Gry kierownicze w finansach i rachunkowości

Katedra Podstawowych Problemów Zarządzania

1

Planowanie i zarządzanie

finansami przedsiębiorstwa

w warunkach konkurencyjnego rynku

(ćwiczenie decyzyjne)

Dr Ryszard Lorenczewski

Katedra Podstawowych Problemów Zarządzania

Uniwersytet Mikołaja Kopernika

Toruń 2012

Gry kierownicze w finansach i rachunkowości

Katedra Podstawowych Problemów Zarządzania

2

Ćwiczenie decyzyjne

Projektowanie przedsiębiorstwa

1. Uwagi wstępne

Celem podstawowym ćwiczenia jest:



kształcenie umiejętności planowania i zarządzania fiansami przedsiębiorstwa.

Celami szczegółowymi są:

- kształcenie umiejętności formułowania i rozwiązywania problemów finansowania
działalności przedsiębiorstwa,

- kształcenie umiejętności konstruowania biznes planu przedsięwzięć gospodarczych,

- wdrożenie do zespołowego rozwiązywania problemów oraz grupowego podejmowania
decyzji.

Ćwiczenie składa się z dwóch etapów:

1. Planowanie przedsięwzięcia gospodarczego (podstawowych sfer funkcjonowania

przedsiębiorstwa);

2.

Zarządzanie fiansami przedsiębiorstwem w warunkach wirtualnego rynku, na którym

funkcjonują zespoły biorące udział w ćwiczeniu. Konkurencję wygrywa ten zespół, który
uzyska najwyższą wycenę wartości zainwestowanych kapitałów, po rozegraniu
zaprojektowanej liczby okresów. Każdy okres symulacji odpowiada 8-iu tygodniom
roboczym – 2 miesiące.

Materiał dydaktyczny składa się z dwóch części:

- instrukcja do ćwiczenia,

- zestaw formularzy pomocniczych do projektowania podstawowych obszarów zarządzania

przedsiębiorstwem.

Przed przystąpieniem do zajęć z przedmiotu każdy ze słuchaczy powinien dokładnie przeczytać

instrukcję. Następnie, w grupach ćwiczeniowych, pod kierownictwem przewodniczącego grupy,
słuchacze wypełniają kolejne formularze pomocnicze zgodnie z poleceniami zamieszczonymi w
tekście formularza. Efektywność pracy w zespołach uzależniona jest od ścisłego stosowania się do
poleceń zawartych w formularzu ćwiczenia oraz aktywnego zaangażowania się każdego ze
słuchaczy w dyskusję nad kolejnymi problemami.

Organizacja grupy studentów

a) Grupę należy podzielić na zespoły projektowe, liczące nie więcej jak sześć osób.

b) Zespoły te wybierają spośród siebie przewodniczącego – koordynatora pracy oraz

sekretarza – prowadzącego zapis pracy zespołu i przekazującego o nich informacje na
spotkaniach ogólnych. Osoby pełniące te funkcje mogą być zmienione w toku
prowadzenia zajęć.

2. Podstawowe założenia projektu przedsięwzięcia

Zespół tworzy Zarząd spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Gry kierownicze w finansach i rachunkowości

Katedra Podstawowych Problemów Zarządzania

3

Przedmiotem działania przedsiębiorstwa jest produkcja i dystrybucja wyrobów GEMA i

LUCY. Pomimo, że przedsiębiorstwo reklamuje wyroby bezpośrednio do klientów, produkty są
sprzedawane poprzez dużą liczbę niezależnych hurtowników i detalistów.

Przedsiębiorstwo może produkować dwa wyroby: GEMA i LUCY. Produkty te są

wytwarzane z tych samych materiałów i formowane na drogich maszynach - wtryskarkach.
Podstawą procesu produkcyjnego są dwie niezależne linie produkcyjne, gdzie każdy produkt jest
wykańczany ręcznie przez operatorów i przygotowywany do dystrybucji przez operatorów.
Przedsiębiorstwo może produkować wyroby w dowolnej wielkości i dowolnym asortymencie.

Należy zaplanować wielkość produkcji, wielkość zakupów materiałów zaopatrzeniowych,

wielkość zatrudnienia, opracować podstawowe wielkości finansowe, przygotować plan kredytowy -
zapotrzebowanie na środki pieniężne, opracować założenia polityki cenowej oraz kampanii
reklamowej, by osiągnąć najwyższy zysk i największy zwrot z wniesionego kapitału. Wielkość
zysku zależeć będzie od:

- jakości opracowanego projektu przedsiębiorstwa w wymiarach organizacyjnym,
rynkowym, ekonomicznym i finansowym;

- umiejętności zarządzania zasobami przedsiębiorstwa, zarządzania kosztami operacyjnymi
oraz umiejętnością zarządzania przedsiębiorstwem w konkurencyjnym otoczeniu rynkowym.

