„zDolny

Ś

l

ą

zak Gimnazjalista” 2008/2009, blok przyrodniczy Arkusz zatwierdzony przez WKK - 10.10.2008 r

.

ETAP SZKOLNY

23 pa

ź

dziernika 2008 r.

czas trwania 60 minut

IX Dolno

ś

l

ą

ski Konkurs dla Gimnazjalistów

„zDolny

Ś

l

ą

zak Gimnazjalista”

Blok przyrodniczy

Kuratorium O

ś

wiaty we Wrocławiu, Dolno

ś

l

ą

skie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Informacji Pedagogicznej we Wrocławiu

Nazwisko

Imi

ę

/ imiona

Data urodzenia

Miejsce urodzenia

Szkoła

Klasa

Tabela odpowiedzi
Zakre

ś

l X wła

ś

ciw

ą

odpowied

ź

. W ka

ż

dym zadaniu tylko jedna odpowied

ź

jest poprawna. W razie pomyłki otocz bł

ę

dnie zaznaczon

ą

odpowied

ź

kółkiem i jeszcze raz zaznacz X dobr

ą

odpowied

ź

.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

1
0

1
1

1
2

1
3

1
4

1
5

1
6

1
7

1
8

1
9

2
0

2
1

2
2

2
3

2
4

2
5

2
6

2
7

2
8

2
9

3
0

3
1

3
2

3
3

3
4

3
5

3
6

3
7

3
8

3
9

4
0

A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A
B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B
C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C
D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D

Sprawdzenie poprawno

ś

ci odpowiedzi (wypełnia nauczyciel ) W ka

ż

dej z poni

ż

szych kratek wpisa

ć

0 lub 1 zgodnie z kluczem odpowiedzi

Suma uzyskanych punktów: …………………..

Sprawdzaj

ą

cy ................................

1. Które z przemian obserwowanych w

ż

yciu

codziennym s

ą

przemianami fizycznymi?

I

Rdzewienie konstrukcji metalowych.

II Zamarzanie wód w rzekach i jeziorach.
III Powstawanie ozonu podczas burzy.
IV Kruszenie si

ę

tynków domów i marmurowych

pomników pod wpływem kwa

ś

nych opadów.

V Topnienie

ś

wiecy.

A. I i III

B.

II, IV i V

C. Tylko IV

D.

II i V

2. Jaki proces zachodzi przy rdzewieniu

ż

elaza?

A. Spalanie

ż

elaza.

B.

Utlenianie

ż

elaza.

C. Rozkład

ż

elaza.

D.

Wietrzenie

ż

elaza.

3. Limonit o wzorze

O

H

O

Fe

2

3

2

3

⋅

jest jednym

z minerałów

ż

elaza. Które atomy i w jakiej

liczbie tworz

ą

cz

ą

steczk

ę

limonitu?

A. 2 atomy

ż

elaza, 3 atomy tlenu, 6 atomów wodoru.

B. 2 atomy

ż

elaza, 3 atomy tlenu, 2 atomy wodoru.

C. 2 atomy

ż

elaza, 3 atomy tlenu, 3 atomy wodoru.

D. 2 atomy

ż

elaza, 6 atomów tlenu, 6 atomów

wodoru.

4. Otrzymywanie

ż

elaza z rudy w wielkim piecu

polega na

A. utlenianiu

ż

elaza.

B. redukcji tlenku

ż

elaza (III) tlenkiem w

ę

gla (II).

C. termicznym rozpadzie rudy

ż

elaza.

D. ł

ą

czeniu si

ę

ż

elaza z w

ę

glem.

5. W równaniu reakcji otrzymywania

ż

elaza

w wielkim piecu

2

3

2

zCO

wFe

yCO

O

xFe

+

→

+

współczynniki x, y, w, z przyjmuj

ą

warto

ś

ci:

A. x = 2, y = 3, w = 4, z = 3
B. x = 1, y = 3, w = 4, z = 3

C. x = 1, y = 3, w = 2, z = 3
D. x = 2, y = 1, w = 2, z = 1

6. Który z podanych gazów nie pali si

ę

w atmosferze

tlenu?

