11. Język, komunikowanie, społeczeństwo.
Krytyczna analiza dyskursu.

Stwarzania rzeczywistości poprzez język. K. Handke

●

przestrzeń fizyczna/przestrzeń społeczne

(wiki: PRZESTRZEŃ FIZYCZNA - to przestrzeń mierzona trzema wymiarami :długość,
szerokość, wysokość.
PRZESTRZEŃ SPOŁECZNA - to przestrzeń fizyczna która została zmieniona przez ludzi i
zagospodarowana zajęta, przekształcona. To przestrzeń interesuje socjologów.)

●

prawo do mówienia/milczenia

●

milczenie/cisza (milczenie jest zamierzone, cisza nie); milczenie znaczące i
transcendentne

●

dominacja kultury wizualnej i jej wpływ na funkcje milczenia

Częściej NIE mówimy.
Prawo do mówienia to prawo starszyzny.
Cisza to po prostu brak dźwięku; milczenie znaczące- ma nam coś zakomunikować. milczenie
transcendentne - nie zależy od nas- jest gdy np. sie rodzimy, umieramy, chorujemy itd.

Czy funkcje milczenia zmieniają się w kulturze medialnej? Ich wpływ.
Milczenie przed monitorem. Sms zamiast rozmowy tel. (jest prostrzy, nie musimy rozmawiać,
nawiązywać pytac “co u ciebie”, jest tylko prosty komunikat. ale wywołuje też nieporozumienia,
bo nie da się wyrazić emocji jak w głosie)

Dwuwarstwowa struktura komunikacji społecznej
(

http://wiedzaiedukacja.eu/archives/1377

- ciekawe)

-mowomilczenie
- zatajenie (milczenie, język ezopowy, reklama, dyplomacja, konwenans)

ekspresja

ukrywanie

konwenanse są potrzebne! służą temu by żyło się lepiej i łatwiej. By być na daną sytuację
przygotowanym.
myśl → intencja → mowa lub milczenie intencjonalne

Berger/Luckmann (całość tutaj:: http://chomikuj.pl/ccsocjologia/Seminarium+licencjackie/
Berger+i+Luckmann/Berger+socjo,1748954494.doc)
[

Język powstaje w życiu codziennym, przede wszystkim w rzeczywistości doświadczanej

świadomie, zdominowanej przez motyw pragmatyczny.]

-możliwość obiektywizacji doświadczenia
- język a potoczna rzeczywistość (problem przekładu. wszystko trzeba ubrać w słowa, nawet
rzeczy “nienazywalne”)

-przekraczanie “tu i teraz” (cały świat i transcendencja życia potocznego).

Pozwala na łączenie

różnych sfer rzeczywistości, przestrzennie, czasowo i społecznie lub uczynienie obecnym
nieobecnego. Inaczej mówiąc, za pośrednictwem języka można w każdej chwili przywołać cały
świat.

- obiektywizacje/subiektywizacje -

Co jest rzeczywiste dla tybetańskiego mnicha, może nie

być rzeczywiste dla amerykańskiego biznesmena. Wynika z tego, że określone powiązania
rzeczywistości wiedzy mają związek z określonymi kontekstami społecznymi oraz, że
powiązania należy uwzględnić w odpowiedniej socjologicznej analizie tych kontekstów.

[Jak jest możliwe, że subiektywne znaczenia stają się faktami?

Zrozumienie rzeczywistości wymaga zbadania sposobu w jaki rzeczywistość ta jest

tworzona. Celem jest zatem socjologiczna analiza rzeczywistości życia codziennego – wiedzy
która decyduje o postępowaniu w życiu codziennym.

Świat życia codziennego jest nie tylko przyjmowany bez zastrzeżeń przez zwykłych

członków społeczeństwa w ich życiowym, subiektywnie znaczącym postępowaniu. Jest to świat,
który powstaje w ich umysłach i działaniach oraz dzięki tym myślom i działaniom trwa jako
świat rzeczywisty.]

Społeczny zespół wiedzy:

[pozwala jednostce określić własne położenie w społeczeństwie ( w strukturze społecznej) a
innym odpowiednie do naszego położenia postępowanie. klient-sprzedawca]

- pola semantyczne a zasoby wiedzy - decyzja o tym co prowadzone a co pomijane. [“nie wiem
wszystkiego co znane jest innym ludziom”].

Zasada istności – moją wiedzę porządkuje to co

istotne dla mnie.

