcie obróbka klejowa odzieży?
3.  Jakie maszyny i urządzenia są stosowane do obróbki termicznej odzieży?
4.  Jakie  znasz  sposoby  oznaczania  zakresów  temperatury  na  pokrętle  termoregulatora

w żelazku elektrycznym?

5.  Jakie znasz sposoby nagrzewania żelazek?
6.  Jak klasyfikuje się maszyny prasowalnicze?
7.  Jaka jest ogólna zasada działania pras?
8.  Jakie etapy występują w czasie pracy maszyny prasowalniczej (prasy)?
9.  Jakie znasz sposoby nagrzewania płyt prasulcowych w maszynach prasowalniczych?
10. Jakie etapy rozróżnia się podczas pracy manekina prasowalniczego?
11. Jaka jest zasada działania agregatu prasowalniczego?
12. Jakie znasz maszyny do obróbki klejowej odzieży?
13. Jakimi cechami charakteryzują się etapy pełnego cyklu obróbki klejowej na klejarce?
14. Jaka jest zasada działania zgrzewarki ultradźwiękowej?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj żelazka na podstawie zainstalowanego systemu ogrzewania i określ

możliwości ich zastosowania w prasowaniu międzyoperacyjnym i gotowej odzieży.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odszukać w materiałach dydaktycznych charakterystykę żelazka,
2)  rozróżnić rodzaje żelazek,
3)  wykonać ćwiczenie zgodnie z poleceniem,
4)  zapisać  przy  nazwie  żelazka  krótką  charakterystykę  i  określić  jego  zastosowanie

w procesie produkcji odzieży, asortyment odzieży i jego elementy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

katalogi żelazek stosowane w odzieżownictwie,

−

modele żelazek,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Sklasyfikuj maszyny prasowalnicze mając na uwadze systemy: nagrzewania, napędu

i sterowania cyklem technologicznym oraz rodzaj poduszek prasujących.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych ogólną charakterystykę systemów: nagrzewania,

napędu, sterowania cyklem technologicznym oraz rodzaju poduszek prasujących
zastosowanych w maszynach prasowalniczych,

2)  rozróżnić rodzaje maszyn prasowalniczych,
3)  określić ich zastosowanie,
4)  wykonać ćwiczenie zgodnie z poleceniem,
5)  zapisać  przy  nazwie  maszyny  prasowalniczej  nazwy  systemów  nagrzewania,  napędu,

sterowania cyklem technologicznym i rodzajów poduszek jakie mogą być w niej
stosowane oraz możliwości ich zastosowania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

katalogi maszyn prasowalniczych,

−

modele maszyn prasowalniczych,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Dobierz maszyny i urządzenia prasowalnicze do obróbki parowo-cieplnej w zależności od

rodzaju materiału odzieżowego i asortymentu odzieży.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych charakterystykę eksploatacyjną maszyn i urządzeń

prasowalniczych,

2) dokonać analizy działania maszyn prasowalniczych na podstawie opisów,
3) zapisać przy nazwie rodzaju maszyny prasowalniczej nazwę rodzaju materiału

odzieżowego i asortymentu odzieży.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

katalogi maszyn prasowalniczych,

−

katalogi materiałów odzieżowych,

−

modele maszyn prasowalniczych,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Wykonaj operację prasowania na maszynie prasowalniczej, zachowując wszelkie środki

ostrożności, jakie obowiązują podczas pracy tej maszyny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2)  zapoznać się z instrukcją obsługi maszyny prasowalniczej,
3)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  krótki  opis  działania  i  obsługi  maszyny

prasowalniczej,

4)  przygotować próbki materiału odzieżowego,
5)  przygotować maszynę prasowalniczą do pracy poprzez włączenie wtyczki do gniazdka,
6)  wykonać zadanie zgodnie z poleceniem, ćwiczenie powtórzyć trzy razy,
7)  zapisać  chronologicznie  nazwy  etapów,  które  wystąpiły  podczas  całego  cyklu  obróbki

termicznej na danej maszynie prasowalniczej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

instrukcja obsługi maszyny prasowalniczej,

−

maszyna prasowalnicza,

−

materiały odzieżowe z różnych rodzajów włókien,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Wykonaj operację obróbki parowo-cieplnej wyrobu odzieżowego na manekinie

prasowalniczym, zachowując wszelkie środki ostrożności, jakie obowiązują podczas pracy
tego urządzenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami bhp i ergonomii pracy,
2)  zapoznać się z instrukcją obsługi manekina prasowalniczego,
3)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  zagadnienia  dotyczącego  obsługi  manekina

prasowalniczego,

4)  dobrać model wyrobu odzieżowego do kształtu i wielkości manekina,
5)  przygotować manekin prasowalniczy do pracy,
6)  wykonać zadanie zgodnie z poleceniem (ćwiczenie wykonać trzy razy),
7)  zapisać  chronologicznie  nazwy  etapów,  które  występują  podczas  całego  cyklu  obróbki

parowo – cieplnej na danym urządzeniu prasowalniczym.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

instrukcja obsługi manekina prasowalniczego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

manekin prasowalniczy,

−

model wyrobu odzieżowego,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 6

Określ etapy, które występują podczas całego cyklu obróbki termicznej koszuli męskiej na

urządzeniu, które przedstawiono na rysunku.

Rysunek do ćwiczenia 6

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące ogólnej charakterystyki

urządzeń do obróbki termicznej odzieży,

2)  określić rodzaj urządzenia prasowalniczego,
3)  dokonać analizy działania urządzenia,
4)  wykonać ćwiczenie zgodnie z poleceniem,
5)  zapisać  chronologicznie  nazwy  etapów,  które  wystąpiły  podczas  procesu  obróbki

termicznej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 7

Wykonaj na klejarce operację klejenia i formowania elementów odzieży wykonanych

z różnych materiałów odzieżowych podstawowych i wkładów klejowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2)  zapoznać się z instrukcją obsługi maszyny do klejenia i formowania elementów odzieży,
3)  przygotować  próbki  do  ćwiczenia:  z  materiału  odzieżowego  podstawowego  i  wkładu

klejowego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4)  przygotować maszynę do pracy,
5)  wykonać zadanie zgodnie z poleceniem. Ćwiczenie należy powtórzyć trzy razy,
6)  zapisać  chronologicznie  nazwy  etapów  pracy  maszyny,  które  wystąpiły  podczas  całego

cyklu obróbki termicznej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

przybory do klejenia próbek: nożyce, linijka, kreda, taśma centymetrowa,

−

instrukcja obsługi maszyn do klejenia i formowania elementów odzieży,

−

materiały odzieżowe podstawowe do ćwiczenia,

−

wkłady klejowe do ćwiczenia.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić pojęcie obróbki cieplnej odzieży?



2) wyjaśnić pojęcie obróbki klejowej odzieży?



3) określić rodzaje żelazek?



4) określić sposoby nagrzewania żelazek?



5) sklasyfikować maszyny prasowalnicze?



6) określić sposoby nagrzewania maszyn prasowalniczych?



7) rozróżnić maszyny i urządzenia stosowane do obróbki parowo-

-cieplnej odzieży?



8) dobrać maszyny i urządzenia prasowalnicze do obróbki parowo-

-cieplnej

zależności

rodzaju materiału odzieżowego

i asortymentu odzieży?



9) obsłużyć maszynę prasowalniczą?



10) obsłużyć manekin prasowalniczy?



11) obsłużyć maszynę do klejenia i formowania elementów odzieży?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Obróbka parowo-cieplna odzieży

4.2.1. Materiał nauczania

W przemysłowych zakładach odzieżowych są stosowane różne sposoby obróbki cieplnej

odzieży. Przykładowa klasyfikacja procesów obróbki cieplnej odzieży przedstawiono poniżej.

Klasyfikacja obróbki cieplnej odzieży

Formowanie cieplne odzieży polega na nadawaniu określonego kształtu wyrobowi

lub jego elementom przez działanie temperatury, nacisku i pary.

Naparowanie materiałów i wyrobów odzieżowych ma na celu usunięcie niepożądanego

połysku, zagnieceń, odbić i marszczenia.

Uszlachetnienie wyrobów odzieżowych ma na celu utrwalenie kształtu gotowej odzieży

lub ich elementów.

W odzieżownictwie rozróżnia się dwie metody obróbki parowo-cieplnej odzieży:

−

prasowanie ręczne,

−

prasowanie mechaniczne.

Prasowanie ręczne stosuje się do wygładzania niektórych materiałów odzieżowych

podczas warstwowania, przyklejania układów szablonów wykonanych na podklejonym
papierze, prasowania w toku produkcji odzieży oraz odparowania wybłyszczeń w gotowych
wyrobach odzieżowych.

Obróbka cieplna odzieży

Formowanie wyrobów

odzieżowych i ich

elementów

Formowanie płaskie

Formowanie

przestrzenne

Naparowanie materiałów

wyrobów odzieżowych

Uszlachetnienie

wyrobów

Stabilizacja

kształtów

odzieży

Plisowanie

materiałów

i wyrobów

odzieżowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przykład stanowiska pracy do prasowania ręcznego przedstawiono na rysunku 12.

Rys. 12. Stół do prasowania ręcznego z żelazkiem parowo-elektrycznym [3, s. 323].

W przemyśle odzieżowym do prasowanie ręcznego stosuje się głównie żelazka parowe

i elektryczno-parowe z termoregulatorem. W celu zabezpieczenia materiału odzieżowego
przed wyświeceniem na żelazka mogą być zakładane ochraniacze teflonowe. Stanowisko
do prasowania ręcznego wyposażone jest w specjalny stół i żelazko odpowiednio dostosowane
do wykonywanej operacji technologicznej rozprasowania szwów.

Stół do prasowania z żelazkiem parowo-elektrycznym wyposażony jest w płytę

do parowania ogrzewaną parą, podstawkę pod żelazko, stojak z urządzeniem do podwieszania
żelazka oraz urządzenie próżniowe do osuszania prasowanego elementu odzieży. W skład
stanowiska prasowalniczego może wchodzić wytwornica pary zasilająca jedno lub więcej
stanowisk pracy. Para może być dostarczana również z centralnej sieci zakładu.

