plik

11. Język, komunikowanie, społeczeństwo.
Krytyczna analiza dyskursu.

Stwarzania rzeczywistości poprzez język. K. Handke

●

przestrzeń fizyczna/przestrzeń społeczne

(wiki: PRZESTRZEŃ FIZYCZNA - to przestrzeń mierzona trzema wymiarami :długość,
szerokość, wysokość.
PRZESTRZEŃ SPOŁECZNA - to przestrzeń fizyczna która została zmieniona przez ludzi i
zagospodarowana zajęta, przekształcona. To przestrzeń interesuje socjologów.)

●

prawo do mówienia/milczenia

●

milczenie/cisza (milczenie jest zamierzone, cisza nie); milczenie znaczące i
transcendentne

●

dominacja kultury wizualnej i jej wpływ na funkcje milczenia

Częściej NIE mówimy.
Prawo do mówienia to prawo starszyzny.
Cisza to po prostu brak dźwięku; milczenie znaczące- ma nam coś zakomunikować. milczenie
transcendentne - nie zależy od nas- jest gdy np. sie rodzimy, umieramy, chorujemy itd.

Czy funkcje milczenia zmieniają się w kulturze medialnej? Ich wpływ.
Milczenie przed monitorem. Sms zamiast rozmowy tel. (jest prostrzy, nie musimy rozmawiać,
nawiązywać pytac “co u ciebie”, jest tylko prosty komunikat. ale wywołuje też nieporozumienia,
bo nie da się wyrazić emocji jak w głosie)

Dwuwarstwowa struktura komunikacji społecznej
(

http://wiedzaiedukacja.eu/archives/1377

- ciekawe)

-mowomilczenie
- zatajenie (milczenie, język ezopowy, reklama, dyplomacja, konwenans)

ekspresja

ukrywanie

konwenanse są potrzebne! służą temu by żyło się lepiej i łatwiej. By być na daną sytuację
przygotowanym.
myśl → intencja → mowa lub milczenie intencjonalne

Berger/Luckmann (całość tutaj:: http://chomikuj.pl/ccsocjologia/Seminarium+licencjackie/
Berger+i+Luckmann/Berger+socjo,1748954494.doc)
[

Język powstaje w życiu codziennym, przede wszystkim w rzeczywistości doświadczanej

świadomie, zdominowanej przez motyw pragmatyczny.]

-możliwość obiektywizacji doświadczenia
- język a potoczna rzeczywistość (problem przekładu. wszystko trzeba ubrać w słowa, nawet
rzeczy “nienazywalne”)

-przekraczanie “tu i teraz” (cały świat i transcendencja życia potocznego).

Pozwala na łączenie

różnych sfer rzeczywistości, przestrzennie, czasowo i społecznie lub uczynienie obecnym
nieobecnego. Inaczej mówiąc, za pośrednictwem języka można w każdej chwili przywołać cały
świat.

- obiektywizacje/subiektywizacje -

Co jest rzeczywiste dla tybetańskiego mnicha, może nie

być rzeczywiste dla amerykańskiego biznesmena. Wynika z tego, że określone powiązania
rzeczywistości wiedzy mają związek z określonymi kontekstami społecznymi oraz, że
powiązania należy uwzględnić w odpowiedniej socjologicznej analizie tych kontekstów.

[Jak jest możliwe, że subiektywne znaczenia stają się faktami?

Zrozumienie rzeczywistości wymaga zbadania sposobu w jaki rzeczywistość ta jest

tworzona. Celem jest zatem socjologiczna analiza rzeczywistości życia codziennego – wiedzy
która decyduje o postępowaniu w życiu codziennym.

Świat życia codziennego jest nie tylko przyjmowany bez zastrzeżeń przez zwykłych

członków społeczeństwa w ich życiowym, subiektywnie znaczącym postępowaniu. Jest to świat,
który powstaje w ich umysłach i działaniach oraz dzięki tym myślom i działaniom trwa jako
świat rzeczywisty.]

Społeczny zespół wiedzy:

[pozwala jednostce określić własne położenie w społeczeństwie ( w strukturze społecznej) a
innym odpowiednie do naszego położenia postępowanie. klient-sprzedawca]

- pola semantyczne a zasoby wiedzy - decyzja o tym co prowadzone a co pomijane. [“nie wiem
wszystkiego co znane jest innym ludziom”].

Zasada istności – moją wiedzę porządkuje to co

istotne dla mnie.

