p r a k t y k a m e d y c z n a

Przewodnik

Lekarza

89

Stomia brzuszna bêdzie nadal wykonywana

w Polsce.

Wdro¿enie do praktyki klinicznej w³aœci-

wego modelu opieki nad pacjentem ze stomi¹
przyczyni siê do:
1) poprawy jakoœci ¿ycia pacjentów,
2) skrócenia pobytu pacjentów w szpitalu,
3) zmniejszenia czêstoœci powik³añ pooperacyj-

nych,

4) eliminacji dodatkowych operacji i ponow-

nych przyjêæ do szpitala,

5) ograniczenia zu¿ycia i lepszego wykorzysta-

nia przez pacjentów sprzêtu stomijnego.

Proces pooperacyjnej adaptacji pacjenta

do stomii zale¿y od szeregu czynników, ta-
kich jak:
1) choroba podstawowa,
2) sylwetka i kondycja psychofizyczna pacjenta,
3) umiejêtnoœæ radzenia sobie w trudnej sytuacji,
4) zasób wiedzy i umiejêtnoœci praktycznych

w zakresie pielêgnacji stomii,

5) prawid³owe umiejscowienie i wytworzenie

stomii,

6) wsparcie ze strony rodziny, poradni stomijnej

i grup samopomocy, np. Pol-Ilko (Polskie To-
warzystwo Opieki nad Chorymi ze Stomi¹)

Nauczycielami i edukatorami, którzy pomo-

g¹ skorzystaæ pacjentowi z modelu opieki s¹:
1) chirurg, który wykona³ stomiê,
2) doœwiadczony psycholog kliniczny,
3) pielêgniarka, najlepiej stomijna, posiadaj¹ca

certyfikat lub licencjê,

4) dietetyk z licencj¹,
5) wolontariusze stomijni Pol-Ilko, najlepiej

osoby posiadaj¹ce stomiê i dobrze do niej za-
adaptowani.

Wszyscy ww. powinni znaæ elementy mode-

lu opieki nad pacjentem ze stomi¹.

Opieka nad pacjentem ze stomi¹ obejmu-

je 3 okresy:

III. Przedoperacyjny (okres diagnozowania

chorego i przygotowania do zabiegu ope-
racyjnego).

II. Œródoperacyjny (prawid³owe wykonanie

brzusznego odbytu i zaopatrzenie na stole
operacyjnym w sprzêt stomijny).

III. Pooperacyjny (przygotowanie chorego

do samoopieki).

I. Celem opieki w okresie przedoperacyj-

nym jest:

1) omówienie z chorym zmian anatomicznych

i fizjologicznych bêd¹cych nastêpstwem pla-
nowanej operacji,

2) przedstawienie techniki, wygl¹du i czynno-

œci stomii,

3) omówienie mo¿liwych powik³añ pooperacyj-

nych i powik³añ stomii,

4) przedstawienie pacjentowi zmian w sferach

jakoœci ¿ycia zwi¹zanych z wytworzeniem
stomii, takich jak wygl¹d cia³a, samoocena,
stan zdrowia, ¿ycie seksualne, aktywnoœæ za-
wodowa, aktywnoœæ spo³eczna i naukowa,
model rozrywki i wypoczynku,

Model opieki

nad pacjentem ze stomią

Model opieki nad pacjentem ze stomią

jest oficjalnie rekomendowany przez Polski Klub Koloproktologii

do powszechnego wykorzystania i stosowania

p r a k t y k a m e d y c z n a

Przewodnik

Lekarza

90

5) przedstawienie sposobu od¿ywiania siê po

wytworzeniu stomii,

6) udzielenie choremu wsparcia emocjonalne-

go i merytorycznego,

7) dostarczenie pacjentowi materia³ów informacyj-

nych na temat pielêgnacji i zaopatrzenia stomii,

8) nauczenie pacjenta przed operacj¹ æwiczeñ

oddechowych, izometrycznych, odkas³ywa-
nia, co znacz¹co zmniejsza ryzyko wyst¹pie-
nia pooperacyjnych powik³añ zakrzepowo-
-zatorowych i oddechowych,