Stanowiska pracy do prasowania ręcznego różnią się formą budowy stołów,

wyposażeniem  w  prasulce  i  rodzajem  żelazka.  Kształt  podstawy  żelazka  i  kształt  prasulców
dobiera  się  w  zależności  od  asortymentu  odzieży, rodzaju  elementów  prasowanych  wyrobów
i rodzaju operacji technologicznej prasowania.
Do  prasowanie  międzyoperacyjnego  odzieży  z  materiałów  lekkich  bawełnianych,  jedwabnych
są  stosowane  żelazka  o  masie  3÷4  kg,  natomiast  do  prasowania  okryć  i  niektórych  ubiorów
z materiałów grubych wełnianych żelazka o masie wynoszącej do 10 kg.
Zagadnienia dotyczące charakterystyki żelazka znajdują się poprzednim rozdziale.

Prasulce mogą być zainstalowane na stole lub mogą być wymienne. Ułatwiają

one wykonywanie  operacji  technologicznych  i  mogą  być  stosowane  do  rozprasowywania
szwów  zszytych  nogawek  w  spodniach,  szwów  zszycia  rękawów  w  żakietach,  płaszczach,
marynarkach,  prasowania  przodów:  prawego  i  lewego  żakietów,  płaszczy,  marynarek
oraz kołnierzy w okryciach i niektórych ubiorach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W zakładach usługowych stanowiska prasowania są uniwersalne i na jednym stanowisku

mogą być wykonywane prawie wszystkie operacje technologiczne obróbki parowo – cieplnej
i wszystkich sztuk odzieży (rys. 13).

Rys. 13. Stół do prasowania ręcznego [3, s. 318].

Są one wyposażone w stół do prasowania, którego blat wykonany jest z drewna drzew

liściastych lub płyt laminowanych, poduszki ręczne i na podstawkach o różnych kształtach oraz
rękawniki  dostosowane  do  prasowania  rękawów.  Ponadto  stanowiska  wyposażone
są  w kołnierzach, mankietach, paskach, deski do prasowania uszytych spódnic, zaparzaczki do
prasowania  wyrobów  odzieżowych  z  materiałów  wełnianych,  szczotki  do  prasowania
materiałów z włosem zbiornik z wodą oraz żelazka i podstawki pod żelazko.

Tabela 3. Parametry obróbki parowo-cieplnej materiałów odzieżowych przy zastosowaniu żelazek

elektryczno-parowych (przykład).

Materiał

odzieżowy

Ilość pary

Temperatura żelazka

Uwagi

Len

duża

215÷225

długie odsysanie

Bawełna

średnia

180÷200

niezbędne ciśnienie

Wełna

duża

160÷170

długie odsysanie

Elanobawełna

średnia

160÷170

długie odsysanie

Jedwab naturalny

bardzo

mała

140÷165

ochraniacz teflonowy,

prasowanie bez wody

Włókna sztuczne

bardzo

mała

120÷150

skłonność do wybłyszczania

Włókna
syntetyczne

bardzo

mała

115÷140

ochraniacz teflonowy

Elanowełna

średnia

160÷180

długie odsysanie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przy zastosowaniu żelazka można wykonać każdą parowo-cieplną operację rozprasowania

szwów, odprasować przód marynarki, czy zaprasować szew. Trudności występują jedynie przy
ustalaniu  parametrów  prasowania,  a  następnie  przy  ścisłym  ich przestrzeganiu  podczas
prasowania.  Temperaturę  prasowania  można  ustalić  za  pomocą  termoregulatora,  ciśnienie
określa  masa  żelazka  i  jego  powierzchnia  oraz  docisk  prasującego,  który  jest  trudny  do
ustalenia.  Stopień  nawilgocenia  prasowanego  elementu  również  jest trudny  do  określenia,
ponieważ zależy od nawilżenia zaparzaczki i temperatury żelazka.

Stanowiska do prasowania ręcznego w zależności od rodzaju stosowanych stołów

prasowalniczych, rodzaju żelazek i urządzeń wytwarzających parę oraz instalacji elektrycznych
i  parowych  zaopatrzone  są  w  instrukcje  obsługi,  które  muszą  być  przez  zatrudnionych
pracowników  bezwzględnie  przestrzegane.  Na  tym  stanowisku  istnieje  niebezpieczeństwo
porażenia  prądem  elektrycznym,  poparzenia  rozgrzanym  żelazkiem  lub poparzenia  gorącą
parą. Na stanowisku prasowania ręcznego pracownicy muszą stosować się do zaleceń bhp:

−

nie wolno używać do prasowania żelazka z uszkodzoną instalacją elektryczną i parową,

−

nie wolno pociągać za sznur podczas wyłączania z sieci żelazka, ponieważ grozi
to uszkodzeniem instalacji i porażenie prądem lecz należy zawsze wyłączać z sieci
trzymając za wtyczkę,

−

przewody elektryczne muszą być uziemione lub zerowane,

−

nie wolno zostawiać żelazka włączonego do sieci po zakończonej operacji prasowania lub
podczas przerwy, ponieważ grozi to pożarem,

−

podczas prasowania żelazkiem elektrycznym i elektryczno-parowym należy stać
na materiale nie przewodzącym elektryczności,

−

nie wolno dotykać mokrymi rękami elementów metalowych żelazka będących
pod napięciem prądu elektrycznego, ponieważ woda jest dobrym przewodnikiem prądu
elektrycznego i grozi to porażeniem prądu elektrycznego.

Prasowanie mechaniczne

Do prasowania międzyoperacyjnego i końcowego wyrobów odzieżowych stosuje

się maszyny i urządzenia prasowalnicze prasy, manekiny prasowalnicze, agregaty
prasowalnicze. Zagadnienia dotyczące ogólnej budowy, działania i obsługi maszyn
prasowalniczych zostały opisane w poprzednim rozdziale.

Do międzyoperacyjnego prasowania w szwalni są stosowane prasy, wyposażone

w poduszki  dobrane  do  wykonywanych  operacji  technologicznych.  Na  wybór  poduszek
do obróbki  parowo-cieplnej,  mają  wpływ  między  innymi:  rodzaj  asortymentu  odzieży,
obrabiany  element  odzieży  oraz  skład  surowcowy  materiału  odzieżowego.  Kształt  poduszek
dobierany  jest  do  prasowania  mankietów  w  bluzce  damskiej,  prasowania  i  formowania
nogawek, prasowania i formowania przodów marynarek.

Do prasowania końcowego wyrobów odzieżowych, które może odbywać się w szwalni

lub  w  oddzielnym  pomieszczeniu  nazywanym  prasowalnią  są  stosowane  całe  zestawy
wyspecjalizowanych  maszyn  i  urządzeń  prasowalniczych.  W  zestawach  tych  są  prasy
wyposażone  w  poduszki  przeznaczone  dla  określonego  asortymentu,  a nawet wzoru odzieży.
Mogą  to  być  zestawy  maszyn  prasowalniczych  do  prasowania  koszul  męskich,  marynarek
męskich,  płaszczy  damskich.  Prasowanie  na  tych  maszynach  i  urządzeniach  prasowalniczych
sterowane  jest  automatycznie  z  precyzyjnie  działającą  regulacją  parametrów  prasowania.
Prasowane  wyroby  odzieżowe  transportowane  są  od  stanowiska  do  stanowiska  za  pomocą
mechanicznych przenośników podwieszanych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Maszyny wchodzące w skład zestawu są ustawione wzdłuż linii według kolejności

technologicznej prasowania elementów odzieży. Linia do prasowania koszuli męskiej, w której
maszyny  kolejno  prasują  mankiety,  kołnierze,  karczki,  tyły,  przody.  Inna  linia  do prasowania
marynarek  męskich,  w  której  maszyny  kolejno  prasują  –  przody  i  tyły,  kołnierze,  barki,
rękawy,  wyłogi  przodów.  Na  końcu  zestawu  prasowalniczego  znajduje  się stanowisko
prasowalnicze  wykończeniowe  do  prasowania  podszewki  i  zagnieceń  na wierzchniej  części
marynarki.

Stosowanie do obróbki parowo-cieplnej odzieży zestawów maszyn prasowalniczych wraz

z odpowiednim zmechanizowanym transportem skraca znacznie czas obróbki, a tym samym
zwiększa wydajność oraz gwarantuje wyższą jakość produkowanych wyrobów.

Etapy pełnego cyklu prasowania mechanicznego.

Praca na maszynach prasowalniczych powinna odbywać się etapami, a więc:

−

rozłożenie na dolnej płycie prasulcowej przeznaczonego do prasowania elementu wyrobu
odzieżowego lub gotowego wyrobu odzieżowego,

−

opuszczenie górnej płyty prasulcowej,

−

dociśnięcie płyt prasulcowych,

−

naparowanie prasowanego elementu wyrobu odzieżowego,

−

prasowanie poprzez wywołanie docisku na prasowany element wyrobu odzieżowego
w celu nadania mu odpowiedniej formy i gładkości powierzchni,

−

odsysanie pary z prasowanego elementu wyrobu odzieżowego,

−

podniesienie górnej płyty prasulcowej,

−

zdjęcie z płyty dolnej wyprasowanego elementu wyrobu odzieżowego.
W przypadku stosowania prasy elektrycznej etapy: naparowania prasowanego elementu

odzieży i odsuszania prasowanego elementu odzieży mogą być pominięte. Operacje:
rozprasowanie szwów, zaprasowanie szwów wykonywane na maszynach prasowalniczych
odbywają się po wstępnym prasowaniu żelazkiem parowym.

Podczas obróbki parowo-cieplnej odzieży na maszynach i urządzeniach prasowalniczych

pracownicy narażeni są na:

−

poparzenia parą wodną lub nagrzanymi płytami prasulcowymi,

−

porażenie prądem elektrycznym,

−

zaciśnięcie rąk między poduszkami maszyny prasowalniczej,

−

uderzenia ruchomej płyty prasulcowej.

