Oty

Oty

ł

ł

o

o

ść

ść

Klinika Endokrynologii i Diabetologii CM UMK

Klinika Endokrynologii i Diabetologii CM UMK

Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. R. Junik

Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. R. Junik

Oty

Oty

ł

ł

o

o

ść

ść





Przewlek

Przewlek

ł

ł

a choroba charakteryzuj

a choroba charakteryzuj

ą

ą

ca si

ca si

ę

ę

nadmiernym gromadzeniem tkanki t

nadmiernym gromadzeniem tkanki t

ł

ł

uszczowej

uszczowej

(>15% masy cia

(>15% masy cia

ł

ł

a doros

a doros

ł

ł

ego m

ego m

ęż

ęż

czyzny i >25%

czyzny i >25%

masy cia

masy cia

ł

ł

a doros

a doros

ł

ł

ej kobiety) i wska

ej kobiety) i wska

ź

ź

nikiem masy

nikiem masy

cia

cia

ł

ł

a (BMI)

a (BMI)

≥

≥

30 kg/m

30 kg/m

2

2

, czego konsekwencj

, czego konsekwencj

ą

ą

jest

jest

pogorszenie jako

pogorszenie jako

ś

ś

ci

ci

ż

ż

ycia, niepe

ycia, niepe

ł

ł

nosprawno

nosprawno

ść

ść

i

i

zwi

zwi

ę

ę

kszone ryzyko przedwczesnego zgonu.

kszone ryzyko przedwczesnego zgonu.





Oty

Oty

ł

ł

o

o

ść

ść

prosta jest spowodowana nadmiern

prosta jest spowodowana nadmiern

ą

ą

poda

poda

żą

żą

pokarm

pokarm

ó

ó

w w stosunku do wydatku

w w stosunku do wydatku

energetycznego

energetycznego

Cz

Cz

ę

ę

sto

sto

ść

ść

wyst

wyst

ę

ę

powania w Polsce

powania w Polsce





wg badania NATPOL PLUS

wg badania NATPOL PLUS

–

–

2002 r.

2002 r.

BMI

BMI

(kg/m

(kg/m

2

2

)

)

18,5

18,5

-

-

24,9 25

24,9 25

-

-

29,9

29,9

≥

≥

30

30

(prawid

(prawid

ł

ł

owa m.c.) (nadwaga) (oty

owa m.c.) (nadwaga) (oty

ł

ł

o

o

ść

ść

)

)

47%

47%

34% 19%

34% 19%

15,7

15,7

mln os

mln os

ó

ó

b

b

■

■

Nieprawid

Nieprawid

ł

ł

owa masa cia

owa masa cia

ł

ł

a wyst

a wyst

ę

ę

powa

powa

ł

ł

a cz

a cz

ęś

ęś

ciej u

ciej u

m

m

ęż

ęż

czyzn (58%) ni

czyzn (58%) ni

ż

ż

u kobiet (48%)

u kobiet (48%)

■

■

Cz

Cz

ę

ę

sto

sto

ść

ść

wyst

wyst

ę

ę

powania oty

powania oty

ł

ł

o

o

ś

ś

ci by

ci by

ł

ł

a jednakowa (19%)

a jednakowa (19%)

Neuroendokrynna kontrola

Neuroendokrynna kontrola

g

g

ł

ł

odu i syto

odu i syto

ś

ś

ci

ci

W regulacji g

W regulacji g

ł

ł

odu i syto

odu i syto

ś

ś

ci najistotniejsz

ci najistotniejsz

ą

ą

rol

rol

ę

ę

odgrywaj

odgrywaj

ą

ą

:

:

1. neuropeptydy podwzg

1. neuropeptydy podwzg

ó

ó

rzowe (centralna

rzowe (centralna

kontrola przyjmowania pokarm

kontrola przyjmowania pokarm

ó

ó

w)

w)

2. wewn

2. wewn

ą

ą

trzwydzielnicza czynno

trzwydzielnicza czynno

ść

ść

tkanki

tkanki

t

t

ł

ł

uszczowej

uszczowej

3. insulina

3. insulina

4. hormony przewodu pokarmowego

4. hormony przewodu pokarmowego

Neuropeptydy podwzg

Neuropeptydy podwzg

ó

ó

rzowe

rzowe

■

■

W j

W j

ą

ą

drze

drze

ł

ł

ukowatym podwzg

ukowatym podwzg

ó

ó

rza nast

rza nast

ę

ę

puje integracja

puje integracja

sygna

sygna

ł

ł

ó

ó

w reguluj

w reguluj

ą

ą

cych

cych

ł

ł

aknienie.

aknienie.