9) wykonanie badañ, wyrównanie zaburzeñ

wodno-elektrolitowych i/lub ¿ywieniowych,

10) wyznaczenie miejsca do wy³onienia stomii,
11) oczyszczenie przewodu pokarmowego

z mas ka³owych wg schematu przyjêtego
w danym oœrodku (z uwzglêdnieniem wie-
ku, chorób uk³adu kr¹¿enia),

12) ocena

stanu

psychicznego

chorego

z uwzglêdnieniem reakcji na fakt wykona-
nia stomii (lêk, agresja, zaprzeczenie),

13) ocena mo¿liwego udzia³u rodziny w pielê-

gnacji chorego w okresie pooperacyjnym.

II. Celem opieki œródoperacyjnej jest:

1) potwierdzenie wyboru w³aœciwego miejsca

stomii,

2) œródoperacyjne wykonane stomii dojrza³ej

(otwarcie jelita i za³o¿enie szwów jelitowo-
-skórnych podczas operacji),

3) bezpieczne przeprowadzenie zabiegu operacyj-

nego (monitorowanie parametrów ¿yciowych,
wyrównanie zaburzeñ wodno-elektrolitowych),

4) zaopatrzenie chorego w sprzêt stomijny na

stole operacyjnym (za³o¿enie p³ytki akorde-
onowej z ruchomym pierœcieniem zmniejsza-
j¹cej dolegliwoœci bólowe chorego podczas
zak³adania worka stomijnego, zastosowanie
przezroczystego worka umo¿liwiaj¹cego oce-
nê stomii w okresie pooperacyjnym).

III. Celem opieki pooperacyjnej jest:

1) zapewnienie bezpiecznego przebiegu okre-

su pooperacyjnego lub/i wczesne rozpozna-
nie mo¿liwych powik³añ:

– monitorowanie podstawowych parame-

trów ¿yciowych chorego, tak jak po ka¿-
dej operacji,

– ocena ¿ywotnoœci stomii (kolor, wielkoœæ,

wydzielina, stosunek stomii do poziomu
skóry),

2) walka z bólem (podawanie leków przeciw-

bólowych, u³o¿enie zmniejszaj¹ce napiêcie
miêœni brzucha),

3) adaptacja chorego do stomii, która obejmuje:

– ocenê reakcji na stomiê,
– wspieranie i zachêcanie do patrzenia na sto-

miê, dotykanie stomii, obserwacje przy za-
opatrywaniu stomii w sprzêt pomocniczy,

– ukazywanie i wzmacnianie pozytywnych

stron chorego i ¿ycia ze stomi¹,

– pomoc w odreagowywaniu stresu,

4) przygotowanie chorego do samoopieki obej-

muje:

a) ocenê jego mo¿liwoœci w zakresie sprawo-

wania samoopieki z uwzglêdnieniem:
– wieku,
– zainteresowania swoim stanem zdrowia,
– sprawnoœci zmys³ów (s³uch, wzrok),
– nastawienia do stomii,
– chêci wspó³pracy z zespo³em lekarsko-pie-

lêgniarskim,

– zasobu wiedzy i umiejêtnoœci,
– zaufania do lekarza i pielêgniarki,
– tanu somatycznego i psychicznego,

b) ustalenie planu opieki z uwzglêdnieniem:

– mo¿liwoœci psychofizycznych chorego,
– zasad nauczania,
– kontroli i oceny,

c) uzupe³nienie wiedzy chorego w zakresie:

– oceny funkcjonowania stomii (kolor,

kszta³t, wielkoœæ) i mo¿liwych problemów
(krwawienia, biegunka, zaparcia),

– doboru sprzêtu pomocniczego,
– zasad refundacji sprzêtu do zaopatrzenia

stomii,

– zasad w codziennym funkcjonowaniu ze

stomi¹ (dieta, samokontrola, kontrola le-
karska),

– mo¿liwoœci uzyskania pomocy (poradnie

dla chorych ze stomi¹, grupy wsparcia),

d) opanowanie umiejêtnoœci chorego w zakresie:

– pielêgnacji stomii – dobór i zamiana sprzêtu,
– samokontroli funkcjonowania przewodu

pokarmowego,

Рoceny stomii (kolor, wielkoϾ, wydzielina),
– wykonywania æwiczeñ wzmacniaj¹cych

miêœnie brzucha,

– irygacji (u osób z kolostomi¹),

p r a k t y k a m e d y c z n a

Przewodnik

Lekarza

91

e) skierowanie pacjenta do najbli¿szej poradni

dla chorych ze stomi¹.

Przewidywane rezultaty opieki realizowa-

nej wg przedstawionego modelu:

I. Subiektywna ocena pacjenta:

1) œwiadomie podejmuje decyzjê o wykonaniu

stomii,

2) zna cel i kolejnoœæ przygotowañ przewodu

pokarmowego do zabiegu operacyjnego,

3) rozumie koniecznoϾ wyznaczenia miejsca

wy³onienia stomii,

4) ma zapewniony sta³y kontakt z lekarzem

prowadz¹cym i pielêgniark¹:

– nie odczuwa dolegliwoœci bólowych pod-

czas zak³adana sprzêtu stomijnego,

5) wie, jak siê zachowaæ w okresie pooperacyj-

nym w sytuacji pojawienia siê wymiotów,
nudnoœci, bólu,

6) umie wykonywaæ æwiczenia oddechowe

i izometryczne,

7) wspó³pracuje z zespo³em lekarsko-pielê-

gniarskim:

– wykazuje zainteresowanie pielêgnacj¹ stomii,
– akceptuje ustalony plan opieki i aktywnie

w nim uczestniczy,

8) wie, jak siê zachowaæ w sytuacji pojawie-

nia siê biegunek, zaparæ,

9) wie gdzie i jak zaopatrzyæ siê w sprzêt sto-

mijny,

10) zna i rozumie zasady ¿ywienia,
11) wie, gdzie mo¿e uzyskaæ pomoc w sytuacji

problemowej,

12) akceptuje stomiê i potrafi j¹ pielêgnowaæ:

– zna cel i umie wykonaæ æwiczenia wzmac-

niaj¹ce miêœnie brzucha,

– wie, ¿e stomia nie stanowi przeszkody

w podjêciu pracy zawodowej,

– zna zasady i umie wykonaæ irygacjê,

13) jest aktywny zawodowo i spo³ecznie.

II. Obiektywna ocena opieki:

1) mo¿liwoœæ wykonania zabiegu operacyjne-

go – zgoda chorego,

2) oczyszczenie przewodu pokarmowego, co

daje wiêksze bezpieczeñstwo i zmniejsza ry-
zyko powik³añ pooperacyjnych,

3) prawid³owo wykonana i umiejscowiona sto-

mia zapewnia zaopatrzenie w sprzêt pomoc-
niczy i umo¿liwia choremu samopielêgnacjê,

4) okres pooperacyjny nie jest powik³any,
5) zainteresowanie, gotowoœæ i mo¿liwoœci cho-

rego pozwalaj¹ na podjêcie samoopieki i nie-
zale¿noœæ w opiece,

6) jakoœæ œwiadczonych us³ug wp³ywa na satys-

fakcjê chorego i poprawê jakoœci jego ¿ycia.

Opracowanie

dr n. hum. Maria Kózka

Wydzia³ Ochrony Zdrowia

Instytut Pielêgniarstwa

CMUJ w Krakowie

prof. dr hab. med. Krzysztof Bielecki

prezes Polskiego Klubu Koloproktologii

w Warszawie

Akceptacja Zarz¹du Polskiego Klubu Koloproktologii

– maj 2002 r.