Aby uniknąć poparzeniu i skaleczeniu rąk podczas prasowania na maszynach prasowalniczych
poduszki  pras  powinny  być  izolowane  specjalnymi  osłonami  oraz  należy  zwrócić  uwagę
na prawidłowe  zamykanie  poduszek  prasujących,  aby  ręce  pracownika  były  zdjęte
z ich powierzchni.  Instalacje  elektryczne  i  wodne  powinny  być  zabezpieczone  specjalną
izolacją.  Należy  systematycznie  sprawdzać  jakość  uszczelek  w  zaworach,  stan  techniczny
termostatów,  manometrów  i  zaworów  bezpieczeństwa.  Aby  zabezpieczyć  pracownika  przed
porażeniem prądem elektrycznym, należy izolować go od podłogi płytą dielektryczną.

Podczas prasowania mechanicznego należy również zabezpieczyć pracownika przed zbyt

wysoką  temperaturą  otoczenia  oraz  przed  szkodliwymi  substancjami,  które  mogą
być wydzielane  z  prasowanych  materiałów.  W  maszynach  prasowalniczych  powinny
być zainstalowane  urządzenia  odsysające,  a  w  prasowalniach  odpowiednie  urządzenia
wentylacyjne.

Stanowiska prasowania mechanicznego w zależności od rodzaju stosowanych maszyn

i urządzeń prasowalniczych oraz instalacji elektrycznych i parowych zaopatrzone
są w instrukcje obsługi urządzeń, które muszą być przez pracowników bezwzględnie
przestrzegane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rodzaje operacji obróbki parowo-cieplnej odzieży

Obróbkę parowo-cieplną przeprowadza się w różnych etapach procesu technologicznego.

W zależności od rodzaju materiału odzieżowego, z którego dana odzież została wykonana,
stosuje się różne rodzaje operacji obróbki parowo – cieplnej.
Do najczęściej stosowanych rodzajów operacji obróbki parowo – cieplnej odzieży należą:

−

prasowanie – wygładzanie powierzchni materiału lub powierzchni wyrobu odzieżowego
oraz formowanie i utrwalanie kształtu wyrobu za pomocą żelazka lub maszyny
prasowalniczej,

−

zaprasowanie – przewinięcie szwu lub krawędzi elementu odzieży i utrwalenie go w tym
położeniu, szwu bocznego w bluzce damskiej, fałdy w spódnicy,

−

rozprasowanie – rozłożenie i utrwalenie szwu zszycia elementów wyrobu odzieżowego,
szwu zszycia rękawa, szwu zszycia środka tyłu,

−

sprasowanie – zmniejszenie grubości krawędzi elementów wyrobu odzieżowego
za pomocą żelazka lub maszyny prasowalniczej, krawędzi przodów płaszcza, krawędzi
kołnierza, krawędzi klapek,

−

przeprasowanie – wygładzenie zagniecionego materiału lub źle uprasowanego elementu
odzieży,

−

wyprasowanie – nadanie wyrobowi właściwego wyglądu za pomocą żelazka,

−

odprasowanie – usunięcie śladów szwów,

−

odparowanie – usunięcie zagięć, zmarszczeń i wybłyszczeń w wyrobie odzieżowym
działaniem pary,

−

wprasowanie – zmniejszenie brzegów elementów odzieży lub określonej powierzchni
w celu nadania im wymaganego kształtu, np. kołnierza do płaszcza,

−

rozciąganie – wydłużenie brzegu elementów odzieży lub określonej powierzchni w celu
uzyskania właściwego kształtu,

−

przyprasowanie – zmniejszenie grubości brzegu elementu wyrobu odzieżowego
i wyrównanie jego konturów, np. przyprasowanie wyłogu przodów.

Zasady wykonywania obróbki termicznej odzieży

W zależności od materiału odzieżowego, z jakiego jest wykonywana odzież należy

stosować odpowiednie techniki prasowania i różne maszyny i urządzenia prasowalnicze
(przykłady znajdują się poniżej).

Techniki prasowania
Prasowanie na sucho
Na  sucho  prasuje  się  materiały  odzieżowe  z  włókien  bawełnianych,  z  włókien  sztucznych
i niektóre  materiały  z  włókien  syntetycznych. Materiały  z  włókien  sztucznych i  syntetycznych
są wrażliwe na wysoką temperaturę i działanie pary. Do prasowania na sucho należy stosować
żelazka elektryczne z termoregulatorem, z osłoną teflonową lub prasy elektryczne.
Prasowanie na mokro
Na  mokro  prasuje  się  materiały  odzieżowe  z  włókien  wełnianych,  jedwabiu  naturalnego,
lnianych  oraz  niektóre  materiały  z  włókien syntetycznych. Prasowanie materiału odzieżowego
może odbywać się przez:

−

zwilżenie materiału bezpośrednie, za pomocą spryskiwacza lub pędzelka, a następnie
prasowanie za pomocą żelazka lub prasy elektrycznej,

−

zwilżenie materiału pośrednie, przez zaparzaczkę (prostokątny kawałek tkaniny lnianej)
i prasowanie za pomocą żelazka elektrycznego lub prasy elektrycznej,

−

naparowanie materiału i prasowanie na prasie parowej lub prasie elektryczno – parowej
oraz za pomocą żelazka parowego lub elektryczno – parowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Materiały  odzieżowe  z  włókien  mieszanych  różnie  reagują  na  zwilżanie  podczas  obróbki
parowo-cieplnej,  mogą  powstawać  plamy.  Każdy  materiał  odzieżowy  z  włókien  mieszanych
stosowany po raz pierwszy do produkcji należy poddać próbie prasowania.
Prasowanie materiałów z włosem
Materiały  odzieżowe  takie  jak:  welwety,  aksamity  i  inne  materiały  odzieżowe  z  okrywą
włosową  prasuje  się  na  specjalnych  przyrządach  z  gładkim  grzbietem  włosia,  np.  w  postaci
szczotki  do  prasowania  lub  specjalnej  podkładki.  Materiały  te  układa  się  prawą  stroną
na włosiu  szczotki,  a  następnie  prasuje  po  lewej  stronie  przez  zaparzaczkę,  aby  uniknąć
przyciskania  okrywy  włosowej  i  wyświecenia  odzieży.  Wyświecenia  na  materiale  z  włosem
usuwa się za pomocą pary, stosując żelazka parowe lub elektryczno-parowego oraz urządzenia
elektryczno-wodne do usuwania połysku.
Prasowanie szczypanek i zakładek

Prasowanie szczypanek i zakładek wymaga od pracownika dużej dokładności

i umiejętności. Prasowanie odbywa się od strony lewej materiału na kancie odwróconego
żelazka. Szczypanek po stronie prawej nie prasujemy, aby nie zostały one spłaszczone.

Zakładkom po uprzednim rozprasowaniu od strony lewej materiału, należy od strony

prawej nadać właściwy kierunek, a następnie przeprasować.
Naparowanie materiałów i wyrobów odzieżowych

Dekatyzowanie jest to poddanie materiałów odzieżowych działaniu pary wodnej w celu

zapobieżeniu kurczliwości (zmniejszeniu wymiarów) wyrobu odzieżowego na skutek obróbki
parowo – cieplnej, podczas użytkowania oraz w celu usunięcia niepożądanego połysku.

Dekatyzowanie ręczne polega na doprowadzeniu pary do włókien np. w materiałach

wełnianych przez mokrą zaparzaczkę, za pomocą żelazka. Materiały odzieżowe takie jak:
tkaniny bawełniane, jedwabie sztuczne i naturalne zanurza się w wodzie, następnie podsusza
i jeszcze wilgotne prasuje żelazkiem. Tkaniny z włókien syntetycznych nie dekatyzuje się, gdyż
nie kurczą się.

Dekatyzowanie mechaniczne jest fazą wykończania materiałów odzieżowych w zakładach

włókienniczych i przeprowadza się go za pomocą maszyn zwanych dekatyzatorami.

W przemysłowych zakładach odzieżowych materiałów odzieżowych w zasadzie nie

dekatyzuje się, lecz bada się w laboratorium metrologicznym i ustala czy procent skurczu
danego materiału mieści się w granicach podanych w obowiązujących normach.
Naparowanie wyrobów odzieżowych

Podczas obróbki parowo-cieplnej odzieży występują niekiedy na powierzchni

prasowanego  materiału  odzieżowego  wgniecenia  włókien,  które  powodują  wyświecenia
(połysk).  Wówczas  należy  wykonać  dodatkową  operację  naparowania  i  naparować  miejsce
wyświecone  w  celu  odzyskania  matowego  wyglądu  materiału  odzieżowego.  Naparowanie
przeprowadza  się  w  zależności  od  wyposażenia  zakładu  odzieżowego  za  pomocą  żelazka,
maszyny prasowalniczej, specjalnego parownika lub komory parowej. Naparowanie za pomocą
żelazka  polega  na  prasowaniu  miejsca  wyświeconego  na  materiale  odzieżowym  gorącym
żelazkiem przez silnie nawilżoną zaparzaczkę.
Naparowanie  maszyną  prasowalniczą  wykonuje  się  w  celu  usunięcia  nabłyszczeń,  zagięć,
zmarszczeń  lub  odświeżenia  wyglądu  gotowych  wyrobów  odzieżowych.  Naparowanie  może
odbywać się również za pomocą manekinów parowo-cieplnych.
Naparowanie  za  pomocą  specjalnego  parownika  stosowane  jest  do  usunięcia  połysku
z gotowego  wyrobu  odzieżowego.  Za  pomocą  parownika  strumień  pary  kierowany
jest na miejsca  wyświecone  w  odzieży.  Odzież  w  procesie  naparowywania  zawieszona
jest na wieszaku  lub  nałożona  na  manekinie.  Przykład  urządzenia  przedstawiono  na
rysunku 14.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 14. Urządzenie elektryczno-parowe do usuwania połysku [2, s. 102].

Usuwanie połysku z całego wyrobu odzieżowego przeprowadza się w komorach

parowych, gdzie odzież równomiernie poddawana jest działaniu pary.

