prawo finansowe wykc582ad 2011 12

Mateusz Popiel

Prawo finansowe 2011/2012

Prof. dr hab. Bogumił Brzeziński

dr. Paweł Kryczko

€ Wykład 1 (BB) – Wiadomości wstępne/ Część ogólna finansów publicznych……………………………………..……….2
€ Wykład 2 (PK) – Prawo budżetowe – wiadomości wstępne…………………………………………………………………3
€ Wykład 3 (BB) – Charakterystyka ogólna prawa podatkowego………………………………………………………….…4
€ Wykład 4 (BB) – Charakterystyka ogólna prawa podatkowego…………………………………………………………….6
€ Wykład 5 (PK) – Charakterystyka budżetu………………………………………………………………………………….9
€ Wykład 6 (PK) – Zasady budżetowe…………………………………………………………………………………………11
€ Wykład 7 (BB) – System prawa podatkowego…………………………………………………………………………..…..14
€ Wykład 8 (PK) – Zasada równowagi budżetowej…………………………………………………………………………..16
€ Wykład 9 (PK) – Proces opracowywania i uchwalania budżetu……………………………………………….…………..18
€ Wykład 10 (PK) – Wykonanie budżetu………………………………………………………………………….…………..21
€ Wykład 11 (BB) – Podatki dochodowe…………………………………………………………….……………………...…24
€ Wykład 12 (PK) – Faza zamknięcia budżetu, wydatki budżetowe, powiązanie naszego budżetu z budżetem UE…..…28
€ Wykład 13 (PK) – Strategie rozwoju UE, program operacyjny, gospodarka finansowa samorządu terytorialnego…..31
€ Wykład 14 (BB) – Podatki majątkowe……………………………………………………………………………...……….34
€ Wykład 15 (BB) – Podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek od spadków i darowizn…………….……………36
€ Wykład 16 (PK) – Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych………………………………….38
€ Wykład 17 (PK) – Publiczne prawo bankowe………………………………………………………………………………40
€ Wykład 18 (PK) – Publiczne prawo bankowe………………………………………………………………………...…….43
€ Wykład 19 (BB) – Ustawa o podatku od spadków i darowizn, ustawa o podatku od towarów i usług………………….46
€ Wykład 20 (PK) – Charakterystyka rozstrzygnięć decyzji Komisji Nadzoru Finansowego…………………..…………50
€ Wykład 21 (BB) – Wykładnia prawa podatkowego……….………………………………………………………….…….53
€ Wykład 22 (PK) - Szczególne uprawnienia i szczególne obowiązki banków komercyjnych……………………..……....56
€ Wykład 23 () - ……………………………………………………………………………………………………...………….58

Mateusz Popiel

Prawo finansowe

Wykład 1 (03.10.11)

Prof. Bogumił Brzeziński



Finanse:

o a) prywatne
o b) publiczne (przedmiot wykładów)



Procesy finansowe – procesy ekonomiczne

o Ekonomia i finanse - relacje: ogół stosunków ekonomicznych (wytwarzanie wymiana i podział dóbr, część z tych

stosunków ma charakter pieniężny; tam gdzie udział w obrocie biorą udział jednostki państwowe (podmiot prawa
publicznego)

finanse publiczne

o Finanse publiczne, a prywatne: płace podatek, jest to mój wydatek, a z drugiej strony zasila to państwo



Zjawiska finansowe – przepływ środków pieniężnych pomiędzy rozmaitymi podmiotami posługującymi się środkami
pieniężnymi (nasze zasoby się zmniejszają, a producentów się zwiększają)



Stosunki finansowe – kształt abstrakcyjny (jest wymierne – 2,51 podatku dochodowego; precyzyjne); podatnicy płacą
podatki na rzecz państwa – rodzaj stosunku społecznego



Prawo finansowe - jak państwo oddziałuje na stosunki finansowe



Prawo finansowe, jako dziedzina prawa

o Prawo skarbowe – poprzednik prawa finansowego
o

Państwo tylko w niezbędnym zakresie reguluje działalności finansowa związana z ubezpieczeniami

System finansowy samorządu terytorialnego



Prawo Finansowe reguluje m. in.: prawo budżetowe, podatkowe, dewizowe, celne i inne dziedziny

o Prawo celne – kiedyś funkcjonowało obok podatków
o Prawo finansowe – cecha charakterystyczna: istotne rozczłonkowanie

 b) pomiędzy dziedzinami prawa związki normatywne są nikłe, albo niema ich wcale (prawo gospodarcze

gospodaruje tym, co przedstawi system podatkowy)



[ prof. Brzeziński – Prawo podatkowe; dr Kryczko – Prawo budżetowe (planowanie dochodów publicznych ich gromadzenie]

o Prawo podatkowe – odrębna gałąź prawa
o Prawo podatkowe – duże rozczłonkowanie, duża odmienność funkcji różnych dziedzin prawa



Prawo finansowe:

o a) duża zmienność zakresów regulacji prawnej,
o

b) duże więzi formalne (inne dziedziny nie sięgają do dziedziny prawa finansowego);

c) duża dynamika (jego przepisy często się zmieniają)

przepisy te regulują stosunki ekonomiczne, a są to jedne z

najbardziej dynamicznych dziedzin życia społecznego



Kodyfikacja prawa finansowego - nigdzie na świecie niema kodeksu finansowego – pojawiające się sytuacje dotyczą bardzo
odmiennych sytuacji. Kodyfikacja na poziomie poszczególnych dziedzin prawa finansowego i w poszczególnych postaciach



Poszczególne działy:

o a) ustawa akty wykonawcze – prawo dewizowe
o b) Dwie ustawy i akty wykonawcze – publiczne prawo bankowe
o

c) prawo budżetowe: ustawa o finansach publicznych – najbardziej ogólne przepisy i szczegółowe przepisy

o d) prawo celne – kodeks – wspólnotowy kodeks celny
o

e) prawo podatkowe: ogólne prawo podatkowe (ordynacja podatkowe); szczegółowa część – przepisy ustaw
podatkowych

o Publicum ius est quod ad statum rei romanae spectat, rivatum quod ad singulorium utilitatem : sunt enim quaedam

publice utilia quaedam priwatim - prawem publicznym jest to które dotyczy ustroju państwa rzymskiego, [prawem]
prywatnym to, które dotyczy korzyści jednostek, są bowiem pewne [normy] ogólnie użyteczne, pewne prywatnie

Mateusz Popiel



W sytuacjach remisowych należy stosować zasadę in dubio pro tributario



Materiały z prac przygotowawczych/ prac legislacyjnych nie mają w prawie finansowym znaczenia

Prawo finansowe

Wykład 2 (10.10.11.)

dr Paweł Kryczko



Prawo podatkowe, ustawa o finansach publicznych



Egzamin: wykład, ćwiczenia



Egzamin: co do zasady pisemny; test wielokrotnego wyboru: 50 pytań z wszystkich dziedzin (50% pytań to pytania z prawa
podatkowego, 15% - 20% pytania z prawa budżetowego, publiczne prawo bankowe 10%, pozostałe dziedziny – pojedyncze).
Poprawna odpowiedź – 2 pkt., cały test 100 pkt., 51 pkt. Zdane, można uzyskać 1 pkt., jeżeli odpowiedź jest częściowo
poprawna - jedna poprawna odpowiedź, z tym że tych odpowiedzi poprawnych jest więcej i jeżeli nie zaznaczy się żadnej
błędnej, błąd – 0 pkt., niema pkt. ujemnych

egzamin pisemny – trudny)



Ocena z egzaminu, a zaliczenie z ćwiczeń – dodatkowe pkt. (bdb – 15 pkt. o jeden stopień wyższa ocena, dst – 4 pkt., zal – 3
pkt., pkt. Doliczane, gdy egzamin zdany)



Egzamin ustny – dr Kryczko:

a) studenci V roku przed obroną pracy magisterskiej

b) stypendyści zagraniczni

c) bdb z ćwiczeń: prawo wyboru składania egzaminu (ustnie/pisemnie)

o d) obcokrajowcy
o

e) jeden z ostatnich wykładów

Łatwiejszy. Ustny: budżetowe, podatkowe, jedno pytanie z pozostałych dziedzin (publiczne bankowe, dewizowe...)

o Przedtermin pisemny – miesiąc przed zakończeniem zajęć (całość materiału)



Prawo budżetowe

o Prawo budżetowe w znaczeniu wąskim – nauka o budżecie – wyjaśnienie istoty budżetu, kwestia jego tworzenia,

wykonywania, odniesienie wprost do instytucji budżetu (system szeroki – pobieranie dochodów budżetu – prawo
podatkowe).

System budżetowy - najistotniejsza kwestia finansów państwa.



Działalność finansowa: każdy z nas czerpie dochody z różnych źródeł – dostajemy tyle ile nam jest potrzebne do normalnego
funkcjonowania (czyli to, ile nam potrzebne wyznacza rynek; jeżeli zaczniemy działalność gospodarczą wynagrodzenie
będzie zależeć od tego, jak będziemy prowadzić działalność)



Rynek finansów publicznych – budżet

mechanizm funkcjonowania finansów publicznych. Budżet ma znaczenie ustrojowe.



Funkcje budżetu

o a) Polityczne funkcje budżetu – funkcja ustrojowa, jest to instrument zachowania władzy.
o b) Funkcja demokratyczna budżetu - społeczeństwo chce mieć wpływ na budżet - wpływ negatywny. Wszyscy

uważają budżet za cudze pieniądze, za pieniądze rządu, a to nieprawda, bo okradanie skarbu państwa, to okradanie
nas wszystkich.

o c) Kontrolna funkcja budżet: obserwujemy przepływy środków pieniężnych, które kieruje rząd (duża rola

Parlamentu i NIK w kontrolowaniu budżetem). (Zadłużenie Polski na tle Europejskim na tle przyzwoitym, co nie
znaczy że ta sytuacja jest dobra).



Definicja. Określenie budżetu - budżet państwa jest rocznym planem finansowym dochodów i wydatków państwa, oraz
przychodów i rozchodów ujętych w sposób szczegółowy w ustawie budżetowej opracowanej, uchwalanej, kontrolowanej wg
odrębnej procedury (swego czasu definicja normatywna).



Wydatki budżetu mają moc wiążąca w znaczeniu, że stanowią nieprzekraczalny limit, wydatki więc stanowią upoważnienie
administracji dla wykonawców budżetu, ale tylko do określonego limitu. Przekroczenie tego limitu stanowi naruszenie
prawa, za które ponosi się odpowiedzialność prawną.

Mateusz Popiel



Jest to plan, charakter prawny tego planu – budżet zarówno po stronie dochodów, jak i wydatków nie może stanowić
podstawy prawnej roszczeń państwa wobec osób trzecich, ani osób trzecich wobec państwa (Np. w budżecie jest
zapisana budowa stacji benzynowej koło Kampusu UJ– UJ nie może wystąpić z roszczeniem o budowę tej stacji).



Jest to plan finansowy: skoro jest to plan finansowy, to znaczy, że dotyczy działalności finansowej, a działalność finansowa
polega na czerpaniu i podziale środków pieniężnych. Budżet jest jednym z wielu planów finansowych, ale jest planem
zupełnie podstawowym. Budżet planem finansowym dochodów i wydatków, i wydatków od rozchodów.

Różnica między przychodem, a dochodem: przychód to wszystko to, co wpływa (jeśli od przychodu odejmiemy
koszty, to mamy dochód)

język potoczny, w prawie finansowym mają zupełnie inny zakres



Dochody budżetowe – pobierane w sposób bezzwrotny, w sposób definitywny. Podstawowe źródła tych dochodów, to
wpływy z danin publicznych (podatki, wpłaty, spłaty, wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych. Spośród danin
publicznych najbardziej wydajny jest VAT (podatek od towarów i usług, ponad połowę wpływów do budżetu, z punktu
widzenia budżetu to osoby, które najwięcej palą, piją i są uzależnione od gier hazardowych są najbardziej pożądanymi
obywatelami). Oprócz danin publicznych do dochodów zaliczamy te płynące z majątków (najem lokali). Dochody publiczne
to także, spadki, darowizny.



Przychody budżetu pochodzą z enumeratywnie wymienionych źródeł: emisja skarbowych papierów wartościowych,
zaciąganych pożyczek i kredytów, wpływy z prywatyzacji majątku państwowego. Przychody pozyskuje się w celu pokrycia
deficytu budżetowego (gdyby nie to, to można by było, a nawet trzeba by było z deficytu zrezygnować – są jednostki, w
których znajduje się nadwyżka, nie potrzebuje więc przychodów, bo nie ma co spłacać)



Zasada równowagi budżetu – zasada, wymóg, której nikt nie przestrzega



Wydatki państwa: to w szczególności wydatki bieżące [normalne funkcjonowanie jednostek organizacyjnych pańśtwa,
mogą przybrać różną postać – np wydatki inwestycyjne, wydatki o charakterze majątkowym (szersze niż pojęcie „wydatki
inwestycyjne”)].



Wydatki na obsługę długu publicznego



Rozchody budżetu: wydatki na wykupienie skarbowych papierów wartościowych, wydatki na spłatę zaiągniętych pożyczek
i kredytów, kwoty pożyczek udzielonych innym państwom (nasze pańśtwo co do zasady jest bogate – udzielamy
biedniejszym od nas, po to, aby kupili polskie towary im potrzebne – czołgi kupują biedne afrykańskie państwa).



Budżet ma formę ustawy – ustawy budżetowej – najbardziej specyficzna ustawa ze wszystkich istniejących w porządku
prawnym (bardzo specyficzna ustawa – ok. 30 różnic).

Prawo finansowe

Wykład 3 (17.10.11.)

Prof. dr hab. B. Brzeziński

- -

Charakterystyka ogólna prawa podatkowego

- -



W ramach UE ceł niema żadnych



Światowa Organizacja Handlu – dąży do zniesienia ceł



Podatek podstawowa formą gromadzenia dochodów państwa; podatek wymaga relacji pomiędzy jednostkami. Muszą istnieć
reguły pobierania podatków



Ustawa – społeczna zgoda na pobieranie podatków

- -

Gałęziowa koncepcja systemu prawa



Prawo podatkowe – odrębną gałęzią systemu prawa!



Argumenty normatywne i legislacyjne:

o Istnienie istotnych różnic w filozofii regulacji prawnej w porównaniu z innymi dziedzinami prawa – także

dotyczącymi finansów publicznych

Wyodrębnienie systemu źródeł prawa podatkowego

Mateusz Popiel

Wyodrębnienie części ogólnej prawa podatkowego

o Istnienie odrębnej procedury (podatkowej) [organ realizujący – organ administracji publicznej, a z drugiej strony

rozmaite podmioty – podatnicy – u nas jedna procedura administracyjna: KPA]

Istnienie wykształcenia własnego systemu instytucji prawnych. [Dział IV ordynacji podatkowej – odrębna procedura
podatkowa]

o Prawo finansowe ma własne instytucje prawne

 Przepisy ogólne – ordynacja podatkowa (pierwsza ordynacja podatkowa – Niemcy; najbardziej znany –

amerykański: swoje prawo podatkowe – federacja i poszczególne stany)

 Przepisy szczególne – poszczególne ustawy

- -

Prawo podatkowe – odrębną gałęzią systemu prawa...



Argumenty formalne i organizacyjne:

o Istnienie kodeksów podatkowych,
o Tradycje nazewnicze (Tax law, Steuerrecht),
o Funkcjonowanie międzynarodowych organizacji i stowarzyszeń zajmujących się badaniem prawa podatkowego,
o Odrębności powstające na tle potrzeb dydaktyki uniwersyteckiej (przedmioty wykładowe, podręczniki, nazwy

katedr etc.).

- -

Prawo podatkowe – odrębną gałęzią systemu prawa!



Ale jakie skutki praktyczne?

W zakresie legislacji – syndrom zamykania się systemu źródeł prawa...

II.

W zakresie stosowania prawa – dyrektywa prowadzenia interpretacji przepisów w ramach aktów należących do
danej gałęzi odrębna ustawa o podatku od gier losowych

a. Wykładnia systemowa – bierze się pod uwagę strukturę przepisów prawa

- -

Charakterystyka ogólna prawa podatkowego



Szeroki zakres podmiotowy stosunków podatkowych



Integracyjny charakter norm prawnych (zakłada, że przejmie część naszych dochodów)



Ścisły związek z gospodarką narodową (dochód powstający w gospodarce – państwo chce części tych dochodów przejąć na
wydatki zwane wydatkami budżetowymi, jeżeli państwo czerpie dochody, to są one wytwarzane przez gospodarkę –
odsysanie nadmiernych dochodów finansowych)



Znaczny wolumen aktorów normatywnych (kilkanaście ustaw podatkowych, kilkaset aktów wykonawczych, kilka tysięcy
uchwał rad gminnych dot. lokalnych podatków, ok. 80 umów międzynarodowych)



Zmienność regulacji prawnych w czasie



Immanentna sprzeczność interesu podatnika i administracji podatkowej



Tetyczny charakter stosunków prawnych (problem przy interpretacji przepisów prawnych; stosunki prawne tetyczne i
faktyczne. Stosunki w prawie rodzinnym i podatkowym; sędzia ma zastosować przepis z KRO – co będzie dla niego
pierwszą wskazówką? – wyobrażenie dobrze funkcjonującej rodziny)

- -

Źródła prawa podatkowego

Źródła prawa – składniki rzeczywistości społecznej, które zawierają określone dyrektywy postępowania (normy prawne), uznawane
za obowiązujące w danym państwie, przez to państwo tworzone i chronione.
W systemach prawa poszczególnych państw funkcjonują obok siebie różne rodzaje źródeł prawa: akty normatywne, umowy
międzynarodowe, precedensy, zwyczaje, doktryna itd.
Prawo podatkowe – oparte[ ...]

- -

a) struktura pionowa.
Determinowana jest istnieniem określonej hierarchii aktów normatywnych:



[Konstytucja RP],



Ustawy,



Rozporządzenia,

Mateusz Popiel



Uchwały rad gmin w sprawach podatkowych.

- -

Źródła prawa podatkowego.

Miejsce umów międzynarodowych w systemie prawa podatkowego?

Art. 91.
1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi
część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od
wydania ustawy.
2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli
ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową,
prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

- -

Źródła prawa podatkowego.

b) struktura pozioma
Determinowana jest funkcjami poszczególnych zespołów przepisów

1) Materialne prawo podatkowe – przepisy zawierające normy prawne, które w sposób pierwotny regulują prawa i obowiązki

podmiotów stosunków prawnych.

2) Proceduralne prawo podatkowe – przepisy regulujące zasady postępowania organów państwa (gminy), w których gestii leży

załatwienie spraw z zakresu opodatkowania.

3) Ustrojowe prawo podatkowe – przepisy dotyczące zasady ukształtowania systemu organów podatkowych państwa (gminy)

oraz ich wewnętrznej organizacji i funkcjonowania.

4) Prawo karne podatkowe – przepisy ustanawiają sankcję za opisane w ich hipotezach działania, będące naruszeniami

materialnego prawa podatkowego, bądź stwarzają mechanizm przymuszający do takich zachowań, które doprowadzą do
realizacji prawa materialnego, a niekiedy także sprawnej realizacji procedury [KKS].

- -

Źródła prawa podatkowego.

Zagadnienie kodyfikacji prawa podatkowego



Polska – brak kodeksu podatkowego



Kodeksy podatkowe – USA, Francja (2)



Codigo Tributario – ordynacja podatkowa!



Europa – rozpowszechniona tradycja ordynacji podatkowej (od Reichsabgabenordung – Niemcy 1919)



Ordynacja podatkowa – pozakodeksowa forma kodyfikacji prawa podatkowego. Polska – 1934, 1997.

- -

Związki prawa podatkowego z innymi dziedzinami prawa

Z prawem konstytucyjnym: prawo podatkowe wiąże to, że pobieranie podatków przez związki publicznoprawne jest ograniczeniem
konstytucyjnie chronionej wartości, jaką jest własność. Konstytucja określa zarówno zakres, jak i warunki tego ograniczenia.



Art. 84 Konstytucji RP:

Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, określonych w ustawie.

Stwarza tylko możliwość stworzenia podatków (a nie jest przepisem prawa podatkowego, podobnie jak art.
217 – który buduje tylko pewien standard legislacyjny)



Art. 217 Konstytucji RP:

Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów

opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów
zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.

[!] Przepisy te nie są przepisami prawa podatkowego, gdyż są źródłem prawa wyższego rzędu, stanowiąc prawną
podstawę nakładania obowiązków podatkowych (art. 84) i określając właściwe dla nich standardy legislacyjne (art.
217).



Te i inne przepisy (np. art. 2 Konstytucji RP) służą, jako standardy oceny prawa podatkowego, a ponadto są źródłem
dyrektyw interpretacyjnych ze względu na zasadę wykładni przepisów w zgodzie z konstytucją.

Prawo finansowe

Wykład 4 (24.10.11.)

prof. dr hab. B. Brzeziński

- -

Związki prawa podatkowego z innymi dziedzinami prawa

Z prawem administracyjnym prawo podatkowe łączy się na płaszczyźnie ustrojowej.
Ustrojowe prawo podatkowe, tj. Normy prawne określające organizację i zasady działania organów administracji podatkowej to
system wzorowany na rozwiązaniach spotykanych w innych działach administracji publicznej.

Mateusz Popiel

Pojęcia oraz schematy normatywne charakterystyczne dla prawa administracyjnego – organ administracji publicznej, urząd,
podporządkowanie, nadzór, regulamin itp.
Normy ustrojowego prawa podatkowego to także - ze względu na treść i charakter unormowań – normy prawa administracyjnego.

- -

Zagadnienie korzystania przez prawo podatkowe z zespołów regulacji podatkowo-prawnych:



Problem postępowania podatkowego (relacja do ogólnego postępowania administracyjnego),



Problem egzekucji należności podatkowej (relacja do przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji).

Stosowanie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji

- -

Związki prawa podatkowego z innymi dziedzinami prawa

Z prawem karnym prawo podatkowe wiąże się na płaszczyźnie realizacji obowiązków podatkowych. Tworzy ono system sankcji,
zapewniających w możliwie wysokim stopniu stosowanie się do norm prawa podatkowego przez ich adresatów.



Prawo podatkowe ma stosunkowo skromny zasób sankcji własnych.



Sankcje egzekucyjne, zawarte w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji odgrywają tu rolę, ale we
właściwym sobie zakresie.



Prawo karne (ultima ratio)!



Przepisy karne dotyczące podatków zawarte są w kodeksie karnym skarbowym z 1999 r.

- -

C.c. – prawo karne...
Norma sankcjonowana prawa podatkowego

H(p)  D(p)

Norma sankcjonująca prawa karnego skarbowego

H (k) [Hp  NDp]  D(k)

- -

Związki prawa podatkowego z innymi dziedzinami prawa

Z prawem cywilnym prawo podatkowe jest powiązane na różne sposoby.

a) Prawo podatkowe czyni przedmiotem opodatkowania określone zdarzenia, czy też stany, jaki zaistniały na gruncie prawa

cywilnego (zawarcie umowy, bycie właścicielem nieruchomości, wystawienie weksla itp.).

b) Prawo podatkowe odsyła do regulacji cywilnoprawnych (np. w zakresie odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania

podatkowe).

c) Prawo podatkowe ma instytucje, których funkcjonowanie nie jest możliwe bez sięgania do unormowań prawa cywilnego

(hipoteka przymusowa, zastaw skarbowy).

d) Prawo podatkowe operuje terminami z zakresu prawa cywilnego, samodzielnie nie definiując ich treści (osoba prawna) –

istnieje domniemanie tożsamości pojęć...

a. Prawo podatkowe prawem podwójnej wykładni – najpierw należy dokonać wykładni prawa podatkowego, a potem

… (sprzedałeś > zapłać podatek)

b. Terminy swoiście prawne > te terminy możemy użyć w prawie podatkowym, o ile nie są tam zdefiniowane w

znaczeniu jakie się pod nimi kryją

- -

Zakres stosunków podatkowo-prawnych



Zakres przedmiotowy – co jest ich treścią



Zakres podmiotowy – kto w nich uczestniczy?



Zakres czasowy – kiedy powstają/ wygasają?



Zakres przestrzenny – na jakim terytorium realizują sie...

- -

Zakres przedmiotowy stosunków prawno-podatkowych



Stosunki materialno-prawne:

o Podstawowe, związane z zapłatą podatku
o Instrumentalne, związane z organizacyjną sferę opodatkowania



Stosunki proceduralne:

o Związane z kontrolą podatkową i wymiarem podatku
o

Związane z egzekucją należności podatkowych

- -

Zakres podmiotowy stosunków prawno-podatkowych

System organów podatkowych państwa

Minister finansów

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Dyrektor Izby Skarbowej

Dyrektor Izby Celnej

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Naczelnik Urzędu Skarbowego

Naczelnik Urzędu Celnego

Mateusz Popiel



I instancja: naczelnicy urzędów skarbowych, bądź celnych



II instancja: dyrektorzy izby skarbowej i celnej



Organem nadrzędnym: minister finansów

o Dualizm: pion izb celnych i izb skarbowych. Organy celne są celnymi, ale dostały kompetencję do zarządzania

niektórymi podatkami (akcyzowym, od gier, od towarów i usług przywożonych z zagranicy)

o Nie jest to dobre rozwiązanie: stopień znajomości prawa jest tam bardzo niski

- -

Zakres podmiotowy stosunków prawno-podatkowych

System organów podatkowych samorządu terytorialnego (gminnego)

Samorządowe Kolegia Odwoławcze
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Wójt gminy (burmistrz, prezydent miasta)



Organy lokalne - udziały w podatkach, własne kompetencje podatkowe (wymierzanie podatków – podatek od nieruchomości,
podatek rolny, podatek leśny)

Dwuinstancyjność postępowań administracyjnych > dorobienie II instancji – SKO

Można wnieść odwołanie w wypadku podatków i opłat lokalnych do SKO (tylko wójt, burmistrz, prezydent > gdyż
tylko gminy mają własne podatki; powiatowym i wojewódzkim szczeblom samorządu nie przyznano żadnej
kompetencji podatkowej.

- -

Zakres podmiotowy stosunków prawno-podatkowych

Sądy administracyjne – kontrola decyzji podatkowych
[a) tylko ostateczne,

b) po wyczerpaniu toku instancji]

Naczelny Sąd Administracyjny
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Wojewódzki sąd administracyjny
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Organ podatkowy (decyzja ostateczna)

- -

Podatnik

Art. 7.Ordynacji podatkowej:
§ 1. Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy u staw podatkowych
obowiązkowi podatkowemu.



Podatnikiem ten, kogo wskazuje ustawa podatkowa (na kim ciąży obowiązek podatkowy)

w prawie cywilnym część ogólna

w prawie podatkowym – definicja z art. 7 niema praktycznego znaczenia

Art. 7.Ordynacji podatkowej:
§ 2. Ustawy podatkowe mogą ustanawiać podatnikami inne podmioty niż wymienione w § 1.



Podmiotowość w prawie podatkowym ustala się na podstawie poszczególnych ustaw (a nie ogólnie, jak w prawie cywilnym
– osoba prawna). O tym, kto jest podatnikiem dowiemy się analizując konkretną ustawę podatkową. Określa się nie na
poziomie całego systemu, ale na poziomie poszczególnych ustaw

- -

Płatnik podatku

Art. 8. Ordynacji podatkowej:
Płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego
do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.



Może nim być np. zakład pracy (w związku ze stosunkiem pracy – przepis ustawy o podatku dochodowym

zakład pracy);

notariusz przy przeniesieniu aktem notarialnym własności nieruchomości (on obliczy podatek i uzależni sporządzenie aktu
od uiszczenia podatku) – podstawą obliczenia – wartość nieruchomości



Płatnikiem od podatków cudzych



Podatnikiem od podatków swoich



Podatki w samorządach – inkasent podatków

- -

Inkasent podatku

Mateusz Popiel

Art. 9.
Inkasentem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia
go we właściwym terminie organowi podatkowemu.



Nie obliczają podatku, tylko pobierają (np. sołtys pobierający ratę podatku rolnego – otrzymuje od gminy zestaw podatników
i kwoty do poboru)



Typowy inkasent – sołtys; wójt mógłby teoretycznie, gdyby rada gminy go wyznaczyła.



Ustawa mówi, że inkasent nie oblicza podatku, niekiedy jest to jednak konieczne (bez obliczenia nie można pobrać opłaty
targowej – wysokość uzależniona od zajętej powierzchni targowiska > inkasent musi dokonać obliczenia)

- -

Następca prawny podatnika

Podmiot, który z mocy prawa przejmuje prawa i obowiązki podatnika:



Spadkobierca podatnika



Jednostka organizacyjna powstałą w drodze przekształcenia innej jednostki (jednostek) będącej podatnikiem

- -

Osoba trzecia

Podmiot, o którego odpowiedzialności za zobowiązania (zalęgłość podatkową) podatnika orzekł organ podatkowy.



Rozdział 15, dział III ordynacji podatkowej

Prawo finansowe

Wykład 5 (7.11.11.)

dr. P. Kryczko



Budżet- plan, ustawa, obejmuje dochody i wydatki, przychody i rozchody.

o Czym różnią się przychody od rozchodów i wydatki od rozchodów?



Roczność budżetu

- budżet zawsze planem na rok kalendarzowy (rok budżetowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym) –

bez względu na datę uchwalenia ustawa budżetowa obowiązuje od 1.01 do 31.12. Ustawa uchwalona w czerwcu
obowiązywała raz wstecz od 1.01. Nawet prowizorium budżetowe – ustawa budżetowa obejmuje okres od 1.01 do 31.12.



Wieloletni plan finansowy – instytucja uregulowana ustawą o finansach publicznych – na okres 4 letni. I okres – 2010 –
2013. W każdym kolejnym roku podejmowana jest uchwała o aktualizacji tego planu. Obejmuje ona kolejne 3 lata.
Aktualizacja dokonana w 2011 powoduje, że mamy plan finansowy na lata 2011-2014 i w każdym kolejnym roku będziemy
dodawali kolejny rok obowiązywania wieloletniego planu finansowego.

Wieloletni plan ma formę uchwały RM, jest publikowany w Monitorze Polskim.

Określa poziom deficytu budżetowego – wiążące przy opracowywaniu projektów ustawy budżetowej na kolejne lata

 Nie można uchwalić budżetu o niższym deficycie, niż określonym w wieloletnim planie finansowym.

(Uchwała RM (wieloletni plan finansowy) – zabrania uchwalić Sejmowi budżetu (ustawy) o niższym
deficycie)

o Wg planu deficyt będzie się radykalnie zmniejszał: obecnie 40 mld, a w 2014 – 28 mld (faktyczny deficyt wynosi 55

mld)

Wyjątkowość ustawy budżetowej

1. Zadania określone w takiej ustawie można wykonać jednokrotnie.
2. Nie może być podstawą roszczeń (skarbu państwa wobec osób trzecich, ani osób trzecich wobec skarbu państwa)
3. Przyjmowana jest w szczególnym trybie (osobny wykład) – wiele odrębności w stosunku do każdej innej ustawy: posłowie

ograniczeni są w prawie do dokonywania zmian w projekcie przedstawionym przez RM.

4. Nie może zmieniać innych ustaw – jest bowiem aktem prawnym obowiązującym jedynie przez rok – nie wprowadza się

zmian na jeden rok w innych ustawach. Wyjątek: ustawa budżetowa może zmienić przeznaczenie funduszu celowego – jest
to zmiana na dany rok

5. Dochody stanowią prognozę, wydatki – nieprzekraczalny limit
6. Możliwość dokonywania w niej zmian, bez konieczności uchwalania ustawy o zmianie ustawy budżetowej – tych zmian

mogą dokonywać organy wykonawcze w zakresie określonym w ustawie o finansach publicznych (np. minister, lub
wojewoda może zmienić i jest to prawnie dopuszczalne).

Geneza instytucji budżetu



1688 – I budżet w Anglii – upoważnienie króla do pobierania dochodów, a także „wyrażam zgodę abyś je przeznaczył na
określone zadanie”.

Mateusz Popiel



Bzdura, że II budżet powstał w Polsce w 1768 – zestawienie dochodów i wydatków zwyczajnych i nadzwyczajnych (to miało
miejsce, tyle że to było jednorazowe wydarzenie)



Kolejny - USA (1791)



Francja (1812), Prusy (1848); Rosja (1912) – instytucja związana z rozwojem parlamentaryzmu

Kształt budżetu



Podatek od towarów i usług

środki w budżecie (pieniądze w budżecie – to nasze pieniądze)



Wykonywanie przez państwo funkcji gospodarczych – przestało być stróżem nocnym i czuje się odpowiedzialnym za stan
gospodarki



Rozwój międzynarodowych funkcji państwa

Funkcje budżetu

a) Ekonomiczne:

1. Redystrybucyjna (redystrybucja dochodu narodowego) – funkcja Janosika – jednym się zabiera, aby dać innym
2. Alokacyjna: alokacja/przemieszczanie dóbr publicznych, których nie można urynkowić, których nie można

sprzedać, a które trzeba wykonać (np. inwestujemy w naukę – inwestujemy spore środki w celu rozwoju nauki, po to
aby nasze państwo mogło się szybciej rozwinąć, tego rozwoju nie możemy kupić, musimy na ten rozwój wyłożyć
środki).

3. Stabilizacyjna: wykorzystanie budżetu do wyrównanie wahań koniunkturalnych
4. Stymulacyjna: poprzez budżet można zachęcać bądź zniechęcać określone grupy do takich, czy innych zachowań

(jeśli wprowadzamy ulgi, zwolnienia, to w celu by zachęcić do korzystania z tych ulg; a jeśli stosujemy podwyżki
stawek podatkowych, to w celu, aby czegoś nei czynić – nie palić)

b) Polityczne:

1. Ustrojowa: budżet instrumentem zachowania ustroju społeczno – gospodarczego. Politycy rwą się do władzy po, to

aby decydować o budżecie – dzięki temu są w stanie utrzymać ustrój społeczno gospodarczy obywateli, którzy z
wdzięczności będą ich ponownie wybierali [debata budżetowa - na niskim poziomie]

2. Demokratyczna: Powinien spełnić oczekiwania obywateli
3. Kontrolna: w oparciu o obserwacje budżetu możemy sobie wyrobić zdanie o stanie finansów i możemy je

kontrolować (NIK – corocznie sporządza sprawozdanie z oceny wykonania budżetu – NIK formułuje dziesiątki
istotnych zaleceń, ale nikogo to nie obchodzi)

Zasady budżetowe



Postulaty nauki (wywodzą się z doktryny), wymogi, jakie nauka stawia konstrukcji budżetu. Dzięki tym zasadom opisujemy
jego istotę i jego funkcję. Niektóre z nich maja normatywne odniesienie

1. Zasada zupełności budżetu

a. W znaczeniu pierwotnym (dzisiaj już nieobowiązującym): wyraża wymóg, aby dochody i wydatki wszystkich

państwowych jednostek organizacyjnych objęte były budżetem w pełnej wysokości. Dochody i wydatki są objęte
budżetem w pełnej wysokości, jeżeli wpływają podatki, a wydatki są z tego realizowane (wtedy jak te dochody
wpłyną, to parlament uchwalając ustawę będzie w stanie kontrolować poziom przychodów i wydatków wszystkich
jednostek organizacyjnych).

Nie wytrzymało to próby czasu z powodu braku gospodarności. Przypomina relacje z

rodzicami (jeżeli mamy jakieś środki, to nie odprowadzamy je do budżetu domowego).

b. Obecnie zasada zupełności wyraża wymóg, aby dochody i wydatki wszystkich państwowych jednostek

organizacyjnych znalazły swój wyraz w budżecie:

i. W sposób bezpośredni – objęte są budżetem

ii. Znajdują swój wyraz w sposób pośredni – poprzez rozliczenie wyniku finansowego danej jednostki z

budżetu

Rodzaje państwowych jednostek organizacyjnych

A. Których forma organizacyjna, gospodarka finansowa uregulowana jest w ustawie o finansach publicznych

a. Jednostki budżetowe
b. Agencje wykonawcze
c. Instytucje gospodarki budżetowej
d. Państwowe fundusze celowe
e. Państwowe jednostki organizacyjne

i. Na szczeblu samorządowym: jednostki budżetowe – komunalne jednostki budżetowe

ii. Samorządowy zakład budżetowy

Mateusz Popiel

B. Takie, które tworzone są na podstawie odrębnych ustaw określających zasady gospodarki tych jednostek. (UJ jednostką

sektora finansów publicznych, której gospodarkę finansową reguluje ustawa o szkolnictwie wyższym, więc nie odnosimy do
niej wszystkich przepisów ustawy o finansach publicznych).

a. Jednostki budżetowe nie posiadają osobowości Prawnej
b. Tworzone są przez ministrów, wojewodów, kierowników urzędów centralnych
c. Samorządowe jednostki tworzone są przez organ stanowiący te jednostki. Organ tworzący taką jednostkę wyposaża

je w mienie, które oddawane jest jednostce budżetowej w zarząd.

d. Jednostka działa na podstawie statutu nadanego przez organ który ją utworzył
e. Jednostki budżetowe są tworzone w sferze działalności niematerialnej państwa, w której świadczenia wykonywane

są co do zasady nieodpłatnie

Jednostki budżetowe powiązane są z budżetem metodą budżetowania brutto – jeśli jednostka uzyskuje przychody
musi odprowadzić je do budżetu. Każdy wydatek takiej jednostki jest zarazem wydatkiem budżetu. Wydatki
jednostki objęte są w pewnym zakresie budżetem. Jednostka więc niema uprawnienia do pokrywania wydatków z
osiąganych przychodów. Musi te przychody, dochody odprowadzić do budżetu – metoda budżetowania brutto

i. Jednostki budżetowe: Szkoła podstawowa, Gimnazjum, Liceum, Uniwersytet – odrębna jednostka

państwowa, Sąd, więzienie, Urząd, Służby specjalne, Wojsko, Szpital.



Formy

o Agencja wykonawcza - posiada osobowość prawną pochodząca z ustawy – agencje można utworzyć tylko w

ustawie. Agencja wykonawcza może być tworzona tylko w sferze działalności niematerialnej. Musi zarobić na
siebie – musi wygospodarować nadwyżkę. Jest powiązania z budżetem metodą budżetowania netto (agencja ma
prawo pokrywania własnych wydatków z osiąganych przychodów i rozliczania z budżetem osiągniętej nadwyżki
przychodów nad osiąganymi zyskami. Jeśli agencja osiągnie nadwyżkę – uiszcza podatek dochodowy od osób
prawnych. A pozostałą część nadwyżki odprowadza do budżetu. Ma obowiązek odprowadzenia całej nadwyżki do
budżetu.

o Rada ministrów w formie uchwały może zgodzić się na nie – wpłacenie nadwyżki (wyjątkowa sytuacja – kiedy

agencja będzie musiała przeprowadzić jakąś inwestycję i ta inwestycja przyniesie w przyszłości zwiększenie
wpływów do budżetu).

o Mimo, iż jest osobą prawną – w zakresie gospodarki finansowej nie jest samodzielna. Działa w oparciu o plan

finansowy – musi być zatwierdzony przez organ sprawujący nadzór nad agencją. Ustawa o utworzeniu Agencji
wskazuje organ, który pełni funkcję organu założycielskiego, nadzorczego dla każdej z agencji.

o Plan po zatwierdzeniu przez właściwego ministra jest przekazywany ministrowi finansów > następnie plan jest

zamieszczany w załączniku do ustawy budżetowej – także parlament kontroluje gospodarkę finansową agencji
wykonawczej.



Instytucja gospodarki budżetowej

o Posiada osobowość prawną, ale tą osobowość nabyła z chwilą wpisu do KRS
o Może utworzyć minister, za zgodą RM
o Odpłatnie wykonuje swoje zadania
o Działa na podstawie statutu nadanego przez organ założycielski
o Posiada fundusz, na którym odzwierciedlony jest majątek przekazany przez organ założycielski
o

Jeśli osiąga zysk – uiszcza podatek dochodowy od osób prawnych, a pozostałą część zysku, który ulega podziałowi
(między tą instytucję, a budżet) – zwiększy fundusz, powiększa majątek instytucji

 Formy wprowadzone 1.01.2010 r. – wymyślone przez Zytę Gilowską i wykorzystane przez PO. Miało to na

celu konsolidacje wydatków publicznych – zwiększenie nad nimi kontroli.

Prawo finansowe

Wykład 6 (14.11.11.)



Kryterium rozróżnienia państwowych jednostek organizacyjnych - sposób powiązania z budżetem:

Budżetowanie brutto

a. Dana jednostka organizacyjna ma obowiązek odprowadzić całość swoich przychodów do budżetu, a wszystkie jej

wydatki są finansowane bezpośrednio z budżetu

Mateusz Popiel

Budżetowanie netto

a. Dana jednostka ma obowiązek pokrywania kosztów z uzyskiwanych przychodów, zaś z budżetem rozlicza się

wynikiem swojej działalności. Nadwyżkę odprowadza do budżetu. A jeśli uzyskiwane przychody nie wystarczają, to
dana jednostka uzyskuje dotacje, która pokrywa koszty jej działalności (Samorządowy Zakład Budżetowy … -
znajdują pośrednio wyraz w budżecie, a jednostki organizacyjnej bezpośrednio)

b. Aby dochody wszystkich jednostek znalazły wyraz w budżecie w sposób bezpośredni, lub pośredni (agencje

wykonawcze, instytucji gospodarki budżetowej)

c. Na szczeblu samorządowym: nie funkcjonują ani agencje wykonawcze, ani instytucje gospodarki budżetowej >

zakłady budżetowe (tworzone są przez organy stanowiące i mogą być tworzone tylko w zakresie zadań
enumeratywnie wyliczonej w ustawie. Samorząd nie ma swobody ustanowienia zakładu budżetowego – może być
utworzony tylko w takim zakresie, jaki został określony w ustawie. Np. Zarząd Cmentarzy Komunalnych (zadania
w zakresie cmentarzy)

spora nadwyżka z opłat.

d. Samorządowy zakład – transport zbiorowy, drogi, ulice, mosty – prowadzona przez samorządy w formie zakładów

budżetowych. Dotacja dla zakładu budżetowego nie może przekroczyć 50% jego wydatków – a jeżeli tak, powinien
być przekształcony w jednostkę budżetową (likwidacja). Kraków – transport: spółka miejska – MPK. Samorządowy
zakład budżetowy nie posiada osobowości prawnej.

e. Metoda budżetowania brutto – jest bardzo nieefektywna, kłóci się z zasadą gospodarności

forma uelastycznienia -

rachunek dochodów własnych

jednostki budżetowe mogą dochody z enumeratywnie wyszczególnionych źródeł

przeznaczyć na wskazane cele, nie muszą więc środków odprowadzać do budżetu – mogą być jedynie przeznaczone
na wskazane przez ustawodawca zadania/ cele. Np. RIO – odpłatne szkolenia – płacą za to gminy; RIO ma dochody
i może je przeznaczać na organizowanie takich szkoleń; albo np. Kancelaria Premiera posiada ośrodek
wypoczynkowy – ktoś korzysta odpłatnie – środki uzyskane będą bezpośrednio przeznaczone na finansowanie
działalności takiego ośrodka.



Państwowy fundusz celowy

Kolejny wyjątek od zasady zupełności budżetu

Jednostka organizacyjna sektora finansów publicznych.

Wygodna forma prowadzenia gospodarki finansowej dla wysokich urzędników > środki nie wygasają z upływem
roku – przechodzą na lata następne (a co do zasady wszystkie inne wygasa jaz upływem roku)

Może być utworzony wyłącznie w drodze ustawy

Nie może posiadać osobowości prawnej – nie może być odrębną osobą państwową – ustawa o utworzeniu funduszu
musi wskazywać dysponenta funduszu – organ administracji publicznej (z reguły minister)

Ustawa o utworzeniu funduszu musi określać jego przeznaczenie

Musi wskazywać także źródła jego tworzenia – dochody publiczne, które nie trafią do budżetu państwa, ale na
rachunek funduszu celowego; wydatki funduszu należy uznać za wydatki publiczne > fundusz celowy narusza
zasadę zupełności budżetu. Najbardziej znanym funduszem w Polsce: Fundusz Obsługi Zadłużenia Zagranicznego
(FOZZ) – wyprowadzenie milionów złotych (ukradli na tyle dużo, że stać ich na skuteczne ukrywanie się przed
wymiarem sprawiedliwości)

 Polska była krajem niezwykle zadłużonym. Wierzyciele sprzedawali te długi poniżej wartości nominalnej.
 Trzeba było to robić przez podstawione firmy, gdzie transferowano to za miliony dolarów – część długu

skupili, ale równie wiele ukradli – nie można było prowadzić księgowości nielegalnych działań

o Ustawa o grach hazardowych - trzy fundusze celowe:

 Dopłata przekazywana na fundusze (ukryty podatek od gier, nie trafia do budżetu)

Fundusz rozwoju

Kultury Fizycznej;

 Fundusz Rozwoju Kultury;
 Fundusz Rozwiązywania Problemów Hazardowych

o Fundusze celowe – wyjątkiem od zasady zupełności

Mateusz Popiel

o Gospodarka funduszami celowymi podlega kontroli parlamentu. Plany funduszy celowych (plany finansowe) muszą

zostać ujęte w załączniku do ustawy budżetowej. Opinia publiczna ma dostęp do tego, co dzieje się w ramach
gospodarki Funduszami celowymi. Ustawa budżetowa może zmienić przeznaczenie Funduszu Celowego.

Zasada jedności budżetu

A. Zasada jedności formalnej budżetu

a. Wymóg, aby wszystkie dochody i wydatki państwa ujęte zostały w jednym akcie prawnym

ta zasada jest w Polsce

przestrzegana.

B. Zasada jedności materialnej budżetu:

a. Zwana także zasadą nie-funduszowania. Wyraża wymóg, aby dochody z określonych źródeł, nie były powiązane,

nie były przeznaczone i imiennie oznaczonych wydatków.

b. Wyjątki: Dotyczą wydatków finansowanych ze środków zagranicznych

jeśli UE daje pieniądze, to daje na

konkretne zadanie. Dostajemy kredyty na konkretne przedsięwzięcia. Np. od krajów nadbałtyckich na oczyszczanie
Bałtyku

Zasada szczegółowości budżetu

A. Należy wiązać z zasadą jawności finansów publicznych (zasada normatywna – ustawodawca gwarantuje jawność finansów

publicznych – aspekt formalny – możliwość dostępu do informacji. Wszystkie dokumenty są jawne i dostępne. Aspekt
materialny – zasady zrozumiałe dla przeciętnego obywatela (temu służy zasadzie szczegółowości budżetu)

a. Wymóg, aby wszelkie zadania budżetowe zarówno po stronie dochodów, jak i po stronie wydatków określone

zostały z optymalną szczegółowością (nie powinna być ona zbyt mała, gdyż wtedy pozbawiałaby parlament funkcji
kontrolnej)

Sformułowanie optymalna oznacza, że szczegółowość nie może być zbyt małą ani nie może być zbyt duża

Instrumentem nadającym optymalna szczegółowość – klasyfikacja budżetowa (wielostopniowy, uporządkowany
wg określonych kryteriów, układ zadań budżetowych). Zbudowana z podziałek:

 Kryterium podmiotowe: wskazuje adresata zadania (tego, kto ma dane zadanie wykonać)
 Kryterium przedmiotowe: wskazuje rodzaj zadania do wykonania
 Kryterium mieszane: podziałka wyróżniona bądź w oparciu o kryterium podmiotowe bądź przedmiotowe

(niema podziałek opartych o obydwa)



Ogólna kwota wydatków budżetowych



Części – około 100 (wyodrębniono w oparciu o kryterium podmiotowe – minister, wojewoda)



Dział – w oparciu o kryterium przedmiotowe – podstawowe dziedziny działalności państwa (szkolnictwo wyższe, transport,
przetwórstwo, obrona narodowa, administracja)



Rozdziały - w oparciu o kryterium mieszane, ale niektóre także w oparciu o kryterium podmiotowe (działalność dydaktyczna;
pomoc materialna dla studentów i doktorantów)



Paragraf – wynagrodzenie



Spora swoboda, co do realizacji zadań > wynagrodzenia dla pracowników UJ:

o Minimalna i maksymalna kwota
o

Podział rektora wg obiektywnego klucza

Dziekani decydują dla wynagrodzenia poszczególnych pracowników

 Wynagrodzenie profesora wydziału prawa jest 1,5 razy wyższe – wynik samodzielności w ramach

uniwersytetu

 WPiA: inni pracownicy, niż profesorowie mają minimalne płace. Inne wydziały – pracownicy opłacani

proporcjonalnie, wiedząc, że nie mogą inaczej „dorobić” (na wynagrodzenie skarżą się wszyscy, oprócz
WPiA, gdzie zarabiają najmniej – dorabiają poza)

Mateusz Popiel



Sejm uchwalając budżet uwzględnia w nim części działy i rozdziały, nie uwzględnia paragrafów, gdyż budżet przestałby być
przejrzysty > paragrafy wprowadzają w swoich planach finansowych wszystkie jednostki wykonujące budżet



Budżety samorządowe mają prostsza klasyfikacje – nie występują w budżetach samorządowych części



Rezerwa budżetowa

(wyjątek od zasady szczegółowości)

Rezerwa ogólna: jedna rezerwa. Rezerwa na wydatki nieprzewidziane i ta rezerwa ma charakter obligatoryjny –
musi być utworzona zarówno w budżecie państwa, jak i budżecie samorządowym

Dysponuje nią Rada Ministrów. Rada Ministrów w formie rozporządzenia upoważniła premiera do dysponowania
tą rezerwą do wysokości 5 mln zł jednorazowo, a ministra finansów jednorazowo do kwoty 1 mln zł.

W budżecie samorządowym, nie może być niższa, niż 1/10 % wydatków i nie może być wyższa, niż 1%
planowanych wydatków. O wykorzystaniu rezerwy decyduje organ wykonawczy

o Rezerwy celowe: Duża liczba (klika, kilkanaście). Mają charakter fakultatywny, ale w praktyce są tworzone. Kwoty

ujęte w odrębnych częściach budżetu o niesprecyzowanym przeznaczeniu. Kwoty, które będą użyte w trakcie
wykonywania budżetu. Ustawodawca określił maksymalną wysokość rezerwy w budżecie państwa – nie może być
wyższa, niż 2/10 % planowanych wydatków budżetu (2/10 z 300 mld)

 Wskazują przeznaczenie w sposób generalny, ogólny (np. rezerwa na subwencje ogólna dla jednostek

samorządu terytorialnego)

 Suma rezerw celowych nie może przekroczyć 5% wydatków budżetu (dot. budżetu państwa i budżetów

samorządowych.

 Rezerwami celowymi w budżecie państwa w większości dysponuje minister finansów, a w budżetach

samorządowych – organ wykonawczy



Rezerwy budżetowe nadają budżetowi elastyczności – element budowy, dzięki któremu wykonanie budżetu można
dostosować do zmieniającej się rzeczywistości. Rezerwa mieści się w budżecie po stronie wydatków.



Rezerwy budżetowe wykorzystuje się w trybie przeniesień wydatków budżetowych.

Prawo finansowe

Wykład 7 (21.11.11.)

prof. dr hab. B. Brzeziński

- -

System prawa podatkowego

- -

System podatkowy



System podatkowy – ogół podatków i opłat obowiązujących w danym państwie i danym czasie



System danin publicznych – ogół podatków i innych danin publicznych…



Inne – opłaty, cła, kary pieniężne, składki na ubezpieczenia społeczne etc. (z budżetu dokonuje się wydatki na różne cele – z
budżetu finansuje się wszystko)

- -

Przyczyny zróżnicowania systemów podatkowych



Historyczne



Społeczno-polityczne



Fiskalne



Wynikające z poziomu rozwoju kraju

o Niski poziom rozwoju gospodarczego – podatki pośrednie



Wynikające ze zobowiązań międzynarodowych

- -

Podatek – pojęcie

Art. 6 Ordynacji podatkowej
Podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa,
województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej.
Definicja ustawowa – pochodną definicji doktrynalnych.

- -



Podatek - etymologia wg prof. Czumu z Uniwersytetu Lubelskiego

o Darowizna z elementem honorowym, darowizna z elementem przymusu, trybut,
o

Świadczenie nieodpłatne - płacący nie dostaje żadnego ekwiwalentu za to, że zapłacił

- -

Podatek

Mateusz Popiel



Czasem podkreśla się w nauce ekonomii, że może być jakaś odpłata pośrednia, np. to, na co państwo pieniądze z podatków
przeznacza



Jest to świadczenie pieniężne, ale w historii miało postać usług lub towarów ( np. zboże w starożytnym Egipcie )



Podatek jest wymierzany na pewno w pieniądzu, nie ma innych podatków niż podatki pieniężne



Obowiązek płacenia podatku na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu, gminy (wg profesora: płacimy na rzecz
państwa, które ma imperium, zaś Skarb Państwa ma charakter dominium, jest pojęciem cywilnoprawnym )

- -



Kategorie, które mogą być beneficjentami podatków: państwo, województwo, powiat, gmina



Współcześnie tylko 2 beneficjentów: państwo i gmina



Nie ma obecnie podatków, których beneficjentami są województwa i powiaty



Bo ordynacja podatkowa została uchwalona w 1997 r., weszła w życie w 1998 r.

- -



Cechy podatku (poglądy doktryny):

Pieniężny charakter podatku (współcześnie)

o Publicznoprawny charakter (imperium...)
o Przymusowość
o Bezzwrotność
o Nieodpłatność
o Ustawowy charakter - nie ma innego podatku oprócz tego, który nakłada ustawa
o

Przewłaszczenie - zmiana właściciela środków pieniężnych, nie jest cechą immanentną podatku; niektórzy twierdzą,
że ono wcale nie musi wystąpić

Ogólny charakter - w teorii często mówi się, że podatkiem może być tylko taka danina publiczna, która wpływa do
budżetu i która nie jest przeznaczana na cel publiczny

- -



XII wiek: pogląd, że opodatkowani powinni mieć wpływ na nakładanie na nich podatków



Wielka Karta Swobód 1215 r.: opodatkowani mają mieć wpływ na nakładanie na nich podatków

- -

Rodzaje podatków - klasyfikacje

1. Dochodowe (przychodowe), majątkowe i konsumpcyjne

a. Osiągamy dochody - mogą one być opodatkowane podatkiem dochodowym
b. Płacimy za towar 100 - a na ów towar jest nałożony podatek VAT i akcyza i sprzedawcy zostaje 20

2. Bezpośrednie i pośrednie

a. Kilka klasyfikacji

i. Bezpośrednie - te, których źródło - czyli ten element majątkowy, z którego podatek jest czerpany

odpowiada przedmiotowi opodatkowania, np. podatek dochodowy, bo osiągamy dochód - jest to podatek
bezpośredni, bo trafia wprost w to, co zarobiliśmy, dostaliśmy, mieliśmy

ii. Bezpośrednie - bezpośrednio dotyczą dochodów

iii. Pośrednie - wszystkie inne

3. Ogólne i celowe

a. Ogólne - podatek trafiający do budżetu
b. Celowe - trafiają do funduszu celowego
c. Jest jeszcze konstrukcja mieszana - środki z konkretnego podatku trafiają do budżetu państwa, ale mogą być

przeznaczone tylko na konkretny cel

4. Przerzucalne i nieprzerzucane

a. Przerzucam podatek na moich klientów, bo mam droższą cenę danego towaru, czy usługi i oni pokrywają, np. VAT

- przerzucenie na konsumentów

b. Najłatwiej przerzucić podatek konsumpcyjny, związany z usługami, a najtrudniej przerzucić podatek dochodowy
c. Niektórzy twierdzą, że każdy podatek można przerzucić, jest to uzależnione od elastyczności popytu i podaży -

czym są one bardziej elastyczne, tym większa możliwość przerzucenia podatku

d. Podatek ma być neutralny dla opodatkowanego - tzn. jeżeli podnoszą VAT to stratny ma być nie usługodawca, tylko

konsument, biorca

5. Nominalne i realne (dot. majątkowych)

a. Nominalne - ich wysokość odpowiada możliwości uzyskiwania dochodów z danego majątku
b. Realne - ich wysokość jest większa, niż możliwość osiągnięcia dochodów z danego majątku – można go pobrać

jednorazowo, ale nie może on obowiązywać stale, bo zniszczyłby majątek

- -

Elementy konstrukcji podatku



Elementy konieczne:

o Podatnik

Mateusz Popiel

o Przedmiot podatku
o

Zasady zapłaty

 i najczęściej:

o Podstawa opodatkowania
o Stawki podatkowe

 Podatek zryczałtowany - karta podatkowa. Jego cechą charakterystyczną jest to, że kwoty podatku są

podane ściśle w ustawie, w załączniku do ustawy



Elementy akcydentalne = dodatkowe, uboczne:

o Zwolnienia podatkowe
o Ulgi podatkowe
o

Zwyżki podatkowe - bywają niekiedy sankcjami

 Sankcja nakazująca płacenie 500 % kwoty, która została źle ujęta w księgach podatkowych, potem 300 %,

100 %, 30 %, w końcu zniesione w ogóle

- -

Podatnik



Definicja ustawowa: art. 7 Ordynacji ppodatkowej.: podmiot, na którym ciąży obowiązek podatkowy [zazwyczaj, ale
niekoniecznie, zobowiązany do zapłaty podatku]



Ale - podmiotowość podatkowo-prawna na poziomie poszczególnych podatków !



W prawie podatkowym w przeciwieństwie do prawa cywilnego podmiotowość prawną determinują przepisy poszczególnych
podatków.



O tym, kto jest podatnikiem decyduje konkretna ustawa podatkowa.



Jest podmiotowość poszczególnych podatków. Nie ma podmiotowości ogólnej wszystkich podatków.

- -

Elementy konstrukcji

(definicja krakowskiego prof. UJ z lat 60 i 70 - Karola Ostrowskiego)



Przedmiot podatku -sytuacja faktyczna lub prawna, której zaistnienie powoduje konieczność zapłaty podatku. Przykłady:
osiągnięcie dochodu, sprzedaż rzeczy, bycie właścicielem nieruchomości, posiadanie środka transportowego.

Prawo finansowe

Wykład 8 (28.11.11.)

dr P. Kryczko

Zasada równowagi budżetowej



Wyprowadzana z bilansowej formy budżetu



Wyraża ona wymóg, aby wydatki znalazły pokrycie w dochodach;



Dzieje się tak w dwóch sytuacjach:

Nadwyżka – dochody wyższe od wydatków

równowaga w szerokim ujęciu

Równowaga ścisła – dochody równe wydatkom



Równowaga w planowaniu budżetu



Równowaga w wykonywaniu budżetu



Równowaga po zakończeniu roku, gdy znamy dokładne wyniki wykonania budżetu – równowaga w fazie zamknięcia
budżetu



Dziś: równowaga na etapie planowania – uchwalania ustawy budżetowej



Brak równowagi może sprzyjać rozwojowi gospodarczemu - zadłużając się uzyskuje środki, dzięki którym pobudza rozwój
gospodarczy

o Teoria cyklicznego deficytu – sytuacja taka mało szkodliwa w porównaniu z korzyściami płynącymi z rozwoju

gospodarczego. Generuje jednak niezwykłe koszty obsługi kredytu

Teoria ciągłego deficytu - dopuszczalny wtedy, gdy państwo walczy z kryzysem, dopuszczalny, aby ograniczyć
skutki kryzysu i jemu przeciwdziała > teoria w dłuższej perspektywie szkodliwa - po kryzysie poszczególne państwa
nie były w stanie wyjść z zadłużenia

o Obecnie: deficyt budżetowy jest ślepą uliczką. Teoria impasu budżetowego – deficyt nie powinien mieć miejsca, a

jeśli już w niewielkich rozmiarach na zasadzie wyjątku

 Jedyne państwo bez długu (2010) – Libia (Kadafiego)
 Hong Kong – 1%
 Estonia – 6% PKB



Co by było gdyby w Polsce wystąpiła nadwyżka budżetowa?

Mateusz Popiel

o Przyczyny – jak do tego doszło (mogłoby dojść):

 Fiskalizm – podwyższenie podatków i innych obciążeń fiskalnych i zwiększenie dochodów państwa
 Nie realizowanie zadań – nie wydawanie (nie płacenie emerytur)
 Rezygnacja z armii
 Likwidacja więzień



Jeżeli następuje nadwyżka – prowadzi się działalność w sposób oszczędny. Ci, którzy uzyskują dochody dokonują mniejsze
próby ściągania należności. Nadwyżka nie jest potrzebna, może nie wystąpić, byleby deficyt był niewielki. Stan pewnego
braku – stan korzystny.

 Deficyt w budżecie państwa obecnie występujący:

o Art. 1 - 40 mld (planowany)
o

Budżet środków europejskich – 15 mld zł

Łącznie – 56 mld zł, przy dochodach 275 mld zł

 Zasada równowagi budżetowej nie jest przestrzegana

Aby pokryć deficyt państwo potrzebuje 402 mld zł > 346 mld zł musimy oddać wierzycielom (na spłatę
zaciągniętych pożyczek i kredytów > problem zadłużania państwa (402 mld – więcej niż same dochody)

 Źródła:

o Krajowe
o Zagraniczne
o

Przejściowe

Dominujące – prawny obowiązek zwrotów (papiery wartościowe) – pozyskujemy środki, ale musimy je zwrócić
wraz z wynagrodzeniem

o Definitywne/dominujące – wpływy z prywatyzacji; nie wiążą się z obowiązkiem jakiegokolwiek zwrotu; nie

stanowią dochodu, lecz przychód. Są przeznaczane na pokrycie długu.

 Wpływy z prywatyzacji, to nie jest stałe źródło z którego będziemy czerpać
 Wpływy z prywatyzacji służą nie tylko pokryciu długu z budżetu – przeznaczane są także na zaspokajanie

innych potrzeb publicznych, państwowych, w szczególności na gwarancje funkcjonowania systemu
ubezpieczeń społecznych

 W 2011 planowaliśmy 15 mld wpływów z prywatyzacji – o 12 mld za mało w stosunku do potrzeb

Przejściowe:

 Emisja skarbowych papierów wartościowych



Skarb państwa stwierdza, że jest dłużnikiem i zobowiązuje się do spełnienia świadczenia
pieniężnego, lub niepieniężnego



Może emitować wyłącznie Minister Finansów

Dokonując emisji jest związany maksymalną kwotą emisji stwierdzoną w ustawie
budżetowej

Papiery opiewające na świadczenia niepieniężne – minister skarbu państwa (obecnie
państwo tego nie emituje; kiedyś akcje spółek skarbu państwa)

Dwa rodzaje papierów wartościowych

 Obligacje skarbowe: mogą być emitowane na rynku krajowym, lub

zagranicznym. Są papierem długoterminowym – o terminie wykupu dłuższym,
niż rok. Obecnie tendencja do wydłużania okresu, na który emituje się obligacje.
Oferowane wg ceny dostępne dla każdego (100 zł) – oferowane są z
oprocentowaniem (sprzedawane po cenie nominalnej, a sprzedawane po cenie
nominalnej zwiększonej o oprocentowanie).

 Oszczędnościowe papiery skarbowe
 Bony skarbowe: wyłącznie na rynku krajowym. Papier krótkoterminowy.

Termin liczony w tygodniach – nie dłuższy, niż rok. Mają zapewnić płynność
finansową państwu – emisja, gdy potrzebujemy środków na dokonanie
wydatków, gdy jeszcze nie wpłynęły wpływów z dochodów. Emitowane na
przetargach w pakietach obejmujących kwoty w mln złotych. Na tych
przetargach kupują je instytucje finansowe (banki, fundusze emerytalne) –
kupują je z dyskontem (cenę zakupu z niższą niż emisyjna, a państwo kupuje po
cenie emisyjnej > dyskonto)

Mateusz Popiel

 Polska postrzegana, jako wierzytelny emitent obligacji (w porównaniu z Gracją,

Włochami, Hiszpanią – niższe stopy procentowe. Niemieckie jeszcze niższe)



Włoskie obligacje – gwałtowny wzrost (2%) powyżej 7 %

Inne środki na pokrycie deficytu:

 Pożyczki – na rynku krajowym i zagranicznym. Zaciągamy także od innych państw
 Kredyty – zaciągane w bankach krajowych i zagranicznych

o 56 mld deficytu:

 46 mld – źródła krajowe – wewnętrzne



31 mld – skarbowe papiery wartościowe

 24 mld – rynki zagraniczne



Konstytucja: zakaz finansowania przez NBP budżetu państwa – Konstytucja zabrania pokrywania deficytu poprzez
drukowanie pieniędzy

Dług publiczny



Główne źródło powstawania długu – deficyt budżetowy

1. Źródłem – zaciąganie zobowiązań przez jednostki sektora finansów publicznych
2. Źródłem także to, iż państwo (podmioty publiczne) udzielają poręczeń i gwarancji, więc czasem muszą te poręczenia i

gwarancje wykonać

3. Państwo ma możliwość przejmowania depozytów różnych jednostek
4. Wymagalne zobowiązania (dwa ostatnie – mniejsze znaczenie)



Poziom długu nie może przekroczyć 60% PKB (górna granica dla długu publicznego)

Minister finansów w corocznym obwieszczeniu ogłasza relacje długu publicznego w stosunku do PKB (2011 – dług
publiczny wynosi 748 mld zł (53% PKB) – dług na koniec roku) – inne kraje – ponad 80% (Włochy – 120%;
Niemcy – wyższy od Polskiego długu, a mimo to ich obligacje z niższym oprocentowaniem). Rumuni – 35% i
totalny kryzys finansowy



Dług publiczny – zarówno dług państwa, jak i dług jednostek samorządu terytorialnego > dług całego sektora finansów
publicznych. Państwo poddaje także reglamentacji zadłużanie jednostek samorządu terytorialnego



Procedury ostrożnościowe (granice długu publicznego do PKB):

o Przekroczenie 50% (2010) > budżet roku 2012 – relacja deficytu do dochodów nie może ulec pogorszeniu
o Przekroczenie 55% (pewnie w 2011) – budżet na rok 2013 może być budżetem zrównoważonym (rząd ma prawo

nie przewidywać w budżecie deficytu (drastyczne cięcie wydatków)

 Jeśli budżet nie będzie się zamykał równowagą – to deficyt 2013 musi być w takiej wysokości, aby

gwarantował obniżenie relacji poniżej 55%

o Przekroczenie 60% - rozwiązanie z 55% + program sanacyjny RM, wszystkie budżety jednostek samorządu

terytorialnego zrównoważone

o Przekroczenie granic proste > recesja (mniejszy wzrost PKB) + kłopot w realizacji dochodów + spadek wartości

złotówki (rośnie dług publiczny – zadłużenie w Euro i $)

Koszty obsługi długu publicznego – 38 mld zł

Prawo finansowe

Wykład 9 (5.12.11.)



Trzy modele zarządzania długiem publicznym w krajach europejskich:

1) Przez bank centralny danego państwa (jest krytykowany)
2) Przez rząd

a. Minister finansów ma komórki powołane w tym celu, aby zarządzać długiem publicznym, by odpowiednio

reagować na zawirowania na światowych rynkach finansowych

b. Popularny w państwach Europy Środkowo - Wschodniej, także w Polsce; jest krytykowany, bo:

i. Każdy rząd ma zaledwie kilkuletnią perspektywę - zbyt krótką, by długofalowo zarządzać długiem

publicznym

ii. Urzędnicy zajmujący się obsługą długu pozostają pracownikami opłacanymi z budżetu państwa, pozostają

Mateusz Popiel

pracownikami administracji rządowej, nie można stworzyć dla nich osobnego źródła finansowania, są to
specjaliści bardzo wysoko opłacani, minister finansów nie jest w stanie pozyskać najświatlejszych
doradców, bo nie ma na to po prostu pieniędzy

3) Model agencyjny - powierza się zarządzanie długiem niezależnej agencji finansowej, która przedkłada rozliczenia, ale która

we wprowadzaniu polityki ograniczania długu jest niezależna (w Polsce nie toczą się nawet prace nad tym modelem)

Zasada uprzedniości budżetu

- wyraża ona wymóg opracowania, uchwalenia i opublikowania ustawy budżetowej przed

rozpoczęciem roku, którego budżet dotyczy

Proces opracowywania i uchwalania budżetu



Proces budżetowy - fazy:

a) Opracowywania
b) Uchwalania (prace legislacyjne)
c) Wykonywania
d) Zamknięcia - sprawozdawczości (przygotowywane jest sprawozdanie z wykonania budżetu)



Opracowywanie budżetu

o Zaczyna się od przedłożenia przez Ministra Finansów założeń do projektu budżetu; minister przedkłada je Radzie

Ministrów

o Etap ten nie jest sformalizowany, przepisy nie wymagają zatwierdzenia tych założeń, nie ma możliwości ich

zmodyfikowania wg przepisów, ale uznaje się, że Rada Ministrów mimo wszystko może je zmodyfikować

o Założenia te dotyczą też pewnych danych makroekonomicznych (np. poziom inflacji, prognozowane ceny walut,

wskaźnik bezrobocia)



Minister Finansów wydaje rozporządzenie - nota budżetowa (nie jest to nazwa ustawowa, ale nazwa doktrynalna )

o Jest ono wydawane corocznie przez Ministra Finansów
o

Minister określa w nim zasady, tryb, terminy opracowywania budżetu na dany rok

o Zawiera ono m.in. wzory formularzu, które wypełniają jednostki wykonujące zadania budżetowe
o Rozporządzenie to adresowane jest do dysponentów części budżetu, tzn. do poszczególnych ministrów,

wojewodów, sądów, trybunałów, NIK, Sejmu, Senatu, Prezydenta etc.

o W oparciu o to rozporządzenie każdy dysponent części przygotowuje projekt swojej części budżetu. Projekt ten jest

przekazywany Ministrowi Finansów - otrzymuje on projekty wszystkich części budżetu.



Projekt budżetu jako całości przygotowuje Minister Finansów. Minister dzieli je na dwie grupy:

o Takie, które musi włączyć do budżetu (nie można nic zmienić, nie można prowadzić negocjacji ani rokować -

"doktryna świętych krów"). Chodzi o takie organy, wobec których minister jest podporządkowany, albo takich,
które są wobec ministra zupełnie niezależne, np. sądy. Lista tych "świętych krów" - ustawa o finansach publicznych
art. 139 ust. 2 - katalog zamknięty

Druga grupa: części przygotowane przez innych ministrów i wojewodów - toczą się tzw. rokowania budżetowe. Nie
może nakazać obcięcia wydatków, może tylko przekonywać, wtedy często ministrowie grożą dymisją.



Minister Finansów przygotowuje wykaz spraw spornych. Po tych rokowaniach Minister Finansów przygotowuje projekt
ustawy budżetowej (nie projekt budżetu). Jego częścią jest projekt z wykazem spornych spraw.



Uzasadnienie ma znacznie szerszy zakres, niż sama ustawa budżetowa. Sprawozdanie z wykonania ustawy musi
nawiązywać do tego uzasadnienia. Wskazane są tam główne cele polityki gospodarczej i polityczne. Uzasadnienie określa
kierunki polityki fiskalnej. Zawiera również kierunki prywatyzacji, zawiera także omów.



Minister Finansów przedkłada ten projekt Radzie Ministrów. Zaczynają się posiedzenia rządowe, dot. prowadzenia takiej
debaty. Rozstrzygnięcie spornych spraw przez Radę Ministrów, uchwala projekt Rady Ministrów. Następnie, RM przedkłada
projekt budżetu rządowi



Inicjatywa ustawodawcza w zakresie tej ustawy i ustawy o prowizorium budżetowym i ustawy o zmianie ustawy o projekcie
budżetowym przypada tylko Radzie Ministrów.



Rada Ministrów ma obowiązek złożyć projekt ustawy budżetowej do 30 IX danego roku, który poprzedza ten rok, na który
miało być.



4 miesięczny termin, w którym Prezydent powinien otrzymać ustawę do podpisu. Jeśli nie otrzyma w terminie, ma 14 ni na
wydanie postanowienia o skróceniu kadencji Sejmu.



Przekazanie projektu ustawy budżetowej Sejmowi - Konstytucja: 3 miesiące przed rozpoczęciem roku

o Wyjątek: możliwe jest późniejsze przekazanie projektu Sejmowi



Nie ma możliwości określenia dochodów i wydatków państwa w oparciu o jakiś inny akt, niż ustawa

Mateusz Popiel



Projekt ustawy o prowizorium budżetowym - skrócony budżet



Przepisy mówią, ze nie może występować dłużej, niż 1 rok. W praktyce w Polsce: dłużej, niż pierwszy kwartał roku
budżetowego nie występowało.



Rząd nie chce narażać się na pośmiewisko ze strony opozycji.



Zakładamy, że projekt ustawy budżetowej trafił do Sejmu i rozpoczynamy prace w Sejmie:

o Mamy tam normalnie 3 czytania, nie może być trybu pilnego.
o Bardzo istotne są uprawnienia posłów w pracy nad budżetem. Komisją właściwą jest Komisja Finansów

publicznych.

o Co bardzo charakterystyczne i wyjątkowe, nad projektem tej ustawy debatują wszystkie komisje sejmowe - debatują

w zakresie budżetów, nad którymi są właściwe merytorycznie. Poszczególne komisje przestawiają swoje pomysły
oraz propozycje poprawek.



W trakcie prac legislacyjnych nie jest możliwe zwiększenie przez Sejm deficytu budżetowego – Sejm nie może zmienić
wydatków. Jeżeli rząd chce zwiększyć dochody – musi dokonać autopoprawki.



Prace w Sejmie: komu zabrać, żeby innemu dać? Można tu ciąć wydatki "świętych krów".



Aby jakakolwiek poprawka mogła być przedstawiona - musi być przedstawiona na piśmie, przyjęta przez komisję właściwą
merytorycznie, a następnie jeszcze raz jest przyjmowana, bądź nie przez Komisję Finansów Publicznych, która przygotowuje
sprawozdanie z prac poszczególnych komisji; przedstawiane są tylko takie poprawki, które zostały przegłosowane przez
Komisję Finansów Publicznych



Po uchwaleniu ustawy przez Sejm, trafia ona do Senatu i w tym zakresie jest pierwsza istotna odrębność, która polega na
tym, iż Senat nie może zawetować tej ustawy; Senat może ją albo przyjąć, albo zaproponować i uchwalić poprawki



Senat ma na zajęcie stanowiska tylko 20 dni (normalnie ma 30, więc ustawodawca skraca mu czas, w jakim Senat może zająć
się daną ustawą ). Jeśli Senat zgłosił poprawki - trafiają one do Komisji Finansów Publicznych, która przedstawia je Sejmowi



Potem ustawa trafia do Prezydenta - który podejmuje decyzję w ciągu 7 dni - jest to jak na razie zawsze decyzja o podpisaniu
ustawy. Gdyby Prezydent skierował tę ustawę do TK, to wówczas TK musi wydać orzeczenie w ciągu 2 miesięcy. Prezydent
nie może zwrócić się o ponowne uchwalenie tej ustawy - nie służy mu weto wobec niej.



W oparciu o jaką podstawę będzie prowadzona gospodarka budżetowa w sytuacji, gdy ustawa budżetowa nie zostanie
ogłoszona przed rozpoczęciem roku? Do momentu, w którym ta ustawa będzie przyjęta, opublikowana gospodarkę
budżetową prowadzi się na podstawie projektu ustawy budżetowej. Ma on formę uchwały Rady Ministrów. Nie ma więc
żadnego problemu z podporządkowaniem się temu projektowi przez jednostki podporządkowane Radzie Ministrów.



Problem dotyczy wysokości należności budżetowych, które mają powszechny charakter, np. wobec jakiegoś funduszu
budżetowego. Obowiązują mnie należności ujęte w poprzedniej ustawie budżetowej - tej, która przestała obowiązywać 31
grudnia. Prolonguje on okres obowiązywania starej ustawy do czasu wejścia w życie nowej ustawy.

Kazus 1
Gdyby ustawa budżetowa została opublikowana 1 lutego, czyli mamy 1 miesiąc bez ustawy budżetowej, gdy obowiązuje
prolongowana ustawa budżetowa z roku poprzedniego.
W styczniu zatem obowiązuje mnie stawka z zeszłego roku. Od lutego wchodzi inna stawka wyższa. Czy jeśli zapłaciłem za styczeń
kwotę z zeszłego roku, będę musiał dopłacić do niej, bo nowa ustawa budżetowa przewiduje wyższą? Nie będę musiał.

Kazus 2
Odwrotna sytuacja. Zapłaciłem za styczeń 10%, a od lutego nowa ustawa budżetowa mówi, że pominięte tylko 7 %. Czy dostanę
zwrot? Tak, dostanę. Prawo może bowiem działać wstecz na korzyść podatnika.

Zasady prowadzenia w Polsce gospodarki budżetowej

1) W oparciu o projekt ustawy o prowizorium budżetowym
2) W oparciu o ustawę o prowizorium budżetowym
3) W oparciu o projekt ustawy budżetowej
4) W oparciu o ustawę budżetową

a. 1) i 2) są możliwościami raczej teoretycznymi, w Polsce nie są stosowane



Ustawodawca wprowadza rozwiązania związane z terminami wykonania określonych czynności. One wszystkie służą
zasadzie realizacji uprzedniości budżetu

30 września - projekt ma być złożony

4 miesiące - tyle ma Sejm

o 20 dni - tyle ma Senat
o 7 dni - tyle ma Prezydent
o

2 miesiące - tyle ma TK

Mateusz Popiel



Projekt ustawy budżetowej na rok 2012 został przedłożony przez rząd przed 30 IX 2011 r., czyli został przedłożony
poprzedniemu Sejmowi, którego kadencja wygasła. Ale projekt ustawy budżetowej nie jest objęty zasadą dyskontynuacji,
więc nie ląduje w koszu, tylko nowy Sejm musi się nim zajmować.

Prawo finansowe

Wykład 10 (12.12.11.)

Wykonywanie budżetu



Szereg instytucji zbudowanych z zespołu czynności, które łącznie składają się na wykonanie budżetu



Wykonanie zadania budżetowego, a wykonanie budżetu, jako całości

Za wykonanie zadań odpowiedzialne są poszczególne jednostki organizacyjne (np. Uniwersytet Jagielloński).
Wykonywanie zadań przez poszczególne jednostki – wykonanie budżetu, jako całości.

Budżet, jako całość wykonuje Minister Finansów (na bieżąco baczy na wykonanie budżetu, jako całości)

Wykonaniem budżetu kieruje Rada Ministrów (obowiązek kierowania wykonania budżetu)

 Rada Ministrów jest uprawniona do wydawania rozporządzeń dotyczących realizacji zadań budżetowych.

Na tym też polega odrębność ustawy budżetowej (w celu wykonania ustawy organ wykonawczy może
wydawać rozporządzenia. Rada Ministrów może określić organy administracji uprawnione do dokonania
określonych wydatków, a w szczególności Rada Ministrów wydaje wytyczne dotyczące szczegółowego
dokonywania wydatków przez organy administracji rządowej

Omówienie poszczególnych instytucji

(obraz wykonania budżetu)



Budżet składa się z części (działy, rozdziały), które w kwocie wydatków stanowią nieprzekraczalny limit

W jaki sposób Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego otrzyma 10 mld zł na wykonanie. Ktoś te środki musi mu
przekazać. Wskazać okres, na jaki mu przekazuje. Musi wskazać cele, jakie w danym okresie powinny być
zrealizowane.



Uruchamianie środków budżetowych (kwot):

Uruchomienia dokonuje Minister Finansów

Czyni to w formie przekazywania środków budżetowych dysponentom części

Podstawą do przekazania jest harmonogram realizacji dochodów i wydatków budżetowych – harmonogram
realizacji budżetu

 Harmonogram przyjmuje Ministerstwo Finansów w porozumieniu z innymi dysponentami części
 Harmonogram określa kwoty wydatków w poszczególnych miesiącach, które będą finansowane przez

poszczególnych dysponentów

 Harmonogram służy więc synchronizacji dochodów z wydatkami, które mają być z budżetu realizowane
 Harmonogram służy zachowania równowagi w trakcie realizacji budżetu



Każdy dysponent części otrzymuje od Ministra Finansów środki budżetowe na poszczególne
miesiące realizacji budżetu zgodnie z harmonogramem realizacji budżetu



Może się zdarzyć, że przyjęty harmonogram wymaga aktualizacji

Może ją przeprowadzić Minister Finansów na wniosek dysponenta części

o Dany minister potrzebuje więcej środków w danym miesiącu, a w innych będzie

potrzebował z kolei mniej



Każdy dysponent części część zatrzymują na własne potrzeby (na armię urzędników, wiele
gmachów – część środków pozostawiona przez dysponenta na własne potrzeby



Pozostałą część dysponent części przekazuje pozostałym dysponentom



Poza dysponentami części :

o Dysponenci I stopnia
o Dysponenci II stopnia

 Ma identyczne uprawnienia jak dysponent I stopnia: część pozostawia na własne

potrzeby, a część przekazuje dysponentom III stopnia (np. Kuratorium Oświaty)

o Dysponenci III stopnia

 Jednostka, która nie może przekazać otrzymanych środków już nikomu – całość

środków może wykorzystać na własne zadania i własne potrzeby – jeżeli ich nie
wykorzysta ma zwrócić dysponentowi, od którego otrzymał – np. Uniwersytet
Jagielloński (Uniwersytet nie może już nikogo dotować)

Mateusz Popiel



Plan finansowy

Upoważnienie dla danej jednostki do realizacji wydatków budżetowych

Każda jednostka organizacyjna może dokonać wydatków na zadania, które są ujęte w planie finansowym

 Może dokonać tych wydatków do wysokości ujętej w planie finansowym (dokonanie wydatków

przekraczających plan finansowy – naruszenie prawa)

Plan finansowy ma szczegółowość taką, którą znamy z klasyfikacji budżetowej (konkretne zadania ujęte są w
poszczególnych paragrafach planu finansowego danej jednostki) – szczegółowość planu odpowiada szczegółowości
budżetu

Organ nadrzędny nad daną jednostką zapewnia zgodność tego planu z dochodami, lub wydatkami w jego części
budżetu

o Plan finansowy w zasadzie nie powinien w trakcie roku podlegać zmianom. Możliwość dokonywania zmian jest

reglamentowana. Zakres zmian jest ograniczony (np. nie można w trakcie roku w planie finansowym dokonać
zmian, które zmniejszałyby wpłaty tej jednostki do budżetu, lub zwiększały kwoty środków przekazywanych tej
jednostce z budżetu) – zakazane jest naruszanie ogólnej kwoty wydatków przez jednostki wykonujące budżet

Zmiany w trakcie wykonywania budżetu



Zasada niezbędnej elastyczności budżetu

Budżet konstrukcją sztywną – ma formę ustawy

Sztywność nadaje budżetowi ustawa i klasyfikacja dochodów i wydatków

Budżet jest planem rocznym – rzeczywistość może okazać się inna od tej planowanej

Zasada niezbędnej elastyczności – wymóg dostosowania budżetu do zmieniającej się rzeczywistości

Dwa rodzaje instrumentów nadających budżetowi elastyczność:

 Rezerwa budżetowa (instrument o charakterze materialnym)



Rezerwa ogólna i rezerwa celowa

 Instrument formalny – Przeniesienie wydatków budżetowych



Dokonanie zmiany w budżecie w trakcie roku budżetowego



Zmiana w konsekwencji w ustawie budżetowej, ale ta zmiana nie ma formy ustawy o zmianie
ustawy budżetowej



Przeniesienia wydatków budżetowych dokonywane są przez organy wykonujące budżet, które to
organy uzyskały na mocy ustawy o finansach publicznych



Niezwykłość ustawy budżetowej – to, co ustalił sejm i przeszło całą procedurę ustawodawczą –
może być zmienione decyzja ministra (dysponenta części) i jest to jak najbardziej legalne i wprost
uregulowane w celu umożliwienia dostosowania budżetu do zmieniającej się rzeczywistości



Przeniesienie wydatków oznacza zmniejszenie wydatków na określone zadanie i równoczesne
zwiększenie wydatku na inne zadania o taką samą kwotę



W wyniku dokonania przeniesienia ogólna kwota w wydatkach budżetowych nie ulega zmianie –
istota przeniesienia (zmianie ulegają kwoty na realizację poszczególnych zadań)



Przeniesienie dokonuje się miedzy tymi samymi podziałkami klasyfikacji budżetowej

o Przeniesienia miedzy częściami – I rodzaj przeniesień
o II – z działu do działu
o III – z rozdziału do rozdziału
o IV – z paragrafu do paragrafu



Dokonywanie przeniesień podlega licznym ograniczeniom. Gdyby ich nie było nie byłoby sensu
uchwalać ustawę. Ograniczenia:

o Ograniczenia podmiotowe

 Tylko uprawniony organ może dokonać danego rodzaju przeniesienia. Danego

rodzaju przeniesień może dokonać uprawniony organ.

 Przeniesienia z działu do rozdziału są co do zasady zabronione. Wyjątki:

1) Dysponowanie rezerwami budżetowymi (poszczególne rezerwy i każda

z rezerw celowych stanowią odrębną część. Wykorzystywanie tych
rezerw polega na dokonywaniu przeniesień. Tych przeniesień dokonuje
Rada Ministrów w przypadku ogólnej i Minister Finansów w
przypadku rezerwy celowej

2) Sytuacja, gdy w trakcie roku ulega likwidacji ministerstwo, bądź

centralny urząd: w tym przypadku stosownych przeniesień dokonuje
Premier. Dokonuje tego w drodze rozporządzenia, gdyż po likwidacji

Mateusz Popiel

takiego urzędu musi przenieść wydatki do urzędu, który przejmie te
zadania.

3) Dotyczy tych dysponentów części, którzy dysponują więcej niż jedną

części w budżecie: Ci dysponenci mogą dokonywać przeniesień w
obrębie części, którymi są dysponentami.

4) Sytuacja wprowadzenia stanu nadzwyczajnego na terytorium Polski:

Rada Ministrów w drodze rozporządzenia dokonuje przeniesień między
częściami i działami budżetu państwa w celu realizacji zadań
wynikających z wprowadzenia stanu nadzwyczajnego (nie było takich
przypadków)

5) Sytuacja

związana

koniecznością

wydania

wydatków

nieprzewidzianych, które wynikają z tytułów wykonawczych, z
wyroków sądowych, lub ugod – muszą być wykonane bez względu na
poziom kwot przyznanych na dany cel. Aby wykonać te wydatki,
trzeba dokonać przeniesień – nie obowiązują nas te ograniczenia

 W przypadku przeniesień miedzy rozdziałami i paragrafami – mogą być

dokonywane przez dysponentów części. Każdy dysponent może dokonywać we
własnej części i we własnych działach budżetu – przeniesienia w ramach tej
samej części budżetu.

 Minister może upoważnić kierowników podległych mu jednostek (zawsze

upoważnia) do dokonywania przeniesień pomiędzy paragrafami i rozdziałami w
planie finansowym danej jednostki.

o Przedmiotowe

 Polegają na zakazie zmniejszania, lub zwiększania w trybie przeniesień

wydatków na określone cele. Nie wolno w szczególności zwiększać w tym
trybie wydatków na wynagrodzenia.

 Jeżeli coś przyjęto w wieloletnim programie – to nie wolno zabierać środków na

tą inwestycję.

o Kwotowe:

 Jak sama nazwa wskazuje polegają na tym, iż przeniesienia są dopuszczalne, ale

tylko do określonej wysokości (np. dysponowanie przez premiera rezerwą
ogólną. Premier – do 5 mln zł, Minister Finansów – do 1 mln zł)

o Czasowe:

 Nie są obecnie stosowane. W doktrynie przyjmuje się że takie ograniczenia maja

sens na początku roku.

 Maja sens pod koniec roku – zasada wygasania wydatków budżetowych

Zasada wygasania wydatków budżetowych



Prawo realizacji wydatków z budżetu upływa z dniem 31.12 roku budżetowego. Wygasanie wydatków z tym dniem oznacza,
ze po tym dniu nie ma prawnej możliwości dokonywania wydatków obciążających budżet w danym roku. Od tej zasady
ustawodawca przewidział wyjątki:

o Rada Ministrów w drodze rozporządzenia, które musi wydać do 15 grudnia w danym roku. Może je wydać po

uzyskaniu opinii Komisji Finansów Publicznych – w którym ustali wykaz wydatków niewygasających z upływem
roku i w tym wykazie Rada Ministrów określa dzień, w którym dany wydatek wygasa. Dzień nie może być
późniejszy, niż 31.03 roku następnego. Wielokrotnie zdarza się, że jednostki wykonujące budżet akurat w tym
czasie są w amoku wydawania pieniędzy – jeżeli ich ni wydam one wygasną, jednostka nadrzędna się o tym dowie i
w przyszłym roku dostane mniej

 Ucieczka z wydatkami budżetowymi - we wszystkich jednostkach budżetowych masowo są

organizowane przeniesienia miedzy paragrafami, aby wydać dane pieniądze – nikt nie patrzy jakie zadania
musza być zrealizowane, ale jakie mogą być zrealizowane – czas marnowania publicznych pieniędzy. Te
jednostki mają racje – jeśli nie wydadzą – w przyszłym roku dostaną mniej.

Mateusz Popiel

Instytucja blokowania wydatków budżetowych



Okresowy, albo trwający do końca roku zakaz dysponowania częścią, lub całością planowanych wydatków. Blokuje prawo
do dokonywania wydatków przez daną jednostkę. Mogę zablokować całość jej wydatków, mogę zablokować część jej
wydatków. Albo na określony okres czasu, albo do końca roku (cofnięcie prawa do dokonywania wydatków – definitywne
pozbawienie prawa)

Blokowanie może dotyczyć konkretnej jednostki wykonującej zadania budżetowe, ale blokowanie może dotyczyć
całego budżetu (prawie wszystkich jednostek wykonujących budżet)

 Blokowanie wydatków poszczególnych jednostek



Przyczyna blokowania – niegospodarność jednostek, nierealizowanie zadań, nie realizowanie
zasad gospodarki przez daną jednostkę.



Decyzje o blokowaniu w stosunku do wszystkich jednostek stosujących budżet może podjąć
Minister Finansów. Wyjątek – „święte krowy” (Minister Finansów nie może zablokować
wydatków w kancelarii Prezydenta, ale może blokować wydatki UJ, innego ministra, wojewody)



Oprócz Ministra Finansów mający uprawnienie do wszystkich jednostek – takie uprawnienie
posiadają także dysponenci części – blokują wydatki jednostek im podporządkowanych



Jeżeli nastąpi definitywna (trwająca do końca roku blokada) – pozostają niewydatkowane środki.
Te środki mogą być wykorzystane przez MF do utworzenia rezerwy celowej – istotne z tego
powodu, gdyż w trakcie roku bez jakiejkolwiek woli parlamentu jest tworzona nowa rezerwa
celowa (jedyny przypadek)
.

 Blokowanie (drugi wypadek) - gdy występuje zagrożenie realizacji ustawy budżetowej



Brak równowagi. Sytuacja, gdy w wyniku kryzysu, czy błędnych planów dochody budżetowe
okazują się znacznie niższe od planowanych – nie ma fizycznej możliwości by były zrealizowane
wszystkie wyjątki



Rada Ministrów po uzyskaniu pozytywnej opinii Komisji Finansów Publicznych – podejmuje taką
decyzję - Uchwała



Nie może dotyczyć subwencji ogólnej dla samorządu terytorialnego (byłą już taka sytuacja)

Obsługa kasowa budżetu



Oddzielenie dyspozycji środkami budżetowymi (dysponentów) od kasowego wykonania tej decyzji



Minister realizując wydatki nie czyni tego w formie gotówkowej – podejmuje decyzję, a ona kasowo wykonywana jest przez
instytucję



Ten, kto wykonuje kontroluje formalność dokumentu, ale także to, czy są środki na tą decyzję



Obsługę kasową budżetu Państwa wykonuje NBP – w ramach funkcji Banku Państwa



Urzędy skarbowe mają rachunki prowadzone przez NBP i z tego rachunku przelewane są środki na centralny rachunek
bieżący i z stamtąd przekazywane są poszczególnym dysponentom

W momencie przyjęcia Euro – przejęty zostanie Bank Gospodarstwa Krajowego

BGK obsługuje finansowe rozliczenia z UE i prowadzi niektóre z rachunków obsługi kasowej budżetu państwa

Bank prowadzą obsługę kasową – w Polsce przyjęto bankowy model obsługi budżetu

Prowadząc tą obsługę NBP jest w stanie podać stan realizacji zadań budżetowych

____________________________________________________________________________________________________________

Prawo finansowe

Wykład 11 (19.12.11.)

prof. dr hab. B. Brzeziński

Podatki dochodowe



Definicja dochodu:

o Definicja ekonomiczna (Haig - Simons, Schanz) - dochód to wartość konsumpcji powiększona o przyrost wartości

majątku netto w danym czasie. Odniesienie do odcinka czasu (zwykle - rok, teoretycznie - przez całe życie
człowieka albo cały okres istnienia jednostki organizacyjnej)

o Definicja prawna - Ustawa: Dochód to różnica między (wyższymi) przychodami, a (niższymi) kosztami ich

uzyskania.

Jeśli koszty wyższe niż przychody - strata.

- -

Cechy podatku dochodowego



Dobre dostosowanie do możliwości płatniczych - ekonomiczne uzasadnienie – sprawiedliwość



Formalizm (dokumentacja, ewidencja)

Mateusz Popiel



Względna pracochłonność / kosztochłonność



Złożoność prawna (trudność interpretacji przepisów)

- -

Dylematy konstrukcji podatku dochodowego



Opodatkowanie osób prawnych?



Ustawa: jedna? wiele?



Dochody osób fizycznych/osób prawnych?

o Czy też



Dochody z działalności gospodarczej/pozostałe?



Dochody "aktywne" / dochody "pasywne"?

1) Działalność gospodarcza, praca etc.
2) Odsetki od lokat i pożyczek, dywidendy etc.



Unitarność/cedularność?



Progresywność / proporcjonalność ?



Podstawa opodatkowania/podstawa obliczenia podatku?



Przychody i koszty - metoda kasowa/memoriałowa?



Funkcje pozafiskalne (np. prorodzinność)?



Postępowanie ze stratami?



Podatkowe traktowanie podmiotów powiązanych?



Zaplata - zaliczki?



Wymiar - decyzja organu podatkowego czy samoobliczenie?



Obecnie, generalnie, mamy opodatkowanie proporcjonalne. Tylko kilka % podatników jest dotkniętych opodatkowaniem
progresywnym (np. przedsiębiorca).



Wypowiedź typu: gdy zlikwidujemy ulgę x, ulgę y, państwo uzyska np. 200 mln zł. Jest to demagogia. Państwo faktycznie
uzyska 200 mln zł, ale za tyle pieniędzy ludzie nie kupią towarów i usług - będzie strata w podatku VAT i akcyzie. Jest to
system naczyń powiązanych.

- -

Unitarność/cedularność



Ustalanie dochodu:

a) Metoda unitarna - przychody (podobnie koszty) łącznie, niezależnie od źródeł, z których pochodzą
b) Metoda cedularna - ustalanie dochodu/straty odrębnie dla poszczególnych, wyodrębnionych ustawowo źródeł

przychodów i sumowania dochodów z tych źródeł, w których się pojawiły dla ustalenia podstawy opodatkowania (z
pominięciem tych źródeł, które przyniosły stratę w danym roku podatkowym)

- -

Jaka różnica? (Unitarność / celularność - przykład obliczenia podatku dochodowego)



Metoda unitarna – założenia

o Podatnik osiąga przychody z 2 źródeł przychodów: stawka podatkowa 10%
o

2 źródła przychodów:

 a) przychody 500, koszty 300
 b) przychody 200, koszty 300



Przychody (suma a + b) = 700



Koszty (suma a + b) = 600



Dochód (700 - 600) = 100



Podatek = 10



Metoda cedularna – założenia

o Podatnik osiąga przychody z 2 źródeł przychodów: stawka podatkowa 10%
o

2 źródła przychodów:

 a) przychody 500, koszty 300
 b) przychody 200, koszty 300



Dochody ze źródła a: (500 – 300) = 200



Strata ze źródła b: (200 – 300) = -100



Dochód (200 + 0) = 200



Podatek = 20

- -

Podstawa opodatkowania / podstawa obliczenia podatku

Mateusz Popiel



Podstawa opodatkowania - dochód (różnica między przychodami, a kosztami ich uzyskania w danym okresie).



Podstawa obliczenia podatku - podstawa opodatkowania pomniejszona o przysługujące podatnikowi odliczenia od
podstawy ( preferowane wydatki, straty z lat ubiegłych etc. )

Stawki podatkowe stosuje się do podstawy obliczenia !

Przy braku możliwości odliczenia: podstawa obliczenia = podstawa opodatkowania

o Generalnie, rok podatkowy = rok kalendarzowy

- -

Metody ustalania kosztów

1. Metoda ustalania kosztów rzeczywistych, opartych o ewidencję podatkowa (np. księga podatkowa)
2. Metoda kosztów normatywnych, z możliwością wykazywania kosztów wyższych niż normatyw (jeśli zostały

poniesione). Umowy zlecenie i umowy o dzieło; jeżeli wykonanie jakiegoś zlecenia za niewielką kwotę wymaga np.
skomplikowanego dojazdu i pomocy technicznej, może się okazać, że kwoty są wyższe od przychodów; generalnie
przysługuje 20% - towarowa norma kosztów uzyskania przychodu, 20% jest tu normatywem (można go przekroczyć, gdy się
udowodni, że poniesione koszty były wyższe, niż on)

3. Metoda kosztów normatywnych, bez możliwości wykazywania kosztów wyższych niż normatyw (nawet, jeśli zostały

poniesione ). Umowa o pracę, stosunek służbowy, ktoś wykłada w Szczecinie, a mieszka w Przemyślu, koszty są wyższe, niż
normatyw, nie ma możliwości, by jakoś to uzupełnić, podatnik nie może wykazać tutaj, że poniósł koszty wyższe, nawet jeśli
faktycznie je poniósł

a. Różnica między 2, a 3 – w 2 można zmniejszyć kwotę kosztów do opodatkowania, bo można wykazać koszty

wyższe, niż normatyw, w 3 nie ma takiej możliwości

4. Metoda nieuwzględniania kosztów (przychód = dochód). Renty i emerytury, dywidendy. Cały przychód jest dochodem do

opodatkowania. Jeżeli jestem emerytem, do mojej miejscowości nie przyjeżdża listonosz, muszę po moją emeryturę jeździć
do miasta, więc kosztów biletu, czy benzyny nie bierze się pod uwagę

- -

Metody ustalania przychodów/kosztów - zagadnienie techniki podatkowej

A. Metoda kasowa - momentem osiągnięcia przychodu (albo poniesienia kosztu) jest moment otrzymania/dokonania zapłaty
B. Metoda memoriałowa - momentem osiągnięcia przychodu (albo poniesienia kosztu) jest moment dokonania zapisu w

księgach rachunkowych ...(lub inny moment określony przez przepisy prawa)

a. Zasady

i. Metoda kasowa - stosowana przy opodatkowaniu dochodów od osób fizycznych nieprowadzących

działalności gospodarczej

ii. Metoda memoriałowa - stosowana przy opodatkowaniu dochodów podmiotów prowadzących działalność

gospodarczą

C. Jaka różnica?

a. Przykład: spółka (metoda memoriałowa) wypłaca wynagrodzenie pracownikowi (metoda kasowa)
b. Wynagrodzenie - koszt dla spółki, przychód dla pracownika

D. Analiza trzech sytuacji:

a. Spółka wypłaca pracownikowi wynagrodzenie w ustalonym umową dniu
b. Spółka z przyczyn leżących po jej stronie nie wypłaca pracownikowi wynagrodzenia w ustalonym dniu
c. Spółka stawia pracownikowi wynagrodzenie do dyspozycji w określonym dniu, ale pracownik go nie odbiera

E. Jakie momenty są właściwe dla zarachowania ??

a. Sytuacja a: spółka wypłaca pracownikowi wynagrodzenie w ustalonym umową dniu. Wynagrodzenie:

i. Dla spółki jest kosztem poniesionym w momencie wymagalności zobowiązania wobec pracownika (w

praktyce możliwe modyfikacje)

ii. Dla pracownika jest przychodem w dniu wypłaty

b. Sytuacja b: spółka z przyczyn leżących po jej stronie nie wypłaca pracownikowi wynagrodzenia w ustalonym

dniu. Wynagrodzenie:

i. Dla spółki (metoda memoriałowa) jest kosztem poniesionym w momencie wymagalności zobowiązania

wobec pracownika (w praktyce: modyfikacje)

ii. Dla pracownika (metoda kasowa) jest przychodem nie w dniu wypłaty umówionym, ale rzeczywistym

c. Sytuacja c: spółka stawia pracownikowi wynagrodzenie do dyspozycji w określonym dniu, ale pracownik go

nie odbiera. Wynagrodzenie:

i. Dla spółki (metoda memoriałowa) jest kosztem poniesionym w momencie wymagalności zobowiązania

wobec pracownika (możliwe modyfikacje)

ii. Dla pracownika (metoda kasowa) jest przychodem w dniu pozostawienia wynagrodzenia do jego

Mateusz Popiel

dyspozycji (modyfikacja)

- -

Postępowanie ze stratami?



Strata - nadwyżka kosztów uzyskania przychodu nad przychodami w okresie rozliczeniowym (np. roku podatkowym).
Problem uwzględniania strat poniesionych w jednym roku podatkowym w rozliczeniu za lata, w których podatnik osiągnął
dochód.



Źródło problemu: procesy gospodarcze są dynamiczne, a opodatkowanie statyczne, zrelatywizowane do przyjętego okresu
rozliczeniowego



Ilustracja problemu? Postępowanie ze stratami?



Przykład: Wynik: dochód albo strata Stawka podatkowa 10%

o 2001 - Dochód = 100
o 2002 - Dochód = 200
o 2003 - Starta = 100



A. Założenie, że podatek rozliczany jest w okresach rocznych:

o 2001 D (100 ) podatek = 10
o 2002 D (200) podatek = 20
o 2003 S (100) podatek = 0
o Suma podatku = 30



A. Założenie fikcyjne, że podatek rozliczany jest w okresie trzyletnim:

o Podstawa opodatkowania = 100 + 200 - 100 = 300 - 100 = 200
o Podatek = 20
o Za ten sam okres (tylko inaczej liczony) podatek może być zatem bardzo różny



Postępowanie ze stratami? Generalnie - trzy sposoby traktowania strat
1. Obojętność ...
2. Możliwość uwzględniania w przyszłości - przez odliczenie kwoty straty od dochodów w latach przyszłych.
3. Możliwość uwzględniania poprzez korektę ( zmniejszenie bądź eliminację ) w rozliczeniu za lata przeszłe.



Postępowanie ze stratami? Polska - rozwiązanie standardowe:

o Możliwość odliczenia straty w kolejnych 5 latach podatkowych po roku poniesienia starty
o Nie więcej jednak, niż 50% straty w jednym roku podatkowym



Opodatkowanie podmiotów powiązanych - podatkowa grupa kapitałowa

o Problem zróżnicowanego obciążenia podatkowego kapitału należącego do tego samego podmiotu w zależności od

liczby form, w jakich funkcjonuje



Idea - obciążenie podatkowe kapitału nie powinno być uzależnione od jego formalnego podziału na struktury organizacyjne
(jedna, lub większa liczba powiązanych spółek).



Remedium na niekorzystne efekty zróżnicowania - instytucja podatkowej grupy kapitałowej.



Powinno być opodatkowanie jednego kapitału w 3 spółkach takie samo, jak gdyby był to ten sam kapitał w jednej spółce w
jednej ręce



Podatkowa grupa kapitałowa - ta konstrukcja istnieje wyłącznie na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób
prawnych (art. 1a).



Jaki jest sens podatkowy łączenia spółek w podatkową grupę kapitałową?

Kapitał 1,000,000 zł - alternatywna organizacja:

 a) jedna spółka o kapitale 1,000,000 zł albo
 b) dwie spółki S-ka 1 i S-ka 2 o kapitale 500 000 każda stawka podatkowa = 10 %



sytuacja a): D = 100, podatek = 10



sytuacja b): S-ka 1 D = 200, S-ka 2 S = 100

o podatek S-ki 1 = 20, podatek S-ki 2 = 0
o Razem podatek os S-ki 1 i S-ki 2 = 20

 Taki sam efekt gospodarczy funkcjonowania kapitału D = 100, ale obciążenie podatkowe 2 spółek łącznie -

podwójnej wysokości.



Konstrukcja podatkowej grupy kapitałowej - remedium na niekorzystne efekty zróżnicowania - instytucja podatkowej
grupy kapitałowej



Warunki:

o Spółki o znacznym stopniu powiązania kapitałowego

Mateusz Popiel

o Wysokość kapitału
o Poziom rentowności
o Umowa o zawarciu



Korzyści:

o Możliwość łącznego rozliczenia podatkowego
o Możliwość niestosowania przepisów o cenach transferowych ( nierynkowych )
o

Jedna ze spółek prowadzi rozliczenia podatkowe w imieniu wszystkich spółek należących do grupy.

W Polsce jest tylko kilka takich grup, w południowej Polsce.

____________________________________________________________________________________________________________

Prawo finansowe

Wykład 12 (9.01.12.)

dr P. Kryczko

Faza zamknięcia budżetu, wydatki budżetowe, powiązanie naszego budżetu z budżetem UE



Wydatki budżetowe

o Prawo podatkowe - kwestia dochodów budżetowych
o

Prawo dotyczące dochodów budżetowych jest niesamowicie rozbudowane

o Kwestia wydatków budżetowych jest traktowana po macoszemu, a tak naprawdę, jest to dość istotna kwestia.

Uzasadnianie wydatków publicznych



Tym uzasadnieniem jest prowadzenie polityki gospodarczej, ale pojawia się tu problem rozmiaru tych wydatków



Udział grup zbiorowych w korzyściach z dokonywania tych wydatków - dlaczego jedne grupy uważają, że zasługują na
partycypowanie w tych wydatkach w większym stopniu, niż inne?



Kwestia emerytur służb mundurowych, np. policjanci jako jedna z grup zbiorowych, która uważa, że zasługuje na
partycypację w tych wydatkach w większym stopniu, niż inni



Racjonalność wydatkowania środków publicznych



Efektywność wydatków publicznych, która jest znacznie mniejsza, niż w sektorze prywatnym



Sektor prywatny osiąga w tym zakresie znacznie lepsze rezultaty

Cechy wydatkowania środków publicznych



Arbitralność decyzji dot. tego wydatkowania



Marnotrawstwo tych środków - ok. 50 % wydaje się na administrację podmiotu, który wydatkujemy



Nagminność korupcji

Rodzaje wydatków

A. Klasyczne: obrona narodowa, bezpieczeństwo wewnętrzne, wymiar sprawiedliwości, administracja publiczna
B. O charakterze socjalnym: zasiłki, zapomogi
C. O charakterze ekonomicznym
D. O charakterze inwestycyjnym - rozwój takiej, czy innej gałęzi gospodarki

Wydatki klasyczne



Zewnętrzne - utrzymanie służby dyplomatycznej



Wewnętrzne

Wydatki

A. Realne - dokonanie zakupu określonych towarów, usług, dokonywane w szczególności w drodze stosowania ustawy Prawo

zamówień publicznych

B. Transferowe - w szczególności o charakterze wewnętrznym, do innych jednostek sektora finansów publicznych, w tym

przypadku przybierają w szczególności formę dotacji, a w przypadku jednostek samorządu terytorialnego oprócz dotacji
także formę subwencji ogólnej

a. Ale mogą być też o charakterze zewnętrznym w formie dotacji

Wydatki

A. Stałe/sztywne - wydatki, których obowiązek poniesienia wynika z powszechnie obowiązujących przepisów; rząd nie może

nie dokonać takiego wydatku, wydatku o stałym charakterze, o tych wydatkach decyduje rząd, są one prawnie
zdeterminowane, mają stały charakter

Mateusz Popiel

Ustawa o finansach publicznych

(7 grup różnych wydatków - zostaną ograniczone do 3)

A. O charakterze bieżącym

a. Największa grupa wydatków, związane z codziennym funkcjonowaniem państwa, także wynagrodzenia,

świadczenia związane z funkcjonowaniem systemu emerytalnego

b. Obejmują także subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego
c. Obejmują również dotacje. Dotacje - rodzaj wydatku z budżetu, który ma bardzo duże znaczenie, interesujący pod

względem prawnym, mogą być następujące:

i. Celowe

ii. Podmiotowe

iii. Przedmiotowe

1. W praktyce najważniejsze, mające najistotniejsze znaczenie są dotacje celowe. Stanowią bardzo

dogodną formę nacisku na zrealizowanie zadań publicznych: państwo dotuje jakąś jednostkę - ale
wskazuje cel, na który trzeba wydać te pieniądze, jeśli nie - należy je zwrócić. Dotacje celowe
mogą mieć charakter inwestycyjny i mogą je otrzymywać zarówno jednostki sektora finansów
publicznych, jak i jednostki spoza tej sfery.

iv. Dotacje na realizację zadań z zakresu administracji rządowej - chodzi tu o zadania zlecone jednostkom

samorządu terytorialnego. Jednostka, której zleca się to zadanie z reguły dostaje za mało środków na jej
wykonanie. Spory o charakterze finansowym w tym zakresie są bardzo znaczne. Droga pozbywania się
zadań przez państwo, przekazywania ich innym podmiotom - oszczędności w państwie kosztem samorządu
terytorialnego. Mechanizmy, które gwarantują wyposażenie zleceniobiorców w środki wystarczające. W
praktyce przepisy sformułowano w taki sposób, że nie ma możliwości przeliczenia, jaka kwota na
realizację danego zadania jest rzeczywiście niezbędna, konieczna.

v. Dotacje celowe są przeznaczane na zadania zlecone ustawami - zadania ustawowo określone. Są także

przekazywane na bieżące działanie jednostek samorządu terytorialnego. Mają one publicznoprawny
charakter. Są przyznawane w drodze decyzji podmiotu, który ich udziela w oparciu o przepisy prawa
publicznego.

vi. Wyróżniamy jeszcze dotacje celowe na realizację zadań zleconych jednostkom pozarządowym, w

szczególności organizacjom pozarządowym, w tym przypadku te dotacje przyznawane są na podstawie
umowy miedzy, z reguły wojewodą, a tą organizacją. Umowa ta precyzyjnie określa nie tylko kwotę
dotacji, ale też jej przeznaczenie i obowiązek rozliczenia się z tej dotacji. Jeżeli więc np. Związek
Harcerstwa Polskiego chce zorganizować kolonie dla dzieci z ubogich domów - ubiega się o dotację na
podstawie umowy wojewodą - jako podmiotem reprezentującym Skarb Państwa.

B. O charakterze majątkowym

a. O charakterze inwestycyjnym
b. Inwestycje finansowane z budżetu:

i. Jednostek budżetowych ( metoda budżetowania brutto, każdy wydatek tej jednostki jest od razu wydatkiem

całego budżetu )

ii. Dotacja celowa - przyznawana z budżetu na finansowanie konkretnej inwestycji

iii. Nakłady na zakup akcji, wniesienie majątku do spółek prawa handlowego

C. Na obsługę długu Skarbu Państwa

a. Mają absolutne pierwszeństwo, muszą zostać wykonane w pierwszej kolejności; środki na obsługę długu

publicznego muszą się znaleźć, są to środki na zapłatę oprocentowania zaciągniętych na pokrycie deficytu długu

Dwie podstawy prawne dot. przyznawania dotacji w naszym polskim porządku prawnym

1. Decyzja organu przyznającego dotację (np. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego przyznaje dotację UJ)
2. Cywilnoprawna umowa, która precyzyjnie określa kwotę dotacji



W razie niewykonania zadania - dotacja podlega zwrotowi, podobnie zwrotowi podlega dotacja nienależna - pobrana wbrew
przepisom prawa, bądź w wysokości wyższej od należnej. Zwrotowi podlega też dotacja wykorzystana niezgodnie z
przeznaczeniem.



Jest więc możliwy spór między podmiotem udzielającym dotacji, a tym podmiotem, który ją otrzymał o to, czy dotację
wykorzystano zgodnie z przeznaczeniem. Bez względu na to, czy dotacji udzielono na podstawie decyzji, czy na podstawie
umowy, o jej wykorzystaniu niezgodnie z przeznaczeniem orzeka organ, który dotacji udzielił.



Od tej decyzji służy odwołanie, jeśli udzielił dotacji wojewoda - odwołani do Ministra Finansów. Od decyzji Ministra
Finansów - wniosek o ponowne rozpatrzenie. Od decyzji II instancji - skarga do WSA.



Zwrot dotacji - wpływ do budżetu - stosujemy doń przepisy Ordynacji podatkowej (nie-podatkowe należności budżetu).
Dlatego też m. in. niezwrócona w terminie dotacja staje się zaległością, od której naliczane są odsetki, jako zaległości

Mateusz Popiel

podatkowej.



Kwestia podstaw udzielania dotacji celowych (decyzja, bądź umowa) - mamy umowę cywilnoprawną, spór dotyczy umowy
cywilnoprawnej, a rozstrzyga go organ, który wydaje decyzję administracyjną

Oprócz dotacji celowych wyróżniamy dotacje podmiotowe.



Istotne jest to, że taka dotacja jest przeznaczona na bieżące funkcjonowanie dotowanego podmiotu. Wprowadzono jedno
bardzo istotne ograniczenie: dotację podmiotową może otrzymać podmiot ustawowo wskazany. Tą ustawą nie może być
ustawa budżetowa. Musi to być ustawa odrębna.



Kopalnia soli w Wieliczce - przedsiębiorstwo państwowe - dostaje pieniądze z budżetu rok w rok, wyłącznie na to, by
zasypywać nieczynne szyby tej kopalni, by nie doprowadzić do katastrofy.

Dotacje przedmiotowe



Są przyznawane do produkcji określonych towarów, bądź świadczenia usług. Musi to być określone prawnie. Należne są one
każdemu, kto produkuje, czy świadczy dane usługi.



Nie mają charakteru sektorowego, nie są przyznawane tylko podmiotom sektora finansów publicznych (np. dotacje do
podręczników akademickich, posiłków w barach mlecznych)



Bardzo dużo wydajemy na świadczenia z ubezpieczeń społecznych, na obronność, sporo na naukę, na infrastrukturę (tu
bardzo pomaga nam UE)

Zamknięcie budżetu

1. Rada Ministrów sporządza sprawozdanie z wykonania budżetu, jest ono nawiązaniem do uzasadnienia projektu ustawy

budżetowej, ma znacznie szerszy zakres, niż zakres samej ustawy budżetowej, w szczególności, to sprawozdanie obejmuje
poza kwestią dochodów, wydatków, przychodów, rozchodów budżetu, informacje makroekonomiczne, o przebiegu
prywatyzacji, o finansowaniu jednostek samorządu terytorialnego.

2. Sprawozdanie to Rada Ministrów przedkłada Sejmowi i NIK
3. NIK ma obowiązek i zawsze sporządza opinię o wykonaniu budżetu państwa w danym roku.

a. Nikt się nią nie przejmuje, jest ona posłom niepotrzebna
b. Idea jest tu bardzo szczytna, bo NIK potrafi zazwyczaj dokonać bardzo dobrej merytorycznej oceny budżetu
c. Praca NIK jest marnowana

4. Sprawozdanie Rady Ministrów trafia do Komisji Finansów Publicznych, która przedstawia w oparciu o sprawozdanie swoje

wnioski i opinię dotyczącą udzielenia Radzie Ministrów absolutorium - czyli Sejm nad tym głosuje, jest to najważniejsze
głosowanie w fazie przyjmowania budżetu. Może być tak, że Sejm przyjmie sprawozdanie, ale nie udzieli Radzie Ministrów
absolutorium. Konstytucja milczy, co wtedy się dzieje - dawniej traktowano to tak, że nieudzielenie Radzie Ministrów
absolutorium za wykonanie budżetu = dymisja Rady Ministrów i jej odwołanie. Obecnie, nie ma takich obostrzeń.

a. Stan ten wynika z tego, że dawniej rządy były bardzo słabe i krótkotrwałe, więc często Sejm głosował nad

absolutorium rządu, który już nie wykonywał swojej funkcji - nie miało to już wtedy znaczenia.

b. Rząd, który ma większość sejmową zawsze uzyska absolutorium. Dlatego jest to instytucja pusta i już wiadomo, że

obecny rząd otrzyma absolutorium za wykonanie budżetu, chociażby okazało się, że wystąpiło przy tym mnóstwo
nieprawidłowości.

Budżet środków UE - nasze powiązanie z finansami unijnymi



Nasz ustawodawca przyjął koncepcję budżetu państwa oraz nieco odrębnego budżetu środków europejskich



Ta "reforma" ma na celu pokazanie właśnie w jednym załączniku do ustawy budżetowej naszego powiązania ze środkami
unijnymi, tzn. budżet pokazuje, ile środków w danym roku otrzymamy na realizację programów współfinansowanych ze
środków unijnych, oraz ile wydamy na realizację tychże programów



UE w zakresie wspierania poszczególnych państw przyjmuje programy wieloletnie. W tej chwili realizowany jest program na
lata 2007 - 2013.



UE daje pieniądze wyłącznie na zrealizowane projekty. Nie daje zaliczek na zrealizowanie projektów. Beneficjenci tej
unijnej pomocy muszą najpierw wyłożyć środki na realizację danego zadania, a następnie dopiero uzyskają refundację ze
środków unijnych. Jest to dla UE gwarancja, że nie daje pieniędzy na nie wiadomo co.



Dla Polski oznacza to, że państwo musi znaleźć środki na realizację tych wydatków, a po wielu miesiącach, czasami latach,
środki te zostaną przez UE zwrócone.



Z reguły, na początku dane państwo na realizację projektów unijnych musi wyłożyć znaczne środki finansowe, dopiero z
upływem lat pomoc UE wzrasta.



Dotacje udzielane z budżetu - dotacje rozwojowe.

Mateusz Popiel

Informacja o budżecie UE - środki własne budżetu UE



Skąd UE ma środki? Ze środków własnych:

Opłaty celne (pobierane na granicach zewnętrznych UE). Pewien procent pobranych ceł pozostaje jednak w
budżecie danego państwa (ok. ¼)



Środki pochodzące z rolnictwa, czy prowadzenia polityki rolnej



Podatek od wartości dodanej - VAT - stanowi podstawę budżetu UE. Każde państwo wpłaca część podatku od wartości
dodanej (w tej chwili 0.5 % od krajowej podstawy, ale krajowa podstawa nie może być większa, niż 50% PKB)



Wpłata poszczególnych państw liczona w stosunku do dochodu narodowego brutto



W budżecie unijnym obowiązuje zasada równowagi - nie ma możliwości, aby budżet unijny zamykał się deficytem

Procedura przyjmowania budżetu unijnego



Budżet unijny jest przygotowywany przez Komisję Europejską, następnie przez Radę, następnie jest przedstawiany
Parlamentowi, przy czym, co bardzo charakterystyczne, Parlament nie ma decydującego głosu



Jeśli Parlament dokona zmian w budżecie zaproponowanym przez Radę, to aby one weszły w życie, to musi je zaakceptować
także Rada



Budżet Unii jest kompromisem między Radą, a Parlamentem, musi być tu uzyskany kompromis

____________________________________________________________________________________________________________

Prawo finansowe

Wykład 13 (16.01.11.)

dr P. Kryczko

Kwestia strategii rozwoju UE



Jest opracowana celem dorównania USA - gospodarka unijna ma być konkurencyjna dla gospodarki USA i innych
największych, najlepszych gospodarek.



Opracowano także Strategię Lizbońską



W tych strategiach wyznaczono cele przyspieszonego rozwoju gospodarki, dogonienie gospodarki USA



Co w ramach takich programów musi uczynić kraj członkowski?

o Kraj członkowski opracowuje Narodową Strategię Rozwoju
o Jest ona opracowywana na lata wsparcia finansowego z Unii (obecnie lata 2007-2013)
o

Określa ona cele rozwoju danego państwa

o Określa szereg celów szczegółowych: wzrost zatrudnienia, podniesienie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw,

rozwój zaniedbanej "ściany wschodniej"



Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007–2013

Są one przedstawiane następnie Komisji Europejskiej, która - w imieniu UE - zobowiązuje się do wsparcia tego
programu

To zobowiązanie Unii do finansowania danego kraju przybiera formalny wyraz - UE uchwala tzw. podstawy
wsparcia Wspólnoty dla danego kraju

Po zaaprobowaniu tych głównych kierunków rozwoju, państwo opracowuje programy operacyjne, które mają na
celu wdrożenie tych zasadniczych celów przyjętych strategii, dokumentów

o Taki projekt programu operacyjnego jest przyjmowany przez Radę Ministrów w drodze uchwały, a następnie jest

kierowany do Komisji Europejskiej, następnie przyjmuje ona program operacyjny

Program operacyjny



Określa diagnozę sytuacji społeczno - gospodarczej;



Określa cele główne oraz szczegółowe, jakie powinny zostać osiągnięte;



Określa priorytety;



Określa sposób monitorowania osiągania tych celów;



Określa plan finansowy - źródła finansowania tego programu



UE jest gotowa wyłożyć pieniądze na kilka programów operacyjnych, które mają rozwiązać największe bolączki danego
państwa; UE nie daje pieniędzy, które mają stanowić ogólne uzupełnienie potrzeb finansowych danego państwa.



Mamy zaledwie 6 programów operacyjnych na lata 2007-2013, oraz 16 regionalnych - wojewódzkich. Najwięcej środków
przeznaczymy w tym okresie na program operacyjny "Infrastruktura i środowisko" (budowa dróg, autostrad, modernizacja
kolei), program operacyjny "Kapitał ludzki" (walka z bezrobociem, przekwalifikowanie pracowników, organizacja szkoleń
dla pracowników, by zapewnić miejsca pracy).



Łącznie na te programy w latach 2007 - 2013 wydamy ponad 85 mld Euro. Jest to program wieloletni; UE nie daje pieniędzy

Mateusz Popiel

na 1 rok. Z tych 85 mld Euro - 67 mld wykłada UE, środki publiczne to blisko 12 mld, podmioty prywatne mają wyłożyć ok.
6 mld Euro.



Programy operacyjne przyjmuje Rada Ministrów.



Są one przygotowane przez instytucje zarządzające. W Polsce instytucją zarządzającą jest Minister Rozwoju Regionalnego.
Oprócz instytucji zarządzającej występują również od strony podmiotowej instytucje pośredniczące - wykonuje ona
czynności na podstawie porozumienia z instytucją zarządzającą. Ta druga przekazuje jej część obowiązków, które z
przepisów obarczają instytucję zarządzającą. Takimi instytucjami pośredniczącymi są inni ministrowie, mogą być nimi tylko
jednostki sektora finansów publicznych (jednostki publiczne). Mogą też nimi być Urzędy Wojewódzkie.



Instytucja wdrażająca - wykonuje obowiązki na podstawie porozumienia z instytucją pośredniczącą bądź zarządzającą. Ma
ona bezpośredni kontakt z beneficjentami unijnej pomocy. Instytucją wdrażającą może być również podmiot sektora
prywatnego, nie musi być to podmiot publiczny.



Wśród programów operacyjnych są jakieś cele, priorytety. Należy przedstawić projekty, które służą osiągnięciu
poszczególnych zadań, działań określonych w programie operacyjnym.



W celu wyboru odpowiednich projektów najczęściej ogłasza się konkursy. Ten konkurs organizuje instytucja zarządzająca.
W tym konkursie mogą wziąć udział jednostki, które zgodnie z wytycznymi Unii mogą być beneficjentami tej pomocy.



W zależności od danego działania, danego priorytetu beneficjentami mogą być albo wyłącznie jednostki sektora finansów
publicznych, albo także jednostki spoza tego sektora –prywatne



Zainteresowane jednostki, przeczytawszy o konkursie, przygotowują projekty, by wziąć w nim udział. Projekt musi spełniać
szereg wymogów. Zainteresowane podmioty spełniające wymogi przedkładają swoje projekty wraz z biznesplanem i planem
finansowania danego projektu. Są one składane instytucji wdrażającej. Dokonuje ona formalnej oceny poprawności tych
projektów i jeżeli one spełniają formalne wymogi - przekazuje je do opinii specjalnym komitetom, które składają się z
fachowców, które wydają merytoryczną ocenę danego projektu i przygotowuj a listę rankingową danego projektu w
zależności od jego merytorycznej oceny. Następnie lista ta jest przekazywana instytucji pośredniczącej do weryfikacji. Potem
przekazuje ją instytucji zarządzającej, która ostatecznie zatwierdza projekty. Po zatwierdzeniu jest podpisywana umowa o
zatwierdzeniu. Umowę tę zawiera ostateczny beneficjentem, bądź z instytucją wdrażającą, bądź z pośredniczącą. Jest tam
zapisana kwota z budżetu środków europejskich.



Środki przekazane z budżetu europejskiego należy traktować identycznie jak dotację



Jeżeli zostaną pobrane nienależnie, lub w nienależnej wysokości itp. podlegają zwrotowi z odsetkami, a podmiot, który
takiego nadużycia się dopuści jest wykluczony z procedury ubiegania się o dofinansowanie z budżetu UE - jest nawet
prowadzony osobny rejestr podmiotów wykluczonych z tej procedury.



W tym momencie ten projekt przyjęty do realizacji jest w znacznym stopniu finansowany z budżetu państwa (załącznik do
budżetu dot. środków unijnych). Nie słyszymy jeszcze wtedy o żadnym euro z UE. Są one także realizowane ze środków
własnych, oraz mogą być ze środków przejściowych (np. kredytu bankowego)



Finansowe rozliczenie tego projektu - ocena wszystkich wydatków poniesionych na realizację. Tej refundacji mogą podlegać
wyłącznie wydatki kwalifikowane - takie, które zostaną z pewnością zaakceptowane przez UE. Nie należy do nich podatek
od towarów i usług wliczony w cenę towarów i usług zakupionych w celu realizacji projektu - gdy beneficjent jest jego
podatnikiem i odlicza go jako podatek naliczony. Ale jeśli beneficjentem jest jednostka nie będąca podatnikiem, wydatki
mogą obejmować także kwotę podatku od towarów i usług.



Czyli nie wszystkie wydatki mogą być uznane za kwalifikowane.



Instytucja zarządzająca ponosi pełną odpowiedzialność za przyjęcie do finansowania danego projektu. Następnie, nasze
rozliczenia są audytowane przez instytucję dokonującą audytu - sprawdzenia poprawności. W Polsce jest to Generalny
Inspektor Kontroli Skarbowej - to on certyfikuje te rozliczenia finansowania poszczególnych projektów ze środków unijnych.



W końcu sprawozdanie jest posyłane do Komisji Europejskiej. Ma ona także swoich urzędników, którzy to weryfikują. Jeśli
zaakceptują (a najczęściej to czynią) - płatność z budżetu UE.



Środki z budżetu UE - dochody budżetu środków europejskich



Dopiero w roku 2015 ostatecznie zostanie rozliczona perspektywa finansowania przyjęta na lata 2007-2013



Ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju



Ustawa o finansach publicznych - środki europejskie i środki niepodlegające zwrotowi

Gospodarka finansowa samorządu terytorialnego



Model państwa - ile władztwa finansowego przekazać jednostkom samorządu terytorialnego



Kwestia samodzielności finansowej jednostek samorządu terytorialnego - ma być fundamentem sprawnego działania
samorządu.



Samodzielność finansową można rozpatrywać w aspekcie dochodowym, oraz wydatkowym.



Gdy mówimy o samodzielności dochodowej odpowiadamy na pytanie, czy samorząd powinien być wyposażony w środki
własne w taki sposób, aby czuł swobodę samodzielnego realizowania zadań? Czyli jeśli mam odpowiednie dochody własne -

Mateusz Popiel

to jestem samodzielny. W zakresie wydatkowania środków - decyduje samodzielność.



Samorząd może realizować wyłącznie te zadania, które zostały wskazane przepisami prawa, które mogą być uznane za
zadania własne danego samorządu.



Tę samodzielność wydatkową ogranicza z jednej strony to, iż samorząd ma obowiązek poniesienia określonych wydatków i z
drugiej strony to, że te wydatki muszą być poniesione w określonej wysokości.



To, że samorząd nie może finansować dowolnych zadań wynika z orzecznictwa Regionalnych Izb Obrachunkowych, oraz
sądów administracyjnych



Samorząd może poruszać się wyłącznie na podstawie przepisów prawa i realizować tylko takie wydatki, które są zgodnie z
nimi dopuszczalne



O zakresie tej samodzielności decyduje państwo, przekazując samorządowi zakres jego władztwa finansowego, zakres prawa
do dysponowania środkami publicznymi



Regionalna Izba Obrachunkowa zakwestionowała wydatek dokonany przez burmistrza polegający na opłatku dla byłych
pracowników Urzędu > to pokazuje jak państwo kontroluje samorząd. Burmistrz jest także pracodawcą, a jego obowiązkiem
jest dbanie o pracowników, także byłych pracowników



Z budżetu państwa finansowane są także inne dobra, samorząd nie może oczekiwać, że państwo będzie mu przekazywało
dochody z pominięciem finansowania innych dóbr i wartości



Samorządy próbowały różnych sposobów, także drogi prawnej, by np. pozwać wojewodę - wszystkie te sprawy zostały
przegrane



Oprócz Konstytucji źródłem prawa są także ustrojowe ustawy. One także zawierają przepisy dotyczące gospodarki
finansowej, także ustawa o finansach publicznych (w dziale V reguluje ona budżet)



Państwowe jednostki budżetowe funkcjonują w każdym województwie



Europejska Karta Samorządu Lokalnego - każda jednostka powinna zostać wyposażona w dochody własne

o W Polsce: tylko gminy mają wpływy z podatków lokalnych, natomiast powiaty, województwa nie mają



Uchwała budżetowa - podstawowy akt, w oparciu o który prowadzona jest gospodarka finansowa samorządu terytorialnego.



Różnice między ustawą budżetową a uchwałą jednostki samorządu terytorialnego:

o Zasada zupełności budżetu, rodzaje jednostek organizacyjnych
o W przypadku samorządu jest jedna zasadnicza różnica - w samorządzie funkcjonują komunalne jednostki

budżetowe - powiązane z budżetem metodą brutto

o Przymiotnik "komunalne" i "państwowe"
o W budżecie państwa - agencje wykonawcze i instytucje gospodarki budżetowej - powiązane z budżetem metodą

netto - nie występują on na szczeblu samorządowym

o Jednostką organizacyjną powiązaną z budżetem metodą netto jest zakład budżetowy

Zakład budżetowy



Nie ma osobowości prawnej



Może działać wyłącznie w zakresie enumeratywnie wymienionym w ustawie o finansach publicznych, np. gospodarka
mieszkaniowa, wodociągi, cmentarze (w Krakowie - Zarząd Cmentarzy Komunalnych - samorządowy zakład budżetowy)



Pokrywa on koszty swojej działalności z opłat



Krakowski Holding Komunalny - spółka - matka dla spółek miejskich; jest on także kapitałową grupą podatkową i rozlicza
jeden podatek; zyski, jakie osiąga elektrociepłownia - nie płaci od nich podatków



Zakład budżetowy rozlicza się z budżetem nadwyżką



Nie ma osobowości prawnej, a jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych !!!!



Po zapłaceniu podatku dochodowego zakład budżetowy całą nadwyżkę odprowadza do budżetu samorządowego. Jeżeli tej
nadwyżki nie osiąga, na jej pokrycie otrzymuje dotację z budżetu. Jeśli zakład budżetowy ponosi stratę - otrzymuje dotację
na jej pokrycie, jednakże nie może ona przekroczyć 50% kosztów jego działalności



Zasada szczegółowości

o W budżecie samorządu terytorialnego nie występują części. Składa się on z działów, rozdziałów, paragrafów.
o Części były wyodrębnione podmiotowo. Najwyższą podziałką w klasyfikacji jest dział

Rezerwy



Ogólna



Celowe



Rezerwa ogólna - w budżecie państwa określona jest maksymalna wysokość rezerwy (nie może przekroczyć 0.2%
planowanych wydatków, zaś w budżecie samorządowym określona jest także minimalna granica tej rezerwy na poziomie
0.1%, a wysokość maksymalna: 1% planowanych wydatków). Dlaczego wprowadzono minimalną wysokość?

Mateusz Popiel

o Wójt jest wybierany w wyborach powszechnych i bynajmniej nie musi mieć większości w radzie, więc

ustawodawca obawiał się, że Ci niepopierający danego wójta mogą okazać się bardzo złośliwi i zakłócić mu
elastyczne działanie



Rezerwa celowa nie może przekroczyć 5 %



Z mocy ustawy wójt, burmistrz mają prawo dysponowania tymi rezerwami bez żadnego dodatkowego upoważnienia

Zasada równowagi



Budżet samorządowy może zamykać się deficytem. Jest to reglamentowane



Poziom zadłużenia kontrolowany jest przez Regionalną Izbę Obrachunkową



W Polsce są jednostki (ok. 1/3), których budżety zamykają się równowagą, wszystkie wydatki znajdują w nich pokrycie w
dochodach



Najbardziej zadłużone są największe miasta, np. Kraków - balansowanie na granicy ustalonego przez ustawę dopuszczalnego
zadłużenia



Ustawodawca stosuje łagodniejsze kryteria w przypadku, gdy jednostki samorządu terytorialnego zadłużają się w celu
realizacji programów finansowanych ze środków unijnych



Jeżeli jednostka zadłuża się, zaciąga kredyt po to, żeby sfinansować zadanie przyjęte do realizacji przez UE, to fakt przyjęci a
tego zadania daje gwarancję, że ten kredyt zostanie spłacony, bo UE środek przekaże (po zrealizowaniu zadania)



Zasada uprzedniości budżetu - procedury opracowywania i uchwalania budżetu jednostki samorządu terytorialnego

____________________________________________________________________________________________________________

Prawo finansowe

Wykład 14 (23.01.12.)

Prof. dr hab. B. Brzeziński

Podatki majątkowe

Podatek dochodowy – ktoś gromadzi dochody i część tej nadwyżki mu państwo zabiera
Podatek majątkowy – państwo sięga po dochód kiedyś osiągnięty (może być jeszcze raz przedmiotem opodatkowania)
Ktoś dokonuje wydatków – podatki o charakterze konsumpcyjnym (konsumujesz – zapłać)



Wszystkie trzy rodzaje sięgają do dochodów



Najbardziej wartościowe podatki od konsumpcji (podatki od dochodów zniechęcają do osiągania dochodów)

- -

Najstarsze podatki – od majątku



Przyczyny:

Przekonanie, że majątek jest wyznacznikiem możliwości płatniczych

Nieznajomość pojęcia dochodu w starożytności i średniowieczu (do XVIII w.)

Fakt, że każdy podatek uszczupla majątek podatnika…

- -

Typy podatków majątkowych

a) Nominalne i realne
b) Syntetyczne (od wartości majątku) i analityczne (od wartości albo parametrów ilościowych przedmiotów majątkowych)
c) Powszechne i selektywne
d) Od posiadania majątku, od przyrostu majątku, od przyrostu wartości majątku i od zmiany struktury majątku

- -

Zalety podatków majątkowych



Prostota konstrukcji podatku i przepisów podatkowych



Łatwość identyfikacji przedmiotu opodatkowania



Stabilność wpływów podatkowych



Przydatność do prowadzenia polityki w zakresie gospodarki przestrzennej

- -

Wady podatków majątkowych



Słaba relacja ze zdolnością podatkową konkretnego podatnika



Trudności przy ustalaniu wartości majątku



Obciążenie sektora gospodarczego

- -

Polska - podatki majątkowe



Historycznie: łanowe, szos

Mateusz Popiel



Współcześnie:

Podatek od nieruchomości

o Podatek rolny
o

Podatek leśny (majątkowo-dochodowy)

Podatek od spadków i darowizn

Podatek od środków transportowych

- -

Uwaga: klasyfikacja podatków jest względna!

Podatki majątkowe nawiązują w nazwie do elementów majątku, ale „w tle” jest założenie, że ten majątek przynosi określony dochód –
i o przejęcie części tego dochodu chodzi w istocie ustawodawcy…
Niekiedy wprost – n.p. podatek rolny (płacony zamiast podatku dochodowego)…
Niekiedy pośrednio – podatek od nieruchomości
(wartość czynszowa) (działalność gospodarcza-stawki)

- -

Podatek od nieruchomości

Dylematy polityki podatkowej:



Podatek:

Od całego majątku czy

Różne podatki od poszczególnych kategorii przedmiotów majątkowych?



Podatek: od wartości majątku, albo od poszczególnych ilościowo ujętych elementów majątku (rodzaj podstawy
opodatkowania…)?



Wyłączenia od opodatkowania? Np.:

Majątek produkcyjny?

o Inne?

- -

Podatek od nieruchomości



Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych z 1991 r.



Przedmiot podatku:

- -

Wyłączenia/zezwolenia



Opodatkowaniu nie podlegają:

Grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jak użytki rolne, grunty zadrzewione i zakrzewione na
użytkach rolnych

o Lasy,

 Z wyjątkiem zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej

Inne szczególne nieruchomości wyłączone z podatku na podstawie ustawy

- -

Zakres podmiotowy

Podatnicy podatku od nieruchomości



Osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej

- -

Podstawa opodatkowania

Podstawę opodatkowania stanowi



Dla gruntów – powierzchnia,



Dla budynków, lub ich części – powierzchnia użytkowa



Dla budowli, lub ich części związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – wartość, stanowiąca podstawę
obliczania amortyzacji w tym roku, niepomniejszona o odpisy amortyzacyjne.

- -

Stawki podatkowe



Wysokość stawek podatku od nieruchomości określa w drodze uchwały Rada gminy, z tym że stawki roczne nie mogą
przekroczyć wysokości określonej w ustawie.

- -

Zasady zapłaty: osoby fizyczne



Kwoty podatku ustalona jest w corocznie wydawanej przez organ podatkowy (wójt gminy…) decyzji wymiarowej.



Podatek jest płatny w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego, w terminach: do dnia 15 marca, 15
maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego (może być płacony w ratach)

- -

Zasady zapłaty: inne podmioty

Mateusz Popiel



Osoby prawne, jednostki organizacyjne oraz spółki niemające osobowości prawnej i inne, jednostki są obowiązane:

Składać, w terminie do 15 stycznia, organowi podatkowemu deklaracje na podatek od nieruchomości na dany rok
podatkowy,

Wpłacać obliczony w deklaracji podatek od nieruchomości w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku
podatkowego, w terminie do dnia 15 każdego miesiące

- -

Stawki podatkowe



Wysokość stawek podatku od nieruchomości w drodze uchwały Rady gminy, z tym że stawki roczne nie mogę przekroczyć
wysokości określonej w ustawie

Prawo finansowe

Wykład 15 (27.02.12.)

Prof. dr hab. B. Brzeziński

Podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek od spadków i darowizn

Podatki



Podatki majątkowe

Podatek od czynności cywilnoprawnych

Podatek od spadków i darowizn

- -

Ustawa z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych



Historia - opłaty stemplowe



Opłaty stemplowe - po wojnie w Polsce: opłata skarbowa



Opłata skarbowa



Obrót nieprofesjonalny



Podatek alternatywny wobec VAT



Obrót zawodowy objęty jest podatkiem od towarów i usług



Obrót nieprofesjonalny może być objęty podatkiem od czynności cywilnoprawnej

- -

Przedmiot podatku



Umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych



Umowy pożyczki pieniędzy, lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku



Umowy darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów, albo zobowiązań darczyńcy



Umowy dożywocia



Umowy o dział spadku



Ustanowienie hipoteki

- -

Czynności podlegające opodatkowaniu – warunki



Czynności cywilnoprawne podlegają podatkowi, jeżeli ich przedmiotem są:

A. Rzeczy znajdujące się na terytorium Polski, lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Polski
B. Rzeczy znajdujące się za granicą, lub prawa majątkowe wykonywane za granicą

- -

Obowiązek podatkowy (podatnicy)



Ciąży przykładowo:

1. Przy umowie sprzedaży - na kupującym
2. Przy umowie zamiany - na stronach czynności
3. Przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego - na biorącym pożyczkę, lub przechowawcy
4. Przy ustanowieniu hipoteki - na składającym oświadczenie woli o ustanowieniu hipoteki
5. Przy umowie spółki cywilnej - na wspólnikach, a przy pozostałych umowach spółki (np. Sp. z o.o.) - na spółce

- -

Wyłączenia i zwolnienia od podatku



Wyłączenia - m. in. czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest:

A. Opodatkowana VAT
B. Zwolniona z VAT (z wyjątkami)



Zwolnienia m. in.:

Mateusz Popiel

o Pożyczki w formie pieniężnej między osobami, o których mowa w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn

(pod wskazanymi w tej ustawie warunkami)

o Umowy sprzedaży rzeczy o wartości rynkowej nieprzekraczającej 1 000 zł
o Umowy sprzedaży zawarte w postępowaniu egzekucyjnym

- -

Zasada de minimis non curat pretor



Sprzedaż rzeczy o wartości rynkowej nieprzekraczającej 1000 zł, np. jakiejś książki, np. podręcznika nie podlega
opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych

- -

Podstawa opodatkowania



Zależy od rodzaju samej czynności



Umowa sprzedaży - ilustracja: wartość rynkowa przedmiotu tej czynności



Określana na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem
ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia oraz w obrocie z prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia
dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów (nie bierzemy tu pod uwagę praetium affectionis ani wartości
kolekcjonerskiej)



Przedmiotem sprzedaży czynimy dom o wartości 1 mln zł i obciążeniu hipotecznym o wysokości 800 tys. zł, więc realna
wartość wynosi tylko 200 tys. zł – a podatek musimy zapłacić od wartości domu bez odliczania długów i ciężarów

- -

Stawki podatku - zróżnicowane

A. Nieruchomości, rzeczy ruchome, prawa użytkowania wieczystego - 2 %
B. Inne prawa majątkowe - 1 %
C. Od umowy pożyczki oraz depozytu nieprawidłowego – 2 %

- -

Zasady poboru podatku



Podatnik składa deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych i wpłaca podatek w terminie 14 dni od dnia
powstania obowiązku podatkowego, z wyłączeniem przypadków, gdy podatek jest pobierany przez płatnika (samoobliczenie,
ale...)



Notariusze są płatnikami podatku od czynności cywilnoprawnych dokonywanych w formie aktu notarialnego. Płatnicy
obowiązani są uzależnić dokonanie czynności cywilnoprawnej od uprzedniego zapłacenia podatku.

- -

Podatek od spadków i darowizn

(ustawa z 28 VII 1983 r.)



Podatek od przyrostu majątku, więc jest to podatek majątkowy



Ten przyrost majątku możemy uznać za dochód, więc jest to też w jakimś sensie podatek dochodowy (podatek rolny - ma
zarazem charakter podatku dochodowego, przychodowego i majątkowego)



Art. 1 ust. 1 - jakie czynności są opodatkowane - wyliczenie enumeratywne



Spadek, czy darowizna dla osoby prawnej > podatek dochodowy



Spadek, czy darowizna dla osoby fizycznej > podatek od spadków i darowizn

- -

Terytorialny i podmiotowy zakres podatku



Art. 2 - nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą



Art. 3 - podatkowi nie podlega



Art. 5 (!) - obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych

- -

Podwójne opodatkowanie



Może wystąpić międzynarodowe podwójne opodatkowanie



Umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania spadków wiążą Polskę z Czechami, Słowacją, Węgrami, Austrią,
zawarte były w okresie międzywojennym



ETS w sprawie Block (sprawa C-510/08) podkreślił, iż prawo unijne nie nakłada na Państwa Członkowskie obowiązku
takiego skonstruowania swoich przepisów, by uniknąć podwójnego opodatkowania podatkiem spadkowym składników tego
samego spadku (w rezultacie od spadku o wartości 580 tys. euro pani Block w Niemczech i Hiszpanii zapłaciła podatki
spadkowe w kwocie w sumie ok. 270 tys. euro)



Komisja Europejska ogłosiła raport opracowany przez niezależnego eksperta; aktualnie wezwano państwa członkowskie do
udzielenia odpowiedzi jakie – ich zdaniem – działania powinny zostać podjęte w ramach UE w celu wyeliminowania
wskazanych w raporcie problemów.

- -

Podstawa opodatkowania

Mateusz Popiel



Art. 7 ustawy - "czysta wartość"

Ustalanie podstawy opodatkowania



Art. 8 ust. 1 wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych przyjmuje się w wysokości określonej przez nabywcę

o Ust. 3, 4



Spory – procedura

Naczelnik Urzędu Skarbowego - uznaje, że wartość nie odpowiada > wezwanie > 14 dni > określenie wartości przez
nabywcę > opinia biegłego/wycena rzeczoznawcy (środki dowodowe w postępowaniu podatkowym) > 33% od
wartości podanej przez nabywcę

- -

Grupy podatkowe



Art. 14



Nabywca - patrzymy, skąd prawa majątkowe, czy rzeczy napłynęły i na podstawie tego kryterium przyporządkujemy go do
danej grupy

A. Grupa I - małżonka, zstępni, wstępni, pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha, teściowie
B. Grupa II - zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i

rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych

C. Grupa III – inni nabywcy

- -

Stawki podatku



Podatek od spadków i darowizn ustalany jest w oparciu o jedną z trzech progresywnych skal podatkowych

A. Grupa I: 3-7%
B. Grupa II: 7-12%
C. Grupa III: 12-20%
D. Od nabycia w drodze zasiedzenia - 7%
E. Nie występuje tu zaliczenie nabywcy do grupy podatkowej, ani kwota wolna

- -

Kwoty wolne od opodatkowania:



Art. 9 ustawy



Kumulacja w okresach 5-letnich



Jeżeli nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, do wartości rzeczy i
praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej osoby, lub po tej samej
osobie w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. Od podatku obliczonego od łącznej
wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych potrąca się podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio nabytych
rzeczy i praw majątkowych.

o Jest to tzw. przepis antyabuzywny
o

Nabywcy zobowiązani są w zeznaniu podatkowym wymienić rzeczy i prawa majątkowe nabyte w podanym wyżej
okresie.

____________________________________________________________________________________________________________

Prawo finansowe

Wykład 16 (5.03.12.)

dr P. Kryczko

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych



Działalność finansowa podlega reglamentacji prawnej – mnóstwo przepisów, które podmiotów sektora finansów publicznych
nakazują określone zachowanie i jednocześnie zakazują określonych czynności – głównie w ustawie o finansach publicznych

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych



Zakres tej odpowiedzialności (podmiotowy i przedmiotowy)



Podmioty uczestniczące w tym postępowaniu



Same postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Mateusz Popiel

Charakter odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Trzy możliwości kwalifikowania/trzy koncepcje:

1. Uznanie, że jest to odpowiedzialność o charakterze dyscyplinarnym. Związana z naruszeniem zasad prowadzenia tej

gospodarki. Koncepcja ta nie wytrzymuje krytyki, gdyż każda odpowiedzialność tego zakresu nie dotyczy czynów. Nie jest
więc to odpowiedzialność dyscyplinarna

2. Odpowiedzialność karna lub quasi-karna. Wiele przepisów skopiowanych z kodeksu karnego. Orzekają o winie i karze

nie sądy, a komisje orzekające. Prof. Hofmański: odpowiedzialność taka jest niezgodna z konstytucją, bo o winie i karze
orzekają sądy. Ta koncepcja odpada.

3. Jest to postępowanie o charakterze administracyjnym. Rezultatem sankcja o charakterze administracyjnym. Sankcję

wymierzają organy administracyjne, w oparciu o przejrzystą procedurę i ważne, aby to wymierzanie sankcji podlegały
kontroli sądowej. Jest to kontrola sądu administracyjnego. Sądy administracyjne badają zgodność z prawem, czyli czy
wymierzając sankcję przestrzegano przepisów, a organy finansowego decydują tylko czy w danej sytuacji nastąpiło
naruszenie - pogląd ten poległ – sądy administracyjne uchylają orzeczenia komisji, jeżeli ta nie uzasadniają wymiaru kary.
Dr. Kryczko: to jest właśnie odpowiedzialność o charakterze administracyjnym i nie jest ona sprzeczna z konstytucją. Ale TK
nie wypowiedział się w sprawie zgodności tej procedury z konstytucją, taka sprawa nie została mu nigdy przedłożona

Zakres odpowiedzialności



Tej odpowiedzialności podlegają wyłącznie osoby fizyczne. Wg niektórych autorów nie jest to prawidłowe, bo naruszeń
dopuszczają się jednostki sektora finansów publicznych – sankcje powinny dotknąć jednostek sektora finansów publicznych
(jednostki sektorowe, szkoły wyższe), a nie osoby wykonujące działalność w imieniu tych jednostek. Są jednak przepisy
penalizujące jednostki (wyjątek).



Przepisów o odpowiedzialności nie stosujemy do osób, które w imieniu organów podatkowych (ZUS) pobierają podatki,
opłaty, składki na ubezpieczenia społeczne. Nie stosujemy także wobec organów pobierających cła (np. Naczelnik Urzędu
Skarbowego umarzający należność nie ponosi odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych) –
podlegają oni kontroli w ramach resortu. Ale co z wójtem umarzającym podatek – nie ponosi odpowiedzialność, a pozbawia
dochodów gminy należnej jej z mocy samego prawa

Zakres podmiotowy odpowiedzialności

Cztery kategorie osób fizycznych (dr uważa, że są 3, ale w ustawie są 4)

1. Kierownicy jednostek sektora finansów publicznych. Kierownik z mocy ustawy odpowiada za całość gospodarki

finansowej. Liczy się funkcja kierownika (takimi kierownikami są Prezesi sądów. W sądach jest obowiązek powołania
kierownika finansowego i on ponosi odpowiedzialność w zakresie gospodarki finansowej sądu)

2. Osoby, którym kierownik powierzył odpowiedzialność, czynności w zakresie gospodarki finansowej i odpowiedzialność

w tym zakresie. To powierzenie może wynikać ze statutu, regulaminu danej jednostki.
Powierzenie może wynika z zakresu czynności, które pracownikowi wręcza kierownik, a pracownik je przyjmuje.
Powierzenie może mieć charakter także jednorazowy – do dokonania określonej czynności, ważne jest, aby ten pracownik
przejął tą odpowiedzialność poprzez odpisanie zakresu czynności, które ma wykonać. Odpowiedzialność może ponieść tylko
ten pracownik, któremu dyrektor przekazał czynności na piśmie (wystarczy podpis Mietka pod umową zlecony telefonicznie
i nikt nie ponosi odpowiedzialności). Ale dr uważa, że to i tak są zaniedbania w zakresie kontroli.

3. Członkowie organów kolegialnych. Zarząd Powiatu województwa – osobami odpowiedzialnymi są członkowie organu

kolegialnego, przedmiotem odpowiedzialności powzięcie uchwał. Aby uniknąć odpowiedzialności – wystarczy wnieść
sprzeciw do uchwały.

4. Osoby, które nie są pracownikami jednostek sektora finansów publicznych – osoby fizyczne spoza sektora, którym

przekazano środki publiczne, które gospodarują środkami publicznymi i robią to z naruszeniem prawa. Wyjście z
odpowiedzialnością poza sektor – błąd ustawodawcy. Wady tego rozwiązania:

a. Środki publiczne w momencie „wyjścia poza sektor” przestają być środkami publicznymi (pieniądze ze stypendium

wydane na piwo, fundacja zaliczy dotację do swoich przychodów, ale Prezes Fundacji może odpowiadać za
nienależyte wykorzystanie środków publicznych).

b. Trudno także mówić o sankcji administracyjnej, wobec podmiotu spoza sektora finansów publicznych – robią to

organy administracyjne nie wobec podmiotów reprezentujących jednostki publiczne.

c. Kary – zakaz zajmowania funkcji w jednostkach sektora finansów publicznych (więc Prezes Fundacji może prosić o

taką karę, bo nic go to nie obchodzi). Jedyna karą dolegliwą dla osoby spoza sektora finansów publicznych byłaby
kara pieniężna.



Ponoszenie odpowiedzialności – na zasadzie winy. Wobec osób odpowiedzialnych za finanse publiczne wymagania są
wyższe, niż w stosunku do zwykłego obywatela. Osoba taka musi znać ustawy – musimy mieć do czynienia z człowiekiem,
który zna odnośne przepisy i jeżeli dopuszcza się naruszenia, to jego zawinienie jest bezwzględne.

Mateusz Popiel

Kwestia przedmiotowa



Ustawa o odpowiedzialności enumeratywnie wymienia czyny stanowiące o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych.
Zdecydowana większość tych czynów nawiązuje do naruszenia ustawy o finansach publicznych (nie pobieranie dochodów,
zaciąganie zobowiązań bez upoważnienia, lub z przekroczeniem zakresu upoważnienia itp.). Ale oprócz tej ustawy
ustawodawca penalizuje także naruszenie dwóch innych ustaw:

1. Prawo zamówień publicznych (skala naruszeń tej ustawy jest bardzo duża)
2. Ustawa o rachunkowości.

Organy i procedura



Aby uruchomić całe postępowanie, niezbędne jest to, aby rzecznik dyscypliny/prokurator otrzymał zawiadomienie o
naruszeniu dyscypliny finansów publicznych.



Zawiadomienie musi pochodzić od uprawnionego podmiotu (inne nie wywołają skutków prawnych).



Co do zasady organem tym podmiot przeprowadzenia kontroli (samorząd – RIO, budżet – NIK). Takie zawiadomienie jest
uprawniony złożyć kierownik jednostki.



Rzecznik nie działa z urzędu – musi mieć zawiadomienie.



Na podstawie zawiadomienia – rzecznik podejmuje czynności sprawdzające. W zawiadomieniu powinny być czyn i osoba,
która się go dopuszcza. Jeżeli zarzuty są bezzasadne – odmowa wszczęcia (postanowienie). To postanowienie może
zaskarżyć zawiadamiający, dlatego rzecznicy nie odmawiają wszczęcia postępowania. Wszczynają postępowanie
wyjaśniające. Osoba podejrzewana o popełnienie czynu ma status obwinionego, postępowanie wyjaśniające stosuje się w
stosunku do obwinionego.



Rzecznik kieruje akt zawiadomienia do I instancji do której jest właściwy – Komisja Orzekająca. Rzecznik musi przestrzegać
swojej właściwości. Niewłaściwy rzecznik kieruje wniosek o ukaranie do niewłaściwej komisji

1. Komisje Orzekające – nowelizacja w lutym, zredukowała liczbę komisji I instancji
2. W zakresie budżetu państwa:

a. Komisja Wspólna – powoływana przez Prezydenta powoływana w zakresie naruszeń dotyczących tzw.

„Świętych krów” – Sejm, Senat, NIK, sady, trybunały itp.

b. Komisja przy Kancelarii Premiera- orzeka o odpowiedzialności w przypadku naruszeń w Kancelarii

Premiera, a także w zakresie części, ale także o odpowiedzialności Ministrów, Wiceministrów >
właściwość podmiotowa komisji

c. 3 Resortowe Komisje, przy:

i. Ministrze Finansów

ii. Ministrze Sprawiedliwości

iii. Ministrze Spraw Wewnętrznych

d. Naruszenie w zakresie budżetów samorządowych – Regionalne Komisje Orzekające przy RIO

3. Komisje pierwszo instancyjne. Wniosek o ukaranie trafia na rozprawę. Komisje orzekają w składach trzy-

osobowych. Przeprowadzają postępowanie dowodowe i wydają orzeczenie. Komisje mogą wydawać także
postanowienie (np. o umorzeniu postępowania). Od orzeczenie przysługuje stronom odwołanie do Głównej Komisji
Orzekającej (organ II instancyjny). Odwołanie może wnieść Rzecznik (zarówno na niekorzyść, jak i korzyść
obwinionego), a także obwiniony. W trakcie rozprawy przed Główną Komisją Orzekającą, oskarżycielem jest
Główny Rzecznik (zazwyczaj jeden z wiceministrów w ministerstwie finansów). Główna komisja Orzekająca może
utrzymać w mocy, orzec merytorycznie (zreformować orzeczenie I instancji), a na te orzeczenia służy skarga do
NSA. Od orzeczenia kasacyjnego Głównej Komisji skarga do sądu nie służy.

Kary



Upomnienie



Kara nagany



Kara pieniężna - wysokość zależy od wynagrodzenia osoby ukaranej (od 0.25, do trzykrotności przeciętnego wynagrodzenia)



Kara zakazu zajmowania stanowisk związanych z dysponowaniem środkami publicznymi.

Prawo finansowe

Wykład 17 (12.03.12.)

dr P. Kryczko

Publiczne prawo bankowe

Mateusz Popiel



Oddziaływanie prawa bankowego na gospodarkę finansową państwa. Oddziaływanie prawa bankowego o charakterze
publicznoprawnym. Znaczenie systemu bankowego dla stabilności finansowej każdego państwa.

Jedną z podstawowych przyczyn kryzysu – załamanie systemu bankowego.

o NBP – bank centralny
o

Prawo bankowe w zakresie, gdzie prawo bankowe ma cechy publicznoprawne (nałożenie obowiązków,
wprowadzenie ograniczeń na przedsiębiorstwa mające status banków)



Geneza - Bank Polski (1928 rok)

System bankowy dwupłaszczyznowy/dwuszczeblowy



Bank Centralny - bank o emisyjnym charakterze. Nie prowadzi działalności komercyjnej



Banki komercyjne, handlowe

Bank Centralny – Narodowy Bank Polski



Instytucja konstytucyjna – w art. 227 Konstytucji wprost stwierdzono, iż centralnym bankiem państwa jest NBP. Art. 227 –
cele, organy NBP

Niezależność BNP



Model niezależności – czołówka europejska



Model niezależności oparty na 3 kryteriach

Niezależność personalna

Niezależność finansowa

Niezależność personalna



Sposób powoływania organów Banku



Długość kadencji organów Banku



Możliwość w zasadzie jej brak, odwoływani członków organów Banku



Organami NBP są:

o Prezes NBP

 Powoływany i odwoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP. Sejm nie może powołać innej osoby,

niż tej, którą wskaże Prezydent.

 Kadencja wynosi 6 lat (dłużej, niż kadencja rządu). Ta sama osoba może być Prezesem nie dłużej niż przez

dwie kolejne kadencje.

 Kadencja wygasa w 4 przypadkach:



Upływ 6 letniej kadencji



W razie śmierci



W razie rezygnacji



Odwołanie (w 4 przypadkach)

Długotrwała choroba, która uniemożliwia wykonanie obowiązku

Skazanie prawomocnym wyrokiem sądu i wyrok musi być prawomocny.

Złożenie niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego stwierdzonego
prawomocnym orzeczeniem sądu.

Orzeczenie Trybunału Stanu, który orzekł zakaz sprawowania funkcji związanych z
odpowiedzialnością

Rada Polityki Pieniężnej



Składa się z Przewodniczącego Rady (Prezes NBP), 9 członków wybieranych przez Sejm, Senat i
Prezydenta. Spośród specjalistów z zakresu finansów. Specjaliści z zakresu finansów – ekonomiści,
ewentualnie profesorowie prawa finansowego (prof. Hojna-Duch).



Kadencja członka rady wynosi 6 lat. Funkcję można pełnić tylko raz. Nie może zajmować się inną
działalnością poza działalnością naukową i dydaktyczną. Musi zawiesić członkostwo w partii politycznej,
związku zawodowym, pod rygorem odwołania z rady



Odwołanie członka (5 przypadków)



Zrzeczenie się funkcji (gry Prezes NBP rezygnuje – kadencja wygasa, a członek – musi go organ
powołujący odwołać



Choroba

Mateusz Popiel



Złożenie niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego



Niezłożenie rezygnacji z działalności w partii politycznej



Członkowie RPP spotykają się raz w miesiącu i głosują. Dane o głosowaniach są upubliczniane.

Zarząd NBP



Skład: Prezes NBP (jako przewodniczący), 6-10 członków w tym dwóch wiceprezesów (z czego jeden jest
I wiceprezesem).



Członków powołuje Prezydent na wniosek Prezesa NBP



Członkowie powoływani są na okres 6 lat



W całej procedurze wcale nie uczestniczy rząd – nie ma wpływu na personalną obsadę stanowisk organów
NBP.

Funkcje NBP



Niezależność funkcjonalna związana z określeniem celu dla którego tworzony jest Bank.



Art. 227 ust. 1 zd. 3 konstytucji – NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza



Art. 3 ustawy o NBP – podstawowym zadaniem NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cel przy jednoczesnym wspieraniu
polityki gospodarczej rządu, o ile to nie ogranicza podstawowego ocelu NBP



W konstytucji mowa o wartości pieniądza, a w ustawie o utrzymaniu stabilnego poziomu cen



walka z inflacją –

podstawowy cel NBP



Przy jednoczesnym wspieraniu polityki rządu, ale wyłącznie wtedy, gdy nie ograniczy to możliwości realizacji
podstawowego celu, jakim jest zachowanie stabilności poziomu cen.

Podstawowe Funkcje NBP



Funkcja emisyjna

Rozumiana wąsko – emisja znaków pieniężnych (wprowadzania i wycofywanie z obiegu prawnych środków
pieniężnych). NBP ma wyłączne prawo emisji znaków pieniężnych. Za emisję w wąskim znaczeniu odpowiedzialny
jest Prezes NBP.

 Prezes NBP określa wzory i wartość nominalną banknot; w przypadku monet określa wielkość, wagę

monet, terminy wprowadzenia do obiegu. Czyni to w formie zarządzenia (publikowanego w Monitorze
Polskim). Prezes NBP wycofuje z obiegu określone znaki pieniężne. Określa po upływie jakiego czasu te
wycofane z obiegu znaki pieniężne przestają być prawnymi środkami płatniczymi na obszarze Polski.

o Rozumiana szeroko – kompetencja do regulowania ilości pieniądza w obiegu. Na tą funkcję składa się emisja w

wąskim znaczeniu i stosowanie instrumentów polityki pieniężnej. Politykę pieniężna w Polsce prowadzi Rada
Polityki Pieniężnej (jej kompetencja). Rada ma kompetencje planistyczne, opiniodawcze, informacyjne,
kompetencje do stosowania instrumentów polityki pieniężnej (NBP ma monopol).

Kompetencje Rady Polityki Pieniężnej



Kompetencje planistyczne – w ramach tej kompetencji RPP określa założenia polityki pieniężnej. Te założenia przekazuje
organom państwa (w szczególności Sejmowi), przekazuje do wiadomości – Sejm może zapoznać się założeniami, ale nie ma
żadnego wpływu na ich treść, nie może nawet uchwalić, że się z nimi nie zgadza.



Kompetencje opiniodawcze RPP – opiniuje projekty ustawy budżetowej i innych ustaw wpływających na gospodarkę
finansową państwa. RPP konsekwentnie krytykuje od lat zadłużanie się naszego rządu, krytykuje wielkość deficytu i
tłumaczy jaki to ma wpływ na ceny pieniądza w Polsce.



Instrumenty do realizacji kompetencji (regulują one obieg pieniądza w Polskiej gospodarce. Podział:

o Instrumenty klasyczne. Oddziaływują w sposób pośredni na banki i inne podmioty. Rodzaje (3):

 Instrument podstawowej stopy procentowej. Bank centralny kredytuje banki komercyjne udzielając im

kredytów. Ustalając stopę tych kredytów pośrednio kreuje wartość pieniądza. Gdy podnosi stopę wartość
pieniądza rośnie i mniej jest pieniędzy w obiegu.



Kredyt refinansowy na uzupełnienie zasobów finansowych banku.



Kredyt lombardowy – pod zastaw papierów wartościowych. Obecnie stopa kredytu lombardowego
– 6%



Kredyt redyskontowy w formie przyjmowania weksli – 4,75%

 Rezerwy obowiązkowe - są to kwoty jakie banki muszą odprowadzić na rachunek NBP i im ta rezerwa jest

wyższa tym banki mają niższe fundusze i tym kredyty są wyższe. Jeżeli RPP chce zmniejszyć ilość
pieniądza w obiegu – podnosi stopę rezerwy obowiązkowej. Ustawa określa maksymalną stopę rezerw,
górny pułap. To RPP ustawa wysokość stopę rezerwy obowiązkowej. Rezerwy te są oprocentowane, więc
stanowią formę lokaty (obecnie 4,24%)

Mateusz Popiel

 Operacje otwartego rynku. NBP w ramach tych operacji sprzedaje i kupuje papiery wartościowe. Jeśli

NBP chce zmniejszyć ilość pieniądza w obiegu – emituje papiery wartościowe > banki kupują, ale nie mają
wtedy pieniądza na kredyty. Ale jeżeli NBP chce, żeby było więcej pieniądza na runku – skupuje te papiery
wartościowe.

Instrumenty bezpośrednie – zakazy nakazy, które należy stosować wprost. Obecnie stosowane są w Polsce
wyłącznie instrumenty pośrednie. NBP może…- przewiduje to ustawa o NBP. Ustawa wymienia dwa bezpośrednie
instrumenty:

 NBP może wprowadzić limity kredytowe dla banków. Może w ten sposób ograniczyć wielkość kredytów

udzielanych przez banki w sposób władczy i jednostronny.

 Może nałożyć na banki utrzymywania nieoprocentowanego depozytu w NBP od zagranicznych środków

wykorzystywanych przez Banki.



RPP prowadzi politykę pieniężną, a zarząd NBP jest organem wykonawczym (wykonuje operacje otwartego rynku, zajmuje
się rezerwami)

Funkcja Banku Państwa



NBP jest podmiotem, który jest bankiem, który wykonuje bankową obsługę budżetu. NBP świadczy usługi w zakresie
międzynarodowych stosunków finansowych na rzecz państwa:

Obsługuje państwowe płatności na rynkach zagranicznych.

Reprezentuje Polskę w międzynarodowych instytucjach bankowych, a także finansowych.



Usługi na rynku walutowym na rzecz państwa

Tzw. rezerwa dewizowa. NBP gromadzi i zarządza rezerwą dewizową. Ta rezerwa, to jest rezerwa naszego
Państwa, a nie NBP.

NBP jest centralną bankową instytucją dewizową. W tym zakresie NBP sprawuje nadzór nad działalnością
dewizową banku. Rezerwa – 80 mld euro



Usługi bankierskie świadczone na rzecz państwa.

Prowadzenie rachunków budżetu państwa.

Pełnienie funkcji agenta finansowego rządu.

Obsługa pożyczek państwowych.

o Doradztwo finansowe

Funkcja Banku Banków NBP



Dawniej NBP sprawował nadzór bankowy, a teraz KNF. NBP nadzoruje banki – realizuje rozliczenia, płatności między
bankami. Baczy na bezpieczeństwo systemu bankowego.

Płaszczyzna niezależności finansowej NBP



Nie można pokrywać w Polsce deficytu budżetowego poprzez zaciągania kredytów w NBP. NBP nie może pokrywać
deficytów budżetu państwa.



Fundusze własne NBP – Fundusze własne obejmują fundusz statutowy oraz fundusz rezerwowy.

o Fundusz statutowy – 1.5 mld
o Fundusz rezerwowy – tworzony z odpisów z zysku. Będą odpisy dokonywane, aż osiągną one wysokość funduszu

statutowego.



NBP, jako osoba prawna jest zwolniony od podatku dochodowego od osób pranych – nie uiszcza podatku dochodowego od
osób prawnych. NBP sporządza sprawozdanie finansowe roczne ze swojej działalności, przedstawia je Radzie Ministrów i w
tym sprawozdaniu proponuje jaką część zysku wpłaci, jako dochód budżetu państwa. NBP negocjuje z rządem wysokość
wpłaty z zysków. Sprawozdanie NBP przedstawia Radzie Ministrów i Rada Ministrów akceptuje poziom zysków, który
zostanie wpłacony.



NBP ma obowiązek utworzenia rezerwy na pokrycie ryzyka zmiany kursu złotego do walut obcych.

Prawo finansowe

Wykład 18 (19.03.12.)

dr P. Kryczko

Publiczne prawo bankowe



Niezależność personalna (organy NBP), funkcjonalna (funkcja emisyjna NBP – instrumenty polityki pieniężnej) i finansowa.



Akty prawne – postrzeganie NBP, jako osoby prawnej i jego uprawnienia do wydawania aktów prawnych

NBP, a zamknięty katalog źródeł prawa. Akty NBP nie są źródłem prawa powszechnie obowiązującego. TK uznał,
że wydawanie tych aktów jest zgodne z konstytucją:

Mateusz Popiel

 Czy akty NBP są aktami o charakterze wewnętrznym?
 Postrzeganie tych aktów, jako ogólnych aktów stosowania prawa.
 Akty wewnętrzne można wydawać w stosunku do podmiotów podporządkowanych Adresatami aktów

wewnętrznych są banki komercyjne. A banki komercyjne nie są podporządkowane NBP. Nie ma
podporządkowania formalnego, ale jest podporządkowanie funkcjonalne (funkcje NBP związane z
prowadzeniem polityki pieniężnej)

 Akty wydawane przez NBP są zgodne z konstytucją i mieszczą się w kategorii aktów o charakterze

wewnętrznym.

Waluta/znaki pieniężne będącymi źródłami płatniczymi – perspektywa przyjęcia w Polsce waluty Euro.



Rada Polityki Pieniężnej przestałaby istnieć i państwo straciłoby możliwość stosowania instrumentów Polityki Pieniężnej

Warunki, które należy spełnić, aby przystąpić do strefy Euro



Kryterium inflacji – poziom inflacji w okresie 12 miesięcy nie może różnić się o 1.5% w stosunku do 3 krajów
członkowskich o stabilnych cenach



Stabilność kursu walutowego – trzeba spełnić przez okres dwóch lat – wahania muszą mieścić się w określonych granicach
przez okres dwuletni.



Kryterium stopy procentowej – długoterminowa stopa procentowa nie może być wyższa o więcej, niż 2 pkt. od średniej dla
trzech krajów Unii europejskiej o najbardziej stabilnych cenach



Kryterium fiskalne

Pakt fiskalny ustanawia wymogi dla krajów posiadających Euro – wymóg wysokości długu w stosunku do PKB na
poziomie maksymalnie 60%. Pakt fiskalny przewiduje automatyczne sankcje dla krajów przekraczających granice.
Kary będzie nakładał ETS. Oznaczona jest maksymalna wysokość kary i środki z kar będą przeznaczane do systemu
stabilizującego.

o Poziom deficytu budżetowego nie powinien przekraczać 3% PKB



Kryterium zgodności legislacji – aby wprowadzić Euro musielibyśmy zmienić konstytucję, ustawę o NBP. Istotne jest wtedy,
aby NBP wspierał politykę gospodarczą UE.



Banki komercyjne (definicja banku komercyjnego, rodzaje banków, tworzenie banków, wymogów jakie stawia się
założycielom, szczególne obowiązki i szczególne uprawnienia banków komercyjnych pokazujące, w jaki sposób uzyskały
one szczególną pozycję uregulowaną prawem publicznym, regulacja funkcjonowania banków – eliminacja banków; nadzór
bankowy)

o Definicja banku – art. 2 ustawy prawo bankowe – banki komercyjne są osobami prawnymi, które charakteryzują

się następującymi cechami:

 Utworzone są zgodnie z przepisami ustaw (nie tylko prawo bankowe, ale także ksh, kc, prawo spółdzielcze

itp. – katalog ustaw na podstawie której tworzone są banki jest szeroki)

 Jest to osoba prawna, która działa na podstawie zezwoleń
 Odrębne zezwolenie na utworzenie banku i na podjęcie działalności przez bank
 Wskazanie, że te zezwolenia uprawniają do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem

środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotu – podstawowa funkcja depozytowa banku (bank
przyjmuje depozyty, są one zwrócone pod tytułem zwrotnym i tymi depozytami bank obraca)

 Czynności bankowe – art. 5 ustawy prawo bankowe. Podział na



Czynności obiektywne/naturalne/sensu stricte – wykonywanie tych czynności dopuszczalne
wyłącznie dla banków. Art. 5 ust. 1 – przyjmowanie wkładów pieniężnych na żądanie, udzielanie
kredytów



Sensu largo – czynności typowe dla działania banku, ale mogą być również wykonywane przez
inne podmioty nieposiadające statusu banku. Art. 5 ust. 2 – są czynnościami bankowymi wtedy,
kiedy są dokonywane przez banki

 Art. 6 - poza wykonywaniem czynności bankowych banki mogą: nabywanie i zbywanie nieruchomości,

które banki mogą wykorzystywać

 Inny podział



Czynności bierne – gromadzenie wkładów, emitowanie papierów wartościowych



Czynne – wykorzystywanie tych środków przez banki.



Wyróżnia się czynności bankowe pośredniczące – świadczenie usług finansowych. (pytanie:
różnica między umową kredytu, a pożyczki?)

o Bank, lub kasa mogą być używane w nazwie dla określenia działalności, lub reklamy wyłącznie banku. Nie dotyczy

to np. banku krwi

Mateusz Popiel

Podział banków ze względu na siedzibę



Banki krajowe – ma siedzibę na terytorium Polski.



Banki zagraniczne – mający siedzibę poza Polska na terytorium państwa niebędącego członkiem UE

o W UE zasada jednego paszportu – bank utworzony w jednym kraju unijnym może podejmować działalność także

w innych państwach unii przy spełnieniu bardzo uproszczonej procedury:

 Instytucja kredytowa chcąc podjąć działalność w Polsce zawiadamia o tym swoją instytucje sprawującą

nadzór bankowy. W tym zawiadomieniu określa czynności, które zamierza wykonywać w Polsce, środki
jakie zamierza przeznaczyć na podjęcie działalności. To zawiadomienie jest analizowane przez nadzór
bankowy państwa siedziby banku. Jeżeli nadzór uzna, że prowadzenie takiej działalności nie będzie
szkodziło temu bankowi, przesyła to zawiadomienie Polskiej Komisji Nadzoru Finansowego. PKNF może
określić dodatkowe warunki podjęcia działalności przez ten bank w Polsce > działalność oddziałowa

 Działalność trans-graniczna (obsługa klienta przez zagraniczny bank, bez żadnej struktury) – bank może

podjąć działalność po tym, jak jego władza nadzorcza zawiadomi PKNF. Zakres działania takiej instytucji
musi wynikać z zakresu otrzymanego od swojej instytucji nadzorczej

 Przedstawicielstwo – tylko kwestia informacji, marketingu, promocji, nie ponosi żadnej działalności

Podział ze względu na formę prawną



Państwowe



W formie spółki akcyjnej



Banki spółdzielcze

Banki państwowe



Już ich niema, oprócz Banku Gospodarstwa Krajowego – przez ten bank przechodzi unijna pomoc, dokonuje w części
obsługę bankową budżetu



Jest tworzony w formie rozporządzenia Rady Ministrów na wniosek ministra skarbu państwa. Po uzyskaniu opinii Komisji
Nadzoru Finansowego.



Rozporządzenie określa nazwę, siedzibę, zakres działalności i jego fundusze statutowe (środki wydzielone z majątku skarbu
państwa, w które wyposaża się ten bank, odpowiednik kapitału zakładowego)



Organami: rada nadzorcza i zarząd. Radę powołuje się na okres 3 lat, przewodniczącego powołuje Prezes RM. Członkowie
Rady powoływanie przez ministra skarbu. Prezesa zarządu powołuje i odwołuje rada nadzorcza. Pozostałych członków
zarządu też powołuje rada nadzorcza tyle, że na wniosek Prezesa.



Statut – w drodze rozporządzenia przez ministra skarbu.

Banki w formie spółek akcyjnych

Procedura utworzenia banku w formie spółki akcyjnej



Założyciele banku: mogą być nimi zarówno osoby prawne, jak i osoby fizyczne, z tym, że założycieli nie może być mniej,
niż 3



Utworzenie rozpoczyna się od wystąpienia założycieli do KNF, o wyrażenie zgody na utworzenie banku. Zezwolenie może
być udzielone po spełnieniu szeregu warunków:

Zapewnienie funduszy własnych banku – odpowiedni kapitał banku. Kapitał nie może być niższy, od równowartości
5 mln euro, Ten kapitał w formie gotówki muszą wpłacić na rachunek w banku krajowym. Założyciele muszą
wskazać pochodzenie kapitału – nie może pochodzić z kredytów, pożyczek, musi pochodzić z udokumentowanych
źródeł. KNF powinna bardzo skrupulatnie sprawdzić pochodzenie kapitału. Oprócz wkładów pieniężnych można
wnieść wkłady niepieniężne – nieruchomości, narzędzia przydatne w działalności bankowej. Wartość tych wkładów
nie może przekraczać 15% wkładu kapitału założycielskiego.

Muszą być spełnione warunki dotyczące pomieszczeń – pomieszczenia zapewniające bezpieczeństwo prowadzenia
takiej działalności

o Warunek personalny - Zarówno założyciele, jak i osoby w zarządzie muszą dawać rękojmie ostrożnego i stabilnego

zarządzania bankiem. Co najmniej dwie osoby muszą mieć wykształcenie i doświadczenie zawodowe niezbędne do
kierowania bankiem, udowodnioną znajomość języka polskiego

Muszą założyciele przedstawić co najmniej 3-letni program działalności banku. Plan ten ma wskazywać, że
działalność banku w tym zakresie będzie bezpieczna. Składając taki wniosek założyciele muszą przedstawić projekt
statutu banku. W tym projekcie określa się takie rzeczy podejmowanie decyzji, system kontroli wewnętrznej,
fundusze własne, zasady gospodarki finansowej. Statut podstawą oceny zgodności z prawem działania banku.
Wniosek trafia do KNF. Komisja wzywa do uzupełnienia dokumentów i komisja w terminie nieprzekraczającym 3
miesięcy wydaje decyzję w sprawie zezwolenia na utworzenie banku. Jeżeli mamy zgodę, to będą podejmowane
dalsze czynności przez założycieli i po spełnieniu warunków założyciele podniosą wniosek o podjęcia działalności

Mateusz Popiel

operacyjne i KNF udziela zgody. Zezwolenia tracą moc jeżeli w okresie roku od ich wydania bank nie rozpoczął
działalności komercyjnej. Warunki to: dysponowanie przez bank pomieszczeniami do zabezpieczenia pieniędzy.



Odmowa wyrażenia zgody na utworzenie banku – odmowa może mieć umocowanie bądź w przesłankach prawnych – nie
zostały spełnione warunki określone w ustawie (charakter prawny). Odmowa może mieć charakter ekonomiczny – KNF
może odmówić uzyskania/ udzielenia zezwolenia jeżeli działalność banku nie gwarantuje bezpieczeństwa ekonomicznego. >
możliwość złożenia skargi do sądu administracyjnego, a sąd administracyjny bada tylko pod względem zgodności z prawem,
a sąd nie ma możliwości tego ocenić, więc sąd podtrzyma taką decyzję i w ten sposób nie może dojść do weryfikacji
rozstrzygnięcia.



KNF wydając zezwolenie zatwierdza statut. Późniejsze zmiany statutu wymagają zgody KNF



Poza bankami państwowymi w formie spółki akcyjnej są banki spółdzielcze

Bank spółdzielczy



Założyciele: osoby fizyczne, nie mniej niż 10



Fundusze własne przy założeniu – 1 mln euro

Prawo finansowe

Wykład 18 (26.03.12.)

Prof. dr hab. B. Brzeziński

- -

Podatek od spadków i darowizn.

Ustawa z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn

- -

Art. 1.
1. Podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej „podatkiem”, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:
1) dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego;
2) darowizny, polecenia darczyńcy;
3) zasiedzenia;
4) nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
5) zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
6) nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.
2. Podatkowi podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa
na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.

Art. 2.
Nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą podlega podatkowi, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub
zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

- -

Podstawa opodatkowania

Art. 7
1. Podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość) , ustalona według stanu rzeczy i
praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. Jeżeli przed dokonaniem wymiaru podatku nastąpi ubytek rzeczy
spowodowany siłą wyższą, do ustalenia wartości przyjmuje się stan rzeczy w dniu dokonania wymiaru, a odszkodowanie za ubytek należne z tytułu ubezpieczenia wlicza
się do podstawy wymiaru.
2. Jeżeli spadkobierca, obdarowany lub osoba, na której rzecz został uczyniony zapis zwykły lub windykacyjny, zostali obciążeni obowiązkiem wykonania polecenia lub
zapisu zwykłego, wartość obciążenia z tego tytułu stanowi ciężar spadku, darowizny, zapisu zwykłego lub windykacyjnego, a w przypadku polecenia, o ile zostało
wykonane.
3. Do długów i ciężarów zalicza się również koszty leczenia i opieki w czasie ostatniej choroby spadkodawcy, jeżeli nie zostały pokryte za jego życia i z jego majątku,
koszty pogrzebu spadkodawcy, łącznie z nagrobkiem, w takim zakresie, w jakim koszty te odpowiadają zwyczajom przyjętym w dany m środowisku, jeżeli nie zostały
pokryte z majątku spadkodawcy, z zasiłku pogrzebowego lub nie zostały zwrócone w innej formie, oraz koszty postępowania spadkowego, wynagrodzenie wykona wcy
testamentu, obowiązki wykonania zapisów i poleceń zamieszczonych w testamencie, wypłaty z tytułu zachowku oraz inne obowiązki wynikające z przepisów Kodeksu
cywilnego dotyczących spadków.
4. Przy nabyciu w drodze zasiedzenia wyłącza się z podstawy opodatkowania wartość nakładów dokonanych na rzecz przez nabywcę podczas biegu zasiedzenia.
5. Jeżeli budynek stanowiący część składową gruntu będącego przedmiotem nabycia został wzniesiony przez osobę nabywającą nieruchomość przez zasiedzenie, z
podstawy opodatkowania wyłącza się wartość tego budynku.
6. Przy nabyciu w drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności podstawę opodatkowania stanowi wartość rzeczy lub praw majątkowych, w części przekraczającej
wartość udziału we współwłasności, który przed jej zniesieniem przysługiwał nabywcy.

- -

Ustalanie podstawy opodatkowania

Art. 8.
1. Wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych przyjmuje się w wysokości określonej przez nabywcę, jeżeli odpowiada ona wartości rynkowej tych rzeczy i praw, a
wartość praw do wkładów oszczędnościowych – w wysokości tych wkładów.
1a. Wartość jednostek uczestnictwa przyjmuje się w wysokości ustalonej przez fundusz inwestycyjny, zgodnie z przepisami ustawy o funduszach inwestycyjnych.
2. (uchylony).

Mateusz Popiel

3. Wartość rynkową rzeczy lub praw majątkowych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z
uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia powstania obowiązku podatkowego.
4. Jeżeli nabywca nie określił wartości nabytych rzeczy lub praw majątkowych albo wartość określona przez niego nie odpowiada, według oceny naczelnika urzędu
skarbowego wartości rynkowej, organ ten wezwie nabywcę do jej określenia, podwyższenia lub obniżenia, w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia doręczenia
wezwania, podając jednocześnie wartość według własnej, wstępnej oceny. Jeżeli nabywca, pomimo wezwania, nie określił wartości lub podał wartość
nieodpowiadającą wartości rynkowej, naczelnik urzędu skarbowego dokona jej określenia z uwzględnieniem opinii biegłego lub przedłożonej przez nabywcę wyceny
rzeczoznawcy. Jeżeli organ podatkowy powoła biegłego, a wartość określona z uwzględnieniem jego opinii różni się o więcej niż 33 % od wartości podanej przez
nabywcę, koszty opinii biegłego ponosi nabywca.
5. Przepis ust. 4 stosuje się odpowiednio, jeżeli kilku nabywców podało różne wartości tej samej rzeczy lub prawa majątkowego.



Ust. 4 – przepis proceduralny w przepisach materialno prawnych



Termin procesowy – uchybienie powoduje, że podatnik ma szansę naprawy sytuacji poprzez złożenie wniosku o
przywrócenie terminu. Da się go zastosować tylko w trakcie wszczętego postępowania.

- -

Grupy podatkowe

Art. 14.
1. Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca.
2. Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.
3. Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:
1) do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
2) do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków
rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
3) do grupy III – innych nabywców.

(oprócz tego tzw. zerowa grupa podatkowa)

- -

Stawki podatku

Podatek od spadków i darowizn ustalany jest w oparciu o jedną z trzech progresywnych skal podatkowych
I grupa podatkowa – od 3% do 7%
II grupa podatkowa – od 7% do 12%
III grupa podatkowa – od 12% do 20%
Od nabycia w drodze zasiedzenia - 7% (nie występuje tu zaliczenie nabywcy do grupy podatkowej)

- -

Kwoty wolne od opodatkowania

Art. 9.
1. Opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:
1) 9 637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
2) 7 276 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
3) 4 902 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.



Uprzywilejowane potraktowanie najbliższej rodziny

- -

Szereg zwolnień



Uzależnione do relacji podatnika, a prawa od kogo ono przypłynęło.

- -

Ulga mieszkaniowa

Art. 16.
1. W przypadku nabycia własności (współwłasności) budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, spółdzielczego
własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie, spółdzielczego prawa do domu jednorodzinnego albo udziału w takim prawie:
1) w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu, polecenia testamentowego, darowizny lub polecenia darczyńcy przez osoby
zaliczane do I grupy podatkowej,
2) w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu lub polecenia testamentowego przez osoby zaliczane do II grupy podatkowej,
3) w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu lub polecenia testamentowego przez osoby zaliczane do III grupy podatkowej,
które sprawowały opiekę nad wymagającym takiej opieki spadkodawcą, na podstawie pisemnej umowy z podpisem notarialnie poświadczonym, przez co najmniej dwa
lata od dnia poświadczenia podpisów przez notariusza – nie wlicza się do podstawy opodatkowania ich czystej wartości do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110
m2 powierzchni użytkowej budynku lub lokalu. W przypadku nabycia części (udziału) budynku mieszkalnego lub lokalu albo udziału w spółdzielczym prawie do
budynku mieszkalnego lub lokalu ulga przysługuje stosownie do wielkości udział



Im dalsza relacja, tym te warunki są bardziej, lub mniej liberalne



Jedyna ulga w tym podatku.

- -

Mateusz Popiel

Zwolnienie najbliższej rodziny (tzw. zerowa grupa podatkowa)

Art. 4a.
1. Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:
[…]



Konieczne spełnienie pewnych warunków

Zgłoszenie w terminie 6 miesięcy

Jeżeli to są pieniądze, to musi to być za pomocą przelewu bankowego



Przepis miał służyć, aby organy podatkowe mogły się zorientować jaki kto ma majątek.

- -

Podatki konsumpcyjne

- -

Kumulacja w okresach 5-letnich

Art. 9
2. Jeżeli nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych
dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie.
Od podatku obliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych potrąca się podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio nabytych rzeczy i
praw majątkowych. Wynikająca z obliczenia nadwyżka podatku nie podlega ani zaliczeniu na poczet innych podatków, ani zwrotowi. Nabywcy obowiązani są w
zeznaniu podatkowym wymienić rzeczy i prawa majątkowe nabyte w podanym wyżej okresie.

- -

Unikanie opodatkowania

Definicja: zachowania podatnika, legalne i niezabronione, których celem, a co najmniej skutkiem jest obniżenie bądź eliminacja
obciążenia podatkowego. Czy akceptowalne w Polsce?

- -

Przykład – podatek od spadków i darowizn.

Art. 9. 1 p.s.d.: Opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własność rzeczy i praw majątkowych o czystej
wartości przekraczającej:
3) 4.902 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

- -

Przykład Osoba A zamierza darować osobie B 8.000 zł (osoby obce = nabywca zaliczony do III grupy podatkowej).
Skutki podatkowe:
Kwota wolna od opodatkowania: 4902 zł
Podstawa opodatkowania: 3098 zł
Podatek 12%:

- -

Alternatywa darowizny opodatkowanej (1):



Podział jednej darowizny (8000 zł) na dwie darowizny po 4000 zł

- -

Ale art. 9 ust. 2



Podział skuteczny, jeżeli między pierwszą a drugą darowizną upłynie więcej niż 5 lat.

- -

Alternatywa darowizny opodatkowanej (2):



Osoba A dokonuje 2 darowizn po 4000 zł na rzecz osób C i D, obie nieopodatkowane…



Osoby C i D dokonują 2 darowizn na rzecz osoby B po 4000 zł każda; obie nieopodatkowane…



Skutek: osoba B otrzymuje (pośrednio) z majątku osoby A 8000 zł

- -



Sytuacja w pełni akceptowalna na gruncie wykładni językowej… Unikanie opodatkowania – oczywiste…



Doktryna przeważa pogląd aprobujący (j.w.)



Orzecznictwo – zróżnicowane – przeważa pogląd odmienny …



Argumenty:

a) za akceptacją

o b) przeciwko

- -

Za akceptacją skutków podatkowych – brakiem opodatkowania (argumenty)

1. Wykładnia językowa
2. Świadomości istnienia problemu przy jednoczesnym braku reakcji ustawodawcy
3. Zakaz stosowania analogii
4. Zakaz orzekania contra legem
5. Kulturowa norma dopuszczalności drogi najmniej opodatkowanej.

Mateusz Popiel

- -

Przeciw akceptacji skutków podatkowych – opodatkowanie (argumenty)

1. Wzgląd na sprawiedliwość podatkową
2. Wzgląd na niezasadność unikania opodatkowania,
3. Wzgląd na sztuczność struktury darowizn pośredniczących
4. Zarzut pozorności (?)
5. Zarzut „Obejścia prawa podatkowego”

- -

Podatki konsumpcyjne

- -

Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług

- -

Art. 5.
1. Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zwanym dalej „podatkiem”, podlegają:
1) odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju;
2) eksport towarów;
3) import towarów;
4) wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju;
5) wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Art. 6. (wyłączenia)
Przepisów ustawy nie stosuje się do:
1) transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa;
2) czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy;

- -

Zakres podmiotowy podatku

Art. 15.
1. Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o
której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.
2. Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz
rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na
zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości
niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
3. Za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje się czynności:
1) z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1–6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych;
2) (uchylony);
3) z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2–9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania
tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie
czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności
wobec osób trzecich.
[…]

- -

Zwolnienie

Art. 113.
1. Zwalnia się od podatku podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 150 000 zł. Do
wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku.
2. Do wartości sprzedaży, o której mowa w ust. 1, nie wlicza się odpłatnej dostawy towarów oraz odpłatnego świadczenia usług zwolnionych od podatku, a także
towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych
podlegających amortyzacji.
3. W przypadku prowadzenia przez rolnika ryczałtowego korzystającego ze zwolnienia określonego w art. 43 ust. 1 pkt 3 także działalności innej niż działalność
rolnicza do wartości sprzedaży, o której mowa w ust. 1 i 10, dokonywanej przez tego podatnika nie wlicza się sprzedaży produktów rolnych pochodzących z
prowadzonej przez niego działalności rolniczej.
[…]

- -

Prawo do obniżenia podatku należnego

Art. 86.
1. W zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do
obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.
2. Kwotę podatku naliczonego stanowi:
1) suma kwot podatku określonych w fakturach otrzymanych przez podatnika:
a) z tytułu nabycia towarów i usług,



Do zapłaty – nadwyżka podatku należnego, a naliczonego



Podatek od towarów i usług – podatkiem neutralnym



Konsument nie jest podatnikiem tego podatku

- -

Stawki

Mateusz Popiel

23% - stawka podstawowa
8% - czasopisma
5% - książki

- -

Faktury



Wystawia sprzedawca



Oryginał dla kupującego, kopia dla sprzedawcy



Faktura jest podstawą do odliczenia podatku naliczonego od podatku należnego; bez faktury prawo to nie istnieje

- -

Tzw. Kasy fiskalne

Art. 111
1. Podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych są obowiązani prowadzić
ewidencję obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących.[…]

- -

Deklaracje podatkowe

Art. 99.
1. Podatnicy, o których mowa w art. 15, są obowiązani składać w urzędzie skarbowym deklaracje podatkowe za okresy miesięczne w terminie do 25. dnia miesiąca
następującego po każdym kolejnym miesiącu, z zastrzeżeniem ust. 2–10 i art. 133.
2. Mali podatnicy, którzy wybrali metodę kasową, składają w urzędzie skarbowym deklaracje podatkowe za okresy kwartalne w terminie do 25. dnia miesiąca
następującego po każdym kolejnym kwartale.
3. Podatnicy, o których mowa w ust. 1, inni niż podatnicy rozliczający się metodą kasową, mogą również składać deklaracje podatkowe, o których mowa w ust. 2, po
uprzednim pisemnym zawiadomieniu naczelnika urzędu skarbowego, najpóźniej do 25. dnia drugiego miesiąca kwartału, za który będzie po raz pierwszy złożona
kwartalna deklaracja podatkowa. Podatnik rozpoczynający w trakcie roku podatkowego wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu dokonuje
zawiadomienia, o którym mowa w zdaniu pierwszym, w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym rozpoczął wykonywanie tych czynności.

- -

Podatek akcyzowy



Od towarów i usług ma charakter powszechny



A podatek akcyzowy dedykowany poszczególnym rodzajom towarów



Wyroby akcyzowe:

o Paliwa silnikowe
o

Oleje opałowe i gaz

o Napoje alkoholowe
o Wyroby tytoniowe
o Energia elektryczna
o Węgiel
o

Skóry szlachetne zwierząt futerkowych. Perfumy i wody toaletowe, preparaty toaletowe …

- -

Stawki akcyzy

____________________________________________________________________________________________________________

Prawo finansowe

Wykład 20 (2.04.12.)

Dr P. Kryczko

Publiczne prawo bankowe

Charakter rozstrzygnięć decyzji Komisji Nadzoru Finansowego [KNF]



Plan wykładu: szczególne reguły dotyczące działalności banków (obroty akcjami banków, finanse banków), regulacja sektora
banków komercyjnych, kwestia postępowania sanacyjnego, likwidacja banku, upadłość banku, szczególne uprawnienia i
obowiązki banków komercyjnych.



Wszystkie z rozstrzygnięć KNF mają charakter decyzji, do których stosuje się odpowiednio przepisy kpa. Zezwolenie jest
więc formą decyzji wydanej w sprawie administracyjnej.



W zdecydowanej większości przypadków decyzje KNF mają moc ostatecznej decyzji i podlegają natychmiastowemu
wykonaniu – nie służy od tych decyzji skarga. Art. 127 par. 3 kpa

– adresat takiej decyzji może zwrócić się o ponowne

rozpatrzenie sprawy.

Art. 127 kpa

§ 3. Od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze nie służy odwołanie, jednakże strona niezadowolona z
decyzji może zwrócić się do tego organu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy; do wniosku tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji.

Mateusz Popiel



Są decyzje KNF wobec, których nie przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Prawo bankowe wyraźnie wtedy
stanowi, że art. 127 par. 3 kpa nie ma zastosowania. Od tych decyzji służy od razu skarga do WSA.

Podział banków wg kryterium funkcjonalnego



Banki uniwersalne – wykonują wszystkie, bądź większość czynności bankowych. Większość banków



Banki specjalistyczne – uprawnione do wykonania niektórych, dość wąsko określonych czynności bankowych.

o Banki hipoteczne – udzielają kredytów zabezpieczonych hipoteką i są uprawnione do hipotecznych listów

zastawnych

Szczególne reguły działalności banków komercyjnych

Obrót akcjami banku

(akcje banku w formie spółki akcyjnej)



Akcje banku są akcjami imiennymi, z wyjątkiem tych akcji, notowanych na giełdzie papierów wartościowych i mających
charakter zdematerializowany.



Dwie sytuacje

A. Nowy podmiot zamierza nabyć akcje banku – cztery progi, których przekroczenie rodzi istotne konsekwencje.

Progi: 10%; 20%; 33,(3)%; 50%

a. Procent ogólnej liczy głosów na walnym zgromadzeniu, lub udziału w kapitale zakładowym.
b. Podmiot, który zamierza nabyć akcje, które dadzą mu powyższe progi procentowe, ma obowiązek

zawiadomić o zamiarze nabycia tych akcji KNF.

c. Nabycie może być bezpośrednie i pośrednie (za pomocą podmiotu, który kontroluje kapitałowo)
d. Składając zawiadomienie podmiot musi się szczegółowo „przedstawić” Komisji Nadzoru Finansowego

(aktualna sytuacja ekonomiczno-finansowa, wszelkie skazania za przestępstwa, wszystkie toczące się
postępowania w sprawach karnych).

e. KNF gromadzi jak najwięcej danych, aby ocenić, czy ta inwestycja będzie bezpieczna dla banku. Ta

analiza może doprowadzić do wydania przez KNF sprzeciwu (sprzeciw co do nabycia, lub objęcia akcji
przez dany podmiot). Sprzeciw wydaje komisja wtedy, gdy jest to uzasadnione celem ostrożnego i
bezpiecznego zarządzania bankiem. Komisja może dojść do przekonania, że nabycie tych akcji może
stanowić zagrożenie – wtedy komisja wydaje sprzeciw.

Komisja ma na wydanie decyzji/sprzeciwu 60 dni roboczych od dnia otrzymania zawiadomienia. Jeżeli
zawiadomienie było niekompletne, to zawiadomienie liczymy od dnia uzupełnienia zawiadomienia.

g. KNF może wydać decyzję, o stwierdzeniu braku podstaw do wydania sprzeciwu. W tym przypadku, jak

również w braku jakiejkolwiek decyzji inwestor może zrealizować zamiar zakupu – milczące zezwolenie.

h. Co jeżeli inwestor nabędzie akcje z naruszeniem powyższych przepisów (przed upływem 60 dni, lub w

wypadku sprzeciwu)? Z nabytych akcji w ten sposób inwestor nie może wykonywać prawa głosu na
walnym zgromadzeniu, a wszelkie uchwały z naruszeniem tego zakazu są nieważne. KNF ma prawo
wniesienia powództwa o stwierdzenie nieważności. Komisja może nakazać w drodze decyzji zbycie akcji
banku w wyznaczonym terminie. Jeśli akcjonariusz nie dokona zbycia – może być nałożona kara pieniężna
do 10 mln zł, a także może być ustanowiony zarząd komisaryczny.

Te zakazy mogą być w szczególnie uzasadnionych przypadkach uchylone – ktoś stara się nabyć akcje
banku powyżej wskazanych progów

B. Ktoś posiada akcje banku i te akacje dokupuje najniższy - 5%, a najwyższy 75% na walnym zgromadzeniu. Taki

inwestor nabywający akcje powyżej ma obowiązek zawiadomić bank, a bank zawiadamia KNF.

a. KNF chce mieć informacje o wszystkich ważnych inwestorach banku.
b. Istnieje obowiązek zawiadomienia banku i KNF o zbyciu określonych pakietów.

Zasady gospodarki finansowej banku



Określone w ustawie Prawo bankowe w rozdziale X.



Banki mają obowiązek posiadać fundusze własne dostosowane do rozmiaru prowadzonej działalności. Fundusze własne
banku dzielimy na dwie kategorie:

o Fundusze podstawowe

 Fundusze zasadnicze



W banku państwowym do funduszy zasadniczych należą: fundusz statusowy (odzwierciedla
wkład skarbu państwa, odzwierciedla to, co minister skarbu wydzielił z majątku państwowego,
jako fundusz własny), fundusz zapasowy, fundusz rezerwowy



W banku w formie spółki akcyjnej: Kapitał zakładowy, kapitał zapasowy, kapitał rezerwowy

Mateusz Popiel

 Fundusze dodatkowy funduszy podstawowych



Fundusz ogólnego ryzyka na niezidentyfikowane ryzyko



Niepodzielony zysk z lat ubiegłych

 Pozycje pomniejszające: straty za ubiegły rok, akcje własne posiadane przez bank

Fundusze uzupełniające - Nie mogą przekraczać funduszy podstawowych

 Obejmują fundusze z aktualizacji wyceny majątku. Jeśli bank jest właścicielem budynku, to zgodnie z

przepisami o rachunkowości i przepisami finansowymi bank dokonuje odpisów amortyzacyjnych i w
księgach wartość tego budynku może być symboliczna podczas, gdy w rzeczywistości jest ona ogromna i
minister finansów pozwala na uaktualnienie wartości.

 Mogą obejmować fundusze tworzone ze środków własnych. Za zgodą KNF. Każdy inny podmiot –

tworzenie funduszy z zysków nikogo nie obchodzi.

Wskaźnik wypłacalności



W I roku działania banku wynosi 15%



W II roku 12%



W każdym kolejnym nie może być niższy od 8%



Wskaźnik wypłacalności jest to stosunek funduszy własnych netto, do aktywów ważonych ryzykiem, czyli to ryzyko
niespłacenia kredytu ma wpływ na wysokość tego aktywu. Jeżeli bank ma określone fundusze własne netto, to stosunek
kredytów musi wynosić 8%. Wskaźnik 8% jest przyjęty przez Międzynarodowy Komitet Nadzoru Bankowego, jako
minimalny. Są kraje gdzie określono ten wskaźnik niżej. [Tak więc kredyt jest aktywem]

Regulacja sektora banków komercyjnych

1. Program naprawczy/sanacyjny
2. Likwidacja banku
3. Upadłość banku



Kwestie te reguluje Rozdział 12 Prawo bankowe.

Ad. 1. Program naprawczy



Powstanie straty bilansowe



Groźba wystąpienia straty (księgi nie zostały zamknięte, a już wiemy, że istnieje groźba, że na koniec okresu
rozliczeniowego działalność banku zamknie się stratą)



Powstanie niebezpieczeństwa niewypłacalności banku – może mieć uzasadnienie w faktycznej sytuacji banku, ale może być
wynikiem plotek, gier mających na celu osłabienie pozycji banku



Niebezpieczeństwo utraty płynności przez bank (z dnia na dzień wszyscy podejmują depozyty, bo usłyszeli, że bank upada).



Gdy wystąpi jedna z tych 4 przesłanek – zarząd banku musi zawiadomić KNF i przedstawić program sanacyjny. Musi
wyjaśnić przyczyny tych trudności i musi określić formy, terminy realizacji zadań, które naprawią sytuację



Komisja nadzoru analizuje program, może nakazać jego uzupełnienie, może komisja z własnej inicjatywy zażądać takiego
programu, jeżeli zarząd nie zawiadamia KNF o trudnościach



W okresie wdrażania programu bank musi przeznaczać zysk w pierwszej kolejności na pokrycie strat, a potem na pokrycie
funduszy własnych, więc nie ma mowy na wypłatę dywidendy.



Jeżeli realizacja programu napotyka na trudności – komisja może zakazać udzielania kredytów akcjonariuszom banku. Może
nakazać obniżenie wynagrodzeń banku, może zażądać zwołania nadzwyczajnego zebrania akcjonariuszy w celu rozpatrzenia
sytuacji banku. Komisja może ustanowić kuratora.

Kurator nadzoruje wykonanie programu naprawczego, ma prawo uczestniczyć we wszystkich posiedzeniach
zarządu i rady nadzorczej, ma prawo zgłaszania sprzeciwu wobec uchwał decyzji zarządu i rady nadzorczej i jeśli go
zgłosi to uchwała i decyzja nie podlega wykonaniu (wnosi się go do sądu). Kurator może zaskarżyć uchwałę
walnego zgromadzenia akcjonariuszy. Decyzja o ustanowieniu kuratora to ta, do której nie stosuje się art. 127 par. 3
kpa – skarga do sądu administracyjnego.

Kurator składa sprawozdanie i pobiera wynagrodzenie.



KNF może ustanowić także zarząd komisaryczny. Przesłanki

Zarząd banku nie przedstawia programu naprawczego.

o Realizacja programu naprawczego jest nieskuteczna.



Ustanowienie zarządu powoduje, że wszelkie organy banku przestają funkcjonować. Na zarząd przechodzi kompetencja do
wydawania wszelkich uchwał zarządu i Rady nadzorczej. Rada nadzorcza zostaje zawieszona, a ostatnią jej decyzja może
być wniesienie skargi na tą decyzją – art. 127 par. 3 kpa.



Zarząd komisaryczny jest sygnałem, że sytuacja banku jest poważna.

Mateusz Popiel

Ad. 2. Likwidacja banku.



Przesłanka:

Strata wynosi połowę funduszy własnych, po upływie 6 miesięcy od daty nadzwyczajnego zgromadzenia, tego,
który miał na celu podjęcie sanacji w Banku.



KNF podejmuje jedną z dwóch decyzji:

Przejęcie banku przez inny bank – KNF szuka zainteresowanych na bank, będący w trudnej sytuacji finansowej,
możliwe to jest za zgodą banku przejmującego.

 Z dniem określonym w decyzji – zarząd banku, zarząd komisaryczny ulegają rozwiązaniu, a kompetencje

innych organów ulegają zawieszeniu.

 Można wydać akcjonariuszom akcje banku przejmowanego

o KNF może cofnąć decyzję o zezwoleniu na utworzenie banku – likwidacja banku. Te decyzje komisja może

podjąć, gdy strata przekracza połowę funduszy własnych. Może podjąć taką decyzję także w trybie pilnym, ze
względu na dynamicznie rozwijającą się niekorzystną sytuację.

 Od takiej decyzji rada nadzorcza może wnieść skargę do sądu administracyjnego (art. 127 par. 3 kpa).
 Fundusze własne na pokrycie strat i dopiero potem na wypłaty akcjonariuszom
 W sytuacji likwidacji nie wyprowadza się dywidendy.
 Program likwidacji przedstawia się KNF
 Akcjonariusze banku likwidowanego mogą uzyskać fundusze dopiero po upływie roku od wszczęcia

likwidacji – ma to zabezpieczać wierzycieli banku.

Ad. 3. Upadłość banku



Aktywa banku nie wystarczają na zaspokojenie jego zobowiązań. Sytuacja na koniec okresu sprawozdawczego. Ze
sporządzonego bilansu wynika, że aktywa nie wystarczają na pokrycie zobowiązań.



Organ banku/ likwidator powiadamia o tym KNF niezwłocznie.



KNF podejmuje decyzję o zawieszeniu działalności banku i ustanowienie zarządu komisarycznego. Może podjąć decyzję o
przejęciu banku przez inny bank, albo występuje do sądu z wnioskiem o ogłoszenia upadłości. Z wnioskiem o upadłość może
wystąpić tylko KNF.



KNF może te decyzje podjąć także z własnej inicjatywy, gdy nikt jej nie powiadamia o sytuacji banku. Decyzję KNB nie
podlegają zaskarżeniu.

Szczególne uprawnienia i obowiązki banków komercyjnych



Ustanawianie zabezpieczeń wierzytelności wynikających z czynności bankowych



Uprawnienie do stosowania potrącenia bankowego.



Uprawnienie do wystawiania bankowych tytułów egzekucyjnych.

o [Znanie warunków]



Uprawnienie do wydawania ogólnych warunków umów lub regulaminów określających wykonywanie niektórych czynności
bankowych.



Uprawnienie do pobierania prowizji z tytułu wykonywanych czynności bankowych.



Uprawnienie do sekurytyzacji wierzytelności

Szczególne obowiązki banków



Tajemnica bankowa i wyjątki od tajemnicy bankowej



Przeciwdziałanie przestępstwu prania brudnych pieniędzy

____________________________________________________________________________________________________________

Prawo finansowe

Wykład 21 (16.04.12.)

prof. dr hab. B. Brzeziński

Wykładnia prawa podatkowego



Terminy Interpretacja prawa = wykładnia prawa

Teoria prawa podzieliła się na tych, którzy uważają na dwie grupy uważające, że jeden z tych terminów jest szerszy.

o Prof.:

 Interpretacja – wytwory myśli ludzkiej (np. tekst prawny)
 Wnioskowanie a contrario – wnioskowanie z norm o normach
 Wykładnia: interpretacja + rozumowania prawnicze

- -

Mateusz Popiel

Wykładnia językowa



Wykładnia językowa – podstawowe znaczenie we wszystkich dziedzinach prawa



Nie ma możliwości pominięcia wykładni językowej



Istnieje możliwość (w określonych warunkach):

Modyfikacja rezultatów wykładni językowej

Pominięcie rezultatów wykładni językowej

- -



Wykładnia językowa – odkodowywanie treści norm prawnych z tekstu aktu normatywnego w oparciu o zasady, użyte do
ich zakodowania.



Założenie: tekst = nośnik treści



Wykładnia

Językowa

o Gramatyczna?
o Literalna?

- -

Przyczyny prymatu wykładni językowej



Przyczyna obiektywna: język nośnikiem informacji o normach prawnych



Przyczyna subiektywna: wykładnia językowa umacnia pewność prawa i bezpieczeństwo prawne obywateli



Prawo podatkowe:

o Art. 84 Konstytucji – Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów
o Metoda samo obliczania podatku – to zobowiązany (podatnik) zobowiązany jest do obliczenia podatku i płacenia

- -



Wykładnia językowa:

Punktem wyjścia wykładnia prawa

Zakreśla jej granice (?)



Możliwy sens słów i zwrotów jest barierą procesów wykładni, a jej przekroczenie prowadzi do rozstrzygnięcia
interpretacyjnego contra legem.

- -

Założenia wykładni językowej

Z wykładnia językową wiąże się szereg znanych standardów interpretacyjnych, takich jak:

1. Odróżnienie przepisu prawnego od normy prawnej
2. Rozumienie przepisu w taki sposób, aby żaden jego fragment nie stawał się zbędny
3. Domniemanie języka powszechnego

- -

Teza: podstawowe znaczenie wykładni językowej w prawie podatkowym…
Argumenty



Ustawa (tekst) – źródłem prawa



Relatywnie wysoka przewidywalność rezultatów

- -

Rodzaje języka

Język powszechny: język etniczny w jego zasadniczej postaci.
Inne rodzaje języka:



Języki specjalistyczne, wykształcone w poszczególnych dziedzinach życia społecznego



Gwary

- -

Naturalne cechy języka powszechnego



Wieloznaczność terminów i zwrotów



Nieostrość terminów i zwrotów



Obok wieloznaczności słów znaczenie ma także budowa i sposób łączenia zdań, z których tworzy się przepisy prawa



Zastosowanie określonych spójników i znaków przestankowych nadaje znaczenie przepisowi

- -

Język – ale jaki?



Język prawny: TAK (zwłaszcza – definicje!)



Pozostaje problem znaczenia wyrażeń użytych w tekście aktu normatywnego, ale niedostatecznie tam określonych… stąd
potrzeba sięgania do innych języków. Język:

o Powszechny (etniczny): TAK
o Prawniczy: DYSKUSYJNE
o

Specjalistyczny: WYJĄTKOWO

Mateusz Popiel

- -

Koncepcja pierwszeństwa znaczeń języka prawniczego wobec znaczeń języka powszechnego



Istota koncepcji – brak definicji w języku prawnym upoważnia do szukania w pierwszej kolejności …

- -



Interpretacja językowa jest interpretacją wielowarstwową – uwzględnia znaczenie pojedynczych wyrazów tekstu prawnego
jak i bardziej złożonych struktur:



Interpretacja językowa:

Znaczenie słów

Znaczenie zwrotów („otrzymanie nieodpłatnego świadczenia)_

Znaczenie zdań

Zespolenie zdań

- -

Stopień związania wykładnia językową:

5 przypadków wiązania „mocnego”:



Gdy przepis zawiera definicję



Przepis zawierający wyrażenie zdefiniowane



Przepis kompetencyjny



Groźba pogorszenie sytuacji prawnej jednostki



Przepis określający wyjątek od zasady

W tych wypadkach odstępstwo od wykładni językowej możliwe wówczas tylko gdy zagrażała ona szczególnie ważnym wartościom.

- -

Odejście od rezultatów interpretacyjnych językowej możliwe w czterech sytuacjach

1. Gdy nie dostarcza ona rezultatów jednoznacznych (=potrzeba wyboru…)
2. Gdy jej rezultaty są jednoznaczne, ale stoją w zasadniczej sprzeczności z hierarchią wartości interpretatora, takich np. jak

sprawiedliwość czy pewność prawa

3. Gdy daje rezultaty absurdalne
4. Gdy istnieje luka w prawie

- -

Wykładnia językowa a pozajęzykowe rodzaje wykładni prawa

Rodzaje (metody) pozajęzykowe wykładni



Wykładnia systemowa



Wykładnia celowościowa



Wykładnia funkcjonalna



Wykładnia historyczna



Wykładnia porównawcza

- -

Dopuszczalność, zakres oraz waga metod pozajęzykowych wykładni prawa uzależnione od przyjętej przez interpretatora

koncepcji wykładni prawa

Dwie podstawowe koncepcje wykładni prawa:
…

- -

Koncepcja klasyfikacyjne (clara non sunt intepretanda)



Zakłada ograniczenie aktywności interpretacyjnej do ustalenia znaczenia tekstu prawnego w oparciu o reguły wykładni
językowej i na poprzestaniu na jej rezultatach w sytuacji, gdy rezultaty te są jednoznaczne

Też w sytuacji, gdy rezultaty wykładni językowej są sprzecznie z podstawowymi wartościami systemu prawa

o Inne metody – stosowanie dopiero wówczas, gdy brak jednoznacznych rezultatów wykładni językowej.

- -

Koncepcja derywacyjne (interpretatio cessat in claris)



Zakłada konieczność prowadzenia wykładni do momentu uzyskania pełnej jasności co do treści normy prawnej, nie
poprzestając na interpretacji językowej i stosując wszystkie możliwe metody wykładni prawa. Współcześnie koncepcję
derywacyjną uznaje sięga bardziej wartościową.

- -

Algorytm interpretacji

1. Punktem wyjścia w procesie ustalanie treści normy prawnej – rekonstrukcja normy prawnej z tekstu prawnego przy użyciu

wykładni językowej

2. Niezależnie od tego, czy rezultaty wykładni językowej będą jednoznaczne czy też wieloznaczne – niezbędne jest w każdym

wypadku dokonanie wykładni metodami pozajęzykowymi

3. Ocena i zawężenie całości wskazówek interpretacyjnych daje podstawę do podjęcia ostatecznej decyzji interpretacyjnej.

Mateusz Popiel

- -

Sytuacja I

a. Rezultaty wykładni językowej są jednoznaczne i jednocześnie
b. …

Sytuacja II
Jeżeli

a. Wykładnia językowa prowadzi do rezultatów jednoznacznych, a jednocześnie
b. Wykładnia pozajęzykowa prowadzi do rezultatów odmiennych. TO
c. Przyjmuje się rezultaty wykładni językowej bądź pozajęzykowej w zależności od wagi, jednoznaczności i spójności

argumentów z zakresu wykładni pozajęzykowej.

- -

Sytuacja II

a. Wykładnia językowa prowadzi do rezultatów wieloznacznych (tj. uprawnione są co najmniej dwie możliwości

interpretacyjne), TO:

b. Metody wykładni pozajęzykowej pozwalają zazwyczaj na potwierdzenie jednych, a wykluczenie innych rezultatów wykładni

językowej.

a. Jeżeli stworzone na gruncie wykładni językowej warianty interpretacyjne są względnie równorzędne…

- -

Sąd Najwyższy (Wyrok SN z 20 czerwca 1995 r. (III ARN 22/95)

Priorytet wykładni językowej można byłoby zaakceptować jedynie …

- -

NSA: brak jednolitego stanowiska w sprawie metod wykładni i ich wzajemnej relacji
Deklaracje: wykładnia przepisów podatkowych powinna być dosłowna, a preferowana metodą wykładni jest wykładnia gramatyczna
Praktyka orzecznicza: daleko posunięte zróżnicowanie.

____________________________________________________________________________________________________________

Prawo finansowe

Wykład 22 (23.04.12.)

dr P. Kryczko

Szczególne uprawnienia i szczególne obowiązki banków komercyjnych

Uprawnienia



Uprawnienie do ustanawiania zabezpieczeń wierzytelności wynikających z czynności bankowych. Wynikają bądź z
prawa cywilnego (poręczenie, przelew, przejecie długu, zastaw, hipoteka), bądź z prawa wekslowego (weksel In blanco).

Przewłaszczenie na zabezpieczenie, kaucja – prawo bankowe

o Nieuregulowane – blokada środków na rachunku bankowych



Uprawnienie do stosowania potrącenia bankowego. Może potrącić z wierzytelnością, która mu przysługuje z należności ze
skarbu państwa. Bank może przestawić do potrącenia z wierzytelnością dłużnika wierzytelność własną także wówczas, gdy
nie stała się wymagalna (np. dłużnik postawiony w stan likwidacji, gdy zaszły okoliczności przewidziane umową).



Mogą wydawać ogólne warunki umów, lub regulaminy określające wykonywanie niektórych czynności bankowych

(kredyty, pożyczki). Cecha charakterystyczną jest to, że kształtują one stosunek prawny między bankiem ,a kredytobiorcą
wtedy, jeżeli zostały doręczone przy zawieraniu umowy. Strony w umowie mogą uregulować stosunek prawny inaczej, niż
wynika to z regulaminów.



Sekurutyzacja

– Bank jest zawsze inicjatorem tego procesu. Bank, który posiada jakaś pulę aktywów, wierzytelności

pochodzących np. z kredytów, leasingu, kart kredytowych. Tytuły tych wierzytelności są związane ze znacznym ryzykiem
(że kredytobiorca kredytu nie zwróci). Żeby zmniejszyć to ryzyko – bank przenosi pulę tych wierzytelności na inny podmiot.
Może nim być specjalny fundusz sekurytyzacyjny. Fundusz emituje i sprzedaje certyfikaty i kupuje za te środki
wierzytelności od Banku – Bank uzyskuje środki od tych obarczonych ryzykiem środków > ryzyko spada – udało się
przenieść na zewnętrznych inwestorów, którzy kupili różne certyfikaty inwestycyjne. Nie mogą istnieć żadne powiązania
między bankiem, a tym funduszem. To nie może być fundusz, to może być podmiot celowy (np. spółka), pomiędzy którą to
spółką, a bankiem nie ma powiązań kapitałowych. Spółka emituje papiery dłużne, pozyskuje środki, za które przejmuje
wierzytelności od banku. Dwie odmiany

Mateusz Popiel

Bank może zawrzeć umowę przelewu wierzytelności. Jeśli bank dokonuje przelewu wierzytelności, to podmiot
celowy będzie uprawniony bezpośrednio do otrzymywania pożytków z wierzytelności i do otrzymywania kwot
głównych. Bank zainkasuje określoną kwotę i rola banku na tym się zakończy.

Umowa o subpartycypację – bank zawiera z podmiotem celowym umowę o subpartycypację. Na podstawie tej
umowy bank zobowiązuje się do przekazywania temu funduszowi wszystkich pożytków z wierzytelności (musi je
przekazywać w całości) kwot głównych. Bank zobowiązuje się do realizacji tychże wierzytelności. Bank pozostaje
wierzycielem, ale wszelkie korzyści, wpływy z tych sekurytyzowanych papierów przejmuje podmiot celowy, dzięki
czemu wypłaca inwestorom stosowny dochód.



Sekurytyzacja – forma ograniczenia ryzyka od działalności bankowej, z której banki chętnie korzystają. To
w jakiś sposób ogranicza korzyści tych banków.



Wystawianie bankowych tytułów egzekucyjnych. Uprawnienie specyficzne. Podstawą wystawienia takiego bankowego
tytułu mogą być jedynie dokumenty bankowe (księgi bankowe), które są bezpośrednio związane z dokonaniem czynności
bankowej, w stosunku do której/w oparciu o którą ten tytuł jest wystawiany. Te księgi bankowe mają moc dokumentów
urzędowych (z mocy ustawy prawo bankowe – ich moc dowodowa jest więc znacznie wyższa). Roszczenie objęte tytułem
wykonawczym musi bezpośrednio wynikać z czynności bankowych. Tytuł egzekucyjny może być wystawiony w stosunku
do osoby:

Która bezpośrednio z bankiem dokonała tej czynności.

Osoba taka złożyła pisemne oświadczenie o poddaniu się egzekucji. Podstawiane to jest stronie przy dokonywaniu
czynności. Jest to egzekucja cywilna w oparciu o kpc po nadaniu temu tytułowi przez sąd klauzuli wykonalności,
którą to klauzulę sąd wydaje w ciągu trzech dni roboczych.

Jest to kwestia bezpieczeństwa systemu bankowego – bank może skutecznie egzekwować długi swoich dłużników.

Szczególne obowiązki



Obowiązek zachowania tajemnicy bankowej (Art. 104 prawa bankowego).

o Zakres podmiotowy – obejmuje pracowników, ekspertów, bank jako instytucja (jako całość)
o Zakres przedmiotowy – obejmuje wszystkie wiadomości dotyczące czynności bankowych i osób dokonujących

tych czynności. Wszystkie wiadomości od momentu kontaktu z bankiem (od momentu negocjacji)

o Zakres czasowy – nieograniczony
o

Wyjątki:

 O charakterze podmiotowym:



KNF ma dostęp do tych informacji.



Dostęp ma także Generalny Inspektor Informacji Finansowej (instytucja powołana do
przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy).



Adwokaci, których bank wynajmuje w sporze z klientem.



Klient banku może upoważnić dowolne osoby do swojej tajemnicy bankowej.

 Związane z funkcjonowaniem wymiarem sprawiedliwości



Przekazywanie informacji sądom prokuratorom w związku z toczącymi się przestępstwami
skarbowymi (np. pomoc prawna w ramach innych wymiarów sprawiedliwości)

 Organy podatkowe, organy kontroli skarbowej. Na podstawie odrębnej ustawy (ordynacja podatkowa,

ustawa o kontroli skarbowej) – określony organ uzyskuje uprawnienia do zwrócenia się do banku o
uzyskanie informacji objętej tajemnicą. W ordynacji podatkowej z żądaniem zwrócenia się o takie
informacje może wystąpić naczelnik urzędu skarbowego. O udostępnienie informacji musi być poproszona/
wezwana do udzielenia informacji, które dotyczą posiadanych np. rachunków bankowych, zawartych
umów kredytowych. Jeżeli ta osoba odmówi – wtedy naczelnik może zwrócić się z żądaniem udzielenia tej
informacji do banku. Art. 182 par. 1 Ordynacji podatkowej stanowi, że jeżeli z dowodów zgromadzonych
wynika potrzeba uzupełnienia tych dowodów – środek nadzwyczajny (organ podatkowy powinien w
pierwszej kolejności zgromadzić inne dowody). Takie uprawnienie przysługuje także Dyrektorom kontroli
skarbowej – udzielanie informacji bankowej w związku z podejrzeniem popełnienia przestępstw.

 Informacje przekazywane innym bankom. Banki mają wspólny system informacji, do którego przekazują

informacje w szczególności dotyczące kredytobiorców.



Przeciwdziałanie praniu brudnych pieniędzy.

Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Musi być zgodna z dyrektywą
Parlamentu i Rady dotycząca praniu brudnych pieniędzy.

Wprowadzą instytucję obowiązaną – jest nią bank. Instytucje wymienione od a-f (np. notariusz, adwokat, radca
prawny, doradca podatkowy, podmiot prowadzący księgi rachunkowe).

Trzy rodzaje pieniędzy

Mateusz Popiel

 Czyste – te, od których zapłacono podatek, albo są wolne od podatku.
 Szare (od „szarej strefy”) – pochodzące od działalności legalnej, ale te środki nie zostały opodatkowane

(nie odprowadzono składek)

 Brudne – pochodzące z działalności przestępczej. Ustawa o praniu brudnych pieniędzy dotyczy szarych i

brudnych pieniędzy.

o Definicja: pranie pieniędzy, to zamierzone postępowanie polegające na zamianie, lub przekazaniu wartości

majątkowych pochodzących z działalności o charakterze przestępczym w celu ukrycia, zatajenia, bezprawnego
pochodzenia tych wartości.

 To także udzielenie pomocy takiej osobie.
 Pranie to także ukrycie, lub zatajenie prawdziwego charakteru wartości majątkowej.
 To także nabycie, objęcie w posiadanie wartości pochodzącej z działalności przestępczej
 Pomocnictwo, podżeganie do 3 wymierzonych wyżej czynności. Nie ma znaczenia, czy te wszystkie

czynności są wykonywane w Polsce.

o Pranie brudnych pieniędzy obejmuje trzy fazy:

 Lokowanie/ oddzielenie – mamy mld $ z handlu narkotykami. Współpracujemy za określoną kwotę z

pracownikiem banku/ przelewy na rachunki zagraniczne/ przelewanie na konta klientów, które nie-istnieją i
wtedy bank odsyła

 Maskowanie, nawarstwianie – dokonywanie szeregu transakcji
 Integracja, legitymizacja brudnych pieniędzy (włączenie do legalnego obiegu) – np. kupowanie

nieruchomości i ich sprzedaż

Banki mają najwięcej do zrobienia w przypadku zapobiegania. Bank musi dokonać oceny klienta pod katem ryzyka
– musi mieć procedury, które pozwolą mu dokonać takiej oceny. Bierze różne kryteria (czy to jest osoba fizyczna,
osoba prawna – ustalenie właściwych właścicieli). Elementy badania:

 Ekonomiczne
 Gospodarcze
 Przedmiotowe
 Behawioralne

Badamy z kim nasz klient dokonuje transakcji, jak kształtują się obroty na rachunku (czy są stałe, czy wysokie, w
krótkich okresach czasu), czy dokonywane są transakcje o dużych wartościach, czy z tego rachunku mogą korzystać
także inne osoby.

W przypadku kryteriów geograficznych bierze się pod uwagę miejsce siedziby kontrahentów (czy to są kontrahenci
z rajów podatkowych – państwa wysokiego ryzyka). W oparciu o te kryteria bank przypisuje klientowi ocenę ryzyka
i w oparciu o tą ocenę stosuje środki zabezpieczenia finansowego.

Pierwszym obowiązkiem banku (i innych instytucji obowiązanej)

Środki bezpieczeństwa

 Identyfikacja klienta i weryfikacja jego tożsamości
 Identyfikacja beneficjenta rzeczywistego
 Sprawdzania celu stosunków gospodarczych klienta
 Badanie dokumentów wskazujących na źródła pochodzenia majątku klienta. Bank ma obowiązek

rejestrować transakcje, której równowartość przekracza równowartość 15 tys. euro.

 Bank ma rejestrować transakcje jeżeli istnieje podejrzenie prania brudnych pieniędzy. Ma rejestrować

transakcje, jeżeli ma wątpliwości, czy klient podał mu prawdziwe dane. Te informacje o transakcjach są
raportowane do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (podsekretarz stanu w kancelarii Ministra
Finansów).

____________________________________________________________________________________________________________

Prawo finansowe

Wykład (7.05.12.)

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Prawo finansów publicznych wykład! 12 2011
Prawo finansów publicznych wykład 12 2011
Prawo finansów publicznych wyklad 12 2011
Prawo sądowo-administracyjne- 2011-12 wykład (stacjonarne), Administracja, Semestr 6, Postępowanie s
Finanse publiczne i prawo finansowe ćwiczenia 18 12 12
SYLABS Prawo Obronne S. NIESTACJONARNE 2011-12, bezp wew, Prawo obronne
pytania egzamin prawo finansowe 2010-2011[1](1), FP- podatkowe prawo materialne
Prawo finansowe wszystkie wykłady, STUDIA UE Katowice, semestr I mgr, PRAWO FINANSOWE, wykłady 2011
Prawo finansów publicznych wykład 11 2011
Prawo finansów publicznych wykład0 11 2011
1, Prawo finansowe(12)
1, Prawo finansowe(12)
Kazusy Prawo finansowe i Finansów Publicznych z rozwiązaniami EWSPiA, Kazusy prawo finansowe i finan
Kazusy Prawo finansowe i Finansów Publicznych z rozwiązaniami EWSPiA, Kazusy prawo finansowe i finan
Finanse i prawo finansowe, wydanie 9, Majchrzycka Guzowska, Warszawa 2011
PR-GOSP 2011-12 ZAGADNIENIA, chomik, studia, STUDIA - 1 rok, Prawo Gospodarcze
31-35, Prawo finansowe(12)

więcej podobnych podstron