A. Tlenek w

ę

gla (II).

B. Tlenek w

ę

gla (IV).

C. Metan.
D. Wodór.

7. Do zlewki z dwiema zapalonymi

ś

wiecami Jacek wprowadzał powoli

dwutlenek

w

ę

gla.

Zapisał

obserwacj

ę

:

Pierwsza

zgasła

ś

wieczka

mniejsza,

a

pó

ź

niej

ś

wieczka wi

ę

ksza. Wybierz zdanie,

które

powinien

zapisa

ć

jako

wła

ś

ciwe

wnioski

z

przeprowadzonego

do

ś

wiadczenia.

A. G

ę

sto

ść

dwutlenku w

ę

gla jest mniejsza ni

ż

powietrza.

Unosz

ą

c si

ę

do góry zdmuchn

ą

ł on płomienie

ś

wiec,

najpierw mniejszej, pó

ź

niej wi

ę

kszej.

B. Dwutlenek w

ę

gla tworzy z powietrzem mieszanin

ę

wybuchow

ą

. Podmuch wybuchu gasi kolejno

ś

wieczki.

C. Dwutlenek w

ę

gla zachowuje si

ę

tak, jak zachowałby si

ę

ka

ż

dy inny gaz wprowadzany do zlewki np. tlen, hel.

D. Dwutlenek w

ę

gla nie podtrzymuje palenia, a jego

g

ę

sto

ść

jest wi

ę

ksza od g

ę

sto

ś

ci powietrza. Opada

wi

ę

c na dno naczynia, wypieraj

ą

c stopniowo powietrze

zawieraj

ą

ce tlen umo

ż

liwiaj

ą

cy palenie.

8. W zwi

ą

zku chemicznym wodoru, siarki i tlenu

stosunek liczby atomów wodoru do liczby atomów
siarki wynosi 1:1, a stosunek liczby atomów siarki
do liczby atomów tlenu wynosi 1:4. Wybierz wzór
tego zwi

ą

zku.

A. H

2

SO

4

B.

H

2

SO

3

C. H

2

S

2

O

3

D.

H

2

S

2

O

8

ETAP SZKOLNY, BLOK PRZYRODNICZY 23 października 2008 r., czas trwania 60 minut

„zDolny

Ś

l

ą

zak Gimnazjalista” 2008/2009, blok przyrodniczy Arkusz zatwierdzony przez WKK - 10.10.2008 r

.

9. Wybierz stwierdzenie dotycz

ą

ce protonu.

A. Ma mas

ę

około 2 000 razy mniejsz

ą

od masy

neutronu.

B. Porusza si

ę

w przestrzeni wokół j

ą

dra atomu.

C. Ma mas

ę

około 1 u.

D. Jest cz

ą

stk

ą

elementarn

ą

oboj

ę

tn

ą

elektrycznie.

10. Na

podstawie

modelu

budowy

atomu

przedstawionego

na

rysunku

mo

ż

esz

stwierdzi

ć

,

ż

e atom tego pierwiastka

A. zawiera

pi

ęć

cz

ą

stek

elementarnych.

B. zawiera jeden proton.
C. posiada

dwa

elektrony

walencyjne.

D. posiada dwa neutrony.

Do rozwiązania zadań 11 – 14 możesz wykorzystać
zamieszczony poniżej fragment układu okresowego
pierwiastków chemicznych.

1

2

13

14

15

16

17

18

1

1

H

wodór

1,000

2

He

hel

4,003

2

3

Li

lit

6,94

4

Be

beryl

9,01

5

B

bor

10,81

6

C

węgiel

12,01

7

N

azot

14,01

8

O

tlen

15,99

9

F

fluor

18,99

10

Ne

neon

20,18

3

11

Na

sód

22,99

12

Mg

magnez

24,30

13

Al

glin

26,98

14

Si

krzem

28,09

15

P

fosfor

30,97

16

S

siarka

32,07

17

Cl

chlor

35,45

18

Ar

argon

39,95

11. Poni

ż

ej

przedstawiono

wła

ś

ciwo

ś

ci

pierwiastka X w sposób po

ś

redni:

•

pierwiastek

X

posiada

liczb

ę

atomow

ą

o połow

ę

mniejsz

ą

od

liczby

atomowej

pierwiastka, który jest niemetalem w stanie
stałym o barwie

ż

ółtej,

•

pierwiastek X jest składnikiem powietrza.

