EKONOMIA CZĘŚĆ II

SKRYPT ROZDZIAŁÓW VII – XII (W. MATUSZEWSKI „WYBRANE

ZAGADNIENIA EKONOMII DLA STUDENTÓW PRAWA I

ADMINISTRACJI, WYD. 1, 2008 TORUŃ)

ELEMENTY TEORII WYBORU KONSUMENTA ( ROZDZIAŁ VII )

1. Pojęcie użyteczności.

a. Jednym z czynników wpływających na zachowanie się konsumentów-nabywców jest

użyteczność dóbr oferowanych na rynku.

b. Członkowie społeczeństwa gospodarującego skazani są na konieczność nieustannego

dokonywania wyborów ekonomicznych

c. Cechy wspólne wszystkich konsumentów:

1. Wiedza, choćby ogólnie, czego pragną.
2. Dysponują ograniczonymi środkami finansowymi (budżetami).
3. Napotykają na ograniczenie w postaci cen rynkowych, na które nie

mają praktycznie żadnego wpływu

d. Sposób w jaki konsumenci wykorzystują swoje zasoby finansowe zależy od:

1. Ich gustów i preferencji.
2. Ilości pieniędzy, jaką rozporządzają.
3. Ceny innych dóbr, jakie pragną kupić

e. Działania ludzkie w sferze konsumpcji, mają charakter celowo – racjonalny
f. Użyteczność to przyjemność lub korzyść, zadowolenie osiągane przez konsumenta w

wyniku spożycia jakiegoś dobra lub usługi.

g. Krzywa użyteczności konsumenta

i

to wykres informujący o zakresie spożycia danych

dóbr (X,Y), które przynoszą dany i jednakowy dla każdej krzywej poziom satysfakcji
konsumenta

h. Dla różnych osób krzywe użyteczności mogą mieć różne nachylenie w zależności od

indywidualnych preferencji konsumenta

2. Krzywa obojętności, krańcowa stopa substytucji:

a. Użyteczność danego dobra dla spożywcy jest wielkością zmienną. Zależy ona od ilości

stojącej do dyspozycji konsumenta, jak i dostępności innych dóbr: komplementarnych
bądź substytucyjnych

ii

.

b. Użyteczność krańcowa danego dobra lub usługi to dodatkowa satysfakcja uzyskana

przez konsumenta ze spożycia każdej kolejnej jednostki tego dobra.

c. Zasada malejącej użyteczności krańcowej: w miarę jak spożycie konkretnego dobra

rośnie, jego użyteczność krańcowa maleje. „Potrzeba w miarę jej zaspokajania ulega
nasyceniu”.

iii

d. Kiedy dochodzi do sytuacji, w której konsument stoi w obliczu wyboru pewnej

kombinacji ilości konsumowanych dóbr, które przynoszą ten sam poziom satysfakcji.
Otrzymujemy tzw. Krzywą obojętności.

iv

e. Krańcowa stopa substytucji (MRS) dobra X przez dobro Y to ilość dobra Y jaka jest

potrzebna do rekompensaty straty jednej jednostki dobra X.

3. Linia budżetowa, optymalny wybór konsumenta:

a. Linia budżetowa jest graficznym odwzorowaniem ograniczenia budżetowego

konsumenta. Łączy punkty odpowiadające dostępnym konsumentowi kombinacjom
dóbr A i B, przy założeniu wydatkowania na nie całości dochodu.

v

b. Każdy punkt oznaczony na linii budżetowej posiada określone wartości dotyczące

zakupu dobra A i B. Natomiast punkty poniżej linii budżetowej oznaczają nie
wykorzystanie całkowicie budżetu i odwrotnie; punkty powyżej oznaczają
przekroczenie budżetu.

c. Aby osiągnąć poziom maksymalizacji użyteczności całkowitej należy odnaleźć punkty

styczności linii budżetowej z najwyższą osiągalną krzywą użyteczności konsumenta

vi

KOSZTY I DECYZJE PRODUCENTA ( ROZDZIAŁ VIII)

1. Koszty ekonomiczne:

a. Podstawowe wybory/pytania dotyczące produkcji dóbr:

1. Jakie dobra lub usługi wytwarzać będzie przedsiębiorstwo
2. Ile jednostek każdego z nich wytworzy
3. Jaką kombinację czynników wytwórczych zastosować w

procesie produkcyjnym.

b. Okres krótki to okres, za który uważać będziemy taki przedział czasowy, w którym

zużycie w przedsiębiorstwie przynajmniej jednego z czynników wytwórczych nie
ulegnie zmianie.

c. Okres długi to okres, za który uważać będziemy taki przedział czasowy, w którym

możliwa jest zmiana wielkości i struktury wszystkich zaangażowanych w
przedsiębiorstwo czynników wytwórczych.

d. Koszt alternatywny to wartość najbardziej cennego a nie wybranego wariantu

postępowania. Kosztami alternatywnymi są dochody jakie można uzyskać z zasobów
przy najlepszym ich zastosowaniu.