- dany zasób wiedzy ma wpływ na interakcję
- szczególną wiedzę pełni rola typu “przepis” - instrukcje itp.
- pragmatyzm jako postulat potocznej rzeczywistości; “wiem jak używać telefonu, ale nie wiem
jak go naprawić”

Krytyczna analiza dyskursu (KAD/CDA) inspiracje:
- lingwistyka, Chomsky
- dialogicznośc, intertekstualność, M. Bachtin
- dyskurs, M. Foucault
- A. Gramsci, L. Althusser, J. Habermas
- P. Bourdieu (Teoria Pola i habitus)
- teoria gender

Związki z dziedzinami! (język, który działa)
- socjolingwistyka- bada społeczne znaczenie (wariantów) systemu językowego oraz użycia
języka. Zajmuje się także związkami między faktami językowymi a społecznym
- etnometodologia- pisuje wypracowywane w codzienności potoczne metody , które regulują
wzajemne interakcje oraz dzięki którym ludzie porządkują swój świat społeczny.
- nurty związane z pragmatycznym ujmowaniem języka

Założenia:
-istnieją elementy niedyskursywne
- badanie semiotycznego wymiaru procesów społecznych (władza, ideologia, marginalizacja)
- dysurs jako siła sprawcza w relacjach społecznych
- nacisk na uzycie języka, a nie abstrakcyjny system
- interdyscyplinarność, transdyscyplinarność

Jak nasza wolność jest ograniczona za sprawą konstrukcji myślowych zakorzenionych w
języku? (np. kiedy mamy opisać specyficzny ból brzucha słowami)

KAD to krytyczna metoda badań społecznych:
- punktem wyjścia są problemy społeczne
- badaniu nie podlega język jako taki, lecz relacje, systemy, struktury językowe
- “niesprawiedliwa władza” (analiza treści reklamy, badania mediów)
- ideologia jako reprezenacja taki aspektów życia społecznego, które wyrażają partykularne
interesy jako zbiorowe (np. korporacje)

Język

Abstrakcyjny system

użycie, mowa

gramatyka

pismo

lingwistyka

badanie dyskursu

(najlepsza metoda do badania dyskursu

politycznego)

KAD internety:
- zajmuje się się społecznym aspektem funkcjonowania językowego - dyskursem.
-jest świadomym narzędziem zmiany społecznej. Poprzez sam opis pewnego zjawiska
dokonujemy przemiany kontekstu, w którym ono występuje – tzn. zwracamy na nie uwagę,
dokonujemy jego wyrwania z tła, nadajemy mu istotność.
-zakres działania to uświadamianie problemów społecznych i szerzenie o nich wiedzy – na
miarę możliwości instytucjonalnych, tj. dostępu do kanałów dystrybucji informacji – mediów.
-aby dana partia tekstów weszła w zasięg zainteresowania KAD musi ona stanowić wyraz
pewnego problemu, kwestii nieobojętnej dla życia społecznego, np.: konfliktu pomiędzy
subkulturami społecznymi, który odbija się w tym, jak strony te mówią o sobie i

reprezentują siebie w dyskursie.

BADANIE SPOŁECZEŃSTWA A TEORIE KOMUNIKOWANIA

Kultura i życie społeczne pozostają w ścisłej zależności od komunikowania, a komunikowanie
jest
zależne od kultury i życia społecznego.

Hall – kultura jest komunikowaniem

●

Kto jest nadawcą i odbiorcą

●

Jaka jest specyfika kanału, w którym odbywa się komunikacja

●

Jakie niesie to konsekwencje dla uczestników i układu

Komunikacja jest sednem społecznego jestestwa. Komunikacja to łączenie (communicare) –
nawet
jeśli ta komunikacja jest milczeniem.

Uniwersalność znaków jest stopniowalna. Istotne są tu kompetencje – kompetencje
komunikacyjne
to kompetencje społeczne.

Goffman: język określa sens sytuacji (relacje, definicje układów).

Język stwarza problem.

Większość konfliktów to konflikty komunikacyjne – w jaki sposób mówimy o problemie. Jeżeli
nie
wchodzimy w konwencję (jesteśmy spokojni) wyprowadzamy kogoś z równowagi.

Język warunkuje interakcje.

Złożoność języka/ograniczenie dostępu.

Przykłady utrudnień w komunikacji:

●

Stereotyp – uogólnienia

●

Mowa nienawiści

●

Abstrakcyjność języka (małe zastosowanie w działaniu) – kwestia przekładów, języka

medycznego – np. mówienie o cipkach, pochwach i pizdach

Skuteczne komunikowanie:

1. Przewidywanie różnych możliwych interpretacji