123

Elektronika Praktyczna 12/2004

B I B L I O T E K A E P

W „Bibliotece EP” prezentujemy książki dotyczące zagadnień związanych z różnymi
dziedzinami techniki, jednak zawsze przydatne w pracy elektronika lub pomocne w
uprawianiu elektronicznego hobby. Nasza opinia jest oczywiście subiektywna, ale wy-
nika z wieloletniego doświadczenia zawodowego i chyba jest zgodna z oczekiwa-
niami tych, którzy chcą z książek korzystać, a nie przyozdabiać nimi półki. Aby nie
marnować miejsca w EP, nie będziemy publikować recenzji książek ocenianych na
jedną lub dwie “lutownice”. Przyjęliśmy szeroką skalę ocen, aby ułatwić Czytelnikom
orientację w potencjalnej przydatności ksią

żki.

Publikowane w EP recenzje książek można znaleźć w Internecie pod adresem:
http://biblioteka.ep.com.pl.
Uwaga! Większość prezentowanych książek można zamówić w Dziale Handlowym
AVT (patrz str. 93). Chcemy w ten sposób udostępnić je Czytelnikom EP.

123

W

dzisiejszych

czasach

wszyscy

praktykujący elektronicy stykają się na co

dzień z rozmaitymi programami lub całymi

pakietami wspomagającymi projektowanie.

Zwykle jest to kontakt poprzez interfejs

użytkownika, ułatwiający maksymalnie

korzystanie z programu. Jednakże, z drugiej

strony, to ułatwienie jest często okupione

brakiem zrozumienia podstaw działania

owego programu. Użytkownik skupia się

na zdefiniowaniu zadania, wprowadzeniu

danych, wykonaniu projektu i często w

ogóle nie wnika (świadomie lub z braku

takich możliwości) w zasady działania

programu. Dla elektroników zajmujących

się projektowaniem układów analogowych

jednym z ważniejszych programów

narzędziowych

(stojący

pomiędzy

edytorem schematów i programem do

projektowania płytek drukowanych) jest

SPICE. Jest to program umożliwiający

przeprowadzanie

symulacji

układów

elektronicznych; danymi wejściowymi są

w tym przypadku schemat analizowanego

układu, a analiza jest wykonywana zgodnie

z wprowadzonymi komendami. Istnieje

wiele wersji komercyjnych programu

SPICE (np. Pspice, IsSpice, HSpice i

innych nie zawierających w nazwie słowa

SPICE) wszystkie one jednak pochodzą

od tego samego przodka. A ów przodek,

w przeciwieństwie do wielu programów

firmowych powstał na uniwersytecie i dzięki

temu jest dostępny jako public domain,

jak również jest upowszechniony jego

kod źródłowy. Pozwala to użytkownikowi

na wgląd w algorytmy jego działania i

wykorzystanie tak zdobytej wiedzy do

stosowania programu z dużą świadomością

jego wad, zalet, możliwości i ograniczeń.

Autor książki Pod maską Spice’a dokonał

tego wglądu i przedstawia Czytelnikowi

wiadomości już „przetrawione”. Książka

rozpoczyna się wstępem przedstawiającym

historię powstania i rozwoju programu,

jego twórców i powstawanie wersji

komercyjnych. Ten wstęp znakomicie

podnosi atrakcyjność książki - uważam że

tego typu wiadomości „historyczne” mimo,

że nie mają bezpośredniego wpływu na

użytkowanie programu, to jednak stanowią

cenne uzupełnienie zasadniczej części

książki. Następnie, w trzech częściach,

są przedstawione podstawy konstrukcji

programu SPICE. W pierwszych dwóch

częściach Autor położył duży nacisk na

powiązanie metod analizy obwodów

elektrycznych z odpowiednimi metodami

numerycznymi. Czytelnik znajdzie tu

metody formułowania równań obwodów

w oparciu o metodę węzłową, opis modeli

podstawowych elementów elektronicznych

oraz metody rozwiązywania układów równań

Andrzej Dąbrowski, Pod maską

Spice’a, BTC, Warszawa 2004

Elektronika Praktyczna 12/2004

124

B I B L I O T E K A E P

książka wybitna, polecamy!

Legenda:

nie warto kupować

daleka od doskonałości

może się przydać

książka o dużych walorach

praktycznych, polecamy!

„Układy elektroniczne”. WNT,

Warszawa.

Cz. I. „Układy analogowe liniowe”,

Z. Nosal, J. Baranowski. Wyd. 4, 2004

Cz. II. „Układy analogowe nieliniowe

i impulsowe”, J. Baranowski,

G. Czajkowski. Wyd. 4, 2003

Cz. III. „Układy i systemy cyfrowe”,

J. Baranowski, B. Kalinowski, Z. Nosal.

Wyd. 2, 1998

Omawiana książka stanowi trzyto-

mowy podręcznik akademicki do przed-
miotu „Układy elektroniczne”. Łącznie
zawiera ponad 1200 stron. Jest więc
chyba najobszerniejszym aktualnie na
rynku polskim podręcznikiem poświę-
conym układom elektronicznym. Jest
również podręcznikiem najnowocześniej-
szym mimo, że kolejne wydania nie są
zmieniane w tempie nadążającym za
zmianami w światowej elektronice. O to
jednak nie można mieć dużej pretensji

