PODMIOTOWOŚĆ W WYCHOWANIU

 

1. Podmiotowość i jej wychowawczy kontekst

 

- źródła podmiotowości w nurcie psychologii poznawczej (C. R. Rogers, A. Maslow) 

i psychologii poznawczej (J. Bruner, G. A. Kelly, M. Simon) 

* akcentuje się tam aktywność jednostki ludzkiej 

- na znaczenie aktywności i samodzielności uczniów zwracali uwagę  

przedstawiciele nurtu Nowego Wychowania (J. Dewey, C. Freinet, M. Montessori i in)  

- temat podmiotowości w literaturze:  

(A. Gurycka, K. Korzeniowski, M. Łobocki, K. Obuchowski, J. Reykowski,  

T. Tomaszewski) 

- podmiotowość staje się jednym z celów wychowania 

•  podkreśla się pozycję i rolę ucznia jako świadomego i aktywnego współpartnera w procesie edukacji ; 

•  proces wychowawczy = interakcja dwu podmiotów (nauczyciela i ucznia) ;  

•  miarą skuteczności procesów wychowawczych są 

doświadczenia z zakresu podmiotowości, nabywane przez uczniów w celowo tworzonych przez nauczyciela sytuacjach 
wychowawczych ; 

Podmiot - człowiek poznający, działający i przeżywający. 

Osoba zdająca sobie sprawę z kształtu rzeczywistości, własnej indywidualności  

i sposobu współistnienia tych światów.  

Cechy podmiotu: 

posiadanie świadomości własnej roli,  

własnego udziału w rozwijanej działalności,  

poczucia podmiotowości.  

Podmiotowość - zjawisko z kręgu odczuć, przekonań, przeświadczeń. 

Podstawowa kategoria podmiotowości wg J. Kozieleckiego - poczucie sprawstwa, poczucie samodzielnego decydowania o 
podejmowanych działaniach;  

Na podmiotowość składają się dwa integralnie związane ze sobą komponenty: moment świadomości i moment aktywności 
(działania) - M. Karwat.  

Podmiotowość wg P. Sztompka: 

zdolność i dążenie do samorozwoju, do przekraczania własnych granic, samoprzekształcania się,  

co wynika z możności i nieprzymusowej chęci. 

 

Wg A. Guryckiej podmiotowość dziecka można zwiększyć, zapewniając mu: 

o

 

prawo do swobodnego wyboru 

o

 

poczucie wpływu 

o

 

poczucie kontroli. 

Prawo wychowanka do inicjatywy, tworzenia osobowości, tworzenia systemu wartości, samorealizacji %u2013 co wynika z jego 
potrzeb i zainteresowań %u2013 jest przejawem podmiotowości. 

Powinno się uczniom stwarzać odpowiedni klimat do rozwoju i kształtowania podmiotowości, aby czuli się bezpieczni, 
akceptowani, traktowani jako osoby a nie przedmioty manipulacji, odbierania w sposób niepowtarzalny, z poszanowaniem ich 
godności osobistej.  

Poczucie podmiotowości - 

przeświadczenie, iż się jest podmiotem relacji ze światem przedmiotowym; 

poczucie, iż świadomie opierając się na własnych wartościach, jest się twórcą zdarzeń  

i stanów; 

2. Nauczyciel i uczeń w wychowaniu podmiotowym

 

•  Współczesna pedagogika formułuje postulat podmiotowości wychowanka i podmiotowości nauczyciela. Postulaty te 

odnajdują odzwierciedlenie w koncepcji wychowania podmiotowego. 

•  Podmiotowość modyfikuje strategię kształcenia - zmienia monolog w dialog. 

•  Przez podmiotowe traktowanie ucznia rozumie się przede wszystkim:  

- dostrzeganie dziecka jako osoby 

- dostrzeganie jego indywidualnych potrzeb, uczuć 

- docenianie jego swoistej wartości i odrębności, niepowtarzalności 

- liczenie się z jego zdaniem, godnością 

- okazywanie mu poszanowania i serdeczności. 

•  Podmiotem można stać się tylko poprzez obcowanie z człowiekiem, który czuje się podmiotem - nauczyciel musi 

wykazywać się autentyczną podmiotowością. (A. Mitręga) 

•  Głównym zadaniem nauczyciela wychowawcy jest budzenie motywacji uczniów  

a także tworzenie takich warunków, w których okazując życzliwość i zrozumienie, pozyska sobie sympatię i zaufanie 
uczniów. 

•  Stwarzana sytuacja przez nauczyciela musi być atrakcyjna, korzystna, zaspakajająca potrzeby, dostosowana do wieku i 

umiejętności uczniów, budująca ich zainteresowania. 

Ważne jest przekonanie uczniów, że to zadanie ma sens. 

( sytuacje tworzone mogą być na lekcjach jak również na zajęciach pozalekcyjnych 

związanych z organizacją imprez i uroczystości szkolnych, z organizacją wycieczek  

i prac dzieci, kultywowaniem tradycji i obrzędowości, przygotowywaniem gazetek) 

Nauczyciel, poszukując odpowiednich sytuacji dla swoich uczniów, sam się podczas tych poszukiwań rozwija.