Pierwiastkiem tym jest
A. siarka.

B.

tlen.

C. azot.

D.

argon.

12. Poni

ż

ej zapisano dwa zdania. Które zdanie

jest prawdziwe?

1. Atomy pierwiastków nale

żą

cych do tej samej

grupy układu okresowego maj

ą

ten sam

ładunek j

ą

dra.

2. Atomy pierwiastków nale

żą

cych do tej samej

grupy układu okresowego maj

ą

tak

ą

sam

ą

liczb

ę

elektronów walencyjnych.

A. Zdanie 1.

B. Zdanie 2.

C. Oba zdania.

D.

ś

adne z podanych.

13. Ustal

symbol

pierwiastka,

którego

konfiguracj

ę

elektronow

ą

atomu przedstawia

zapis

6

8

2

M

L

K

A. Siarka.

B. Glin.

C. Tlen.

D. Argon.

14. W skład atomu pewnego pierwiastka wchodzi

5 elektronów i 6 neutronów, a jego liczba masowa
wynosi 11. Który to pierwiastek?

A. Bor.

B. Sód.

C. W

ę

giel.

D. pierwiastek o symbolicznym zapisie

E

23

11

15. Rysunek

przedstawia

pingwiny

wyst

ę

puj

ą

ce w ró

ż

nych cz

ęś

ciach

półkuli

południowej.

Pingwin

A –

ż

yje na wyspach Galapagos,

B – zamieszkuje Ziemi

ę

Ognist

ą

,

a C – Antarktyd

ę

. Z podanych

informacji wybierz t

ę

, która poprawnie interpretuje

ró

ż

nice w rozmiarach mi

ę

dzy przedstawionymi

zwierz

ę

tami.

A. Zwierz

ę

ta

ż

yj

ą

ce w klimacie ciepłym osi

ą

gaj

ą

wi

ę

ksze

rozmiary ni

ż

ich „kuzyni”

ż

yj

ą

cy w klimacie chłodnym.

B. Gatunki

ż

yj

ą

ce w klimacie chłodnym osi

ą

gaj

ą

wi

ę

ksze

rozmiary ni

ż

pokrewne gatunki z klimatów ciepłych.

C. Rozmiary ciała organizmów nie s

ą

determinowane

genetycznie.

D. Miejsce

ż

ycia prezentowanych pingwinów nie ma

zwi

ą

zku z osi

ą

ganymi przez nie rozmiarami.

16. W dwunastnicy zachodzi trawienie wszystkich

zwi

ą

zków

organicznych.

Do

tego

procesu

niezb

ę

dne s

ą

A. kwas solny i enzymy trzustkowe.
B. kwasy

ż

ółciowe i enzymy wytwarzane w dwunastnicy.

C. kwasy

ż

ółciowe i enzymy trzustkowe.

D. kwas solny i enzymy dwunastnicy.

17. Limfa to rodzaj tkanki płynnej wyst

ę

puj

ą

cej

w naszym organizmie. Wska

ż

informacj

ę

bł

ę

dnie

przypisan

ą

tej tkance.

A. Płynie w układzie zamkni

ę

tym.

B. Bierze udział we wchłanianiu tłuszczów i niektórych

witamin w jelicie cienkim.

C. Zawiera białe krwinki.
D. Kr

ąż

y mi

ę

dzy tkankami.

18. Przepona wyst

ę

puje wył

ą

cznie u ssaków. Ustal,

która

informacja

dotycz

ą

ca

przepony

jest

nieprawdziwa.

A. Jest aktywna bez przerwy od urodzenia.
B. Oddziela jam

ę

klatki piersiowej od brzusznej.

C. Jest płaskim mi

ęś

niem poprzecznie pr

ąż

kowanym,

uwypuklonym w kierunku klatki piersiowej.