1. Koszty jawne (księgowe): to wszystkie wydatki

przedsiębiorstwa dokonywane na rzecz dostawców czynników
produkcji, płatności tego rodzaju odnotowane przez system
księgowości, płace pracowników, wydatki na surowce,
materiały i półprodukty, kwoty zapłacone za maszyny i
urządzenia.

2. Koszty ukryte czyli wynagrodzenie jakie mógłby otrzymać

przedsiębiorca będąc pracownikiem ale zostało ono utracone
na skutek wykorzystania czasu, zdolności i talentu
przedsiębiorczości w prowadzenie własnej firmy. Koszty
ukryte stanowią dochody utracone przez właściciela na
skutego takiego, a nie innego wykorzystania zasobów w
działalności gospodarczej.

3. Sumę kosztów jawnych i ukrytych nazywamy „ kosztem

ekonomicznym przedsiębiorstwa”

e. Zysk księgowy to różnica między utargiem a poniesionymi kosztami jawnymi.

f. Zysk ekonomiczny to różnica między utargiem a całkowitym kosztem alternatywnym

(kosztem ekonomicznym) (patrz lit. D pkt. 3)

g. Zysk ekonomiczny jest zyskiem księgowym pomniejszonym o koszty ukryte.
h. Zysk w ujęciu ekonomicznym może być:

1. Dodatni, gdy koszt ukryty jest mniejszy od zysku księgowego.
2. Zerowy, gdy utarg pokrywa koszty całkowite
3. Ujemny, gdy koszty działalności przekraczają utarg (strata)

2. Elementy analizy kosztów w przedsiębiorstwie – okres krótki:

a. Na koszty całkowite składają się koszty stałe oraz koszty zmienne.
b. Koszty zmienne to koszty, które wzrastają w miarę wzrostu produkcji.
c. Koszty stałe nie zmieniają się wraz ze wzrostem produkcji, ale rozkładają się na coraz

większą ilość jednostek produkcji, przy jej wzroście.

d. Czysto teoretyczną sytuacją jest wydarzenie kiedy wzrost kosztu zmiennego jest

proporcjonalny do wzrostu produkcji. Wtedy kosztem całkowitym byłby koszt zmienny
przesunięty o koszt stały

vii

e. W rzeczywistości w/w sytuacja nie występuje. Związane jest to z działaniem prawa

nieproporcjonalnych przychodów krańcowych. Początkowo koszty wzrastają mniej niż
proporcjonalnie w porównaniu ze wzrostem produkcji. Jest to spowodowane mniej niż
proporcjonalnym wzrostem kosztów zmiennych, ponieważ praca i surowce są w
stosunku do istniejących zasobów stałych względnie rzadkie (prawo rosnących
przychodów krańcowych). Przy niskim wykorzystaniu czynników stałych pozyskiwanie
dodatkowych czynników zmiennych wywołuje bardziej niż proporcjonalny wzrost
produkcji. Jednak dalsze wykorzystywanie i zwiększanie ilości angażowanych
czynników zmiennych przy stale tej samej ilości czynników stałych powodować będzie
wyczerpywanie się rezerw zdolności wytwórczych. Wzrost produkcji będzie coraz
mniejszy a w skrajnym przypadku mógłby nastąpić jej spadek.

f. Prawo malejących przychodów krańcowych stanowi, że jeśli kolejne jednostki jednego

zasobu zużywane są wraz ze stałą ilością innego zasobu , to w pewnym momencie
procesu wytwórczego dodatkowa produkcja otrzymana z kolejnej jednostki zasobu
zmiennego zacznie maleć.

g. Aby ustalić poziom produkcji, który daje maksymalne zyski należy przeprowadzić

analizę kosztów w ujęciu jednostkowym.

viii

h. Przeciętny krótkookresowy koszt zmienny jest ilorazem całkowitych kosztów

zmiennych i wielkości produkcji.

i. Przeciętny krótkookresowy koszt stały jest ilorazem całkowitych kosztów stałych i

wielkości produkcji. Przeciętne koszty stałe będą spadać kiedy rośnie produkcja
(rozkładanie kosztu stałego na coraz większą liczbę wyrobów, nigdy nie = 0)

j. Przeciętny krótkookresowy koszt całkowity jest ilorazem kosztów całkowitych i

wielkości produkcji.

k. Koszt krańcowy stanowi jednostkowe ujęcie kosztu, dotyczy kosztów produktu

dodatkowego.

