Zaj
ę
cia III
Prawo pracy –
ć
wiczenia
mgr P. Grzebyk
1
Komentarz do art. 3 kodeksu pracy (Dz.U.98.21.94), [w:] R. Celeda, E. Chmielek-Łubińska, L.
Florek, G. Goździewicz, A. Hintz, A. Kijowski, Ł. Pisarczyk, J. Skoczyński, B. Wagner, T.
Zieliński, Kodeks pracy. Komentarz, LEX, 2009, wyd. V.
Stan prawny: 2009.01.01
1. Przed nowelizacją kodeksu pracy, dokonaną w 1996 r., termin "pracodawca" oznaczał osobę
fizyczną zatrudniającą pracownika (pracowników) w ramach stosunków pracy poza
uspołecznionym sektorem: w prywatnych przedsiębiorstwach, zakładach (usługowych,
handlowych), w gospodarstwach domowych, indywidualnych gospodarstwach rolnych bądź teŜ
w celu sprawowania osobistych usług na rzecz pracodawcy lub członków jego rodziny itp. W
stosunkach tych kodeks pracy nie miał pełnego zastosowania, poniewaŜ Rada Ministrów
wyłączyła na podstawie skreślonego art. 299 § 2 tego kodeksu stosowanie szeregu przepisów
uchylonego rozporządzenia z dnia 20 listopada 1974 r. w sprawie stosunków pracy, w których
pracodawcą jest osoba fizyczna, Dz. U. Nr 45, poz. 272).
Artykuł 3 w poprzednim brzmieniu określał nazwą "zakład pracy" podmiot zatrudniający
pracowników w szeroko pojętym sektorze uspołecznionym, we wszystkich nieprywatnych
jednostkach organizacyjnych. Ta nazwa była dostosowana do ówczesnego ustroju pracy,
opartego na uspołecznionych środkach produkcji.
Obok pojęcia zakładu pracy w znaczeniu podmiotowym, tj. jako strony stosunku pracy
(zwanego obecnie "pracodawcą"), rozróŜniano pojęcie zakładu pracy w znaczeniu
przedmiotowym, tzn. nie w rozumieniu podmiotu zatrudniającego pracowników, lecz jako
jednostki techniczno-organizacyjnej będącej placówką zatrudnienia.
2. W obecnym art. 3 k.p. pojęcie pracodawcy uŜyte jest w znaczeniu podmiotowym: oznacza
stronę stosunku pracy zatrudniającą pracowników. W kodeksie występuje jednak takŜe pojęcie
zakładu pracy w znaczeniu przedmiotowym. Pod to pojęcie podpadają jednostki produkcyjne,
warsztaty, punkty handlowe i usługowe, biura itp. W tym znaczeniu termin "zakład pracy" uŜyty
jest w art. 23
1
, 104 § 1, art. 128, 144 § 1, art. 207 i 283 § 1.
Zakładem pracy w znaczeniu przedmiotowym jest jednostka gospodarcza lub inna, w której
obrębie odbywa się proces pracy, i w ogólności wszystkie jednostki, które stanowią przedmiot
zarządzania (art. 23
1
).
W ustawach normujących szczególne sytuacje pracodawców zostały sformułowane definicje
podobne do określenia pracodawcy w art. 3.
WęŜsze niŜ w powyŜszym przepisie, a zarazem bardziej złoŜone pojęcie pracodawcy
występuje w art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców (Dz. U. Nr
55, poz. 235 z późn. zm.). W rozumieniu tej ustawy pracodawcą jest osoba fizyczna lub
jednostka organizacyjna zatrudniająca pracowników, "której przedmiotem działania jest
prowadzenie działalności gospodarczej". Pojęcie pracodawcy według cytowanego przepisu jest
dość złoŜone, poniewaŜ zawarta w nim definicja określa przymiot pracodawcy nie tylko jako
podmiotu zatrudniającego, ale takŜe jako członka organizacji pracodawców (por. Z. Hajn, Status
prawny organizacji pracodawców, Warszawa 1999, s. 123).