D. W czasie wydechu kurczy si

ę

i zostaje odci

ą

gni

ę

ta

w dół, w kierunku jamy brzusznej.

19. W prawidłowo skomponowanej diecie znacz

ą

ce

miejsce zajmuj

ą

owoce i warzywa. Zjadamy, wi

ę

c

ró

ż

ne cz

ęś

ci ro

ś

lin. Wska

ż

zestaw prawidłowo

odzwierciedlaj

ą

cy ro

ś

lin

ę

i jej cz

ęść

jadaln

ą

.

A. Marchew – korze

ń

spichrzowy, kapusta – li

ś

cie

spichrzowe, kalafior - li

ś

cie spichrzowe.

B. Cebula – li

ś

cie spichrzowe, ziemniaki – bulwy

łodygowe, kalarepka – łodyga spichrzowa.

C. Kalafior – kwiat, burak – korze

ń

spichrzowy, ziemniak –

bulwy korzeniowe.

D. Burak – łodyga spichrzowa, kalarepka – kł

ą

cze, kalafior

– kwiat.

ETAP SZKOLNY, BLOK PRZYRODNICZY 23 października 2008 r., czas trwania 60 minut

„zDolny

Ś

l

ą

zak Gimnazjalista” 2008/2009, blok przyrodniczy Arkusz zatwierdzony przez WKK - 10.10.2008 r

.

20. Schemat

ilustruje

poł

ą

czenia

mi

ę

dzy

naczyniami

w

układzie

krwiono

ś

nym.

Poprawne

nazwy

naczy

ń

podane

s

ą

w wierszu

A. 1 - t

ę

tnica, 2 - sie

ć

limfatyczna, 3 –

ż

yła.

B. 1 –

ż

yła, 2 – sie

ć

limfatyczna, 3 – t

ę

tnica.

C. 1 - t

ę

tnica, 2 – naczynia włosowate, 3 –

ż

yła.

D. 1 –

ż

yła, 2 – naczynia włosowate, 3 – t

ę

tnica.

21. Choroby człowieka mog

ą

by

ć

wywoływane

przez ró

ż

nego rodzaju patogeny (wirusy,

bakterie, grzyby). Zaznacz wiersz, w którym
umieszczono wył

ą

cznie choroby wywoływane

przez wirusy.

A. AIDS, t

ęż

ec, gru

ź

lica,

ś

winka.

B. Grypa, kiła, ospa, ró

ż

yczka.

C. Grypa, opryszczka, odra, w

ś

cieklizna.

D. Opryszczka, kurzajki, dur brzuszny, malaria.

22. Komórki tej tkanki maj

ą

jedno lub dwa j

ą

dra

komórkowe, cz

ą

steczki miozyny i aktyny

tworz

ą

wyra

ź

ne pr

ąż

ki, komórki układaj

ą

si

ę

w rozgał

ę

zione włókna. Przedstawiony opis

dotyczy

A. komórek mi

ęś

nia sercowego.

B. komórek buduj

ą

cych biceps ramienia.

C. komórek buduj

ą

cych

ś

ciany t

ę

tnic.

D. komórek

buduj

ą

cych

ś

ciany

naczy

ń

włosowatych.

23. Przyczyn

ą

kwa

ś

nych opadów jest emisja do

atmosfery du

ż

ych ilo

ś

ci zwi

ą

zków siarki. Na

silne

zanieczyszczenie

powietrza

tymi

zwi

ą

zkami wskazuje

A. wczesne

ż

ółkni

ę

cie i opadanie li

ś

ci drzew.

B. obecno

ść

porostów krzaczkowatych i

li

ś

ciokształtnych na korze drzew iglastych.

C. silny rozwój glonów w jeziorach, czyli tzw.

„zakwity wód”.

D. brak flory epifitycznych porostów na korze drzew

li

ś

ciastych.

24. W diecie człowieka znacz

ą

ce miejsce zajmuje

błonnik, który jest

A. łatwostrawn

ą

substancj

ą

wysokoenergetyczn

ą

.

B. dietetycznym

ś

rodkiem

spo

ż

ywczym,

zawieraj

ą

cym komplet witamin.