ze względu na to, że z założenia ma
charakter podręcznika podstawowego,
wprowadzającego czytelnika w omawia-
ną tematykę i dającego wiedzę koniecz-
ną do dalszych studiów – a to zada-
nie spełnia bardzo dobrze. Ze względu
na podręcznikowy charakter, na końcu
każdego rozdziału książka zawiera po
kilka zadań do samodzielnego rozwią-
zania. Niektóre z tych mają dołączone
odpowiedzi. W porównaniu do innych
podręczników liczba zadań nie jest zbyt
duża, ale jest to spowodowane obecno-
ścią na rynku księgarskim odpowiednich
zbiorów zadań stanowiących integralne
uzupełnienie omawianej książki. Kolej-
ność wykładu jest tradycyjna. W tomie
pierwszym po krótkim wstępie zawiera-
jącym m.in. chronologię rozwoju elek-
troniki, są omówione modele elementów
półprzewodnikowych, układy polaryza-
cji tranzystorów i podstawowe układy
wzmacniające tranzystorów. Następnie
po rozdziale poświeconym sprzężeniu
zwrotnemu są omówione szczegółowe
różne typy wzmacniaczy (szerokopasmo-
we i impulsowe, operacyjne, selektyw-
ne i mocy. Ten tom kończy rozdział
o stabilizatorach o działaniu ciągłym i
dwa dodatki uzupełniające wykładany
materiał (analiza macierzowa układów i
charakterystyki częstotliwościowe). Tom
drugi rozpoczyna się przedstawieniem
właściwości impulsowych elementów
półprzewodnikowych. Następnie są opi-
sane rozmaite elementy nieliniowe funk-
cyjne, generatory, przerzutniki, układy
PLL, prostowniki i zasilacze impulsowe.
W tomie trzecim są przedstawione ukła-
dy cyfrowe – ale z punktu widzenia

ich konstrukcji, a nie syntezy logicznej.
Tak więc Czytelnik poznaje różne tech-
nologie konstrukcji i budowę bramek
logicznych, układów sekwencyjnych i
pamięci. Tom trzeci kończy całość pod-
ręcznika rozdziałem o przetwornikach
analogowo-cyfrowych i cyfrowo-analo-
gowych. W dwóch pierwszych tomach
omawiających podstawowe układy re-
alizowane w praktyce (nikt nie buduje
własnoręcznie elementów cyfrowych), do
ich obliczania autorzy posłużyli się pro-
gramami symulacyjnymi NAP2 i PSpice.
O ile PSpice jest programem standardo-
wym (występującym w różnych odmia-
nach handlowych), to dziwi trochę sto-
sowanie programu NAP2, który szczyt
swojej popularności już dawno ma za
sobą. I nawet jeżeli ze względów dy-
daktycznych ma pewne zalety, to jego
zasięg jest bardzo lokalny.

Autorzy omawianego podręcznika

są pracownikami naukowymi Wydziału
Elektroniki i Technik Informacyjnych
Politechniki Warszawskiej. Nie są jednak
ludźmi skoncentrowanymi wyłącznie na
pracy teoretycznej, ale również mają bo-
gate doświadczenie konstrukcyjne. Dzię-
ki temu książka jest czymś więcej niż
podręcznikiem; prezentując wiadomości
podstawowe nie jest oderwana od za-
gadnień praktycznych. Może być zatem
przydatna nie tylko studentom, ale rów-
nież „praktykującym” elektronikom. Dla-
tego też przyznajemy pięć lutownic.

liniowych opisujących obwód elektryczny.

W dalszej kolejności Autor skupia się na

szczegółowych analizach dostępnych

w programie SPICE. Są to: analiza

stałoprądowa układów nieliniowych,

analiza zmiennoprądowa małosygnałowa

(w tym analiza szumowa), analiza czasowa

i analiza wrażliwościowa. Omawianie

poszczególnych zagadnień jest ściśle i

konsekwentnie powiązane z prezentacją

stosowanych w programie SPICE metod

numerycznych. Z praktycznego punktu

widzenia bardzo cenne są uwagi Autora

na temat dokładności obliczeń, dotyczące

np. zbieżności, ustalania warunków

początkowych, czy dynamicznej zmiany

kroku. Omawiając te zagadnienia Autor

wspomaga się handlową wersją programu

SPICE, opracowaną w firmie Intusoft o

nazwie IsSpice. Trzecia część książki jest

dedykowana zastosowaniom. Jest to część

najbardziej interesująca Czytelnika, który

koncentruje się na używaniu programu bez

wnikania w jego szczegóły. Są tu omówione

modele

elementów

elektronicznych

obsługiwanych przez SPICE, deklaracje

analiz

rozmaitego

typu,

polecenia

sterujące, biblioteki oraz interaktywny

język ICL służący do sterowania symulacją.

Te informację są niezbędne dla wszystkich

użytkowników programu SPICE. Podstawą

do omówienia tych zagadnień jest IsSpice,

jednak przedstawione tu informacje mają

charakter uniwersalny i są pożyteczne

niezależnie od używanej wersji programu.

Zakończenie i uzupełnienie książki stanowią

cztery dodatki, z których na szczególną

uwagę zasługują dwa: jeden dotyczący

sposobów rozwiązywania problemów

(B) i drugi stanowiący kompendium

dyskretnego przekształcenia Fouriera (D)

napisane z bardzo praktycznego punktu

widzenia. Książka jak najbardziej zasługuje

na 5 lutownic.

Mieczysław Kręciejewski