Szczególnie rozbudowane pojęcie pracodawcy występuje takŜe w art. 2 ustawy z dnia 13
lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz. U.
Nr 158, poz. 1121). Przepisy tej ustawy stosuje się w przypadku niewypłacalności pracodawcy
Zaj
ę
cia III
Prawo pracy –
ć
wiczenia
mgr P. Grzebyk
2
będącego przedsiębiorcą, o którym mowa w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o
swobodzie działalności gospodarczej, połoŜonym na terytorium RP oddziałem banku
zagranicznego w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 20 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo
bankowe (tekst jedn. Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z późn. zm.), a takŜe przedsiębiorcą
zagranicznym pochodzącym z państw Unii Europejskiej lub państw członkowskich
Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim
Porozumieniu Gospodarczym, który utworzył na terytorium RP oddział lub przedstawicielstwo, o
którym mowa w przepisach o swobodzie działalności gospodarczej (z dalszymi jeszcze
zastrzeŜeniami zawartymi w ustawie).
3. Pojęcie pracodawcy występujące w art. 3 obejmuje szeroki krąg podmiotów, które nawiązują
stosunki pracy i występują w nich w charakterze strony zatrudniającej pracowników.
Pracodawcą jest nie tylko osoba fizyczna, ale takŜe kaŜda "jednostka organizacyjna
zatrudniająca pracowników". Do tych pracodawców stosuje się przepisy kodeksu pracy wprost, z
wyjątkiem tych, które nie są dostosowane do właściwości tych stosunków (np. art. 38 nie da się
stosować w stosunkach między pracodawcami zatrudniającymi pomoc domową).
Pojęcie jednostki organizacyjnej, która jest pracodawcą, zostało dookreślone w
orzecznictwie i piśmiennictwie z lat 1974-1995.
4. Pracodawcami w rozumieniu art. 3 są niewątpliwie jednostki organizacyjne mające osobowość
prawną, w szczególności przedsiębiorstwa, spółdzielnie, spółki i inne jednostki, które zostały
wpisane do rejestru osób prawnych pod róŜnymi nazwami (stowarzyszeń, fundacji i in.). W grę
wchodzą tu osoby prawne wykonujące zarówno działalność gospodarczą, jak teŜ niegospodarczą
(np. związki zawodowe, stowarzyszenia zawodowe, organizacje pracodawców) (por. Z. Hajn,
Pojęcie pracodawcy po nowelizacji kodeksu pracy, PiZS 1997, nr 5, s. 20; tenŜe, Pracodawca
(w:) Encyklopedia prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Komentarz do instytucji prawnych,
red. L. Florek, Warszawa 1998; T. Kuczyński (w:) Leksykon..., s. 233 i n.).
5. Pracodawcami są zgodnie z wyraźnym brzmieniem art. 3 takŜe jednostki niemające
osobowości prawnej, jeŜeli zatrudniają pracowników. W prawie pracy nie występuje pojęcie
tzw. ułomnych (czy tzw. rzekomych) osób prawnych, do których miałyby się zaliczać jednostki
niestanowiące ogniwa Ŝadnej osoby prawnej, jak np. niezarejestrowane jako stowarzyszenia
komitety (elektryfikacyjne itp.). Jednostki takie nazywane są takŜe "organizmami ułomnie
spersonifikowanymi". Koncepcja tego rodzaju podmiotów w literaturze cywilistycznej została
poddana krytyce (zob. bliŜej na ten temat: S. Grzybowski (w:) System prawa cywilnego, t. I,
Część ogólna, red. S. Grzybowski, Ossolineum 1985, s. 294-295; Z. Radwański, Prawo cywilne -
część ogólna, Warszawa 1994, s. 153; E. Łętowska, Podstawy prawa cywilnego, Warszawa
1993, s. 77).
6. Artykuł 3 nie wymienia jednostek organizacyjnych będących pracodawcami w rozumieniu
kodeksu pracy. Nie ma jednak wątpliwości, Ŝe wyszczególnione w poprzedniej redakcji tego
przepisu przedsiębiorstwa państwowe, urzędy lub inne państwowe jednostki organizacyjne,
spółdzielnie i organizacje społeczne podpadają pod obecną definicję pracodawcy.