Zespół

tworzący

Zarząd

będzie

kierował

wszystkimi

sferami

zarządzania

przedsiębiorstwem. Podejmując decyzje Zarząd będzie dysponował informacjami finansowymi
przedsiębiorstwa oraz będzie mógł nabywać dodatkowe informacje dotyczące rynku i pozycji
konkurentów.

Podstawowym zadaniem zarządu jest zaprojektowanie podstawowych wielkości

ekonomiczno – organizacyjnch zapewniająch rozwój przedsiębiorstwa w perspektywie jednego
roku. Zarząd powinien opracować prognozy ekonomiczno - finansowe dla projektowanego
przedsięwzięcia w zakładanym okresie (1 rok – 48 tygodni roboczych).

Zadania Zarządu przedsiębiorstwa to zaprojektowanie:

1. planu produkcji,

2. planu zatrudnienia,

3. planu zaopatrzenia,

4. planu kosztów,

5. planu sprzedaży,

6. założeń polityki cenowej,

7. polityki marketingowej,

8. planu kredytowego,

9. prognozy rachunku zysków i strat,

10. prognozy bilansu,

11. prognozy przepływów środków pieniężnych.

Projektowanie należy przeprowadzić w okresach dwumiesięcznych. Przy założeniu, że

każdy okres odpowiada 8 tygodniom roboczym.

Gry kierownicze w finansach i rachunkowości

Katedra Podstawowych Problemów Zarządzania

4

3. Produkty (materiałochłonność, pracochłonność)

Każda jednostka wyrobu wymaga zaangażowania następujących zasobów:

Produkt

Materiały (kg/szt.)

Czas pracy operatora

(min/szt.) (przy 100%

efektywności pracy)

GEMA

0.25

8.0

LUCY

0.33

12.0

Wielkość zużycia materiałów jest stała. Czas pracy operatora zależy od efektywności pracy,

która może zmieniać się w czasie symulacji. Normalnie przyjmuje się poziom efektywności pracy w
wysokości 85%. Efektywność pracy może być jednak niższa jeżeli liczba operatorów w
poszczególnych okresach symulacji zmienia się. Nowi pracownicy wymagają szkolenia, fluktuacja
pracy powoduje, że pracownicy pracują coraz mniej efektywnie.

4. Zaopatrzenie

Podstawowym materiałem są plastykowe granulki dla wtryskarek. Materiały są zamawiane z

wyprzedzeniem (8 tygodni). Za zrealizowane zamówienia przedsiębiorstwo płaci w ciągu 8 tygodni
po otrzymaniu dostawy (8 tygodniowy okres odroczenia spłaty zobowiązań z tytułu dostaw).

Materiały typu Normal kosztują w granicach 150 - 300 Euro za 1000kg. Jest możliwe

zamawianie materiałów u tańszych dostawców, ale rośnie ryzyko dotrzymywania terminów dostaw i
jakości materiałów. Minimalny koszt materiałów wynosi 150 Euro za tonę,. Jednak ryzyko rośnie,
że znacząca wielkość zamówionych materiałów będzie dostarczonych w następnym okresie.
Niedobór automatycznie powiększa zamówienia następnego okresu. Przy cenie 300 Euro
przedsiębiorstwo ma prawie 100% pewność otrzymania zamówionych materiałów.

Zarząd w pierwszym okresie projektu musi zdecydować o cenie, po której będzie nabywał

materiały, w zakresie 150 - 300 Euro/tonę. Decyzji tej nie można zmienić.

Jest możliwe zamawianie materiałów typu Premium z natychmiastową dostawą. Koszty

zakupu materiału Premium rosną i wynoszą 360 Euro za tonę. Temin płatności w momencie
otrzymania materiału (just–in–time).

5. Zatrudnienie

W przedsiębiorstwie planuje się zatrudnienie w trzech grupach pracowniczych: Zarząd,

kierownicy średniego szczebla – mistrzowie, pracownicy bezpośrednio produkcyjni – operatorzy.

- Operatorzy - Nie ma ograniczeń co do liczby zatrudnianych pracowników. W pierwszym

okresie Zarząd może zatrudnić tylu operatorów ilu potrzebuje. Jednakże w kolejnych okresach
można zmienić liczbę operatorów w granicach maksymalnie 50% lub 5 w stosunku do
poprzedniego okresu. Na przykład, jeżeli obecnie zatrudnionych jest 30 operatorów, w następnym
okresie można zatrudnić w granicach 15 do 45 operatorów (+/-50%). Jeżeli obecnie jest
zatrudnionych 8, to w kolejnym okresie przedział ten wynosi 3 do 13 (+/-5).

