UKSW

Elementy warsztatu filmowego

1/2

Język filmu

b u d o w a f i l m u

kadr – najmniejsza jednostka statyczna filmu, „nieruchome” zdjęcie, jedna klatka

naświetlonej taśmy filmowej (24/s)

ujęcie – najmniejsza jednostka dynamiczna filmu, „ruchome” zdjęcia pomiędzy dwoma

cięciami montażowymi, odcinek taśmy filmowej pomiędzy dwoma sklejkami

scena – grupa zmontowanych razem ujęć, które łączy jedność miejsca i czasu

sekwencja – grupa zmontowanych razem scen, pozbawionych jedności miejsca i czasu,

ale połączonych jednością akcji

film – zamknięte, skończone dzieło; taśmy filmowe opatrzone wspólnym tytułem

p l a n y

f i l m o w e

(w ujęciu Płażewskiego)

plan filmowy – odległość kamery zdjęciowej od głównego obiektu filmowanego

plan ogólny – szeroki, pełny obraz miejsca akcji; widok ogólny,

sylwetki ludzkie widziane z

daleka, wtopione

w otoczenie (np. krajobraz)

plan pełny – postać ludzka widziana od stóp do głowy dominuje

w

obrazie, ale tło nadal jest

wyraźnie widoczne

i odgrywa ważną rolę w budowie kadru

plan amerykański – postać ludzka widziana od kolan do głowy

przyciąga uwagę widza; dobrze widoczne

szczegóły twarzy nie dominują jednak w

obrazie;

(średni)

plan stosowany przede wszystkim do pokazywania
rozmów bohaterów

półzbliżenie – portret ludzkiej postaci; widoczna twarz z częścią

tułowia; zanika zdominowane przez pokazywaną
postać tło

zbliżenie (wielki plan) – twarz ludzka wypełnia (niemal) cały kadr

duże zbliżenie (detal) – widoczny szczegół ludzkiej postaci (np. dłonie

lub oczy) lub ważny dramaturgicznie rekwizyt
(np. pistolet); zbliżenie elementów
umykających pobieżnej obserwacji widza

UKSW

Elementy warsztatu filmowego

2/2

p u n k t y w i d z e n i a k a m e r y

Naturalnym, neutralnie towarzyszącym filmowanym obiektom zachowaniem kamery jest naśladowanie pozycji
ludzkiego oka, a więc spojrzenie horyzontalnie z przeciętnej wysokości, na której oczy są zwykle umieszczone.
Każde odchylenie od tej normy wprowadza nowe akcenty znaczeniowe.

A. Werner, To jest kino, Warszawa 1999, s. 89

.

spojrzenie od dołu – wyolbrzymia ukazywany obiekt (postać lub przedmiot), czyni go majestatycznym,

wzniosłym, monumentalnym, bądź też dominującym, potężnym, groźnym

spojrzenie z góry – pomniejsza ukazywany obiekt (postać lub przedmiot), czyni go niepozornym, śmiesznym,

budzącym politowanie, bądź też uległym, słabym, bezbronnym; spojrzenie z góry
jest również stosowane do ukazywania działań dużych grup ludzi

spojrzenie odchylone od pionu – widzenie na ukos (linia horyzontu nie jest równoległa do dolnej linii ekranu);

obrazuje zaburzenie w widzeniu świata, odzwierciedlając gwałtowność
i chaos dziejących się wydarzeń lub też rozchwianie świadomości bohatera
(na skutek choroby psychicznej, działania narkotyku, itp.)

subiektywny punkt widzenia kamery – odzwierciedlający widzenie z punktu, w którym znajduje się bohater;

umożliwia obserwowanie świata „jego oczami”

r u c h k a m e r y

panorama – ruch kamery (poziomy lub rzadziej pionowy) wokół swej osi; w poziomie ukazuje otoczenie, w

pionie pozwala kontemplować wysokość obiektów (gł. budowli)

jazda towarzysząca – ruch kamery towarzyszy filmowanemu w ruchu obiektowi, cały czas utrzymując go w

polu widzenia, przy stałej, płynnej zmianie kadrów; obiekt może być widziany z boku,
z przodu lub od tyłu

najazd kamery – kamera zbliża się fizycznie do filmowanego obiektu

odjazd kamery – kamera fizycznie oddala się od filmowanego obiektu

zdjęcia z ręki – niespokojny i nieregularny ruch kamery powtarza zachowania filmującego człowieka,

powodując wrażenie dokumentalnego autentyzmu lub ułatwiając utożsamienie się
z subiektywnym punktem widzenia bohatera

m o n t a ż f i l m o w y

montaż linearny – ma za zadanie zachowanie wrażenia ciągłości czasowej i przestrzennej filmu; ten montaż ma

znaczenie „techniczne”, służy stworzeniu iluzji realności świata przedstawianego
w wyświetlanym filmie

montaż dramaturgiczny – jest środkiem artystycznym nadawania znaczeń w filmie

montaż równoległy – montaż dramaturgiczny, pokazywanie na przemian ujęć z równoległych wątków filmu,

(przeważnie) zbiegających się w punkcie kulminacyjnym

montaż synchroniczny – montaż równoległy scen rozgrywających się w tym samym czasie

montaż analogii – rodzaj filmowej metafory: jedno z ujęć w sposób metaforyczny odsłania sens ujęcia

bazowego (np. 1. ujęcie stada zaganianych owiec i 2. ujęcie tłumu spieszących do pracy
robotników – Dzisiejsze czasy Ch. Chaplina).

montaż atrakcji – nieoczekiwane, szokujące widza zestawienie obrazów

montaż polifoniczny – zestawienie pozornie oderwanych od siebie kadrów, które podlega zasadom ściśle

określonej instrumentacji: bądź to wywołując określone wrażenie muzycznego
wielogłosu środków, bądź to bezpośrednio naśladując porządek wyznaczony
przez muzykę (zob. wideoklipy)

montaż wewnątrzkadrowy – zastępująca cięcie montażowe kompozycja jednego ujęcia, zwykle osiągana

przez zbliżenie transfokatorem, ale również poprzez ruch kamery

Bibliografia
M. Przylipiak, Kino stylu zerowego, Gdańsk 1994;
J. Płażewski, Język filmu, Warszawa 1982; L. Pijanowski, Małe abecadło filmu i telewizji, Warszawa 1973.