Stabilizacja kształtów odzieży

Stabilizacja odzieży polega na wcześniejszym nasyceniu odpowiednimi związkami

chemicznymi,  a  następnie  dogrzewaniu  w  wysokiej  temperaturze  gotowych  wyrobów
odzieżowych  (spodni,  koszul  męskich,  ubrań)  wykonanych  z  materiałów  odzieżowych
z mieszanek włókien syntetycznych i sztucznych.
Podczas  dogrzewania  w  temperaturze  około  180

C uzyskuje się trwale zaprasowane kształty

gotowej odzieży, które zachowują się w czasie użytkowania i konserwacji po praniu w kąpieli
wodnej.  Stabilizację  odzieży  przeprowadza  się  w  specjalnych  maszynach  stabilizacyjnych lub
w  maszynach  prasowalniczych,  w  których  parametry:  ciśnienie,  temperatura  i  czas  trwania
procesu są regulowane.
Należy  pamiętać,  aby  w  wyrobach  przeznaczonych  do  stabilizacji  materiały  wkładowe,
podszewkowe, taśmy wykończające i nici były właściwie dobrane pod względem kurczliwości
do  tkaniny  podstawowej  oraz  powinny  być  odporne  na  wysoką  temperaturę.  Nie  należy
stosować dodatków z włókien łatwotopliwych.
Plisowanie materiałów odzieżowych
Plisowanie  jest  jedną  z  metod  obróbki  termicznej  odzieży,  która  polega  na  formowaniu  fałd
z materiałów odzieżowych głównie z włókien syntetycznych. Fałda w odzieży jest to potrójne
złożenie  materiału,  a  następnie  utrwalenie  go  przez  zaprasowanie.  Fałdy  mogą
być jednostronne lub dwustronne (rys. 15).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

a) b)

Rys. 15. Wzory fałd: a) jednostronna pojedyncza, b) kontrafałda.

Plisowanie materiałów odzieżowych może odbywać się ręcznie lub maszynowo.
Plisowanie ręczne stosowane jest głównie w niedużych zakładach odzieżowych. Przykład

stołu do plisowania ręcznego przedstawiono na rysunku 16.

Rys. 16. Stół do plisowania: 1 - płyta stołu, 2 - podkładka z tkaniny lnianej, 3 - sanki [1, s. 227].

Do układania fałd służą odpowiednio przygotowane formy papierowe. Układanie

materiału  w  formie  odbywa  się  na  blacie  stołu,  na  podkładce  z  tkaniny  lnianej.  Następnie
materiał  wraz  z  formą  nawija  się  na  rolkę  za  pomocą  korby.  Nawój  materiału  przewiązuje
się tasiemkami, następnie poddaje się utrwaleniu ułożonych fałd przez naparowanie i osuszenie
w specjalnych urządzeniach.
Plisowanie  maszynowe  stosowane  jest  w  dużych  zakładach  odzieżowych  lub  włókienniczych
na  maszynach  do  plisowania,  które  mogą  być  sterowane  automatycznie.  Maszyna
do plisowania  wyposażona  jest  w  specjalne  noże  do  układania  fałd.  Materiał  przeznaczony
do plisowania  podawany  jest  do  maszyny  między  dwoma  pasmami  papieru.  Noże  chwytają
materiał  znajdujący  się  między  papierami  i  przesuwają  go  na  wielkość  skoku  plisowania,
a następnie przechodzi między walcami prasującymi do podgrzewanego stołu stabilizującego.
Splisowane  materiały  odzieżowe  są  stosowane  w  produkcji  lekkiej  odzieży  damskiej
i dziewczęcej spódnic, elementów bluzek i sukienek damskich.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Parametry parowo-cieplnej obróbki materiałów odzieżowych
Jakość wykonywanej obróbki parowo-cieplnej na maszynach prasowalniczych zależy
od prawidłowego doboru następujących parametrów:

−

temperatury,

−

czasu prasowania, na który składa się czas prasowania i czas odsysania,

−

nacisku płyt prasulcowych,

−

ciśnienia pary w prasach parowych i elektryczno-parowych.
Parametry prasowania ustala się dla materiału odzieżowego zależnie od jego składu

surowcowego, rodzaju splotu, grubości przędzy i wykończenia. Właściwy dobór parametrów
prasowania do określonej operacji parowo-cieplnej obróbki danego elementu odzieży wymaga
od pracowników dużego doświadczenia.

Ze względu na duże zróżnicowanie właściwości materiałów podstawowych, dodatków

krawieckich oraz warunków w jakich odbywa się obróbka parowo-cieplna, stosowanie
w zakładach przemysłowych różnych maszyn i urządzeń prasowalniczych, nie ma możliwości
dokładnego ustalenia ogólnych parametrów prasowania.

Ustalając temperaturę i czas prasowania materiałów odzieżowych trzeba mieć na uwadze,

aby w czasie prasowania nie spowodować zniszczenia włókien materiału.
Za  wysoka  temperatura  prasowania  może  powodować przypalenie się włókien, a za niska nie
nagrzeje  dostatecznie  włókien  i  pozostaną  one  w  stanie  nieruchomym.  Dopiero  właściwe
nagrzanie  i  naparowanie  prasowanego  materiału  odzieżowego  powoduje,  że  włókna
przechodzą w stan wysokoplastyczny, umożliwiający uzyskanie pożądanego kształtu.

W praktyce przyjęto, że przy prasowaniu mechanicznym optymalna temperatura poduszek

dla poszczególnych tkanin wynosi:

−

dla bawełny i lnu 180÷200

−

dla wełny i jedwabiu naturalnego 140÷160

−

dla elanobawełny (poliester z mieszanką bawełny) 160÷170

−

dla elanowełny (poliester z mieszanką wełny) 150÷160

−

dla elany (poliester) 167

−

dla anilany (poliakrylonitrylu) 140÷150

Parametry prasowania należy ustalić dla każdego rodzaju materiału odzieżowego

w laboratorium metrologicznym według procedury przyjętej w zakładowym systemie
zarządzania jakością.

W prasach elektrycznych i elektryczno-parowych temperatura prasowania ustawiana jest

za pomocą termostatu i może być regulowana do około 250

C. W prasach parowych

temperatura prasowania zależy od ciśnienia pary i jej temperatury. Ciśnienie pary podawanej
do pras zwykle wynosi 0,30÷0,60 MPa, temperatura pary odpowiednio 130÷165

a temperatura prasowania o 10

C niższa od temperatury pary tj. 120÷155

Podczas prasowania mechanicznego można wyodrębnić dwie fazy prasowania. Podczas

pierwszej  fazy  prasowania  następuje  naparowanie  elementu  odzieży  przy  zastosowaniu  prasy
parowej  lub  elektryczno-parowej.  Podczas  drugiej  fazy  następuje  odsysanie  pary
z prasowanego  elementu  odzieży.  Czas  prasowania  elementu  odzieży  na  tych  maszynach
jest podzielony  na  czas  naparowania  i czas odsysania pary. Czas naparowania elementu i czas
odsysania  pary  nie  są  wielkościami  stałymi.  Czas  prasowania  wówczas  ustala
się dla określonego  materiału  i  asortymentu.  Czas  prasowania  przodów  marynarki  z  tkaniny
wełnianej  przeciętnie  wynosi  około  20 s., w tym czas naparowania – 5,5 s., a czas odsysania
pary  około  14,5  s.  przy  temperaturze  prasowania  140

C. Docisk płyt prasulcowych

jest wielkością stałą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ocena jakości termicznej obróbki odzieży

W przemysłowych zakładach odzieżowych ocenę jakości obróbki parowo-cieplnej

przeprowadza się za pomocą metody organoleptycznej, głównie wzrokiem i dotykiem.

Jakość wykonanych operacji rozprasowania szwów i zaprasowania zaszewek, zakładek,

szwów ocenia się sprawdzając czy kąt odchylenia szwu, zaszewek, zakładek, nie jest zbyt
duży. Jeśli tak to operację należy powtórzyć. Należy również sprawdzić i ocenić, czy szwy
nie odbijają się na prawej stronie odzieży.

W przypadku wykonania operacji rozciągania lub wprasowania brzegu lub określonej

powierzchni elementu wyrobu odzieżowego należy porównać z szablonami kontrolnymi.

Wykonanie operacji sprasowania krawędzi przodów, kołnierzy, klapek należy ocenić

zarówno grubość krawędzi elementu jak i wygląd powierzchni elementu, czy nie ma połysku.

Jakość operacji odprasowania należy ocenić sprawdzając gładkość materiału odzieżowego

czy zostały  usunięte  wszystkie  ślady  szwów,  załamania,  nierówności,  a  także  wyświecenia.
W warunkach laboratoryjnych ocenę jakości obróbki parowo-cieplnej można przeprowadzić za
pomocą  specjalnych  przyrządów.  Do  oceny  kąta  rozprasowania  i zaprasowania  szwów
są stosowane  specjalne  kątomierze,  do  oceny  gładkości  materiału  –  specjalny  przyrząd
oraz do oceny  operacji  odparowywania  –  specjalny  przyrząd,  który  bada  zdolność  materiału
odzieżowego do rozpraszania i odbijania światła.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie znasz rodzaje obróbki parowo-cieplnej odzieży?
2.  Jakimi cechami charakteryzuje się prasowanie ręczne?
3.  Jakie znasz parametry obróbki parowo-cieplnej odzieży przy zastosowaniu żelazka?
4.  Jakie zagrożenie dla pracownika występuje na stanowisku prasowania ręcznego?
5.  Jakimi cechami charakteryzuje się prasowanie mechaniczne?
6.  Jakie znasz etapy pełnego cyklu prasowania mechanicznego?
7.  Jakie znasz zasady właściwego postępowania w czasie obsługi maszyny prasowalniczej?
8.  Jakie znasz rodzaje operacji obróbki parowo-cieplnej odzieży?
9.  Jakie znasz zasady wykonywania obróbki termicznej odzieży?
10. Jak można wyjaśnić proces dekatyzowania?
11. Jaka jest różnica między naparowaniem odzieży, a stabilizacją kształtu odzieży?
12. Jakie znasz metody plisowania materiałów odzieżowych?
13. Jakie znasz parametry obróbki parowo-cieplnej odzieży na maszynach prasowalniczych?
14. Jakie znasz kryteria oceny jakości termicznej obróbki odzieży?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz parametry do obróbki parowo-cieplnej odzieży szytej z materiałów odzieżowych