C. substancj

ą

chemiczn

ą

pochodzenia ro

ś

linnego

zwi

ę

kszaj

ą

c

ą

perystaltyk

ę

jelit.

D. dietetycznym

ś

rodkiem spo

ż

ywczym

zawieraj

ą

cym białka, w

ę

glowodany i tłuszcze we

wła

ś

ciwych proporcjach.

25. Wydzielany przez skór

ę

pot ma odczyn

kwa

ś

ny. Fakt ten jest niezmiernie wa

ż

ny dla

prawidłowego

funkcjonowania

naszego

organizmu, poniewa

ż

A. umo

ż

liwia

prawidłowe

funkcjonowania

mechanizmów termoreguluj

ą

cych skóry.

B. umo

ż

liwia

wydalenie

wi

ę

kszych

ilo

ś

ci

soli

mineralnych.

C. umo

ż

liwia utrzymanie pH wewn

ą

trz organizmu na

wła

ś

ciwym poziomie.

D. hamuje rozwój bakterii chroni

ą

c w ten sposób organizm

przed infekcjami.

26. Hormony bior

ą

udział w regulacji procesów

ż

yciowych.

Najcz

ęś

ciej

działaj

ą

powoli,

aby

zachowa

ć

stałe warunki w organizmie, a ich

wydzielanie

nadzoruje

przysadka

mózgowa.

Wyj

ą

tkiem od tej reguły jest

A.

tyroksyna.

B.

adrenalina.

C.

testosteron.

D.

hormon wzrostu.

27. W

organizmach

zwierz

ę

cych

wyst

ę

puj

ą

ró

ż

nego

typu

poł

ą

czenia miedzy narz

ą

dami

i komórkami.

Na

rysunku

przedstawiono

A. poł

ą

czenie stawowe.

B. poł

ą

czenie komórek w obr

ę

bie tkanki ł

ą

cznej,

umo

ż

liwiaj

ą

ce transport ró

ż

nych substancji.

C. zł

ą

cze nerwowe w synapsie elektrycznej.

D. poł

ą

czenie mi

ę

dzy aksonem jednej komórki

a dendrytem drugiej.

28. Jednostka astronomiczna to miara odległo

ś

ci we

wszech

ś

wiecie, odpowiadaj

ą

ca

A. drodze, jak

ą

przebywa promie

ń

ś

wietlny w ci

ą

gu roku.

B.

ś

redniej odległo

ś

ci mi

ę

dzy Ziemi

ą

a Ksi

ęż

ycem.

C.

ś

redniej odległo

ś

ci mi

ę

dzy Ziemi

ą

a Sło

ń

cem.

D.

ś

rednicy galaktyki Drogi Mlecznej.

29. W którym z poni

ż

szych zestawów dat znajduj

ą

si

ę

wył

ą

cznie lata przest

ę

pne według kalendarza

gregoria

ń

skiego?

A. 1596, 1600, 1604, 1608
B. 1900, 2000, 2100, 2200
C. 2096, 2100, 2104, 2108
D. 1998, 2002, 2006, 2010

30. Wska

ż

, które z poni

ż

szych stwierdze

ń

jest fałszywe.

A. Miejsca wschodu i zachodu Sło

ń

ca dla danego punktu

obserwacji zmieniaj

ą

si

ę

w ci

ą

gu roku.

B. Widomy roczny ruch Sło

ń

ca po ekliptyce jest

nast

ę

pstwem ruchu obiegowego Ziemi.

C. Zwi

ą

zana z ruchem obrotowym pr

ę

dko

ść

liniowa

punktów na powierzchni Ziemi zmienia si

ę

wraz ze

zmian

ą

szeroko

ś

ci geograficznej.

D. Pływy morskie wywołane s

ą

ruchem obiegowym Ziemi

w poł

ą

czeniu z grawitacyjnym oddziaływaniem Sło

ń

ca

i Ksi

ęż

yca.

31. Wszystkie punkty poło

ż

one na obszarze zwartego

l

ą

du kontynentu australijskiego maj

ą

A. długo

ść

geograficzn

ą

zachodni

ą

i szeroko

ść

geograficzn

ą

południow

ą

.