Kodeks pracy zerwał z pojęciem państwa jako pracodawcy. Jest nim urząd, w którym
pracownik jest zatrudniony, wykonując swe obowiązki na rzecz państwa. Pracodawcami nie są
teŜ gminy jako takie ani kierownicy urzędów gminnych (burmistrzowie, wójtowie), lecz same
urzędy gminne zatrudniające pracowników samorządowych (wyrok SN z dnia 21 grudnia 1992
Zaj
ę
cia III
Prawo pracy –
ć
wiczenia
mgr P. Grzebyk
3
r., I PRN 52/92, PiZS 1993, nr 5, s. 96).
7. Prowadzone przez stowarzyszenia oświatowe szkoły niepubliczne, które nie mają
samodzielności organizacyjnej i majątkowej oraz nie zatrudniają we własnym imieniu
pracowników, nie są pracodawcami zatrudnionych w nich nauczycieli (wyrok SN z dnia 14
czerwca 2006 r., I PK 231/05, OSNP 2007, nr 13-14, poz. 183).
Pracodawcą osób zatrudnionych w sądach i prokuraturach nie jest państwo ani
Ministerstwo Sprawiedliwości, lecz dany sąd lub prokuratura (por. uchwała SN z dnia 23 lipca
1993 r., I PZP 30/93, OSNCP 1994, nr 6, poz. 123).
Status pracodawcy w rozumieniu art. 3 ma kaŜda jednostka zatrudniająca pracowników (na
podstawie aktów będących podstawą stosunku pracy: umów o pracę i in.). Jest pracodawcą takŜe
dla kierownika tej jednostki, chociaŜ jego zatrudnienie i zwolnienie oraz ustalenie mu
wynagrodzenia naleŜy do innego organu, któremu podlega ta jednostka. Na przykład dla
kierownika gminnego ośrodka pomocy społecznej pracodawcą jest ten ośrodek, mimo Ŝe jego
zatrudnienie i zwolnienie naleŜy do rady gminy, a wójt (burmistrz) mogą mu wydawać polecenia
dotyczące pracy (wyrok SN z dnia 20 października 1998 r., I PKN 390/98, OSP 2000, z. 7-8, poz.
105, z glosą R. Szarka).
8. W charakterze pracodawców występują jednostki organizacyjne stanowiące "ogniwa" osób
prawnych (wchodzące w skład przedsiębiorstw wielozakładowych, kombinatów itp. oraz innych
duŜych podmiotów gospodarczych, zakładów administracyjnych itp.). Jednostki te mają zdolność
do zawierania umów o pracę (lub nawiązywania w inny sposób stosunków pracy w charakterze
pracodawców), jeśli z mocy przepisów normujących ich wewnętrzny status prawny mają
kompetencję do samodzielnego zatrudniania pracowników (składania oświadczeń woli). JeŜeli
wewnętrzna jednostka organizacyjna jest upowaŜniona do zawierania umów o pracę w imieniu
kierownictwa podmiotu, w skład którego wchodzi (lub nawiązywania w inny sposób stosunków
pracy), z osobami przyjmowanymi w niej do pracy, to sama nie jest pracodawcą, lecz zatrudnia
pracowników w imieniu pracodawcy, którym jest wielozakładowy podmiot zatrudniający -
pracodawca.
Nie są pracodawcami w omawianym znaczeniu jednostki organizacyjne przedsiębiorstw i
innych organizacji, które mają samodzielność tylko w zakresie wykonywania zadań, np.
wydziały lub oddziały produkcyjne przedsiębiorstw (por. Z. Hajn, Pojęcie pracodawcy..., s. 21;
L. Florek, T. Zieliński, Prawo..., s. 50-51; Z. Salwa, Kodeks pracy po nowelizacji. Komentarz,
Bydgoszcz 1997, s. 12; W. Sanetra (w:) J. Iwulski, W. Sanetra, Kodeks pracy..., s. 19).