z różnych włókien przy zastosowaniu prasowania ręcznego i użyciu żelazka elektryczno-
-parowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych charakterystykę prasowania ręcznego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) dokonać analizy właściwości materiałów odzieżowych z włókien naturalnych

i chemicznych,

3) rozróżniać żelazka stosowane w odzieżownictwie,
4) zapisać przy nazwach podstawowych materiałów odzieżowych krótką charakterystykę

i parametry parowo-cieplnej obróbki,

5) dokonać analizy wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

katalogi materiałów odzieżowych,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzować etapy pełnego cyklu prasowania mechanicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać

materiałach

dydaktycznych

zagadnienia

dotyczące

prasowania

mechanicznego,

2)  dokonać analizy działania maszyn i urządzeń prasowalniczych na podstawie opisów,
3)  rozróżnić rodzaje maszyn prasowalniczych,
4)  rozpoznać etapy cyklu prasowania mechanicznego,
5)  zapisać  nazwy  etapów  pełnego  cyklu  prasowania  mechanicznego  i  określić  różnice  jakie

występują przy zastosowaniu pras: parowych, elektryczno-parowych i elektrycznych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

prospekty maszyn prasowalniczych (pras),

−

maszyna prasowalnicza,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Wykonaj używając żelazka elektryczno-parowego następujące operacje technologiczne:

zaprasowanie szwów, fałd, zakładek, rozprasowanie szwów i sprasowanie krawędzi uszytego
kołnierza z grubszego materiału odzieżowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zgromadzić materiały i przybory niezbędne do wykonania ćwiczenia,
2)  zapoznać się z obsługą stanowiska prasowalniczego i żelazka elektryczno-parowego,
3)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami bhp i ergonomii pracy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) odszukać w materiałach dydaktycznych charakterystykę rodzajów operacji obróbki

parowo-cieplnej odzieży,

5)  przygotować próbki odszyć do wykonania ćwiczenia zgodnie z poleceniem,
6)  ustalić parametry prasowania,
7)  wykonać operację obróbki parowo-cieplnej zgodnie z poleceniem,
8)  dokonać analizy i oceny jakości wykonania operacji prasowania,
9)  zapisać przy nazwie operacji prasowania propozycje zastosowania jej w odzieży, różnych

asortymentów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

próbki odszyć, kołnierz,

−

stół prasowalniczy i żelazko elektryczno-parowe z termoregulatorem,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Wykonaj, używając żelazka elektryczno-parowego następujące operacje technologiczne:

wprasowania i rozciągania krawędzi wykrojów elementów odzieży – kołnierza z materiału
odzieżowego z włókna wełnianego i syntetycznego oraz tkaniny i dzianiny. Ocenić jakość
wykonanych operacji technologicznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

-cieplnej odzieży,

4)  wykroić kołnierz z różnych materiałów odzieżowych,
5)  ustalić parametry parowo-cieplnej obróbki,
6)  wykonać operacje parowo-cieplnej obróbki zgodnie z poleceniem,
7)  dokonać  analizy  i  oceny  jakości  wykonanego  zadania.  Czy  wszystkie  materiały

zachowywały się jednakowo w obróbce parowo-cieplnej,

8) zapisać wnioski i spostrzeżenia z jakości wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

materiały odzieżowe zgodnie z poleceniem,

−

szablony kołnierza,

−

stanowisko prasowalnicze i żelazko elektryczno-parowe,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 5

Wykonaj próby prasowania materiałów z wełny i bawełny oraz materiałów z włosem

używając żelazka elektrycznego i elektryczno-parowego z termoregulatorem. Zastosuj
odpowiednią technikę prasowania dla wskazanych materiałów odzieżowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

z różnych włókien,

4)  rozpoznać zasady prasowania materiałów odzieżowych,
5)  przygotować próbki z tkaniny wełnianej, bawełnianej oraz z włosem,
6)  ustalić parametry prasowania,
7)  wykonać operacje parowo-cieplnej obróbki zgodnie z poleceniem,
8)  dokonać oceny jakości wykonanego ćwiczenia,
9)  zapisać wnioski i spostrzeżenia z wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

materiały odzieżowe z włókien wełnianych, bawełnianych oraz z włosem,

−

stół prasowalniczy i żelazka: elektryczno-parowe i elektryczne z termoregulatorem,
szczotka lub specjalny przyrząd z gładkim grzbietem włosia do prasowania materiałów
z włosem,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 6

Wykonaj obróbkę termiczna gotowej bluzki damskiej z tkaniny bawełnianej żelazkiem

elektrycznym z termoregulatorem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami bhp i ergonomii pracy,
2) odszukać w materiałach dydaktycznych charakterystykę zasad prasowania gotowych

wyrobów odzieżowych,

3)  ustalić parametry prasowania ręcznego,
4)  wykonać obróbkę termiczną zgodnie z poleceniem,
5)  dokonać oceny jakości wykonanej obróbki termicznej,
6)  zapisać chronologicznie nazwy czynności, które były wykonane podczas obróbki parowo-

-cieplnej bluzki damskiej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

model bluzki damskiej z tkaniny bawełnianej,

−

stół prasowalniczy i żelazko elektryczne,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 7

Wykonaj obróbkę parowo-cieplną żakietu lub płaszcza z tkaniny wełnianej na maszynie

prasowalniczej. W końcowej fazie procesu prasowania zastosuj operację naparowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami bhp i ergonomii pracy,
2)  zapoznać się z instrukcją obsługi maszyny prasowalniczej,
3)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  charakterystykę  prasowania  gotowych  wyrobów

odzieżowych na maszynach prasowalniczych,

4)  rozpoznać zasady prasowania odzieży na maszynach prasowalniczych,
5)  ustalić parametry parowo-cieplnej obróbki,
6)  wykonać  obróbkę  parowo-cieplną  wyrobu  odzieżowego  zgodnie  z  poleceniem

oraz możliwością zastosowania w niektórych etapach prasowania ręcznego,

7) dokonać oceny jakości wykonanej obróbki parowo-cieplnej,
8) zapisać chronologicznie nazwy operacji, które były wykonane podczas obróbki

parowo-cieplnej wyrobu odzieżowego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

model żakietu damskiego lub płaszcza, marynarki z tkaniny wełnianej,

−

maszyna prasowalnicza. W przypadku braku maszyny prasowalniczej ćwiczenie należy
wykonać za pomocą żelazka parowego lub elektryczno-parowego,

−

poradnik dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić rodzaj obróbki parowo-cieplnej odzieży?



2) zorganizować stanowisko do prasowania ręcznego w przemysłowym

zakładzie odzieżowym?



3) ustalić parametry parowo-cieplnej obróbki materiałów odzieżowych

przy zastosowaniu żelazka?



4) zorganizować stanowisko do prasowania mechanicznego?



5) scharakteryzować etapy pełnego cyklu prasowania mechanicznego?



6) rozróżnić operacje technologiczne obróbki parowo-cieplnej?



7) ustalić parametry parowo-cieplnej obróbki materiałów odzieżowych

przy zastosowaniu maszyn i urządzeń prasowalniczych?



8) wykonać operacje technologiczne obróbki parowo-cieplnej odzieży?



9) dobrać maszyny i urządzenia prasowalnicze do rodzaju obróbki

parowo-cieplnej?



10) określić zasady wykonywania obróbki parowo-cieplnej?



11) wykonać obróbkę parowo-cieplną gotowych wyrobów odzieżowych

różnych asortymentów?



12) określić kryteria oceny jakości termicznej obróbki odzieży?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Obróbka klejowa odzieży

4.3.1. Materiał nauczania

Elementy odzieżowe poddane obróbce klejowej charakteryzują się zwiększoną trwałością

nadanych kształtów i zdolnością przywracania pierwotnego wyglądu po zabiegu
konserwacyjnym, np. po praniu, czyszczeniu chemicznym.

Kleje i materiały klejowe

Kleje  stosowane  w  odzieżownictwie  występują  w  postaci  roztworów,  dyspersji,  past
oraz proszków.  Kleje  te  powinny  charakteryzować  się  stosunkowo  niską  temperaturą
topnienia,  podczas  której  nie  ulega  zmianie  struktura  sklejanych  materiałów  stosunkowo
wysokim  współczynnikiem  płynięcia  i  odpornością  na  starzenie  się.  Poza  tym  powinny  być
elastyczne, odporne na działanie środków czyszczących czy obojętne fizjologicznie.

Do powlekania wkładów klejowych stosuje się takie środki termoplastyczne jak:

poliamidy, kopoliamidy, polietylen nisko- i wysokociśnieniowy oraz polichlorek winylu. Środki
termoplastyczne różnią się między sobą takimi właściwościami jak: temperaturą mięknięcia
oraz współczynnikiem płynięcia.

Klejem mogą być powleczone tkaniny bawełniane, włókniny, przędziny lub dzianiny. Klej

przeznaczony na wkłady odzieżowe może być nanoszony w postaci: proszku i wtedy
jest wkład mniej elastyczny. Może być nanoszony punktowo i wtedy wkład jest bardziej
elastyczny lub równomiernej warstwy kleju w postaci folii. Klej nanosi się za pomocą urządzeń
zwanych nakładarkami kleju.

W przemyśle odzieżowym są stosowane wkłady klejowe o różnych właściwościach

i zastosowaniu. Poniżej przedstawione przykłady wkładów klejowych.

Wkłady odzieżowe tkane pokryte klejem poliamidowym przeznaczone są do produkcji

odzieży ciężkiej składającej się z dwóch lub trzech warstw: podstawowej i wewnętrznej lub
podstawowej, wewnętrznej i konstrukcyjnej czyli płaszczy, marynarek, mundurów. Stosuje się
je do podklejania powierzchni przodów w odzieży i drobnych elementów wyrobów
odzieżowych klapek, patek.