B. długo

ść

geograficzn

ą

południow

ą

i szeroko

ść

geograficzn

ą

wschodni

ą

.

C. długo

ść

geograficzn

ą

wschodni

ą

i szeroko

ść

geograficzn

ą

południow

ą

.

D. długo

ść

geograficzna zachodni

ą

i szeroko

ść

geograficzn

ą

północn

ą

.

ETAP SZKOLNY, BLOK PRZYRODNICZY 23 października 2008 r., czas trwania 60 minut

„zDolny

Ś

l

ą

zak Gimnazjalista” 2008/2009, blok przyrodniczy Arkusz zatwierdzony przez WKK - 10.10.2008 r

.

0

5

10

15

20

25

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

te

m

p

e

ra

tu

ra

32. Rozpoznaj cie

ś

niny oznaczone cyframi na

mapce Morza

Ś

ródziemnego.

A. 1/ Bosfor, 2/ Mesy

ń

ska, 3/ Sycylijska, 4/

Dardanele, 5/ Gibraltarska

B. 1/ Gibraltarska, 2/ Sycylijska, 3/ Mesy

ń

ska, 4/

Dardanele, 5/ Bosfor

C. 1/ Gibraltarska, 2/ Sycylijska, 3/ Otranto, 4/

Dardanele, 5/ Bosfor

D. 1/ Gibraltarska, 2/ Sycylijska, 3/ Mesy

ń

ska, 4/

Bosfor, 5/ Dardanele

33. Której z wymienionych informacji nie mo

ż

na

uzyska

ć

na

podstawie

zamieszczonego

wykresu przebiegu temperatur w ci

ą

gu roku?

A. Miesi

ą

c, w którym zanotowano najwy

ż

sz

ą

dobow

ą

temperatur

ę

powietrza w ci

ą

gu roku.

B. Roczna amplituda temperatur.
C.

Ś

rednia roczna temperatura powietrza.

D.

Ś

rednie miesi

ę

czne temperatury powietrza

w dowolnym miesi

ą

cu.

34. Powstaj

ą

ce na terenach górskich porywiste

wiatry fenowe s

ą

A. ciepłe i wilgotne.
B. chłodne i suche.
C. chłodne i wilgotne.
D. ciepłe i suche.

35. Wybierz

zdanie,

które

prawidłowo

definiuje

znaczenie terminu „zlewisko”.

A. Zbiornik

wodny,

do

którego

spływaj

ą

wody

z okre

ś

lonego obszaru.

B. Wszystkie

wody

powierzchniowe

na

obszarach

l

ą

dowych.

C. Obszar l

ą

dowy, z którego wody spływaj

ą

do jednego

zbiornika wodnego.

D. Obszar, z którego wody spływaj

ą

do rzeki głównej.

36. Wska

ż

okre

ś

lenie, które z wymienionych okre

ś

le

ń

nie oznacza rodzaju

ź

ródła.

A. Ponor.
B. Wywierzysko.
C. Gejzer.
D. Cieplica.

37. Wybierz t

ę

spo

ś

ród wymienionych cech, która nie

charakteryzuje gleb inicjalnych.

A. Znaczna mi

ąż

szo

ść

poziomu próchniczego.

B. Słabo wykształcony profil glebowy.
C. Astrefowo

ść

wyst

ę

powania na kuli ziemskiej.

D. Mała

ż

yzno

ść

.

38. Najwi

ę

ksze zagro

ż

enie erozj

ą

gleb wyst

ę

puje na

terenach u

ż

ytkowanych jako

A. lasy.
B. ł

ą

ki.

C. pastwiska.
D. grunty orne.

39. Wybierz spo

ś

ród podanych obszarów Azji ten, na

którym jest najmniejsza g

ę

sto

ść

zaludnienia.

A. Wyspa Jawa.
B. Wyspa Borneo.
C. Nizina Chi

ń

ska.

D. Delta Gangesu i Brahmaputry.

40. Wska

ż

miasto, które jest miejscem kultu dla

wyznawców

trzech

wielkich

religii

monoteistycznych.

A. Lourdes.
B. Fatima.
C. Jerozolima.
D. Mekka.