ix

3. Elementy analizy kosztów w przedsiębiorstwie – okres długi, korzyści i niekorzyści skali

działania przedsiębiorstwa:

a. W długim okresie wszystkie zasoby i koszty są zmienne.
b. Szacując poziom kosztów dla różnych wielkości produkcji, na która jest popyt,

otrzymujemy zestaw krótkookresowych krzywych przeciętnych kosztów
całkowitych. Racjonalnie działający przedsiębiorca będzie wybierał takie poziomy
produkcji, gdzie koszt jest minimalizowany- są to punkty przecięcia się
odpowiednich krzywych. Z połączenia tych punktów powstanie krzywa, która
nazywamy długookresową krzywą przeciętnych kosztów całkowitych

x

c. Krzywa pokazuje minimum przeciętnych kosztów całkowitych dla każdego

poziomu produkcji. (przypomina rozwartą literę U)

d. W dziedzinie produkcji, gdzie występują korzyści skali, produkowanie na wysokim

poziomie ilościowym jest korzystne. Zwiększanie wielkości produkcji owocuje
wyższą efektywnością, przeciętne koszty maleją.

e. Wskazywać należy trzy podstawowe przyczyny występowania zjawiska ekonomii

skali:

1. Specjalizacja pracowników
2. Specjalizacja maszyn i urządzeń
3. Przesunięcie granicy niepodzielności zasobów

f. Do niekorzyści powiększania skali przedsiębiorstwa należą:

1. Trudności w zarządzaniu przedsiębiorstwem
2. Negatywnie oddziałujące na wydajność pracy czynniki

natury socjo-psychologicznej (wielu pracowników,
stwierdzenie „ode mnie nic nie zależy”, brak motywacji)

3. Słaba mobilność asortymentu.

MIERZENIE GOSPODARKI W SKALI MAKROEKONOMICZNEJ.

WZROST GOSPODARCZY ( ROZDZIAŁ IX)

1. Ruch okrężny środków rzeczowych i pieniężnych w gospodarce:

a. Ruch okrężny środków rzeczowych i pieniężnych jest to proces, w którym właściciele

zasobów produkcyjnych (przedsiębiorcy, właściciele ziemscy, pracownicy najemni)
odpłatnie świadczą przedsiębiorcom usługi swych zasobów ( uzyskują środki
pieniężne), następnie wydają w ten sposób uzyskane środki pieniężne na kupno
wytworów przedsiębiorców.

xi

b. Prawo rynków J.B. Saya : sprawnie działający mechanizm rynkowy powoduje, że

każda produkcja automatycznie tworzy odpowiedni popyt, a każdy wzrost produkcji
generuje proporcjonalny wzrost popytu. (Przy tym założeniu nie istnieją kryzysy
finansowe i gospodarcze itp.)

2. Podstawowe makro miary ekonomiczne:

a. Produkt Narodowy Brutto (PNB) wyraża łączną wartość produkcji danego kraju, jest

miarą ekonomicznych efektów całej gospodarki.

b. PNB można mierzyć jako strumień produktów finalnych, pieniężny wyraz wartości

rynkowej wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych w skali całej gospodarki w
danym okresie (najczęściej roku). (metoda strumienia produktów). PNB można
mierzyć jako sumę wszystkich kosztów, czyli dochodów tych, którzy wytwarzają
produkt (metoda dochodowa lub kosztowa)

c. Do PNB nie wlicza się dokonywanych w danym okresie transakcji towarami

wytworzonymi w latach wcześniejszych, nie uwzględniamy sprzedaży z tzw. „drugiej
ręki”, np. używanych samochodów, domów, mieszkań. (Wartości te zostały już
uwzględnione w poprzednich latach)

d. PNB objemuje następujące płatności:

1. Osobiste wydatki konsumpcyjne ludności
2. Rządowe zakupy dóbr i usług
3. Krajowe inwestycje prywatne brutto
4. Eksport netto

e. Produkt Narodowy Netto (PNN) obliczany odejmując amortyzację(w skali całej

gospodarki) od PNB. (uwzględniająca ubytki lub zużycie dóbr kapitałowych)

3. Inne makromiary ekonomiczne:

a. Produkt Krajowy Brutto (PKB) per capita (na osobę): służy porównaniu rozwoju

gospodarek poszczególnych krajów. PKB jest miarą wartości produkcji dóbr i usług
wytworzonych przez czynniki produkcji w danym kraju w ciągu danego okresu, ale
liczony niezależnie od tego, czy czynniki produkcji są własnością rodzimego, czy też
zagranicznego kapitału.

b. Dochód narodowy: wynagrodzenie otrzymane w ciągu danego okresu przez właścicieli

czynników produkcji, tj. płace dochody z indywidualnej działalności gospodarczej,
zyski przedsiębiorstw itp. Dochód narodowy obliczamy odejmując od PNN podatki
pośrednie.