Pracodawcami na tych zasadach mogą być takŜe jednostki organizacyjne niepaństwowych
osób prawnych (Z. Hajn, Pojęcie pracodawcy..., s. 21; odmiennie K. Kolasiński, Prawo pracy
znowelizowane, Toruń 1996, s. 87).
9. Wśród jednostek organizacyjnych niemających statusu odrębnych podmiotów, lecz
zatrudniających pracowników, występują terenowe jednostki organizacyjne wchodzące w
skład większych podmiotów - banków, instytucji państwowych, zakładów, towarzystw itp. - pod
nazwą oddziałów, filii itp.
Pracodawcami zatrudniającymi pracowników tych jednostek są oddziały, filie itd.,
działające w poszczególnych miastach Polski (lub na terenie tego samego miasta), a nie jeden
podmiot w postaci centrali, mający siedzibę w stolicy lub w innym mieście. Na przykład
pracodawcami osób zatrudnionych w oddziałach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych są te
oddziały, a nie sam Zakład mający siedzibę w Warszawie. Natomiast spółka akcyjna moŜe być
Zaj
ę
cia III
Prawo pracy –
ć
wiczenia
mgr P. Grzebyk
4
pracodawcą dyrektora jej oddziału terenowego (wyrok SN z dnia 20 września 2005 r., II PK
413/04, OSNP 2006, nr 13-14, poz. 211).
Pracodawcami są takŜe okręgowe inspektoraty pracy, a nie Główny Inspektor Pracy w
Warszawie (uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 24 listopada 1992 r., I PZP 59/92, OSNCP
1993, nr 4, poz. 49, z krytyczną glosą A. Świątkowskiego, OSP 1993, z. 11, poz. 224).
Pracodawcą pracowników NajwyŜszej Izby Kontroli, nadzorujących i wykonujących
czynności kontrolne, jest ten organ, mający status naczelnego organu kontroli państwowej.
Stosunek pracy z tymi pracownikami nawiązuje na podstawie mianowania i rozwiązuje z nimi
Prezes NIK. NajwyŜsza Izba Kontroli jest teŜ pracodawcą zatrudnionych w niej pracowników
administracyjnych i obsługi. Delegatury NIK występują natomiast w roli pracodawców wobec
zatrudnionych w nich pracowników na stanowiskach administracyjnych i obsługi (zob. ustawa z
dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli, tekst jedn. Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz.
1701 z późn. zm.).
10. Lakoniczna redakcja art. 3 nie daje podstawy do jednoznacznego ustalenia pojęcia jednostki
organizacyjnej, która, nie mając osobowości prawnej ani nie wchodząc w skład osoby prawnej,
"zatrudnia pracowników".
Istotne znaczenie dla uznania takiej jednostki organizacyjnej za pracodawcę ma nie samo
techniczne jej wyodrębnienie i fakt, Ŝe pracują w niej ludzie, lecz jej zdolność do zatrudniania
pracowników (zawierania umów o pracę, powoływania ich na stanowiska, mianowania itd.).
Zdolność tę mają jednostki mające zdolność do uczestniczenia w obrocie prawnym pod własną
"firmą". Tak np. mogą nabywać prawa i zaciągać zobowiązania we własnym imieniu wspólnoty
mieszkaniowe, które nie mają osobowości prawnej. Takie jednostki zatrudniają pracowników
jako pracodawcy, a pracownicy pozostają z nimi, a nie z kaŜdym wspólnikiem z osobna (czy ze
wszystkimi razem), w stosunkach pracy.
Podstawą zdolności jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej do
zatrudniania pracowników (nawiązywania i rozwiązywania stosunków pracy mocą własnych
czynności prawnych - umów o pracę i in.) jest osiągnięcie przez nie określonej przez prawo
samodzielności organizacyjnej i posiadanie majątku, którym dysponuje w sensie prawnym
organizacja jako abstrakcyjny podmiot symbolizujący określoną osobę bądź osoby (właściciela
lub właścicieli zakładu prowadzonego pod firmą tej jednostki) (por. Z. Hajn, Pojęcie
pracodawcy...; J. Pietrzykowski, Pojęcie zakładu pracy według kodeksu pracy, PiP 1976, z. 6, s.