■

■

Wyr

Wyr

ó

ó

ż

ż

nia si

nia si

ę

ę

2 g

2 g

ł

ł

ó

ó

wne uk

wne uk

ł

ł

ady integruj

ady integruj

ą

ą

ce:

ce:

1. uk

1. uk

ł

ł

ad stymuluj

ad stymuluj

ą

ą

cy

cy

ł

ł

aknienie (oreksygeniczny)

aknienie (oreksygeniczny)

–

–

-

-

neuropeptyd Y (NPY)/ bia

neuropeptyd Y (NPY)/ bia

ł

ł

ko Agouti (AgRP)

ko Agouti (AgRP)

hamuje uk

hamuje uk

ł

ł

ad wsp

ad wsp

ó

ó

ł

ł

czulny

czulny

2. uk

2. uk

ł

ł

ad hamuj

ad hamuj

ą

ą

cy

cy

ł

ł

aknienie (anoreksygeniczny)

aknienie (anoreksygeniczny)

-

-

uk

uk

ł

ł

ad melanokortyn POMC/CART

ad melanokortyn POMC/CART

pobudza uk

pobudza uk

ł

ł

ad wsp

ad wsp

ó

ó

ł

ł

czulny

czulny

POMC

POMC

–

–

proopiomelanokortyna

proopiomelanokortyna

–

–

prekursor hormon

prekursor hormon

ó

ó

w

w

α

α

-

-

MSH i ACTH

MSH i ACTH

CART

CART

–

–

cocaine amphetamine related transcript

cocaine amphetamine related transcript

Wewn

Wewn

ą

ą

trzwydzielnicza czynno

trzwydzielnicza czynno

ść

ść

tkanki t

tkanki t

ł

ł

uszczowej

uszczowej





leptyna

leptyna

-

-

transportowana przez barier

transportowana przez barier

ę

ę

krew/m

krew/m

ó

ó

zg do CUN

zg do CUN

-

-

hamuje uk

hamuje uk

ł

ł

ad stymuluj

ad stymuluj

ą

ą

cy

cy

ł

ł

aknienie (NPY/AgRP)

aknienie (NPY/AgRP)

-

-

pobudza uk

pobudza uk

ł

ł

ad hamuj

ad hamuj

ą

ą

cy

cy

ł

ł

aknienie (POMC/CART)

aknienie (POMC/CART)

-

-

pobudza zu

pobudza zu

ż

ż

ycie glukozy, hamuje lipogenez

ycie glukozy, hamuje lipogenez

ę

ę

i pobudza metabolizm

i pobudza metabolizm

tkanki t

tkanki t

ł

ł

uszczowej

uszczowej

-

-

wydzielanie leptyny jest tym wi

wydzielanie leptyny jest tym wi

ę

ę

ksze im wy

ksze im wy

ż

ż

sze jest BMI

sze jest BMI





adiponektyna

adiponektyna

-

-

zwi

zwi

ę

ę

ksza wra

ksza wra

ż

ż

liwo

liwo

ść

ść

na insulin

na insulin

ę

ę

, nasila zu

, nasila zu

ż

ż

ycie glukozy i oksydacj

ycie glukozy i oksydacj

ę

ę

t

t

ł

ł

uszcz

uszcz

ó

ó

w

w

-

-

zmniejszenie st

zmniejszenie st

ęż

ęż

enia a. w osoczu obserwowano w oty

enia a. w osoczu obserwowano w oty

ł

ł

o

o

ś

ś

ci, cukrzycy

ci, cukrzycy

t. 2 i insulinooporno

t. 2 i insulinooporno

ś

ś

ci

ci





rezystyna

rezystyna

-

-

dzia

dzia

ł

ł

anie przeciwstawne do adiponektyny,

anie przeciwstawne do adiponektyny,

nasila insulinooporno

nasila insulinooporno

ść

ść





wisfatyna

wisfatyna

-

-

produkowana przez tkank

produkowana przez tkank

ę

ę

t

t

ł

ł

uszczow

uszczow

ą

ą

trzewn

trzewn

ą

ą

-

-

st

st

ęż

ęż

enie w. jest proporcjonalne do BMI

enie w. jest proporcjonalne do BMI

i zawarto

i zawarto

ś

ś

ci tkanki t

ci tkanki t

ł

ł

uszczowej trzewnej

uszczowej trzewnej

-

-

efekty dzia

efekty dzia

ł

ł

ania podobne do insuliny

ania podobne do insuliny

Insulina

Insulina





st

st

ęż

ęż

enie insuliny

enie insuliny

(+) bilans energetyczny

(+) bilans energetyczny

→

→

↑

↑

insulina

insulina

(

(

―

―

) bilans energetyczny

) bilans energetyczny

→

→

↓

↓

insulina

insulina





insulina przechodzi przez barier

insulina przechodzi przez barier

ę

ę

krew/m

krew/m

ó

ó

zg

zg

i hamuje uk

i hamuje uk

ł

ł

ad NPY/AgRP

ad NPY/AgRP

Hormony przewodu pokarmowego

Hormony przewodu pokarmowego





ghrelina

ghrelina

-

-

peptyd wytwarzany przez kom

peptyd wytwarzany przez kom

ó

ó

rki

rki

ż

ż

o

o

łą

łą

dka oraz jelita cienkiego

dka oraz jelita cienkiego

i grubego

i grubego

-

-

naturalny ligand receptor

naturalny ligand receptor

ó

ó

w dla tzw. substancji pobudzaj

w dla tzw. substancji pobudzaj

ą

ą

cych

cych

wydzielanie hormonu wzrostu (GHS)

wydzielanie hormonu wzrostu (GHS)