c. Dochody osobiste to kwoty, którymi dysponują obywatele danego społeczeństwa

(Dochód narodowy pomniejszony o opłaty na ubezpieczenia społeczne, podatki
dochodowe przedsiębiorstw, nierozdzielne zyski przedsiębiorstw + płatności
transferowe)

d. Dyspozycyjne dochody osobiste są to kwoty w ostatecznym wykorzystaniu,

przeznaczone na zakupy konsumpcyjne dóbr i usług oraz oszczędności osób
fizycznych. (Dochody osobiste pomniejszone o podatki osobiste)

4. Nominalny i realny produkt narodowy brutto:

a. Indeks cen (delator PNB) odzwierciedla zmiany cen dóbr i usług zawartych w

produkcjie narodowym.

b. Realny PNB to iloraz nominalnego PNB w stosunku do indeksu cen x 100.

xii

5. Wady PNB jako miary aktywności gospodarczej i poziomu życia obywateli:

a. PNB nie uwzględnia produkcji nieprzeznaczonej na rynek, nie obejmuje

niezarobkowej działalności ludzi, z której realizują korzyści. Nie uwzględnia
wytwarzania dóbr i usług na własne potrzeby. W krajach gdzie zakres gospodarki
naturalnej jest duży PNB będzie zaniżony. W rachunkowości PNB nie znajdzie się
również produkcja tzw. Czarnej i szarej strefy gospodarczej. Nie uwzględnia czasu
pracy w jakim został wytworzony (cena czasu wolnego). Nie uwzględnia pewnych
społecznych kosztów jak na przykład zanieczyszczenie środowiska, odpady, śmieci.

b. Powstanie nowej miary makroekonimcznej NEW (New Economic Welfare). PNB +

wartość wolnego czasu, usługi związane z funkcjonowanie gospodarstw domowych –
koszty zanieczyszczenia środowiska, niedogodności urbanizacji. Ze względu na
trudności w oszacowaniu niektórych elementów oraz wysokie koszty związane z
obliczaniem strumień NEW nie znajduje szerszego zastosowania

6. Wzrost gospodarczy:

a. Wzrost gospodarczy to proces zwiększania z okresu na okres rozmiarów działalności

gospodarczej, produkcja dóbr i usług wzrasta w czasie.

b. Stopa wzrostu produktu narodowego brutto w skali roku. Spadek poziomu – recesja,

stały poziom to stagnacja.

xiii

c. Dla oceny wzrostu gospodarczego wykorzystywany jest także produkt per capita
d. Rozwój gospodarczy to pojęcie szersze od wzrostu gospodarczego. Rozwojowi

gospodarczemu towarzyszą zmiany o charakterze strukturalnym i jakościowym
zarówno w sferze czynników produkcji jak i stosunków społecznych.

e. Rozwój społeczno-ekonomiczny to najszersze pojęcie powoduje zmiany w postawach

społecznych, prowadzi do poprawy warunków materialnych życia oraz jakości życia
społeczeństwa i wzrostu dorobku kulturowego.

f. Do ekstensywnych czynników wzrostu gospodarczego zaliczamy wzrost zatrudnienia

oraz wzrost zaangażowanych czynników kapitałowych.

g. Do intensywnych czynników wzrostu gospodarczego należą wzrost wydajności pracy

poprzez lepsze wyposażenie techniczne i wyższy poziom kwalifikacji siły roboczej,
postęp techniczno organizacyjny.

h. Do osobowych czynników wzrostu gospodarczego zaliczamy zatrudnienie i wydajność

pracy oraz kapitał i jego produktywność

i. Wielkość produktu narodowego :

1. Ilość wykonywanej pracy
2. Ilość wykorzystywanego kapitału trwałego
3. Wykorzystanie zasobów bogactw naturalnych

j. Funkcje produkcji Cobba-Douglasa:

1. Wzrost gospodarczy spowodowany jest wzrostem zatrudnienia oraz

kapitału trwałego na jednego zatrudnionego

2. Sposób w jaki wzrost zatrudnienia lub kapitału trwałego wpływa na

wzrost produktu zależy nie tylko od stosunku globalnego zasobu
jednego czynnika od drugiego

3. Ważnym wyznacznikiem jest także efektywność wykorzystywania

zasobów tych czynników rozumiana jako elastyczność przyrostu
produktu względem przyrostu danego czynnika.

k. Bariery wzrostu gospodarczego:

1. Bariera instytucjonalna polega na niedostatecznym przystosowaniu

instytucji państwa do efektywnego wpływania na gospodarkę. (złe,
kazuistyczne prawo, nadmiernie rozbudowany system zezwoleń i
koncesji, niesprawna administracja, itp.)