97 i n.).
Nie jest natomiast warunkiem zdolności do występowania w charakterze pracodawcy według
art. 3 zdolność danej jednostki organizacyjnej do samodzielnego występowania w obrocie
cywilnoprawnym w charakterze podmiotu praw i obowiązków. W definicji pracodawcy mieszczą
się takŜe jednostki organizacyjne występujące w obrocie prawnym jako twory
"spersonifikowane" (komitety, zespoły, zrzeszenia producentów itp.), o których była mowa
wyŜej - uwaga 5.
Do tej grupy pracodawców mogą być zaliczone spółdzielcze kasy oszczędnościowo-
kredytowe, jeśli zatrudniają samodzielnie pracowników. Dotyczy to zwłaszcza kas tworzonych
w środowiskach pozapracowniczych. Kasy działające w zakładach pracy na podstawie ustawy z
dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. z 1996 r.
Nr 1, poz. 2 z późn. zm.) nie są pracodawcami pracowników, którzy zostają delegowani do
wykonywania obowiązków w kasie utworzonej u ich pracodawców na podstawie cytowanej
ustawy (por. A. Jedliński, L. Kaczyński, Zagadnienia prawne umów..., s. 79 i n.).
W świetle poprzednich uwag nie jest trafna nazbyt uproszczona teza wysuwana w literaturze,
Zaj
ę
cia III
Prawo pracy –
ć
wiczenia
mgr P. Grzebyk
5
iŜ o przymiocie podmiotu zatrudniającego decyduje na gruncie art. 3 faktyczne zatrudnianie
pracowników w danej jednostce. Trafne jest natomiast zapatrywanie, Ŝe bez "własnego substratu
osobowego" Ŝadna jednostka organizacyjna nie moŜe być uznana za podmiot zatrudniający (por.
Z. Hajn, glosa do wyroku SN z dnia 19 kwietnia 1979 r., I PR 16/79, OSPiKA 1981, z. 1, poz.
134, s. 43; por. teŜ H. Klimek, Zakład pracy jako podmiot stosunku pracy, PiZS 1978, nr 2, s. 4;
K. Kolasiński, Zdolność prawna zakładu pracy, PiP 1978, z. 7, s. 7).
W literaturze podkreśla się, Ŝe poza wyodrębnieniem organizacyjnym do posiadania
przymiotu pracodawcy konieczna jest takŜe samodzielność finansowa (U. Jackowiak (w:) Kodeks
pracy..., red. U. Jackowiak, s. 19). Nie oznacza to, Ŝe posiadanie środków finansowych na koncie
jest warunkiem podmiotowości danej jednostki jako pracodawcy. śadnemu pracodawcy nie
moŜna odmówić tego przymiotu, jeśli okazuje się niewypłacalny. W razie niewypłacalności
pracodawcy w rozumieniu przepisów prawa upadłościowego lub przepisów o postępowaniu
likwidacyjnym oraz z powodu braku środków finansowych, który stanowi podstawę do:
1) wykreślenia pracodawcy z ewidencji działalności gospodarczej lub
2) cofnięcia mu koncesji, a takŜe w razie faktycznego zaprzestania przez pracodawcę
działalności roszczenia pracownicze podlegają zaspokojeniu na zasadach i w trybie
ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie
niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. Nr 158, poz. 1121).
11. Za pracodawcę pracowników spółki cywilnej naleŜy uwaŜać jednostkę organizacyjną, jaka
została utworzona w wyniku umowy spółki (art. 860 k.c.) i zatrudnia pracowników pod własną
firmą. W tym wypadku podmiotem zatrudniającym nie są sami wspólnicy. JeŜeli jednak taka
jednostka nie została wyodrębniona według kryteriów wskazanych wyŜej (uwaga 9), to
pracodawcą "zbiorowym" są wspólnicy.