- dany zasób wiedzy ma wpływ na interakcję
- szczególną wiedzę pełni rola typu “przepis” - instrukcje itp.
- pragmatyzm jako postulat potocznej rzeczywistości; “wiem jak używać telefonu, ale nie wiem
jak go naprawić”


Krytyczna analiza dyskursu (KAD/CDA) inspiracje:
- lingwistyka, Chomsky
- dialogicznośc, intertekstualność, M. Bachtin
- dyskurs, M. Foucault
- A. Gramsci, L. Althusser, J. Habermas
- P. Bourdieu (Teoria Pola i habitus)
- teoria gender

Związki z dziedzinami! (język, który działa)
- socjolingwistyka- bada społeczne znaczenie (wariantów) systemu językowego oraz użycia
języka. Zajmuje się także związkami między faktami językowymi a społecznym
- etnometodologia- pisuje wypracowywane w codzienności potoczne metody , które regulują
wzajemne interakcje oraz dzięki którym ludzie porządkują swój świat społeczny.
- nurty związane z pragmatycznym ujmowaniem języka

Założenia:
-istnieją elementy niedyskursywne
- badanie semiotycznego wymiaru procesów społecznych (władza, ideologia, marginalizacja)
- dysurs jako siła sprawcza w relacjach społecznych
- nacisk na uzycie języka, a nie abstrakcyjny system
- interdyscyplinarność, transdyscyplinarność

Jak nasza wolność jest ograniczona za sprawą konstrukcji myślowych zakorzenionych w
języku? (np. kiedy mamy opisać specyficzny ból brzucha słowami)

KAD to krytyczna metoda badań społecznych:
- punktem wyjścia są problemy społeczne
- badaniu nie podlega język jako taki, lecz relacje, systemy, struktury językowe
- “niesprawiedliwa władza” (analiza treści reklamy, badania mediów)
- ideologia jako reprezenacja taki aspektów życia społecznego, które wyrażają partykularne
interesy jako zbiorowe (np. korporacje)

Język

Abstrakcyjny system

użycie, mowa

gramatyka

pismo

|

|

lingwistyka

badanie dyskursu

(najlepsza metoda do badania dyskursu

politycznego)

KAD internety:
- zajmuje się się społecznym aspektem funkcjonowania językowego - dyskursem.
-jest świadomym narzędziem zmiany społecznej. Poprzez sam opis pewnego zjawiska
dokonujemy przemiany kontekstu, w którym ono występuje – tzn. zwracamy na nie uwagę,
dokonujemy jego wyrwania z tła, nadajemy mu istotność.
-zakres działania to uświadamianie problemów społecznych i szerzenie o nich wiedzy – na
miarę możliwości instytucjonalnych, tj. dostępu do kanałów dystrybucji informacji – mediów.
-aby dana partia tekstów weszła w zasięg zainteresowania KAD musi ona stanowić wyraz
pewnego problemu, kwestii nieobojętnej dla życia społecznego, np.: konfliktu pomiędzy
subkulturami społecznymi, który odbija się w tym, jak strony te mówią o sobie i

reprezentują siebie w dyskursie.


BADANIE SPOŁECZEŃSTWA A TEORIE KOMUNIKOWANIA

Kultura i życie społeczne pozostają w ścisłej zależności od komunikowania, a komunikowanie
jest
zależne od kultury i życia społecznego.

Hall – kultura jest komunikowaniem

●

Kto jest nadawcą i odbiorcą

●

Jaka jest specyfika kanału, w którym odbywa się komunikacja

●

Jakie niesie to konsekwencje dla uczestników i układu

Komunikacja jest sednem społecznego jestestwa. Komunikacja to łączenie (communicare) –
nawet
jeśli ta komunikacja jest milczeniem.

Uniwersalność znaków jest stopniowalna. Istotne są tu kompetencje – kompetencje
komunikacyjne
to kompetencje społeczne.

Goffman: język określa sens sytuacji (relacje, definicje układów).

Język stwarza problem.

Większość konfliktów to konflikty komunikacyjne – w jaki sposób mówimy o problemie. Jeżeli
nie
wchodzimy w konwencję (jesteśmy spokojni) wyprowadzamy kogoś z równowagi.

Język warunkuje interakcje.

Złożoność języka/ograniczenie dostępu.

Przykłady utrudnień w komunikacji:

●

Stereotyp – uogólnienia

●

Mowa nienawiści

●

Abstrakcyjność języka (małe zastosowanie w działaniu) – kwestia przekładów, języka

medycznego – np. mówienie o cipkach, pochwach i pizdach

Skuteczne komunikowanie:

1. Przewidywanie różnych możliwych interpretacji

2. Branie pod uwagę zmieniającego się kontekstu
3. Branie pod uwagę relacji pomiędzy uczestnikami interakcji
Inteligencja makiaweliczna