Wkłady odzieżowe dziane pokryte klejem poliamidowym mogą być stosowane do

podklejania całej powierzchni przodów w odzieży i drobnych elementów wyrobów
odzieżowych: obłożenia, wypustki, kołnierze w płaszczach, marynarkach, kostiumach.

Wkłady elastyczne mogą być tkane lub dziane wtedy w materiał wprowadzona jest nitka

z teksturowanego jedwabiu poliestrowego. Pokryte są klejem poliamidowym. Mogą
być stosowane do podklejania materiałów elastycznych, wełnianych i wełnopodobnych.

Wszystkie wkłady pokryte klejem poliamidowym odporne są na czyszczenie chemiczne.
Wkłady odzieżowe pokryte klejem polietylenowym przeznaczone są do usztywniania

kołnierzy i mankietów koszul męskich i bluzek damskich z tkanin bawełnianych,
elanobawełnianych i wiskozowych. Wkłady te są odporne na pranie wodne w temperaturze
do 90

Do podklejania skór i futer stosuje się wkłady pokryte klejem poliamidowym o niskiej

temperaturze topnienia ok. 90

C. W procesie podklejania odzieży skórzanej nie powodują

uszkodzeń skóry.

Oprócz wkładów odzieżowych w metrażu stosowane są różnego rodzaju taśmy

podklejane  i nici  klejowe.  Taśmy  pokryte  klejem  poliamidowym  do  produkcji  odzieży
stosowane  są do usztywniania  i  formowania  pasków  wszywanych,  taśmy  wzmacniające
stosowane  do stabilizacji  i  zabezpieczenia  przed  rozciąganiem  w  trakcie  konfekcjonowania
wykrojów owalnych podkroju szyi, podkroju pachy, dekoltów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Techniki obróbki klejowej odzieży:

−

klejenie wielkopowierzchniowe,

−

klejenie małopowierzchniowe,

−

klejenie wkładów sztywnikowych,

−

tymczasowe połączenia klejowe.
Technika klejenia wielkopowierzchniowego polega na podklejaniu dużych elementów

odzieży ciężkiej na całej powierzchni przodów marynarek. We wkładach przodów wykonanych
techniką wielkopowierzchniowego klejenia mogą występować wkłady: laminujące, nośne
i uzupełniające.

Wkłady laminujące są pokryte klejem i przykleja się je do całej powierzchni materiału

podstawowego. Wykroje wkładu laminującego powinny być mniejsze od wykroju materiału
podstawowego.

Zmniejszenie

wkładu

klejowego

jest podyktowane

koniecznością

zabezpieczenia  płyty  prasulcowej  przed  zanieczyszczeniem  klejem  w  czasie  obróbki.
Zmniejszenie  wkładu  laminującego  występuje  wzdłuż  krawędzi  przodu  i  wyłogu  oraz  linii
barku,  pachy  i  boku.  Wielkość  zmniejszenia  zależy  od zastosowanego  rozwiązania
technologicznego  i  może  wynosić  około  0,4  cm  i  wówczas  szew  zszycia  materiałów
podstawowych wykonuje się przez warstwę wkładu klejowego. W drugim przypadku warstwę
wkładu  klejowego  umieszcza  się  w  odległości  1,2÷1,5  cm  od brzegu  elementu  odzieży
z  materiału  podstawowego.  W  szwie  zszywanych  brzegów  elementów  odzieży  z  materiału
podstawowego nie ma warstwy wkładu klejowego i szew jest cieńszy.
Wkłady  nośne  są  to  wkłady  najczęściej  bez  pokrycia  klejowego  i  umieszcza  się  je  w  górnej
części przodu i mogą kończyć się na wysokości pachy lub dochodzić do poziomu linii talii. Od
środka przodu dochodzą do krawędzi przodu lub linii załamania wyłogu.
Wkłady  uzupełniające  najczęściej  pokryte  są  klejem  i  przykleja  się  je  do  wkładu  nośnego
od strony  przodu  i  kończy  się  przed  linią  załamania  wyłogu.  Spełniają  one  rolę  wypełnienia
gorsu  i  służą  do  utrzymania  wkładów  nośnych.  Przykłady  techniki  wielkopowierzchniowego
klejenia przedstawiono (rys. 17, 18).

Rys. 17. Przód marynarki męskiej Rys. 18. Przód marynarki męskiej podklejony
podklejony wkładem klejowym wkładami: laminującym, nośnym
(wkładem laminującym). i uzupełniającym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Proces klejenia wielkopowierzchniowego odbywa się na maszynach prasowalniczych

przeznaczonych do sklejania i formowania przodów ubiorów i okryć.

Technika klejenia małopowierzchniowego polega na podklejaniu małych elementów

odzieży ciężkiej kołnierzy, klapek, patek, pasków w płaszczach, marynarkach oraz podklejaniu
krawędzi dużych elementów wyrobów odzieżowych w celu wzmocnienia pachy, wykroju szyi,
krawędzi wyłogu oraz dołów elementów przodów, tyłów, rękawów, spódnic i spodni.
Do podklejania małych elementów odzieży stosuje się wkłady klejowe tkaninowe, włókninowe
i dziane pokryte klejem poliamidowym.

Do zabezpieczania przed rozciąganiem wykroju szyi, pachy w trakcie szycia i stabilizacji

stosuje się taśmy wzmacniające. Do usztywniania i formowania pasków są stosowane taśmy
perforowane produkowane z włóknin najczęściej pokryte klejem poliamidowym.

Proces klejenia małopowierzchniowego (rys. 19 a, b, c) może odbywać się za pomocą

żelazka elektrycznego lub elektryczno-parowego z termostatem lub maszyn prasowalniczych.

Rys. 19. Elementy wdzianka damskiego z wkładem klejowym: a) przód z nieodcinanym obłożeniem,

b) kołnierz, c) kieszeń.

Technika klejenia wkładów sztywnikowych polega na podklejaniu elementów

konstrukcyjnych  w  odzieży  lekkiej.  Są  to  wyroby  odzieżowe  składające  się  z  warstwy
podstawowej  koszule,  bluzki  oraz  w  gorsety  i  metoda  ta ma na celu nadanie i zabezpieczenie
trwałej  formy  kołnierzy  i  mankietów.  Do  usztywnienia kołnierzy i  mankietów koszul i  bluzek
stosuje się wkłady  klejowe z  tkanin bawełnianych, elanobawełnianych i wiskozowych pokryte
klejem polietylenowym.

Proces klejenia odbywa się w dosyć wysokiej temperaturze prasowania i dużym nacisku

płyt prasowalniczych. Proces klejenia powinien odbywać się na prasach elektrycznych
lub elektryczno-parowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Połączenia klejowe w koszulach i bluzkach powinny być odporne na wysoką temperaturę
i pranie w kąpieli wodnej (rys. 20).

Rys. 20. Elementy koszuli męskiej z wkładem klejowym (sztywnikowym): a) kołnierz i stójka, b) mankiet.

Technika tymczasowych połączeń klejowych polega na wykonywaniu słabych połączeń

klejowych, które mogą ulegać likwidacji pod wpływem naprężeń występujących w trakcie
obróbki technologicznej (po każdym prasowaniu) lub na początku użytkowania wyrobu
odzieżowego.

Materiały klejowe stosowane do tymczasowych połączeń klejowych pokryte są specjalnym

rodzajem kleju z tworzywa termoplastycznego o niskiej temperaturze mięknięcia (70÷100

C).

Połączenia  klejowe  tą  techniką  mogą  zastąpić  w  wielu  przypadkach  tymczasowe  połączenia
nitkowe  czyli  fastrygowanie  elementu  przodów  z  materiału  podstawowego  z  elementami
wkładów nośnych. Proces klejenia odbywa się na maszynie prasowalniczej.
Parametry obróbki klejenia
Jakość  obróbki  klejowej  zależy  od  prawidłowego  doboru  następujących  parametrów klejenia:
temperatury,  czasu  klejenia  i  nacisku  płyt  prasowalniczych.  Parametry  klejenia  powinny  być
dostosowane  do  właściwości  klejonego  materiału  odzieżowego  i  rodzaju  wkładu  klejowego,
temperatury  mięknięcia  danego  kleju,  grubości  i  kurczliwości  materiału  oraz  jego  faktury,
rodzaju  operacji  technologicznej.  Kleje  poliamidowe  pod  wpływem  pary  zwiększają  swoją
plastyczność  i  umożliwiają  przeprowadzenie  obróbki  klejowej  o  niższej  temperaturze  i  mogą
być  zastosowane  do  obróbki  materiałów  odzieżowych  wrażliwych  na  działanie  wysokiej
temperatury  są  to  materiały  z  włókien  wełnianych.  Przykłady  parametrów  klejenia
dla wybranych wkładów klejowych podano poniżej.
Klejenie z zastosowaniem:

−

wkładów tkanych pokrytych klejem poliamidowym przeznaczonych do produkcji odzieży
ciężkiej (płaszczy, mundurów), powinno odbywać się w temperaturze 140÷145

w czasie 16 s i przy docisku płyt prasulcowych 3÷3,5 N/cm

−

wkładów dzianych pokrytych klejem poliamidowym przeznaczonych do produkcji odzieży
ciężkiej (płaszczy, marynarek, żakietów) powinno odbywać się temperaturze 124÷134

w czasie 12÷14 s i przy docisku płyt prasulcowych 3÷3,5 N/cm

−

wkładów  elastycznych  pokrytych  klejem  poliamidowym  (tkane  lub  dziane  z  elastyczną
nitką  z  teksturowanego  jedwabiu  poliestrowego)  przeznaczonych  do  podklejania
elastycznych  materiałów  odzieżowych  oraz  materiałów  z  włókien  wełnianych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i wełnopodobnych powinno odbywać się w temperaturze 120÷140

C, w czasie 12÷14 s

i docisku płyt prasulcowych 3÷3,5 N/cm

−

wkładów

koszulowych

pokrytych

klejem

polietylenowym

przeznaczonych

do usztywniania kołnierzy i mankietów koszul i bluzek z materiałów z włókien
bawełnianych, elanobawełnianych i wiskozowych powinno odbywać się w temperaturze
160÷170