2. Bariera braku siły roboczej. Brak ludzi o określonych kwalifikacjach,

dysproporcje w układzie regionalnym

3. Bariera surowcowa polega na tym, że wzrastająca gospodarka zgłasza

rosnące zapotrzebowanie na surowce, szczególnie nośniki energii.

NIERÓWNOWAGA I NIESTABILNOŚC GOSPODARCZA (ROZDZIAŁ X)

1. Cykl koniunkturalny:

a. Ogólne wahania aktywności gospodarczej można podzielić na :

1. Przypadkowe (zdarzenia, które mają charakter nieregularny, są

następstwem czynników losowych, np. klęski żywiołowe, lub
społeczno-politycznych, np. wojny, protesty).

2. Periodyczne (krótkookresowe do roku, zmiany wywołane czynnikami

rolniczymi, rytmem biologicznym, zwyczajami, modą).

3. Koniunkturalne (wahania aktywności gospodarczej wokół linii trendu

jako tendencji o okresie dłuższym niż rok).

b. Przebieg klasycznego cyklu koniunkturalnego

xiv

:

1. Kryzys
2. Depresja
3. Ożywienie
4. Rozkiwt

c. Klasyfikacja ze względu na czas trwania pełnego cyklu:

1. Średniookresowe (Juglara) – 6-10lat
2. Krótkookresowe (Kitchina) – 3-5 lat
3. Długookresowe (Kondratiewa) – 50-60 lat

d. Kryzys ekonomiczny : pojawienie się w gospodarce przewyżki produkcji w stosunku do

efektywnego popytu, przy czym nadmiar ten występuje w skali całej gospodarki
(nadprodukcja)

e. Formalne przyczyny kryzysów:

1. Działanie pieniądza w gospodarce towarowo- pieniężnej. Pełnione

przez pieniądz funkcje środka cyrkulacji i środka płatniczego. Na
przykład pieniądz stwarza możliwość rozerwania aktu kupna-
sprzedaży. Sprzedawca po uzyskaniu ze sprzedaży towaru określonej
ilości pieniędzy, może powstrzymać się na jakiś czas od kupna innych
towarów. Jeżeli w tym samym czasie postąpi tak duża ilość
sprzedawców, to poważna część innych sprzedawców przez pewien
czas nie znajdzie nabywców na swoje towary.

2. Funkcja pieniądza jako środka płatniczego Pieniądz spełnia tą funkcje

w czasie spłacania kredytów oraz w innych przypadkach regulacji
zobowiązań. W rozwiniętych gospodarkach sieć zobowiązań
kredytowych rozszerza się i to tym bardziej im bardziej rozszerza się
zakres wymiany. Może nastąpić rozerwalność aktu kupna – sprzedaży
gdy pewna grupa dłużników ogłosi niewypłacalność.

3. Powstanie zjawiska nadprodukcji, przedsiębiorcy produkują coraz

więcej towarów, natomiast nie wzrastają płace robotników. Przy
nadwyżkach produkcji producenci zmuszeni będą redukować
zatrudnienie itd.

f. Prawo J.B. Saya : Każdy dochód otrzymywany za sprzedane towary jest z reguły

przeznaczony w całości na zakup innych towarów. Towar wkraczając na rynek znajduje
nabywców, gdyż przedsiębiorca wytwarzający ten towar zakupił do jego produkcji
czynniki wytwórcze, tworząc w ten sposób dochody innych osób reprezentujących te
czynniki. Dochody te umożliwiają zbyt nowo wytworzonego towaru.

g. Tradycyjne narzędzia interwencjonizmu państwowego:

1. Polityka kredytowa i fiskalna
2. Polityka finansowania inwestycji nieprodukcyjnych
3. Politykę handlu zagranicznego

2. Bezrobocie:

a. Bezrobocie to stan, gdy ludzie w wieku produkcyjnym (18-65lat) chcący pracować na

typowych, zwłaszcza płacowych – warunkach, nie mogą znaleźć zatrudnienia w
określonym, względnie krótkim czasie.

b. We współczesnych systemach dla osób pozbawionych pracy przewiduje się środki

finansowe (publiczne) z tytułu: zasiłku dla bezrobotnego, opieki społecznej.

c. Rynek pracy jest kluczowym (obok rynku kapitału) czynnikiem produkcji. Na nim

dokonuje się alokacja siły roboczej oraz podejmowane są decyzje o zatrudnieniu.

d. Rodzaje bezrobocia:

1. Bezrobocie frykcyjne: tworzą je osoby pozbawione pracy tylko w

przejściowo w związku ze zmianą miejsca zamieszkania,
poszukiwaniem lepszej pracy, itp. Występuje w każdym rozwojowym
społeczeństwie.

2. Bezrobocie strukturalne: spowodowane jest potrzebą znacznych

zmian

kwalifikacji

pracowników,

wywołanych

innowacjami

technologicznymi. Jest to niedopasowanie struktury podaży i popytu
na siłę robocza według kwalifikacji zawodowych i zatrudnienia.

3. Bezrobocie typu keynesowskiego (cykliczne): pojawia się gdy globalny

popyt maleje , a płace i ceny nie przystosowują się dostatecznie szybko
i nie przywracają stanu pełnego zatrudnienia. (recesja)

4. Bezrobocie klasyczne: płace utrzymują się na wysokim poziomie, nie

równoważąc popytu z podażą na prace. W takiej sytuacji pracodawcy
nie są skłonni do zwiększania zatrudnienia, a w sferze inwestycyjnej,
będą raczej forsować technologie praco oszczędne

5. Bezrobocie ukryte: związane jest z niską efektywnością zatrudnienia.

Dotyczy ludzi nie ujętych w statystykach dotyczących bezrobocia,
ponieważ są zatrudnieni w niepełnym wymiarze pracy mimo
zgłaszanej gotowości do pracy w pełnym wymiarze lub pracują na
stanowiskach nie wymagających posiadania przez nich kwalifikacji.

3. Inflacja:

a. Inflacja pieniężna jest wywołana pojawieniem się nadmiernej ilości pieniądza

kruszcowego, bądź papierowego i analogicznie inflacja towarowa.

b. Inflacja polega na wzroście cen, spadku siły nabywczej pieniądza, przewyżce siły

nabywczej ludności nad wartością towarów i usług oddanych do jej dyspozycji,
Przejawia się trwałym wzroście ogólnego poziomu cen, przy uwzględnieniu zmian
jakości towarów, polega na zwiększaniu ilości pieniądza w cyrkulacji w stopniu
silniejszym od wzrostu strumienia dóbr i usług płynących na rynek. Jest procesem
długotrwałym.

c. Pieniężne teorie inflacji przypisują inflację przewadze ilości pieniądza nad sumą

wartości dóbr i usług.

d. Rynkowe teorie inflacji to brak ogólnej równowagi rynkowej.
e. Rodzaje inflacji:

i. Tempo:

1. Pełzająca : powolna - jednocyfrowa
2. Krocząca: stąpająca – dwucyfrowa
3. Galopująca: trzycyfrowa
4. Histeryczna: hiperinflacja – trzy i więcej cyfrowa

ii. Kryterium:

1. Jawna – kontrolowana
2. Utajona

iii. Typu:

1. Inflacja krajowa
2. Inflacja własna
3. Inflacja importowana, zewnętrzna (np. wzrost cen paliw na rynkach

światowych)

f. Korzyści z inflacji posiadają dłużnicy, bo zobowiązania pieniężne ulegają deprecjacji.
g. Niekorzyści z inflacji posiadają posiadacze depozytów na rachunkach bieżących,

wierzyciele

h. Przyczyny inflacji:

1. Pieniężne
2. Kosztowe
3. Podażowo-popytowe

BUDŻET I POLITYKA FISKALNA (ROZDZIAŁ XI)

1. Pojęcie i funkcje budżetu:

a. Budżet państwa jest to zestawienie wydatków przez państwo ponoszonych w związku z

realizacją jego zadań oraz dochodów służących jego finansowaniu.

b. Dochody jednostki samorządowej:

1. Dochody własne : podatki i opłaty
2. Subwencje ogólne z budżetu państwa
3. Dotacje z budżetu państwa (forma bezzwrotnego, zewnętrznego

zasilania finansowego poprzez transfer środków pieniężnych z
budżetu państwa

4. Dochody o charakterze zwrotnym

c. Zasady budżetowe:

1. Zasada rocznego budżetowania : plan dochodów i wydatków

budżetowych obejmuje okres roczny (ale nie musi to być rok
kalendarzowy)

2. Zasada zupełności : postulat aby budżet obejmował wszystkie dochody

i wydatki państwa

3. Zasada jedności: postulat ujęcia wszystkich dochodów i wydatków w

jednym zestawieniu

4. Zasada jawności: zasada jawności finansów publicznych, postulat

debaty i jawności prac parlamentu nad ustawą budżetową oraz jej
publikacja

5. Zasada równowagi budżetowej : postulat aby bieżące dochody z

różnych źródeł zasilające budżet były wystarczające na pokrycie
płatności za dobra i usługi finansowane przez rząd.

d. Funkcje budżetu:

1. Fiskalna : polega na gromadzeniu dochodów, niezbędnych do

utrzymania aparatu państwowego oraz realizację zadań dot. Potrzeb
społecznych

2. Redystrybucyjna : dokonywaniu pożądanych zmian w podziale

produktu narodowego

3. Stymulacyjna: kształtowanie dochodów i wydatków budżetu państwa

wpływa na przebieg procesów gospodarczych i społecznych

e. Polityka fiskalna to całokształt działań władzy publicznej, których przedmiotem są

dochody i wydatki państwa, regulowanie ich wysokości, struktury oraz wzajemnych
relacji.

2. Deficyt budżetowy i dług publiczny:

a. W polskich regulacjach prawnych istnieje możliwość uchwalenia budżetu, w którym

występuje nadwyżka wydatków ponad zaplanowane dochody. Mówimy wówczas o
deficycie budżetowym, przy czym musi być wskazane źródło jego pokrycia.

b. Podstawowym sposobem finansowania deficytu jest sprzedaż skarbowych papierów

wartościowych (obligacji) lub ewentualnie zaciąganie kredytów i pożyczek 9w ten
sposób powstaje dług publiczny).

c. Wysoki deficyt budżetowy i w konsekwencji wzrost długu publicznego wywołuje

negatywne skutki ekonomiczne. Rosną koszty obsługi długu (odsetki).

d. Pułapka zadłużeniowa to sytuacja kiedy państwo bierze kredyty na pokrycie odsetek

poprzednich kredytów.

3. Podatki- pojecie i rodzaje, elementy polityki podatkowej.

a. Podatek jest podstawową formą daniny publicznej. Cechy podatków:

1. Przymusowość
2. Bezzwrotność
3. Nieodpłatność
4. Jednostronność ustalania

5. Ogólny charakter
6. Przewłaszczenie (zapłata podatku powoduje zmianę właściciela

środków finansowych na rzecz podmiotu publicznoprawnego)

b. Podatki można dzielić na państwowe i samorządowe. Przedmiotem podatku jest to, od

czego podatek jest płacony (określona sytuacja faktyczna lub brana, z zaistnieniem
której prawo nakłada obowiązek zapłaty podatku przez podmioty, które w takiej
sytuacji się znalazły).

c. Stawka podatkowa może być kwotowa lub procentowa. Stawka kwotowa określa jaką

ilość jednostek pieniężnych należy zapłacić od jednostki podstawy obliczenia podatku.

d. W przypadku ryczałtu wysokość podatku jest znana podatnikowi z góry, jeszcze przed

rozpoczęciem działalności podlegającej opodatkowaniu.

e. Podział podatków ze względu na przedmiot opodatkowania:

1. Podatki od dochodów ( realizowanie dochodów określanych jako

nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania.

a. Od osób prawnych
b. Od osób fizycznych

2. Podatki od majątku

a. Od posiadania majątku
b. Od przyrostu majątku
c. Od wzrostu wartości majątku
d. Od

transformacji

substancji

majątkwoej

3. Podatki od wydatku

f. Podatki konsumpcyjne to podatki, które zwierają się w cenach dóbr i usług ( z punktu

widzenia nabywców są one elementem ceny). Ciężar ekonomiczny podatków
konsumpcyjnych ponosi ostateczny nabywca natomiast podatnikiem jest uczestnik
obrotu. Podatek VAT ma charakter powszechny, podatek akcyzowy nakładany jest
według zróżnicowanych stawek na wybrane dobra.

g. Funkcje podatków:

i. Fiskalna : podatki stanowią podstawowe źródło dochodów budżetu państwa,

są podstawą finansowania dla państwa i jego funkcjonowania

ii. Regulacyjna: polega na kształtowaniu dochodów i majątku będących w

dyspozycji podatników.

iii. Stymulacyjna : polega na wykorzystywaniu instrumentów podatkowych do

pobudzania wzrostu gospodarczego, wywierania wpływu na warunki działania
jednostek oraz kierunki i tempo ich rozwoju ekonomicznego.

MIĘDZYNARODOWA WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA ( ROZDZIAŁ XII)

1. Pojęcie i przesłanki oraz korzyści międzynarodowej wymiany handlowej:

a. Podstawową przesłanką międzynarodowej wymiany handlowej i współpracy jest

specjalizacja. Państwa specjalizują się w wytwarzaniu pewnych zestawów szeroko
rozumianych dóbr, którymi są dobra materialne. Część z tych dóbr jest wymieniana z
zagranicą w zamian za inne (podział pracy w skali międzynarodowej).

b. W międzynarodowej wymianie handlowej dominują kraje wysoko rozwinięte.

Specjalizujące się w produkcji i sprzedaży towarów przemysłowych, zwłaszcza wysoko
przetworzonych , o wysokim wkładzie nowoczesnej myśli technicznej.

c. Handel zagraniczny to import (kupno towarów z zagranicy) i eksport (sprzedaż za

granicę)/

d. Teoria kosztów komparatywnych wg. Dawida Ricardo.

xv

(międzynarodowy podział

pracy)

e. Teoria przewagi konkurencyjnej : stanowi, że do obustronnie korzystnej wymiany

międzynarodowej może dojść także wówczas, gdy jeden kraj posiada widoczną
przewagę konkurencyjną nad innymi krajami w produkcji danego towaru, gdy daje
produkt względnie lepszy jakościowo lub tańszy od innych krajów.