Gry kierownicze w finansach i rachunkowości

Katedra Podstawowych Problemów Zarządzania

5

Operatorzy są rekrutowani w danym okresie na następny okres. Wynagrodzenie otrzymują

zaś po rozpoczęciu produkcji. Nie jest możliwa zmiana decyzji o liczbie zatrudnianych w
następnym okresie operatorów.

Operatorzy są wynagradzani 120 Euro za 40 godzinny tydzień pracy.

- Mistrzowie - Obowiązuje zasada, że 1 mistrz jest potrzebny do kierowania pracą 10

operatorów (lub częścią z nich). Wynagrodzenie mistrzów wynosi 180 Euro na tydzień.

- Nadgodziny i zasady alokacji operatorów - Na początku każdego okresu Zarząd musi

zdecydować jak zadysponuje operatorami, ilu przydzieli ich do produkcji poszczególnych wyrobów.
Może również podjąć decyzję o nadgodzinach. Przy czym liczba nadgodzin nie może przekroczyć
10 godzin tygodniowo na operatora. Nadgodziny operatorów są opłacane w wysokości 1.5 stawki
podstawowej. Nadgodziny mistrzów nie są opłacane.

6. Pozostałe koszty produkcji

Oprócz kosztów materiałów, pracowników i mistrzów występują następujące pozycje

kosztów:

- Amortyzacja urządzeń

- 4000 Euro/okres;

- Koszty dostaw materiałów

- 1000 Euro/dostawę

(Uwaga: Koszty dostaw nie dotyczą materiałów Premium);

- Koszty magazynowania materiałów (surowców)- 2% średniej wartości zapasu/okres;

- Pozostałe koszty pośrednie

- Są sumą części stałej i zmiennej. Część

stała wynosi 10 000 Euro. Zmienna część pozostałych kosztów jest narzutem w wysokości 1
Euro dla każdej standardowej godziny pracy operatora. Koszty te kalkuluje obliczając łączny
czas pracy wszystkich operatorów w analizowanym okresie.

Ponadto należy uwzględnić następujące pozycje kosztów (zaliczone do kosztów zarządu i
sprzedaży):

- Koszty administracyjne

- wynoszą 10 000 Euro na okres i dodatkowo 1

000 Euro na każdego mistrza zatrudnionego w następnym okresie;

- Koszty reklamy

- Każda umowna jednostka reklamy (np

ogłoszenie) kosztuje 500 Euro. 30% bieżącej reklamy przynosi efekt w następnym okresie.
Efektywność reklamy jest korygowana przez współczynnik efektywności reklamy. Jest on
zmienny w zależności od dynamiki i zmienności cen. Osiąga 100% jeżeli poziom cen
oferowanych na rynku jest stabilny;

- Koszty magazynu wyrobów gotowych

- 3% średniego stanu zapasów wyrobów

gotowych. (Średnia wartość zapasu to połowa sumy stanu zapasu na początek i na koniec
okresu).

Gry kierownicze w finansach i rachunkowości

Katedra Podstawowych Problemów Zarządzania

6

7. Koszty finansowe

Oprocentowanie kredytu bankowegowynosi 2.5% dla każdego okresu. Debet bankowy jest

oprocentowany w wysokości 2% za okres. Opłaty finansowe są rozliczane w każdym okresie. Nie
ma limitu kredytu bankowego. Maksymalna wysokość debetu bankowego wynosi 50.000 Euro.
Każdy dodatkowy kredyt jest dopisywany do stanu zadłużenia na początku danego okresu.

8. Kapitał założycielski

Kapitał zakładowy wynosi 300.000 Euro i został w całości objęty. Środki pieniężne zostały

wydatkowane w całości na zakup nieruchomości (gruntów i budynków) - 180.000 Euro i środków
trwałych maszyn 120.000 Euro.

Amortyzacja maszyn i urządzeń wynosi 4.000 Euro w każdym okresie.

9. Sprzedaż

Wartość sprzedaży zależy od polityki cenowej (wysokości cen), działalności promocyjnej

oraz dynamiki zmian popytu. Jednakże przedsiębiorstwo musi posiadać wystarczający stan
zapasów produktów gotowych by zaspokoić kreowany popyt. Jeżeli nie to konkurenci, którzy
oferują cenę nie wyższą niż 50% ceny danego przedsiębiorstwa mogą przejąć sprzedaż (o ile
oczywiście dysponują zapasem wyrobów).