C, w czasie 16 s i docisku płyt prasulcowych 30 N/cm

−

wkładów włókninowych, które mogą być pokryte różnorodnymi klejami i stosowane
są w procesie

produkcji

szerokiego

asortymentu

odzieży

powinno

odbywać

się po ustaleniu i dobraniu parametrów zależnie od rodzaju zastosowanego kleju.
Zastosowane parametry należy sprawdzić na próbie w laboratorium metrologicznym,

−

wkładów pokrytych klejem poliamidowym o niskiej temperaturze topnienia ok. 90

do podklejenia elementów odzieży skórzanej ze skór i futer powinno odbywać
się w temperaturze 90÷110

C, w czasie 14 s i docisku płyt prasulcowych 1,5÷2 N/cm

−

taśm perforowanych pokrytych klejem poliamidowym do usztywnienia i formowania
pasków w spodniach i spódnicach powinno odbywać się w temperaturze 130÷140

w czasie 14÷16 s i docisku płyt prasulcowych 3 N/cm

Ze względu na duże zróżnicowanie właściwości klejów, materiałów odzieżowych

podstawowych  i  warunków  w  jakich  odbywa  się  obróbka  klejowa  nie  ma  możliwości,
aby ustalić  ogólny  zakres  parametrów  klejenia.  Przed  wprowadzeniem  wkładu  do  produkcji
odzieży,  należy  wykonać  próbę  klejenia  na  używanych  w  danym  zakładzie  maszynach
prasowalniczych  i  materiałach  odzieżowych.  Sklejoną  próbkę  należy  poddać  badaniu
i sprawdzić:

−

wytrzymałość na rozwarstwienie,

−

jakość sklejenia,

−

czy klej nie przenika przez materiał podstawowy na jego powierzchnię,

−

czy nie występują zmiany barwy w materiale podstawowym po klejeniu.

Metody zgrzewania materiałów odzieżowych
Zgrzewanie  materiałów  odzieżowych  jest  to  proces,  który  polega  na  trwałym  łączeniu
materiałów  topliwych  przez  nagrzewanie  miejsca  planowanego  łączenia  do  temperatury
plastyczności  i  uzyskania  stanu  ciastowatości,  a  następnie  połączenie  ich  przez  zastosowanie
docisku.  W  miejscu  łączenia  materiałów  odzieżowych  głównie  z  włókien  syntetycznych
powstaje  tzw.  zgrzeina  punktowa,  liniowa  lub  powierzchniowa.  W  odzieżownictwie
do zgrzewania materiałów odzieżowych stosuje się następujące metody:

−

zgrzewanie elementami grzejnymi, która polega na tym, że łączenie materiałów odbywa się

dzięki  ogrzewaniu  planowanego  miejsca  łączenia  za  pomocą  elementów  grzejnych
maszyny.  Są  w  kształcie  szczęk,  klinów  najczęściej  ogrzewanych  elektrycznie  oraz
przyrządu  zaciskającego  w  kształcie wałków, rolek. Metoda ta stosowana jest do łączenia
cienkich materiałów z włókien syntetycznych, laminatów z pianką poliuretanową itp.,

−

zgrzewanie prądem wielkiej częstotliwości zwane zgrzewanie dielektryczne polega

na nagrzewaniu  planowanego  miejsca  łączenia  prądem  wielkiej  częstotliwości  i  następnie
połączenia  przez  zaciśnięcie  materiału.  Przy  zastosowaniu  maszyny,  która  składa
się z prasy  i  przetwornicy  elektrycznej,  zewnętrzna  strona  materiału  uzyskuje  stosunkowo
niską temperaturę, zaś wewnętrzna, która styka się z innym materiałem osiąga temperaturę
wymaganą.  Metoda ta może być  stosowana do łączenia elementów kołnierzy, mankietów,
kieszeni, dziurek z materiałów odzieżowych grubszych,

−

zgrzewanie ultradźwiękami polega na łączeniu materiałów za pomocą ultradźwięków.

W tej metodzie energia elektryczna przetwarzana jest w specjalnym urządzeniu (generator
drgań) w energię mechaniczną i doprowadzana jest do materiału w postaci drgań o niskiej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

częstotliwości.

Zagadnienie

dotyczące

działania

zgrzewarki

ultradźwiękowej

i jej zastosowania podane są w pierwszym rozdziale.

Do zgrzewania materiałów odzieżowych są stosowane różnego rodzaju maszyny

i urządzenia.  Dla  każdego  z  nich  opracowana  jest  szczegółowa  instrukcja  obsługi.  Należy
jednak  pamiętać,  że  przy  zastosowaniu do  zgrzewania prądu wielkiej częstotliwości powstaje
pole elektromagnetyczne o natężeniu, które może szkodliwie oddziaływać na system nerwowy
i  wzrok.  Do  obsługi  tych  maszyn  nie  należy  zatrudniać kobiet w ciąży. Natomiast zgrzewarki
ultradźwiękowe niekorzystnie działają na system nerwowy i narząd słuchu. W celu zwiększenia
bezpieczeństwa pracy w obydwu przypadkach należy stosować specjalne osłony urządzeń.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie znasz rodzaje wkładów klejowych stosowanych w odzieżownictwie?
2.  Jakie znasz rodzaje metod obróbki klejowej odzieży?
3.  Jakimi cechami charakteryzuje się klejenie wielkopowierzchniowe?
4.  Jakimi cechami charakteryzuje się klejenie małopowierzchniowe?
5.  Jakimi cechami charakteryzuje się klejenie wkładów sztywnikowych?
6.  Jakimi cechami charakteryzują się tymczasowe połączenia klejowe?
7.  Jakie znasz parametry obróbki klejowej odzieży?
8.  Jakie znasz metody zgrzewania materiałów odzieżowych?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz wkłady klejowe do produkcji odzieży ciężkiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odszukać w materiałach dydaktycznych charakterystykę klejów i wkładów klejowych,
2)  dokonać analizy właściwości klejów stosowanych w odzieżownictwie,
3)  rozpoznać rodzaje wkładów klejowych stosowanych w odzieżownictwie,
4)  rozpoznać rodzaje asortymentów odzieży ciężkiej,
5)  zapisać  przy  rodzaju  asortymentu  odzieży  nazwę  wkładu  klejowego  i  krótką  jego

charakterystykę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

katalog wkładów klejowych,

−

żurnale mody na sezon jesienno-zimowy,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Dobierz wkłady klejowe do podklejania kołnierzy i mankietów w koszulach męskich.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odszukać w materiałach dydaktycznych charakterystykę klejów i wkładów klejowych,
2)  dokonać analizy właściwości klejów stosowanych w odzieżownictwie,
3)  rozpoznać rodzaje wkładów klejowych stosowanych w odzieżownictwie,
4)  określić wkłady klejowe do podklejania kołnierzy i mankietów w koszulach męskich,
5)  zapisać nazwę wybranych wkładów klejowych i krótką jego charakterystykę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

katalog wkładów klejowych,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Dobierz technikę klejenia do elementu wyrobu odzieżowego i rodzaju asortymentu

odzieży.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odszukać w materiałach dydaktycznych charakterystykę technik obróbki klejowej odzieży,
2)  dokonać analizy poszczególnych technik obróbki klejowej odzieży,
3)  rozpoznać rodzaje asortymentów odzieży,
4)  zapisać  przy  nazwie  rodzaju  asortymentu  i  nazwach  jego  elementów  nazwy  wybranych

wkładów klejowych i ich krótką charakterystykę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

normy dotyczące klasyfikacji wyrobów odzieżowych,

−

katalog wkładów klejowych,

−

plansze z podziałem technik obróbki klejowej,

−

żurnale mody odzieżowej na różne sezony,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Dobierz wkłady do podklejania przodów marynarki męskiej i ustal parametry klejenia.

Wykonaj obróbkę klejową na maszynie prasowalniczej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zgromadzić materiały i przybory niezbędne do wykonania ćwiczenia,
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami bhp i ergonomii pracy,
3)  odszukać w materiałach dydaktycznych charakterystykę wkładów klejowych,
4)  odszukać w materiałach dydaktycznych opis pełnego cyklu pracy maszyny prasowalniczej,
5)  dokonać analizy technik obróbki klejowej odzieży,
6)  przygotować wykroje wkładów klejowych,
7)  ustalić parametry obróbki klejowej,
8)  wykonać podklejenie przodów marynarki męskiej na maszynie prasowalniczej,
9)  dokonać analizy i oceny wykonanego ćwiczenia,
10)  zapisać uwagi i spostrzeżenia z wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

przybory kreślarskie: ołówek, linijka, kreda krawiecka, nożyce,

−

szablony przodów marynarki męskiej,

−

materiały odzieżowe: podstawowy, wkłady klejowe: usztywniające i wzmacniające,

−

maszyna prasowalnicza,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Wykonaj techniką małopowierzchniowego klejenia podklejenie wkładem klejowym

wykroju

kołnierza,

kieszenie,

mankietu,

obłożenia

przodu,

klapki,

żelazkiem

elektryczno-parowym z termoregulatorem. Dobierz parametry klejenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zgromadzić materiały i przybory niezbędne do wykonania ćwiczenia,
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami bhp i ergonomii pracy,
3)  odszukać w materiałach dydaktycznych charakterystykę wkładów klejowych,
4)  dokonać analizy technik obróbki klejowej,
5)  przygotować  wykroje  elementów  odzieży  z  materiałów  podstawowych  i  wkładów

klejowych,

6)  ustalić parametry klejenia,
7)  wykonać podklejenie elementów odzieży za pomocą żelazka elektryczno-parowego,
8)  dokonać analizy jakości wykonanej obróbki klejowej,
9)  zapisać wnioski i spostrzeżenia z wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

przybory kreślarskie: ołówek, linijka, kreda krawiecka, nożyce,

−

szablony elementów odzieży,

−

materiały odzieżowe: podstawowy i wkłady klejowe,

−

stół prasowalniczy i żelazko elektryczno-parowe z termoregulatorem,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 6