2. Rozliczenia w handlu zagranicznym i kurs walutowy:

a. Kurs walutowy kształtuje się na rynku walutowym, działa mechanizm popytu i podaży.

Podażą jest łączna ilość danej waluty oferowanej do sprzedaży natomiast popytem
łączna ilość waluty nabywana przez kupujących

b. Podstawowym czynnikiem wpływającym na wysokość kursu walutowego jest saldo

obrotów z zagranicą.

c. Drugim czynnikiem wpływającym na kurs walutowy jest polityka walutowa państwa.

Kiedyś kursy walutowe ustalane były z góry przez państwa. System kursów płynnych
ustalany jest według relacji popytu i podaży. Wzrost kursu płynnego to aprecjacja,
spadek – deprecjacja.

3. Bilans handlu zagranicznego, bilans płatniczy:

a. Bilans płatniczy jest zestawieniem wszystkich transakcji ekonomicznych dokonanych

w danym okresie, między daną gospodarką krajową a zagranicą. Dostarcza wielu
informacji o stanie gospodarki i jej relacjach z otoczeniem. Służy do określenia polityki
ekonomicznej rządu. Jest sporządzany w odniesieniu do zagranicy jako całości.

b. Rodzaje transakcji zagranicznych:

1. Rachunek A : obrotów bieżących, najważniejszą pozycje stanowi

handel towarami, wymiana usług oraz przekazów pieniężnych.

2. Rachunek B : obrotów kapitałowych, przepływów inwestycji

bezpośrednich osób i firm prywatnych

3. Rachunek C: zmian rezerw rządowych złota, obcych walut i innych

zasobów o charakterze rezerw.

c. Bilans handlu zagranicznego jest różnicą między wpływami z eksportu a wydatkami na

import towarów całej gospodarki krajowej. Jeżeli jest dodatni to mówimy o nadwyżce
eksportowej jeżeli ujemny to mówimy o deficycie handlowym

4. Wybrane zagadnienia polityki handlowej:

a. Cło : jest szczególnym podatkiem, który importer lub eksporter musi uiścić na rzecz

budżetu państwa przy dokonywaniu transakcji zagranicznej. Cło podwyższa cenę
importowanego towaru na rynku krajowym.

b. Cele nakładania ceł:

1. Ochrona stanu zatrudnienia w niekonkurencyjnych wobec zagranicy

gałęziach produkcji.

2. Popieranie produkcji w wybranych dziedzinach poprzez ochronę celną

przed zewnętrzną konkurencją.

3. Ochrona całych grup społecznych, np. w przypadku rolnictwa.
4. Motywy fiskalne, zapewnienie dochodów budżetowi.

c. Ograniczenia ilościowe (kontyngenty, kwoty) polegają na określeniu wielkości

maksymalnego importu do danego kraju w ciągu określonego czasu.

d. Subsydia mogą służyć w wspieraniu eksportu lub przeciwdziałać nadmiernemu

importowi. Budżet państwa wyrównuje różnicę między kosztami produkcji
nieefektywnej a ceną uzyskiwaną za produkt za granicą. W drugim przypadku budżet

wyrównuje nieefektywnemu producentowi straty, które wynikają z tego, że jego koszty
produkcji są wyższe od ceny rynku krajowego równej cenie towaru importowanego.

e. Środki protekcji (embarga itp.)
f. Środki ułatwiające i zachęcające do prowadzenia handlu (brak cła itp.)

PRZYPISY KOŃCOWE:

i

Rys. str. 82 („Krzywe użyteczności konsumenta”)

ii

Definicja w pierwszej części podręcznika

iii

Rys. str. 84 (“Użyteczność całkowita i krańcowa dobra) [ szczegółowe informacje dot. Kosztu krańcowego str. 102-105)

iv

Rys. str. 85 (Krzywa obojętności a wybór konsumenta)

v

Rys. str. 87

vi

Rys. str. 88(„Równowaga konsumenta przy ograniczeniu budżetowym)

vii

Rys. str. 97

viii

Rys. str. 101 („Struktura kosztów w ujęciu jednostkowym w przedsiębiorstwie”)

ix

Rys. str. 103

x

Rys. str. 109

xi

Rys. str. 114

xii

Wzory oraz szczegółowe objaśnienie funkcjonowania zagadnienia str. 123

xiii

Metoda obliczania stopy wzrostu gospodarczego wzór na str. 126

xiv

Rys. str. 132 („Przebieg klasycznego cyklu koniunkturalnego”)

xv

Opisana wyczerpująco w podręczniku na str. 158