-

-

aktywacja receptor

aktywacja receptor

ó

ó

w GHS

w GHS

-

-

R typu 1 przez ghrelin

R typu 1 przez ghrelin

ę

ę

w neuronach

w neuronach

NPY/AgRP w j

NPY/AgRP w j

ą

ą

drze

drze

ł

ł

ukowatym powoduje

ukowatym powoduje

↑

↑

ł

ł

aknienia

aknienia





peptyd glukagonopodobny 1 (GLP

peptyd glukagonopodobny 1 (GLP

-

-

1)

1)





cholecystokinina

cholecystokinina





peptyd YY (PYY)

peptyd YY (PYY)

-

-

hamuje uk

hamuje uk

ł

ł

ad NPY/AgRP

ad NPY/AgRP

pobudzają

nerw X

Oty

Oty

ł

ł

o

o

ść

ść

–

–

etiopatogeneza

etiopatogeneza





przyczyny endokrynne

przyczyny endokrynne





zesp

zesp

ó

ó

ł

ł

podwzg

podwzg

ó

ó

rzowy

rzowy





zesp

zesp

ó

ó

ł

ł

/choroba Cushinga

/choroba Cushinga





wyspiak wydzielaj

wyspiak wydzielaj

ą

ą

cy

cy

i hiperinsulinemia

i hiperinsulinemia





hipogonadyzm (tak

hipogonadyzm (tak

ż

ż

e

e

menopauza, andropauza)

menopauza, andropauza)





niedoczynno

niedoczynno

ść

ść

tarczycy

tarczycy





rzekoma niedoczynno

rzekoma niedoczynno

ść

ść

przytarczyc

przytarczyc





niedob

niedob

ó

ó

r hormonu wzrostu

r hormonu wzrostu





zesp

zesp

ó

ó

ł

ł

wielotorbielowatych

wielotorbielowatych

jajnik

jajnik

ó

ó

w

w





przyczyny

przyczyny

ż

ż

ywieniowe

ywieniowe





nieprawid

nieprawid

ł

ł

owa dieta

owa dieta





zaburzenia psychoreaktywne

zaburzenia psychoreaktywne





ma

ma

ł

ł

a aktywno

a aktywno

ść

ść

fizyczna

fizyczna





starzenie si

starzenie si

ę

ę





niepe

niepe

ł

ł

nosprawno

nosprawno

ść

ść





czynniki genetyczne

czynniki genetyczne





gen leptyny i jej receptora

gen leptyny i jej receptora





gen POMC

gen POMC





gen PC1

gen PC1





gen MCR4

gen MCR4





leki

leki





psychotropowe

psychotropowe





sterydy

sterydy

Typy oty

Typy oty

ł

ł

o

o

ś

ś

ci

ci

Oty

Oty

ł

ł

o

o

ść

ść

brzuszna (trzewna)

brzuszna (trzewna)





du

du

ż

ż

a wra

a wra

ż

ż

liwo

liwo

ść

ść

na dzia

na dzia

ł

ł

anie katecholamin

anie katecholamin





rec.

rec.





-

-

adrenergicznych

adrenergicznych





du

du

ż

ż

a insulinooporno

a insulinooporno

ść

ść





lipolizy,

lipolizy,





glukoneogenezy

glukoneogenezy

Oty

Oty

ł

ł

o

o

ść

ść

po

po

ś

ś

ladkowo

ladkowo

-

-

udowa

udowa





oporno

oporno

ść

ść

na dzia

na dzia

ł

ł

anie katecholamin

anie katecholamin





bez zaburze

bez zaburze

ń

ń

metabolicznych

metabolicznych

Obwód pasa:
kobiety <80 cm
mężczyźni <94 cm

Oty

Oty

ł

ł

o

o

ść

ść

trzewna

trzewna

–

–

zesp

zesp

ó

ó

ł

ł

metaboliczny

metaboliczny

↑

↑

WKT w kr

WKT w kr

ąż

ąż

eniu wrotnym

eniu wrotnym

-

-

↑

↑

wydzielania TG i apoB przez hepatocyty

wydzielania TG i apoB przez hepatocyty

-

-

↑

↑

glukoneogenezy i syntezy VLDL

glukoneogenezy i syntezy VLDL

-

-





obwodowego wychwytu glukozy

obwodowego wychwytu glukozy

-

-





wychwytu insulin

wychwytu insulin

i hiperinsulinemia

i hiperinsulinemia





hiperlipidemia

hiperlipidemia

hiperglikemia, cukrzyca typu 2

hiperglikemia, cukrzyca typu 2

↑

↑

ryzyko nadci

ryzyko nadci

ś

ś

nienia t

nienia t

ę

ę

tniczego trombofilia

tniczego trombofilia

choroby uk

choroby uk

ł

ł

adu kr

adu kr

ąż

ąż

enia, udar m

enia, udar m

ó

ó

zgu

zgu

Zaburzenia lipidowe w oty

Zaburzenia lipidowe w oty

ł

ł

o

o

ś

ś

ci trzewnej

ci trzewnej





↑

↑

TG

TG









HDL

HDL

-

-





pozaw

pozaw

ą

ą

trobowej lipazy lipoproteinowej

trobowej lipazy lipoproteinowej

(

(





wytwarzanie prekursor

wytwarzanie prekursor

ó

ó

w HDL)

w HDL)

-

-

↑

↑

w

w

ą

ą

trobowej lipazy tr

trobowej lipazy tr

ó

ó

jglicerydowej

jglicerydowej

(

(

↑

↑

rozpad HDL

rozpad HDL

2

2

do HDL

do HDL

3

3

)

)





LDL ~ norma

LDL ~ norma

-

-

↑

↑

g

g

ę

ę

sto

sto

ś

ś

ci LDL =

ci LDL =

↑

↑

apoB

apoB

Zesp

Zesp

ó

ó

ł

ł

metaboliczny

metaboliczny

wg IDF

wg IDF





oty

oty

ł

ł

o

o

ść

ść

trzewna

trzewna

-

-

obw

obw

ó

ó

d talii u K

d talii u K

≥

≥

80 cm, u M

80 cm, u M

≥

≥

94 cm

94 cm

oraz 2 z 4 czynnik

oraz 2 z 4 czynnik

ó

ó

w

w





TG >150 mg/dl lub leczenie hipertriglicerydemii

TG >150 mg/dl lub leczenie hipertriglicerydemii





HDL <40 mg/dl u M, <50 mg/dl u K lub leczenie

HDL <40 mg/dl u M, <50 mg/dl u K lub leczenie

tego zaburzenia

tego zaburzenia





RR

RR

≥

≥

130/85 mm Hg lub leczenie nadci

130/85 mm Hg lub leczenie nadci

ś

ś

nienia

nienia

t

t

ę

ę

tniczego

tniczego





glukoza w osoczu na czczo

glukoza w osoczu na czczo

≥

≥

100 mg/dl lub

100 mg/dl lub

rozpoznana wcze

rozpoznana wcze

ś

ś

niej cukrzyca

niej cukrzyca

Choroby towarzysz

Choroby towarzysz

ą

ą

ce oty

ce oty

ł

ł

o

o

ś

ś

ci

ci





nadci

nadci

ś

ś

nienie t

nienie t

ę

ę

tnicze i choroba wie

tnicze i choroba wie

ń

ń

cowa

cowa





cukrzyca typu 2

cukrzyca typu 2





choroba zwyrodnieniowa staw

choroba zwyrodnieniowa staw

ó

ó

w kolanowych, biodrowych i staw

w kolanowych, biodrowych i staw

ó

ó

w

w

kr

kr

ę

ę

gos

gos

ł

ł

upa

upa





ż

ż

ylna choroba zakrzepowo

ylna choroba zakrzepowo

-

-

zatorowa i

zatorowa i

ż

ż

ylaki ko

ylaki ko

ń

ń

czyn dolnych

czyn dolnych





obturacyjny bezdech senny i zesp

obturacyjny bezdech senny i zesp

ó

ó

ł

ł

hipowentylacji

hipowentylacji





kamica p

kamica p

ę

ę

cherzyka

cherzyka

ż

ż

ó

ó

ł

ł

ciowego

ciowego





zaburzenia miesi

zaburzenia miesi

ą

ą

czkowania lub hirsutyzm u kobiet

czkowania lub hirsutyzm u kobiet





ginekomastia i zaburzenia libido u m

ginekomastia i zaburzenia libido u m

ęż

ęż

czyzn

czyzn





dna moczanowa

dna moczanowa





nowotwory jelita grubego, p

nowotwory jelita grubego, p

ę

ę

cherzyka

cherzyka

ż

ż

ó

ó

ł

ł

ciowego i nowotwory

ciowego i nowotwory

hormonozale

hormonozale

ż

ż

ne (rak sutka i endometrium u kobiet, rak gruczo

ne (rak sutka i endometrium u kobiet, rak gruczo

ł

ł

u

u

krokowego u m

krokowego u m

ęż

ęż

czyzn)

czyzn)





niewydolno

niewydolno

ść

ść

nerek

nerek

Zaburzenia przemiany

Zaburzenia przemiany

w

w

ę

ę

glowodanowej w oty

glowodanowej w oty

ł

ł

o

o

ś

ś

ci

ci

(BMI>30kg/m

(BMI>30kg/m

2

2

)

)





28% DM

28% DM

51%

51%





11% IGT

11% IGT





12% IFG

12% IFG

Badanie podmiotowe

Badanie podmiotowe

chorego z oty

chorego z oty

ł

ł

o

o

ś

ś

ci

ci

ą

ą





zmiany masy cia

zmiany masy cia

ł

ł

a od dzieci

a od dzieci

ń

ń

stwa, przez okres dojrzewania, po

stwa, przez okres dojrzewania, po

ż

ż

ycie

ycie

doros

doros

ł

ł

e; tempo przyrostu masy cia

e; tempo przyrostu masy cia

ł

ł

a i towarzysz

a i towarzysz

ą

ą

ce okoliczno

ce okoliczno

ś

ś

ci

ci





oty

oty

ł

ł

o

o

ść

ść

w rodzinie

w rodzinie





zwyczaje

zwyczaje

ż

ż

ywieniowe rodziny i zachowania

ywieniowe rodziny i zachowania

ż

ż

ywieniowe (reakcja na stres,

ywieniowe (reakcja na stres,

epizody

epizody

ż

ż

ar

ar

ł

ł

oczno

oczno

ś

ś

ci)

ci)





aktywno

aktywno

ść

ść

fizyczna (styl

fizyczna (styl

ż

ż

ycia, praca zawodowa, tolerancja wysi

ycia, praca zawodowa, tolerancja wysi

ł

ł

ku)

ku)





dotychczasowe wyniki pr

dotychczasowe wyniki pr

ó

ó

b zmniejszenia masy cia

b zmniejszenia masy cia

ł

ł

a (okoliczno

a (okoliczno

ś

ś

ci

ci

powodze

powodze

ń

ń

i niepowodze

i niepowodze

ń

ń

)

)





dolegliwo

dolegliwo

ś

ś

ci wynikaj

ci wynikaj

ą

ą

ce z powik

ce z powik

ł

ł

a

a

ń

ń

oty

oty

ł

ł

o

o

ś

ś

ci

ci





motywacja do zmniejszenia masy cia

motywacja do zmniejszenia masy cia

ł

ł

a i ewentualne ograniczenia w

a i ewentualne ograniczenia w

osi

osi

ą

ą

gni

gni

ę

ę

ciu tego celu (praca zawodowa, styl

ciu tego celu (praca zawodowa, styl

ż

ż

ycia, sytuacja ekonomiczna)

ycia, sytuacja ekonomiczna)

Koszty spo

Koszty spo

ł

ł

eczne oty

eczne oty

ł

ł

o

o

ś

ś

ci

ci





g

g

ł

ł

ó

ó

wna przyczyna chorobowo

wna przyczyna chorobowo

ś

ś

ci i umieralno

ci i umieralno

ś

ś

ci, kt

ci, kt

ó

ó

rej mo

rej mo

ż

ż

na

na

zapobiec

zapobiec





57% koszt

57% koszt

ó

ó

w leczenia cukrzycy typu 2

w leczenia cukrzycy typu 2





33% zabieg

33% zabieg

ó

ó

w cholecystektomii

w cholecystektomii

–

–

kobiety z BMI

kobiety z BMI

≥

≥

29 kg/m

29 kg/m

2

2





19% koszt

19% koszt

ó

ó

w leczenia chor

w leczenia chor

ó

ó

b uk

b uk

ł

ł

adu kr

adu kr

ąż

ąż

enia

enia





↑

↑

umieralno

umieralno

ś

ś

ci na nowotwory

ci na nowotwory

-

-

u m

u m

ęż

ęż

czyzn

czyzn

-

-

rak okr

rak okr

ęż

ęż

nicy i stercza

nicy i stercza

-

-

u kobiet

u kobiet

–

–

rak sutka, macicy, jajnika i p

rak sutka, macicy, jajnika i p

ę

ę

cherzyka

cherzyka

ż

ż

ó

ó

ł

ł

ciowego

ciowego

5

5

-

-

10% redukcja masy cia

10% redukcja masy cia

ł

ł

a powoduje:

a powoduje:





↓

↓

o 20% umieralno

o 20% umieralno

ś

ś

ci

ci





↓

↓

o 30% umieralno

o 30% umieralno

ś

ś

ci z powodu cukrzycy

ci z powodu cukrzycy





↓

↓

o 40% umieralno

o 40% umieralno

ś

ś

ci z powodu raka

ci z powodu raka





↓

↓

o 10% ci

o 10% ci

ś

ś

nienia t

nienia t

ę

ę

tniczego skurczowego

tniczego skurczowego





↓

↓

o 20% ci

o 20% ci

ś

ś

nienia t

nienia t

ę

ę

tniczego rozkurczowego

tniczego rozkurczowego





↓

↓

o 50% st

o 50% st

ęż

ęż

enia glukozy we krwi na czczo

enia glukozy we krwi na czczo





↓

↓

o 10% cholesterolu ca

o 10% cholesterolu ca

ł

ł

kowitego

kowitego





↓

↓

o 15% cholesterolu LDL

o 15% cholesterolu LDL





↑

↑

o 8% cholesterolu HDL

o 8% cholesterolu HDL

American Medical Association:

American Medical Association:

Mimo du

Mimo du

ż

ż

ej liczby program

ej liczby program

ó

ó

w leczenia oty

w leczenia oty

ł

ł

o

o

ś

ś

ci

ci

cz

cz

ę

ę

sto trudno jest osi

sto trudno jest osi

ą

ą

gn

gn

ąć

ąć

sukces.

sukces.

Je

Je

ż

ż

eli wyleczenie oty

eli wyleczenie oty

ł

ł

o

o

ś

ś

ci okre

ci okre

ś

ś

li si

li si

ę

ę

jako

jako

osi

osi

ą

ą

gni

gni

ę

ę

cie po

cie po

żą

żą

danej masy cia

danej masy cia

ł

ł

a i utrzymanie jej

a i utrzymanie jej

przez 5 lat, to bardziej prawdopodobne jest

przez 5 lat, to bardziej prawdopodobne jest

wyleczenie wi

wyleczenie wi

ę

ę

kszo

kszo

ś

ś

ci postaci nowotwor

ci postaci nowotwor

ó

ó

w

w

ni

ni

ż

ż

oty

oty

ł

ł

o

o

ś

ś

ci.

ci.

Idealna masa cia

Idealna masa cia

ł

ł

a

a





wska

wska

ź

ź

nik Broca wzrost

nik Broca wzrost

–

–

100

100





kobiety: wska

kobiety: wska

ź

ź

nik Broca

nik Broca

–

–

15%

15%

m

m

ęż

ęż

czy

czy

ź

ź

ni: wska

ni: wska

ź

ź

nik Broca

nik Broca

–

–

10%

10%

Oczekiwana redukcja masy cia

Oczekiwana redukcja masy cia

ł

ł

a w

a w

programach odchudzaj

programach odchudzaj

ą

ą

cych

cych





5

5

–

–

8,5 kg (5

8,5 kg (5

-

-

8,7 %)/ 6 miesi

8,7 %)/ 6 miesi

ę

ę

cy

cy





plateau po ok. 6 miesi

plateau po ok. 6 miesi

ą

ą

cach

cach

■

■

wi

wi

ę

ę

kszo

kszo

ść

ść

os

os

ó

ó

b jest

b jest

w stanie zredukowa

w stanie zredukowa

ć

ć

mas

mas

ę

ę

cia

cia

ł

ł

a o 5

a o 5

-

-

10 % warto

10 % warto

ś

ś

ci

ci

wyj

wyj

ś

ś

ciowej

ciowej

■

■

osi

osi

ą

ą

gni

gni

ę

ę

cie nale

cie nale

ż

ż

nej masy

nej masy

cia

cia

ł

ł

a dla wi

a dla wi

ę

ę

kszo

kszo

ś

ś

ci

ci

chorych jest niemo

chorych jest niemo

ż

ż

liwe

liwe

wi

wi

ę

ę

ksze oczekiwania

ksze oczekiwania

odno

odno

ś

ś

nie

nie

docelowej masy cia

docelowej masy cia

ł

ł

a

a

=

=

cz

cz

ę

ę

stsza rezygnacja

stsza rezygnacja

z programu

z programu

odchudzaj

odchudzaj

ą

ą

cego

cego

Dlaczego utrzymanie obni

Dlaczego utrzymanie obni

ż

ż

onej masy

onej masy

cia

cia

ł

ł

a jest dla wi

a jest dla wi

ę

ę

kszo

kszo

ś

ś

ci chorych trudne ?

ci chorych trudne ?

Zdolno

Zdolno

ść

ść

organizmu do aktywacji mechanizm

organizmu do aktywacji mechanizm

ó

ó

w

w

adaptacyjnych ograniczaj

adaptacyjnych ograniczaj

ą

ą

cych utrat

cych utrat

ę

ę

masy cia

masy cia

ł

ł

a

a

Set

Set

-

-

point

point

(okre

(okre

ś

ś

lona dla danego osobnika masa cia

lona dla danego osobnika masa cia

ł

ł

a)

a)

Masa cia

Masa cia

ł

ł

a jest utrzymywana na sta

a jest utrzymywana na sta

ł

ł

ym poziomie

ym poziomie

i ka

i ka

ż

ż

de odchylenie od ustanowionej warto

de odchylenie od ustanowionej warto

ś

ś

ci jest

ci jest

korygowane przez uk

korygowane przez uk

ł

ł

ad kontroli zwrotnej

ad kontroli zwrotnej

Przyczyny trudno

Przyczyny trudno

ś

ś

ci zwi

ci zwi

ą

ą

zanych z

zanych z

utrzymaniem obni

utrzymaniem obni

ż

ż

onej masy cia

onej masy cia

ł

ł

a

a





regulacja hormonalna

regulacja hormonalna





adaptacja termogenezy

adaptacja termogenezy





uwarunkowania psychologiczne

uwarunkowania psychologiczne





uwarunkowania

uwarunkowania

ś

ś

rodowiskowe

rodowiskowe

Regulacja hormonalna

Regulacja hormonalna

↓

masy ciała

↓

ilości tkanki tłuszczowej

↓

leptyny

↑

ghreliny

↑ łaknienia

↓

zużycia energii

↑

masy ciała

Adaptacja termogenezy

Adaptacja termogenezy

↓

masy ciała

↓zużycia energii spoczynkowej

i niespoczynkowej

(gł. mm. szkieletowych)

↑

wydajności energetycznej

organizmu

─

Uwarunkowania psychogenne

Uwarunkowania psychogenne

↓

↓

motywacji pacjent

motywacji pacjent

ó

ó

w wskutek braku

w wskutek braku

pozytywnych wzmocnie

pozytywnych wzmocnie

ń

ń

obecnych w fazie

obecnych w fazie

redukcji masy cia

redukcji masy cia

ł

ł

a

a





widoczny ubytek masy cia

widoczny ubytek masy cia

ł

ł

a

a





pozytywna ocena otoczenia

pozytywna ocena otoczenia





zmniejszenie rozmiaru ubra

zmniejszenie rozmiaru ubra

ń

ń





↓

↓

ci

ci

ś

ś

nienia t

nienia t

ę

ę

tniczego, poziomu lipid

tniczego, poziomu lipid

ó

ó

w

w

i poprawa kontroli glikemii

i poprawa kontroli glikemii

Uwarunkowania

Uwarunkowania

ś

ś

rodowiskowe

rodowiskowe





zwyczaj sto

zwyczaj sto

ł

ł

owania si

owania si

ę

ę

w restauracjach

w restauracjach

(w USA od 1992 r.

(w USA od 1992 r.

↑

↑

o 58 %)

o 58 %)





wzrost wielko

wzrost wielko

ś

ś

ci i kaloryczno

ci i kaloryczno

ś

ś

ci porcji

ci porcji

National Weight Control Registry

National Weight Control Registry

Dane os

Dane os

ó

ó

b, kt

b, kt

ó

ó

re straci

re straci

ł

ł

y co najmniej 14 kg

y co najmniej 14 kg

i utrzyma

i utrzyma

ł

ł

y ten wynik przez rok

y ten wynik przez rok





45 000 os

45 000 os

ó

ó

b od 1993 r.

b od 1993 r.





ś

ś

rednia utrata masy cia

rednia utrata masy cia

ł

ł

a

a

-

-

27 kg

27 kg





ś

ś

redni czas utrzymania wynik

redni czas utrzymania wynik

ó

ó

w

w

–

–

5 lat

5 lat

Czynniki pozwalaj

Czynniki pozwalaj

ą

ą

ce przewidzie

ce przewidzie

ć

ć

trwa

trwa

ł

ł

e

e

utrzymanie zredukowanej masy cia

utrzymanie zredukowanej masy cia

ł

ł

a

a





kontynuacja stosowania diety niskokalorycznej (

kontynuacja stosowania diety niskokalorycznej (

ś

ś

r.

r.

~

~

1400

1400

kcal/dob

kcal/dob

ę

ę

); spo

); spo

ż

ż

ywanie pokarm

ywanie pokarm

ó

ó

w ubogot

w ubogot

ł

ł

uszczowych, o

uszczowych, o

umiarkowanej zawarto

umiarkowanej zawarto

ś

ś

ci w

ci w

ę

ę

glowodan

glowodan

ó

ó

w (

w (

~

~

24 % energii

24 % energii

pochodz

pochodz

ą

ą

cej z t

cej z t

ł

ł

uszcz

uszcz

ó

ó

w)

w)





cz

cz

ę

ę

sta kontrola masy cia

sta kontrola masy cia

ł

ł

a i sta

a i sta

ł

ł

a kontrola spo

a kontrola spo

ż

ż

ywanych

ywanych

pokarm

pokarm

ó

ó

w

w





ć

ć

wiczenia fizyczne co najmniej 60

wiczenia fizyczne co najmniej 60

-

-

90 min. niemal ka

90 min. niemal ka

ż

ż

dego

dego

dnia tygodnia (2800 kcal/tydzie

dnia tygodnia (2800 kcal/tydzie

ń

ń

)

)





spo

spo

ż

ż

ywanie

ywanie

ś

ś

niadania codziennie (w przeciwie

niadania codziennie (w przeciwie

ń

ń

stwie do

stwie do

typowych zwyczaj

typowych zwyczaj

ó

ó

w os

w os

ó

ó

b odchudzaj

b odchudzaj

ą

ą

cych si

cych si

ę

ę

)

)

Leczenie oty

Leczenie oty

ł

ł

o

o

ś

ś

ci trzewnej

ci trzewnej









ilo

ilo

ś

ś

ci spo

ci spo

ż

ż

ywanego t

ywanego t

ł

ł

uszczu !

uszczu !

po

po

żą

żą

dany model

dany model

ż

ż

ywienia

ywienia

wg WHO

wg WHO

Polska

Polska

-

-

t

t

ł

ł

uszcz ca

uszcz ca

ł

ł

kowity <30% 38

kowity <30% 38

–

–

41%

41%

-

-

nasycone kwasy t

nasycone kwasy t

ł

ł

uszcz. <10% 15

uszcz. <10% 15

–

–

18%

18%

-

-

cholesterol <300 mg/d 380

cholesterol <300 mg/d 380

–

–

521 mg/d

521 mg/d

-

-

w

w

ę

ę

glowodany 55

glowodany 55

–

–

75% 46%

75% 46%





↑

↑

utleniania WKT w mi

utleniania WKT w mi

ęś

ęś

niach

niach

–

–

regularny, kondycyjny wysi

regularny, kondycyjny wysi

ł

ł

ek fizyczny (szybki marsz)

ek fizyczny (szybki marsz)