Pracodawcą w rozumieniu art. 3 jest kaŜda spółka będąca podmiotem gospodarczym, która
zgodnie z ustawą o działalności gospodarczej z dnia 23 grudnia 1988 r. mogła zatrudniać
pracowników (zob. uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 14 stycznia 1993 r., II UZP 21/92, PiZS
1993, nr 12, s. 82, z glosą J. Skoczyńskiego; zob. teŜ orzecznictwo omówione w artykule B.
Myszki, Status prawny spółki cywilnej w świetle orzecznictwa Sądu NajwyŜszego, PS 1994, nr 6).
PowyŜsza ustawa została uchylona z dniem 1 stycznia 2001 r. przez art. 99 pkt 2 ustawy z dnia
19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178 z późn. zm.).
Według poglądu odmiennego (dotąd odosobnionego) przedsiębiorstwo utworzone w ramach
spółki cywilnej nie jest pracodawcą, poniewaŜ nie moŜe zatrudniać pracowników we własnym
imieniu i działa na rachunek wspólników (L. Miroszewski, Czy spółka cywilna jest pracodawcą?,
PiZS 2000, nr 9, s. 38). Zgodnie z dalej jeszcze idącą wykładnią brak jest teŜ podstaw prawnych
do przyjęcia, Ŝe spółka cywilna jest pracodawcą, nawet gdy wśród wspólników znajduje się
osoba prawna - taka bowiem spółka nie ma podmiotowości prawnej (L. Miroszewski, Czy spółka
cywilna..., s. 39; zob. teŜ artykuł cytowanego autora pt. Wspólnicy spółki cywilnej jako
pracodawcy, PiZS 2000, nr 11).
12. Pracodawcami są spółki handlowe wszelkich rodzajów - zarówno osobowe, jak teŜ
kapitałowe - które mają zdolność do zaciągania zobowiązań, a tym samym mogą zawierać
umowy (zob. uwaga 14 do art. 2). Stroną umowy o pracę nie są wspólnicy, lecz sama spółka (a
raczej prowadzona przez nią jednostka organizacyjna zatrudniająca pracowników), nawet
nieposiadająca osobowości prawnej. Pracodawcą osób zatrudnionych w spółce jednoosobowej
nie jest jednoosobowy wspólnik ani akcjonariusz (mający wszystkie akcje), lecz spółka jako
podmiot prawny występujący w obrocie jako jeden z rodzajów spółek kapitałowych (zob. art. 4 §
Zaj
ę
cia III
Prawo pracy –
ć
wiczenia
mgr P. Grzebyk
6
1 pkt 3 k.s.h.).
13. Ze względu na brak zdolności do zatrudniania pracowników w znaczeniu wyŜej podanym nie
są pracodawcami placówki handlowe, usługowe i warsztaty wchodzące w skład
przedsiębiorstw handlowych, usługowych itp. Jednostki te są zakładami pracy w znaczeniu
przedmiotowym (por. uwaga w 2 do art. 3).
Podmiotami zatrudniającymi pracowników pracujących w tych jednostkach są osoby prawne
lub fizyczne prowadzące pod własną firmą wspomniane przedsiębiorstwa. Za pracodawcę nie
moŜna uznać sklepu, warsztatu rzemieślniczego lub punktu usługowego prowadzonego przez
osobę fizyczną, jeśli nie uczestniczy w obrocie prawnym pod własną firmą. Sklepy prywatne,
warsztaty krawieckie, szewskie i in. są zakładami pracy w znaczeniu przedmiotowym. Rzeczy:
lokale i wyposaŜenie składające się na wyodrębnioną pod względem technicznym jednostkę
organizacyjną, nie mogą występować w stosunkach pracy w charakterze stron. Stosunki pracy są
relacjami między właścicielami (bądź najemcami czy dzierŜawcami) środków produkcji a
pracownikami, nigdy zaś stosunkami między samymi środkami produkcji a pracownikami. Tak
więc wyłącznie kupcy i rzemieślnicy będący właścicielami (czy dzierŜawcami) tych zakładów są,
jako osoby fizyczne, pracodawcami osób w nich zatrudnionych.