Wykonaj wzmocnienie wkładem klejowym: podkroju pachy, podkroju szyi, barku,

krawędzi wyłogu, boku oraz dołu w przodzie wdzianka damskiego za pomocą żelazka
elektryczno-parowego. Dobierz parametry klejenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wkładami klejowymi,

4)  dokonać analizy parametrów klejenia,
5)  przygotować wykrój przodu wdzianka damskiego,
6)  przygotować wykroje wkładów klejowych,
7)  ustalić parametry klejenia,
8)  wykonać  podklejenie  wkładu  klejowego  do  wykroju  przodu  żelazkiem  elektryczno-

-parowym z termoregulatorem,

9) dokonać analizy i oceny jakości wykonanej obróbki klejowej,
10) zapisać wnioski i uwagi z wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

przybory kreślarskie: ołówek, linijka, kreda krawiecka, nożyce,

−

szablon przodu wdzianka damskiego,

−

materiały odzieżowe: podstawowy i wkłady klejowe,

−

stół prasowalniczy i żelazko elektryczno-parowe z termoregulatorem,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 7

Wykonaj próby połączenia elementów wyrobu odzieżowego za pomocą zgrzewania

i określ możliwości zastosowania w odzieżownictwie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami bhp i ergonomii pracy,
2) odszukać w materiałach dydaktycznych charakterystykę zasad zgrzewania elementów

wyrobów odzieżowych,

3) rozpoznać metody zgrzewania materiałów odzieżowych na podstawie opisów,
4) wybrać metodę zgrzewania materiałów odzieżowych w zależności od rodzaju i typu

zgrzewarki dostępnej do wykonania ćwiczenia,

5) zapoznać się z instrukcją obsługi zgrzewarki,
6) wykonać operacje połączenia elementów wyrobu odzieżowego na zgrzewarce (ćwiczenia

może być nie wykonane w przypadku braku zgrzewarki),

7) dokonać oceny jakości wykonanego połączenia elementów,
8) zapisać

przy

nazwie

każdej

metody

zgrzewania

możliwości

zastosowania

jej w odzieżownictwie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

materiał odzieżowy z włókien syntetycznych,

−

zgrzewarka,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnik.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić rodzaje wkładów?



2) scharakteryzować techniki obróbki klejowej elementów odzieży?



3) zastosować odpowiednie parametry klejenia?



4) dobrać wkłady klejowe do podklejania elementów wyrobów

odzieżowych?



5) dobrać odpowiednią technikę klejenia do rodzaju asortymentu odzieży

i jego elementów?



6) wykonać obróbkę klejową na maszynie do klejenia i formowania

przodów marynarki męskiej?



7) podkleić elementy wyrobów odzieżowych wkładami wzmacniającymi?



8) podkleić elementy wyrobów odzieżowych wkładami usztywniającymi?



9) dobrać metodę zgrzewania materiałów odzieżowych do rodzaju

elementów wyrobów odzieżowych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test zawiera 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 17, 18, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 3, 11, 14, 15, 16, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki błędną odpowiedź zaznacz kółkiem, a następnie
ponownie zakreśl odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 30 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Proces nadawania odpowiednich kształtów wykrojom elementów wyrobów odzieżowych

i gotowym  wyrobom  w  wyniku  działania  temperatury,  pary  i  ciśnienia  w  określonym
czasie, to obróbka
a)  wyrobu odzieżowego.
b)  cieplna odzieży.
c)  klejowa odzieży.
d)  mechaniczna odzieży.

2. Proces łączenia tkaniny z wkładem klejowym przeprowadza się na

a)  manekinie prasowalniczym.
b)  klejarce.
c)  agregacie prasowalniczym.
d)  zgrzewarce.

3. Oznaczenie na pokrętle termoregulatora żelazka elektrycznego nazwą materiału „Len”

określa zakres ciepłoty żelazka w granicach
a) 70÷100

b) 140÷175

c) 210÷230

d) 280÷305

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Przewinięcie szwu bocznego w bluzce damskiej i utrwalenie go w tym położeniu

jest to operacja parowo-cieplnej obróbki
a)  zaprasowania.
b)  sprasowania.
c)  odprasowania.
d)  odparowania.

5. Rozłożenie szwu szycia środka tyłu bluzki damskiej i utrwalenie go w tym położeniu jest

to operacja obróbki parowo-cieplnej
a)  sprasowania.
b)  zaprasowania.
c)  rozprasowania.
d)  odprasowania.

6. Operacja parowo-cieplna obróbki wprasowania polega na

a)  wydłużeniu brzegu wykroju nogawki spodni męskich.
b)  zmniejszeniu brzegu kołnierza do płaszcza.
c)  usunięciu śladów szwów w spodniach.
d)  usunięciu zagięć i zmarszczeń na powierzchni tkaniny.

7. Prasowanie materiałów odzieżowych z włókien wełnianych odbywa się techniką

a)  plisowania.
b)  prasowania „na sucho”.
c)  prasowania „na mokro”.
d)  prasowania na kancie odwróconego żelazka.

8. Formowanie fałd z tkanin i utrwalenie ich przez zaprasowanie jest to proces

a)  odparowywania.
b)  plisowania.
c)  dekatyzowania.
d)  parowania.

9. Nasycenie tkanin odpowiednimi środkami chemicznymi w czasie ich produkcji, a następnie

utrwalenie kształtów gotowej odzieży poprzez dogrzewanie w wysokiej temperaturze jest
to proces
a)  stabilizacji.
b)  formowania.
c)  dekatyzowania.
d)  prasowania.

10. Jakość wykonania operacji rozciągania lub wprasowania brzegów wykroju kołnierza

z tkaniny wełnianej należy
a)  ocenić kształt kołnierza wzrokiem i dotykiem.
b)  porównać wykrój kołnierza z szablonami kontrolnymi kołnierza.
c)  przeprowadzić badanie wykroju kołnierza za pomocą grubościomierza.
d)  przeprowadzić badania kształtu wykroju kołnierza za pomocą kątomierza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11. Do usztywnienia kołnierza i mankietów koszuli męskiej z tkaniny bawełnianej należy

zastosować wkłady odzieżowe
a)  dziane pokryte klejem poliamidowym.
b)  tkane pokryte klejem poliamidowym.
c)  tkane pokryte klejem poliamidowym.
d)  pokryte klejem polietylenowym.

12. Podklejenie klapek, patek i paska w bluzie chłopięcej wykonanej z elany przeprowadza się

techniką
a)  klejenia małopowierzchniowego.
b)  klejenia wkładów sztywnikowych.
c)  tymczasowego łączenia klejowego.
d)  klejenia wielkopowierzchniowego.

13. Połączenia klejowe odporne na wysoką temperaturę prasowania i prania w kąpieli wodnej

powinny być stosowane w
a)  bluzkach damskich z tkaniny jedwabnej.
b)  spodniach męskich z tkaniny wełnianej.
c)  koszulach męskich z tkaniny bawełnianej.
d)  sukni damskiej z tkaniny syntetycznej.

14. Podklejenie wkładu klejowego do kołnierza kurtki męskiej ze skóry naturalnej powinno

odbywać się przy temperaturze klejenia
a) 30÷50

b) 90÷110

c) 150÷170

d) 210÷230

15. Parametry obróbki klejenia dla danego wyrobu odzieżowego należy dobrać w zależności

od
a)  rodzaju asortymentu odzieży i właściwości wkładu klejowego.
b)  właściwości klejonej tkaniny i rodzaju wkładu klejowego.
c)  właściwości klejonej tkaniny i rodzaju asortymentu odzieży.
d)  rodzaju wkładu klejowego i rodzaju urządzenia do klejenia.

16. Wkłady składające się z kilku warstw: laminującej, nośnej i uzupełniającej przyklejone

techniką wielkopowierzchniowego klejenia stosowane są w przodach
a)  bluzki damskiej.
b)  kurtki dżinsowej.
c)  bluzy sportowej.
d)  marynarek męskich.

17. W prasie do klejenia z taśmą transportową do przenoszenia sklejonych elementów wyrobu

odzieżowego wyodrębnia się następujące strefy
a)  prasowania, chłodzenia, osuszania, odbioru.
b)  nakładania, nawilżania, prasowania, chłodzenia.
c)  nakładania, prasowania, chłodzenia, odbioru.
d)  prasowania, osuszania, chłodzenia, odbioru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18. Ogrzewanie planowanego miejsca łączenia wykrojów elementów odzieży z włókien

syntetycznych  za  pomocą  elementów  grzejnych  maszyny  ogrzewanych  elektrycznie
i łączenie ich mechanizmem zaciskającym uzyskuje się metodą zgrzewania
a)  wkładów klejowych z tkaniną.
b)  elementami grzejnymi.
c)  materiałów odzieżowych ultradźwiękami.
d)  prądem wielkiej częstotliwości.

19. Parametry parowo-cieplnej obróbki odzieży ustala się dla materiałów odzieżowych

zależnie od
a)  składu surowcowego, rodzaju splotu, grubości przędzy i wykończenia.
b)  składu surowcowego, metody barwienia, przeznaczenia.
c)  rodzaju splotu, rodzaju wzorów i wykończenia.
d)  grubości przędzy, rodzaju wzorów, metody barwienia i wykończenia.

20. Do sklejania i formowania przestrzennego przodów żakietu damskiego z tkaniny wełnianej

należy zastosować
a) manekin prasowalniczy ogrzewany parą przeznaczony do prasowania żakietu

damskiego.

b) prasę elektryczną z płytą prasulcową uniwersalną przeznaczoną do różnych

elementów wyrobu odzieżowego.

c) prasę elektryczno-parową z poduszkami specjalistycznymi do prasowania

dostosowanymi do prawego i do lewego przodu żakietu.

d) prasę elektryczno-parową z płytą prasulcową płaską przeznaczoną do prasowania

elementów wyrobu odzieży.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie obróbki termicznej odzieży

Zakreśl poprawną odpowiedź,

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem: