38 PRZEWODNIK BUDOWLANY LISTOPAD 2003

WYMIANA

STAREJ
INSTALACJI
ELEKTRYCZNEJ

èle przygotowana
i wykonana insta-
lacja elektryczna
nie tylko uniemo˝-
liwia komfortowe
korzystanie z ener-
gii, ale tak˝e mo˝e
stworzyç realne
zagro˝enie. W re-
montowanym przez
nas budynku rów-
nie˝ zaistnia∏a ko-
niecznoÊç wykona-
nia instalacji od
nowa.

JEDEN OBWÓD

Cz´sto w niewielkich pomieszczeniach, np.
w ma∏ym pokoju, kuchni czy ∏azience jest
lampa, którà w∏àczamy naciskajàc jeden
klawisz. Wtedy ˝arówki, niezale˝nie od tego
ile ich jest, zapalà si´ jednoczeÊnie. ¸àcznik
jednobiegunowy wystarczy, je˝eli jest to je-
dyne êród∏o odbioru pràdu.

DWA ALBO WI¢CEJ

Zale˝nie od tego, ile jest w pomieszczeniu
obwodów, które chcemy w∏àczaç z jednego
miejsca, trzeba zainstalowaç odpowiedni
∏àcznik - jednobiegunowy Êwiecznikowy, ma-
jàcy dwa klawisze ∏àczàce oddzielne obwody,
lub trój-obwodowy. Ma on trzy klawisze,
z których ka˝dy ∏àczy oddzielny obwód. Taki
∏àcznik stosuje si´ w salonie, jeÊli znajduje
si´ w nim np. du˝y ˝yrandol z wieloma ˝a-
rówkami i nie chcemy aby by∏a koniecznoÊç
jednoczesnego ich w∏àczenia. Innym rozwià-
zaniem jest w∏àczenie od razu górnego
oÊwietlenia i lampy przy lustrze w ∏azience
czy oÊwietlenie miejsca roboczego w kuchni
i równie˝ górnego Êwiat∏a. Takie rozwiàzanie
jest spotykane najcz´Êciej.

PRZE¸ÑCZNIKI SCHODOWE

Sà one u˝ywane, jak sama nazwa mówi, na
klatkach schodowych, ale tak˝e w koryta-
rzach, szczególnie wtedy, gdy sà one d∏ugie
lub majà zakr´ty. Jeden ∏àcznik umieszcza si´
wtedy na poczàtku, drugi zaÊ na koƒcu kory-
tarza lub schodów. Wchodzàc - w∏àczamy
Êwiat∏o, a po przejÊciu, drugim ∏àcznikiem
gasimy je. Wiele ∏àczników ma na klawiszach
oznaczenia funkcji. W tym wypadku mo˝emy
kupiç ∏àcznik oznaczony symbolem schodów.
Je˝eli mieszkamy w domu o kilku kondygna-
cjach, problem wygodnego oÊwietlenia klatki
schodowej mo˝emy rozwiàzaç, instalujàc na
jej poczàtku i koƒcu prze∏àczniki schodowe,
zaÊ mi´dzy nimi, w miejscach, w których
chcemy mieç mo˝liwoÊç zgaszenia lub zapa-
lenia Êwiat∏a - prze∏àczniki krzy˝owe.

ILE TO KOSZTUJE?

Projekt elektryczny

500 z∏

Robocizna:

26 z∏/punkt

Przewody YDY

Êrednio 3 z∏/mb

PRZEBIEG INSTALACJI ELEKTRYCZNEJ

Zalecana wysokoÊç przebiegu przewo-
dów elektrycznych
Zalecana wysokoÊç usytuowania w∏àczni-
ków Êwiat∏a
Zalecana wysokoÊç umiejscowienia pu-
szek elektrycznych

1. Przewody do Êwiat∏a i kontaktów 2. Przewo-
dy antenowe 3. Przewody telefoniczne

DOMOWA INSTALACJA ELEKTRYCZNA POWINNA
SPE¸NIAC

∑ NAST¢PUJÑCE WARUNKI:

CIÑG¸OÂC

∑ DOSTAW ENERGII ELEKTRYCZNEJ.

Oznacza to

sta∏y dop∏yw pràdu do punktów poboru. W przypadku
uszkodzeƒ instalacja powinna zapewniaç wy∏àczenie tylko
uszkodzonego obwodu.

BEZPIECZE¡STWO.

Bezpiecznie zaprojektowana instalacja

elektryczna musi zapewniaç: ochron´ przed pora˝eniem,
przepi´ciami, powstaniem po˝aru.

WYGODA.

Wygod´ u˝ytkowania zapewniajà: odpowiednia

liczba i w∏aÊciwe usytuowanie punktów Êwietlnych, gniazd,
wy∏àczników. O wygodnej instalacji mo˝na mówiç, je˝eli nie
ma potrzeby stosowania przed∏u˝aczy i rozga∏´ziaczy.

ROZBUDOWA.

Mo˝liwoÊç rozbudowy instalacji elektrycznej

jest zapewniona przez pozostawienie odpowiedniej rezerwy
w tablicach rozdzielczych (miejsce we wn´kach, bezpieczni-
ki) oraz rezerwowych puszek.

1. Nasz projekt obejmuje tylko szkic
rozmieszczenia punktów wraz z ich
opisem. Na tej podstawie trudno
oszacowaç iloÊci przewodów. Mo˝e-
my natomiast wyliczyç koszty robo-
cizny, liczonej za punkt. Projekt za-
wiera równie˝ schemat strukturalny
rozdzielni zasilajàcej i schematy po-
∏àczeƒ poszczególnych elementów.

PROJEKT NOWEJ INSTALACJI ELEKTRYCZNEJ
ZOSTA¸ WYKONANY PRZEZ FIRM¢

ELEKTROHURT

Z WROC¸AWIA.

M AT E R I A ¸Y I T E C H N O L O G I E

R E M O N T

LISTOPAD 2003 PRZEWODNIK BUDOWLANY 39

otychczasowa instalacja
zosta∏a wykonana w la-
tach 80-tych, przez przy-

padkowych „fachowców”. Stare
przewody i wykonanie instalacji
na tzw. jednym kablu nie pozwa-
la∏o na jej poprawne u˝ytkowanie.
Nikt nie wiedzia∏, któr´dy prze-
biegajà przewody elektryczne,
a niektóre Êciany by∏y ca∏y czas
pod „napi´ciem”. Pomijam
sytuacj´ typu zaprojektowanie
w 40-metrowym salonie jednej (!)
oprawy oÊwietleniowej. Instalacj´
takà na upartego mo˝na by u˝yt-
kowaç nadal, jednak nale˝y sobie
zadaç pytanie czy inwestujàc pie-
niàdze w remont zrobimy dobrze
pomijajàc ten temat. Istnieje
równie˝ zasadnicza sprawa bez-
pieczeƒstwa u˝ytkowania. Stara
instalacja nie spe∏nia∏a wymogów
bezpieczeƒstwa: kable zosta∏y po-
∏o˝one w bruzdach i zamurowane
bez peszli, jak ju˝ wspomnia∏em
by∏y takie miejsca w budynku
gdzie Êciany „kopa∏y”. Poza tym
brakowa∏o zabezpieczeƒ przepi´-
ciowych, cz´Êç instalacji w piwni-
cy po ulewach znajdowa∏a si´
w wodzie. Po takich ogl´dzinach
podjà∏em decyzj´ o wymianie in-
stalacji na nowà. By∏a to decyzja
o tyle wymagajàca konsultacji

i przemyÊlenia, ˝e koszt takiej
wymiany to wydatek ok. 8 tysi´cy
z∏ dla tego konkretnego budynku
(z czego 3 tysiàce sama szafa bez-
piecznikowa). Suma ta zawiera
robocizn´ i materia∏y.

BEZ PROJEKTU ANI RUSZ...

Pierwszà praca przy wymianie in-
stalacji jest zrobienie projektu
elektrycznego. Procedura ta jest
taka sama jak przy budowie no-
wego budynku. Projekt i wyko-
nawstwo, zgodnie z wymogami
prawa, mo˝na zleciç jedynie oso-
bie posiadajàcej odpowiednie
uprawnienia. Wykonanie projektu
zleciliÊmy firmie Elektrohurt
z Wroc∏awia. WczeÊniej, wraz
z w∏aÊcicielkà domu, pozaznacza-
∏em na Êcianach punkty, w któ-
rych mia∏yby si´ znaleêç kontakty
i gniazda. Przedstawiciel firmy
przyjecha∏ i na podstawie na-
szych sugestii zrobi∏ szkic, na
którym zaznaczy∏ gdzie chcemy
mieç dane elementy instalacji:
gniazdka, oprawy,

odbiorniki

energii, pod∏àczenia antenowe.
Nast´pnie, w ciàgu dwóch tygo-
dni przedstawi∏ mi gotowy pro-
jekt. Dlaczego o tym piszemy,
szczególny nacisk k∏adàc na ko-
niecznoÊç przygotowania projek-

2. Urzàdzenie d-tect firmy Bosch
pozwala na zlokalizowanie
w Êcianach przedmiotów wyko-
nanych z ró˝nych materia∏ów, do
g∏´bokoÊci 10 cm.

3. Pora na skanowanie Êcian,
elektryk sprawdza rozk∏ad
przewodów dotychczasowej
instalacji elektrycznej.

4. Urzàdzenie lokalizuje mate-
ria∏y takie jak: przewody elek-
tryczne, rury pvc, stalowe i mie-
dziane, a tak˝e pustki
powietrzne, wskazujàc na jakiej
sà g∏´bokoÊci i w jakim miejscu
(do 1mm). Koszt urzàdzenia to
3500 z∏.

1. Tak wyglàda stara szafa bezpiecznikowa. Podobno i tak jest
rozbudowana jak na standardy prze∏omu lat 80 i 90.

D

➧

10. Tak wyglàda opis przewodu elektrycz-
nego. GruboÊç ˝y∏, ich iloÊç, nazwa produ-
centa to tylko podstawowe parametry, które
tu znajdziemy.

11. Materia∏ potrzebny do wyko-
nania instalacji w pierwszym eta-
pie (przewody, puszki, gips bu-
dowlany, przewód uziemienia).

12. Do wykonania instalacji ku-
pujemy ró˝ne przewody, we-
d∏ug projektu, w zale˝noÊci od
ich przeznaczenia.

tu? Pracownik z Elektrohurtu by∏
szczerze zdziwiony, ˝e – w przy-
padku remontu – chcemy wyko-
nywaç projekt instalacji. Wed∏ug
jego opinii zdecydowana wi´k-
szoÊç, kupujàcych w ich firmie
osprz´t, klientów obchodzi si´
bez tego. Na moje pytanie – jak
tak, bez projektu – us∏ysza∏em,
˝e inwestorzy traktujà projekt ja-
ko niepotrzebnà fanaberi´, bo
przecie˝ elektrykowi mo˝na po-
wiedzieç co i gdzie ma byç i to
wystarczy. Mo˝e i tak, ale tylko na
poczàtek. Musimy zdawaç sobie
spraw´, ˝e wymóg przygotowania
projektu nie jest tylko wymys∏em

PRZEWODNIK BUDOWLANY LISTOPAD 2003

40

7. Prawie wszystkie gniazda w
budynku by∏y êle zamocowane.
Dobrze, ˝e w domu nie by∏o
ma∏ych dzieci bo o wypadek
by∏oby nietrudno.

5. Tak wyglàda gniazdo elek-
tryczne starej instalacji. Brrr.
Jedynym plusem jest to, ˝e nie
wisi ono na przewodach, tak
jak na zdj´ciu obok.

6. Tak zamocowane gniazdo
nie tylko nie gwarantuje kom-
fortu u˝ytkowania ale stwarza
niebezpieczeƒstwo pora˝enia
pràdem.

8. Monta˝ wyy∏àczników w sta-
rej instalacji równie˝ pozosta-
wia∏ wiele do ˝yczenia, znajdo-
wa∏y si´ na ró˝nych wysoko-
Êciach...

9. ...cz´sto tak˝e wisia∏y swo-
bodnie.

M AT E R I A ¸Y I T E C H N O L O G I E

urz´dniczym. Przede wszystkim,
po kilkunastu latach, w przypad-
ku wykonywania kolejnego re-
montu, ∏atwo sprawdziç, któr´dy
przebiegajà przewody. Poza tym
mo˝na okreÊliç pod jakie obwody
pod∏àczone sà kontakty i gniazd-
ka w poszczególnych pomieszcze-
niach. I bardzo wa˝ne, szczegól-
nie dla inwestorów nie posiadajà-
cych zbyt du˝o pieni´dzy –
wed∏ug projektu ∏atwo jest osza-
cowaç z dok∏adnoÊcià do kilku-
dziesi´ciu z∏otych, koszt wykona-
nia instalacji, z rozbiciem na
iloÊç potrzebnego materia∏u
(przewody, puszki, a tak˝e w∏àcz-
niki i kontakty) oraz robocizn´
(liczonà od punktu). W przypad-
ku nieposiadania projektu mo˝e-
my obliczyç jedynie koszt roboci-
zny (mno˝ymy iloÊç punktów
przez ustalonà stawk´) natomiast
w kwestii iloÊci przewodów musi-
my zdaç si´ na uczciwoÊç wyko-
nawcy, ufajàc, ˝e nie kupi on wi´-
cej ni˝ potrzeba.
Prawid∏owo wykonany projekt po-
winien zawieraç szkic rozmiesz-
czenia punktów i ich opis wraz
z przebiegiem przewodów, zesta-
wienie materia∏owe, opis i wypo-
sa˝enie tablicy g∏ównej.
Bez projektu ju˝ na wst´pie elek-
tryk b´dzie robi∏ tak jak jemu
wygodnie, co nie zawsze oznacza,

13. W remontowanym budynku
zastosujemy dwa rodzaje pusz-
ek elektrycznych: podtynkowe
i pod p∏yty gipsowo-kartonowe.

15. Przy zakupie puszek zwróç-
my uwag´ na to aby mo˝na je
by∏o ∏àczyç w pary. ¸atwiej
b´dzie je montowaç w
podwójne gniazda czy ∏àczniki.

17. Ârednica puszek to wa˝na rzecz. Sprawdzaj-
my bo sprzedawca mo˝e si´ pomyliç a my na
koniec remontu mo˝emy mieç powa˝ny problem.

14. Dodatkowe elementy mon-
ta˝owe ko∏ki plastykowe do
mocowania przewodów
w bruzdach oraz ∏àczniki ˝y∏
przewodów.

16. Przewód uziemienia insta-
lacji zabezpieczajàcy przed
wy∏adowaniem.

18. Przewód uziemiajàcy wyposa˝ony jest w
bardzo grubà ˝y∏´.

R E M O N T

LISTOPAD 2003 PRZEWODNIK BUDOWLANY 41

➧

19. Zaczynamy od wytyczenia
wysokoÊci puszek tak aby
wszystkie w ca∏ym budynku by-
∏y na jednej wysokoÊci.

20. Najpierw mierzymy w po-
ziomie, potem w pionie. Usta-
lonà wysokoÊç zaznaczamy na
Êcianie.

21. Za pomocà korony wiertni-
czej na m∏ocie rozpoczynamy
wykonywanie w murze otworu
pod puszk´.

22. Tak wyglàda wzorcowo wy-
konany otwór – nie napotkamy
problemów z póêniejszym mon-
ta˝em puszki.

24. Do wiert∏a musimy mieç mocne elektronarz´-
dzie – w tym przypadku jest to m∏ot elektryczny fir-
my Bosch.

˝e przebieg instalacji b´dzie po-
prawny. Po drugie, pozbawiamy
si´ jakiejkolwiek mo˝liwoÊci kon-
troli nad przeprowadzanymi pra-
cami, chyba ˝e zostaniemy w do-
mu i b´dziemy sprawdzaç i mie-
rzyç wszystkie iloÊci. Po trzecie,
trudno nam b´dzie wyceniç prace
i materia∏y (chyba ˝e lubimy byç
zaskakiwani, czyli zamiast uzgod-
nionych z wykonawcà np. 3 tysi´-
cy za materia∏, wysz∏o w trakcie
prac 7 tysi´cy; wykonawcy, w celu
„z∏apania roboty” na poczàtku
cz´sto zani˝ajà koszty). Po czwar-
te, ˝ycz´ sukcesu jeÊli my lub na-
sze dzieci b´dà chcia∏y rozbudo-
waç instalacj´ elektrycznà
w przysz∏oÊci. Konia z rz´dem te-
mu, kto po latach odgadnie
gdzie, co i jak zosta∏o po∏àczone.
Po piàte, jeÊli ju˝ nie przekonujà
nas powy˝sze fakty, to informuj´,
˝e projekt jest wymagany przepi-
sami budowlanymi.
Orientacyjny koszt wykonania
projektu to od 500 z∏ (Wroc∏aw)
do 1000 z∏ (Warszawa).