Por. T. Zieliński, glosa do uchwały SN z dnia 29 października 1980 r., I PZP 35/80, OSPiKA
1981, z. 11, poz. 211; podobnie - pod rządami znowelizowanego kodeksu pracy - Z. Hajn,
Pojęcie pracodawcy...; w uchwale SN z dnia 6 sierpnia 1980 r., V PZP 12/78, OSNCP 1980, nr
12, poz. 226, z glosą A. Świątkowskiego, PiP 1982, z. 11, s. 147, wyraził pogląd odmienny,
uznając w zasadzie kaŜdy zakład rzemieślniczy za pracodawcę w rozumieniu art. 3. J. Tyszka w
glosie do tej uchwały przedstawił zapatrywanie częściowo odmienne niŜ Sąd NajwyŜszy,
stwierdzając, Ŝe tylko większe warsztaty rzemieślnicze są podmiotami zatrudniającymi
pracowników (NP 1982, nr 1-2, s. 178).
Przytoczone uwagi odnoszą się odpowiednio do zakładów rzemieślniczych, w których są
zatrudniani młodociani w celu przygotowania zawodowego (art. 194 i n.).
14. Przedsiębiorstwa handlowe lub usługowe prowadzone przez agentów są pracodawcami, jeŜeli
posiadają zdolność do samodzielnego uczestniczenia w obrocie prawnym, występują pod własną
firmą, a tym samym mają zdolność do zatrudniania pracowników (zob. uwaga 9). Sama
placówka prowadzona przez agenta jest zakładem pracy w znaczeniu przedmiotowym, jeŜeli
wchodzi w skład przedsiębiorstwa naleŜącego do agenta będącego pracodawcą, który prowadzi
to przedsiębiorstwo na własny rachunek w celu osiągania zysków ze świadczonych przez niego
usług na rzecz innych osób (por. wyrok SN z dnia 8 października 1988 r., I PRN 47/87, Sł. Prac.
1988, nr 3, s. 3; i aprobujący pogląd W. Sanetry (w:) J. Iwulski, W. Sanetra, Kodeks pracy..., s.
19).
15. Pracodawcą w rozumieniu art. 3 jest ambasada państwa obcego zatrudniająca pracowników,
a przedstawiciel dyplomatyczny moŜe być uznany za osobę zarządzającą ambasadą jako
jednostką organizacyjną będącą pracodawcą. W tej sytuacji ambasada nie korzysta z immunitetu
dyplomatycznego (por. postanowienie SN z dnia 11 stycznia 2000 r., I PKN 562/99, OSP 2000,
z. 11, poz. 175, z glosą J. Ciszewskiego).
16. Pracodawcami pracowników zatrudnionych w indywidualnych gospodarstwach rolnych są
właściciele tych gospodarstw, a więc osoby fizyczne.
Gospodarstwo rolne wyodrębnione pod względem organizacyjnym i finansowym, działające
Zaj
ę
cia III
Prawo pracy –
ć
wiczenia
mgr P. Grzebyk
7
pod własną firmą, mieści się natomiast w pojęciu pracodawcy w drugim z wyróŜnionych w art. 3
znaczeń - jednostki organizacyjnej zatrudniającej pracowników.
17. Pracodawcą w rozumieniu art. 3 nie jest Ŝadna osoba fizyczna ani jednostka organizacyjna,
która nie zatrudnia pracowników, lecz inne osoby. Są to np. rolnicze spółdzielnie produkcyjne i
organizacja "SłuŜba Polsce" (por. W. Sanetra (w:) J. Iwulski, W. Sanetra, Kodeks pracy..., s. 20).
18. Kodeks pracy zerwał w 1996 r. z podziałem pracodawców na uspołecznionych i
nieuspołecznionych. Podział ten występuje natomiast w niektórych przepisach odrębnych, w
szczególności w ustawie z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy
pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. Dz. U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 z późn. zm. - art. 225 i
n.). PowyŜsza ustawa utraciła moc z dniem 1 stycznia 2003 r. na podstawie art. 61 pkt 2 ustawy z
dnia 30 listopada 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673 z późn. zm.).