10. Zdolność produkcyjna

Maszyny i urządzenia dysponują wysoką zdolnością produkcyjną. Przedsiębiorstwo jest w

stanie wyprodukować dowolnie dużą wielkość produkcji.

11. Badania rynku

W drugiej fazie ćwiczenia istnieje możliwość zamawiania badań rynkowych na początku

każdego okresu. Wyniki badań są dołączane do zestawień finansowych na koniec danego okresu.
Koszty badań są następujące:



Struktura reklamy konkurentów

1000 Euro,



Udziały w rynkach poszczególnych konkurentów

2000 Euro,



Akumulowane zyski (rezerwy) konkurentów

1000 Euro,



Prognoza sprzedaży dla 4 następnych okresów

2000 Euro.

Koszty badań rynku są doliczane do kosztów.

Gry kierownicze w finansach i rachunkowości

Katedra Podstawowych Problemów Zarządzania

7

12. Kryteria oceny projektu

W drugim etapie ćwiczenia zespoły będą oceniane na podstawie wyników finansowych

osiąganych przez poszczególne przedsiębiorstwa. Podstawą oceny będzie oszacowanie wartości
rynkowej jednego udziału o wartości nominalnej – 100 Euro. Wycena wartości rynkowej
przedsiębiorstwa zależy bezpośrednio od następujących wskaźników ekonomiczno – finansowych:

- wysokość wskaźnika struktury finansowania (wskaźnik zadłużenia – relacja kapitału
obcego do kapitałów własnych powinien być mniejszy od 0,50);

- wysokość wskaźników ROA, ROE i ROS;

- wysokość udziałów w rynku poszczególnych produktów.

Gry kierownicze w finansach i rachunkowości

Katedra Podstawowych Problemów Zarządzania

8

Tabela 1. Plan produkcji 1 rok działalności (w jedn. naturalnych)

Produkty

Okres

projektowania

Miesiące

I - II

III – IV

V – VI

VII – VIII

IX - X

XI - XII

GEMA

──

LUCY

──

Razem

──

Gry kierownicze w finansach i rachunkowości

Katedra Podstawowych Problemów Zarządzania

9

Tabela 2. Plan zatrudnienia pracowników

Zatrudnienie

Okres

projektowania

Miesiące

I - II

III – IV

V – VI

VII – VIII

IX - X

XI - XII

Operatorzy

──

GEMA

──

LUCY

──

Mistrzowie

──

Gry kierownicze w finansach i rachunkowości

Katedra Podstawowych Problemów Zarządzania

10

Tabela 3. Plan zaopatrzenia materiałowego

Rodzaj dostawy

Okres

projektowania

Miesiące

I - II

III – IV

V – VI

VII – VIII

IX - X

XI - XII

Cena materiału

Normal (Euro/tonę)

X

X

X

X

X

X

Zamówienie

materiału Normal

(kg)

Zamówienie

materiału Premium

(kg)

_

Razem (kg)

Gry kierownicze w finansach i rachunkowości

Katedra Podstawowych Problemów Zarządzania

11

Tabela 4. Plan kosztów w okresie (w Euro)

L.p.

Pozycje

I – II

III – IV

V - VI

Gema

Lucy

Gema

Lucy

Gema

Lucy

1.

Koszty materiałowe

2.

Koszty wynagrodzeń operatorów

3.

Koszty bezpośrednie produktu (Gema, Lucy)

4.

Razem koszty bezpośrednie

(1 +2)

5.

Koszty wynagrodzeń mistrzów

6.

Koszty dostaw materiałów

7.

Koszty magazynowania materiałów

8.

Amortyzacja

9.

Pozostałe koszty pośrednie

10.

Razem koszty pośrednie (5+6+7+8+9)

11. Koszty wytwarzania razem (4+10)

12.

Koszty pośrednie produktu

13. Koszty wytwarzania produktu

14. Jednostkowe koszty wytwarzania

Gry kierownicze w finansach i rachunkowości

Katedra Podstawowych Problemów Zarządzania

12

Tabela 5. Plan działalności marketingowej (w Euro)

Produkty

Okres

projektowania

Miesiące

I - II

III – IV

V – VI

VII – VIII

IX - X

XI - XII

Ceny produktów (Euro)

GEMA

LUCY

Jednostki reklamy (sztuki)

GEMA

LUCY

Wydatki reklamowe (Euro)

GEMA

LUCY

Badania rynkowe (Euro)

Struktura reklamy konkurentów

Udziały w rynkach poszczególnych
konkurentów

──

Akumulowane zyski (rezerwy)
konkurentów

──

Prognoza sprzedaży dla 4 następnych okresów

Razem wydatki (reklama + badania

rynkowe)

Gry kierownicze w finansach i rachunkowości

Katedra Podstawowych Problemów Zarządzania

13

Tabela 6. Planowany rachunek zysków i strat – 1 rok działalności (w Euro)

l.p. Pozycje

Okres

projektowania

Miesiące

I - II

III – IV

V – VI

VII – VIII

IX - X

XI - XII

1

Sprzedaż ogółem

2

Koszty wytwarzania

3

Wynik na sprzedaży (1 – 2)

4

Koszty zarządu:



Administracja



Reklama i promocja



Koszty magazynu

wyrobów gotowych

5

Wynik operacyjny (3 - 4)

6

Prowizje i koszty finansowe

7

Zysk netto (5 – 6)

8

Zysk narastająco

Gry kierownicze w finansach i rachunkowości

Katedra Podstawowych Problemów Zarządzania

14

Tabela 7. Planowane przepływy środków pieniężnych – 1 rok działalności (w Euro)

Pozycje

Okres

projektowania

Miesiące

I - II

III – IV

V – VI

VII – VIII

IX - X

XI – XII

Wpływy pieniężne

Wpływy należności

-

-

Otrzymane kredyty

Wpływy pieniężne razem

Wydatki pieniężne

Spłata debetu

-

Spłata zobowiązań wobec dostawców

-

-

Spłata kredytu

-

-

Koszty wynagrodzeń operatorów

-

Wydatki pośrednio produkcyjne
( - amortyzacja)

Koszty zakupu materiałów Premium

-

Koszty administracyjne

Koszty reklamy

Koszty badania rynku

Prowizje i koszty finansowe

Wydatki pieniężne razem

Środki pieniężne

Stan środków pieniężnych
Bilans otwarcia BO

Różnica przepływów

Stan środków pieniężnych
Bilans zamknięcia BZ

Gry kierownicze w finansach i rachunkowości

Katedra Podstawowych Problemów Zarządzania

15

Tabela 8. Plan kredytowy działalności przedsiębiorstwa – 1 rok działalności (w Euro)

Pozycje

Okres

projektowania

Miesiące

I - II

III – IV

V – VI

VII – VIII

IX - X

XI – XII

Stan otwarcia

Otrzymane kredyty

Debet bankowy

Spłata debetu

Spłata kredytu

Stan zadłużenia
kredytowego

Razem zaciągnięte

kredyty, debet

bankowy

Gry kierownicze w finansach i rachunkowości

Katedra Podstawowych Problemów Zarządzania

16

Tabela 9. Planowany bilans (aktywa stan na koniec okresu w Euro)

Pozycje

Okres

projektowania

Miesiące

I - II

III – IV

V – VI

VII – VIII

IX - X

XI - XII

Aktywa

Aktywa trwałe

Budynki, nieruchomości

Maszyny i urządzenia

Aktywa bieżące

Zapasy materiałów

Zapasy wyrobów gotowych

Należności

Środki pieniężne

Razem aktywa

Gry kierownicze w finansach i rachunkowości

Katedra Podstawowych Problemów Zarządzania

17

Tabela 10. Planowany bilans (pasywa stan na koniec okresu w Euro)

Pozycje

Okres

projektowania

Miesiące

I - II

III – IV

V – VI

VII – VIII

IX - X

XI - XII

Pasywa

Kapitały własne

Kapitał zakładowy

Kapitał rezerwowy

Pasywa obce

Kredyty

Zobowiązania wobec dostawców

Debet bankowy

Razem pasywa

Gry kierownicze w finansach i rachunkowości

Katedra Podstawowych Problemów Zarządzania

18

Tabela 11. Analiza wskaźnikowa przedsiębiorstwa

Wskaźnik

Okres

projektowania

Miesiące

I - II

III – IV

V – VI

VII – VIII

IX - X

XI - XII

Rentowności aktywów

ROA

-

Rentowności

kapitałów

ROE

-

Rentowności

sprzedaży

ROS

-

Trwałości struktury

finansowania

KO/KW

-

Wskaźniki płynności

Aktywa bieżące

/zobowiązania

-

Wycena rynkowa

wartości

przedsiębiorstwa

-

Gry kierownicze w finansach i rachunkowości

Katedra Podstawowych Problemów Zarządzania

19

Gry kierownicze w finansach i rachunkowości

Katedra Podstawowych Problemów Zarządzania

20