KUJEMY I ROZPROWADZAMY

Teraz pora na praktyczne dzia∏a-
nia. Dotychczasowà, starà insta-
lacj´ postanowi∏em zostawiç i nic
przy niej ju˝ nie manipulowaç.

PRZEWODNIK BUDOWLANY LISTOPAD 2003

42

23. Korona wiertnicza firmy bosch kosztuje ok.
230 z∏, ale wystarcza na d∏ugo. Bez takiej nak∏adki
nie wyobra˝am sobie poprawnego wykonywania
otworów w murze pod puszki.

M AT E R I A ¸Y I T E C H N O L O G I E

26. Na Êcianie ∏àczàcej salon
z korytarzem znajdujà si´ trzy
w∏àczniki oÊwietlenia, a tak˝e
w∏àcznik elektromagnesu furtki.

25. W tak wykonany otwór do-
prowadzone zostanà przewody
elektryczne.

27. Tu znajdzie si´ aneks ku-
chenny, po bokach kontakty
podwójne, na górze kontakt do
pod∏àczenia okapu.

28. Przewody elektryczne mocu-
jemy w Êcianach za pomocà pla-
stykowych zapinek. WczeÊniej
wiercimy w murze otwór i...

29. ... wciskamy w mur zapink´
razem z przewodem. Wystarcza
to do trwa∏ego unieruchomie-
nia przewodu w bruêdzie.

30. Potrójne gniazdo elektrycz-
ne – puszki majà specjalny za-
czep, tak aby odleg∏oÊç mi´dzy
nimi by∏a taka sama. JeÊli by-
∏yby to puszki bez zaczepów to
odst´p mi´dzy nimi to 2-3 mm.

Elektryk wykonywa∏ bruzdy pod
nowe przewody przez tydzieƒ.
Póêniej w dwa dni roz∏o˝y∏ prze-
wody w ca∏ym budynku, do tego
puszki w miejscach gniazd i wy-
∏àczników. Jest to pierwszy etap
prac elektryka. Nast´pny b´dzie
ju˝ po wykoƒczeniu Êcian: monta˝
w∏àczników i gniazd oraz szafy
elektrycznej. Po tych czynno-
Êciach b´dzie mo˝liwe urucho-
mienie nowej instalacji elektrycz-
nej i jej u˝ytkowanie. OczywiÊcie
po odci´ciu starej instalacji.
O tych etapach napisz´ w nast´p-
nych materia∏ach z prac remon-

towych. Zainteresowanych moco-
waniem przewodów i puszek
w zabudowie z p∏yt gipsowo-kar-
tonowych odsy∏am do nr 11/02
Przewodnika Budowlanego.
W trakcie prac przy wykonywaniu
instalacji musimy pami´taç, ˝e
przewody elektryczne nie mogà
przechodziç w miejscach gdzie
mamy zaplanowanà kabin´
prysznicowà czy wann´. Poza tym
szczególnà uwag´ zwracamy na
miejsca instalacji urzàdzeƒ np.
p∏yty grzejnej, kuchenki elek-
trycznej – w te miejsca doprowa-
dzamy tzw. si∏´ czyli napi´cie 380

V. W tym momencie równie˝
mo˝na doceniç walory przygoto-
wania projektu. Majàc wszystko
czarno na bia∏ym ∏atwo ustrze˝e-
my si´ takich b∏´dów. Dodatkowo
nie zapomnimy o wa˝nych choç
niestandardowych elementach,
np. poprowadzenie pràdu do
wanny z hydromasa˝em czy lam-
py UV pod zlewozmywakiem.
Pierwszy etap prac mo˝emy prze-
Êledziç na fotoreporta˝u. Dalszy
ciàg, czyli monta˝ tablicy g∏ównej
i w∏àczników oraz kontaktów,
przedstawimy w jednym z kolej-
nych numerów.

R E M O N T

LISTOPAD 2003 PRZEWODNIK BUDOWLANY 43