T

T

ł

ł

uszcz w diecie

uszcz w diecie

a uczucie syto

a uczucie syto

ś

ś

ci

ci





zwi

zwi

ą

ą

zek masy cia

zek masy cia

ł

ł

a i ilo

a i ilo

ś

ś

ci spo

ci spo

ż

ż

ywanego t

ywanego t

ł

ł

uszczu

uszczu

niezale

niezale

ż

ż

nie od ca

nie od ca

ł

ł

kowitej przyjmowanej energii

kowitej przyjmowanej energii





posi

posi

ł

ł

ki bogatot

ki bogatot

ł

ł

uszczowe nie powoduj

uszczowe nie powoduj

ą

ą

uczucia

uczucia

syto

syto

ś

ś

ci

ci





t

t

ł

ł

uszcz poprawia walory smakowe pokarm

uszcz poprawia walory smakowe pokarm

ó

ó

w !

w !





du

du

ż

ż

a zawarto

a zawarto

ś

ś

ci t

ci t

ł

ł

uszcz

uszcz

ó

ó

w

w

-

-

mi

mi

ę

ę

so!

so!

Ocena ilo

Ocena ilo

ś

ś

ci przyjmowanego

ci przyjmowanego

po

po

ż

ż

ywienia przez oty

ywienia przez oty

ł

ł

ych

ych





du

du

ż

ż

e trudno

e trudno

ś

ś

ci z dok

ci z dok

ł

ł

adnym okre

adnym okre

ś

ś

leniem przyj

leniem przyj

ę

ę

tego pokarmu

tego pokarmu

(zale

(zale

ż

ż

ne od BMI)

ne od BMI)





podaj

podaj

ą

ą

warto

warto

ś

ś

ci energetyczne uniemo

ci energetyczne uniemo

ż

ż

liwiaj

liwiaj

ą

ą

ce prze

ce prze

ż

ż

ycie przy

ycie przy

bardzo ograniczonej aktywno

bardzo ograniczonej aktywno

ś

ś

ci fizycznej, cz

ci fizycznej, cz

ę

ę

sto poni

sto poni

ż

ż

ej

ej

podstawowej przemiany materii !!

podstawowej przemiany materii !!





zapisywanie ilo

zapisywanie ilo

ś

ś

ci zjadanego po

ci zjadanego po

ż

ż

ywienia !

ywienia !

cz

cz

ę

ę

sto wtedy narzucaj

sto wtedy narzucaj

ą

ą

sobie diet

sobie diet

ę

ę

na u

na u

ż

ż

ytek badaczy

ytek badaczy

Oporno

Oporno

ść

ść

na diet

na diet

ę

ę

prawie zawsze mo

prawie zawsze mo

ż

ż

na uzna

na uzna

ć

ć

za niestosowanie si

za niestosowanie si

ę

ę

do niej

do niej

Oty

Oty

ł

ł

o

o

ść

ść

mo

mo

ż

ż

e by

e by

ć

ć

konsekwencj

konsekwencj

ą

ą

d

d

ł

ł

u

u

ż

ż

szego, nawet niewielkiego,

szego, nawet niewielkiego,

dobowego nadmiaru kalorii

dobowego nadmiaru kalorii

Przekroczenie zapotrzebowania

Przekroczenie zapotrzebowania

dobowego

dobowego

o 100 kcal

o 100 kcal

(kanapka, cukierek, szklanka

(kanapka, cukierek, szklanka

mleka, kieliszek wina) powoduje

mleka, kieliszek wina) powoduje

roczny

roczny

przyrost

przyrost

masy tkanki t

masy tkanki t

ł

ł

uszczowej

uszczowej

ok. 5 kg

ok. 5 kg

Leczenie farmakologiczne oty

Leczenie farmakologiczne oty

ł

ł

o

o

ś

ś

ci (1)

ci (1)

Stosuje si

Stosuje si

ę

ę

u osoby z oty

u osoby z oty

ł

ł

o

o

ś

ś

ci

ci

ą

ą

lub z nadwag

lub z nadwag

ą

ą

i BMI

i BMI

≥

≥

27 kg/m

27 kg/m

2

2

oraz

oraz

≥

≥

1 chorob

1 chorob

ą

ą

zwi

zwi

ą

ą

zan

zan

ą

ą

z oty

z oty

ł

ł

o

o

ś

ś

ci

ci

ą

ą

, je

, je

ż

ż

eli nie uda

eli nie uda

ł

ł

o si

o si

ę

ę

wystarczaj

wystarczaj

ą

ą

co

co

zmniejszy

zmniejszy

ć

ć

m.c. za pomoc

m.c. za pomoc

ą

ą

metod

metod

niefarmakologicznych (nale

niefarmakologicznych (nale

ż

ż

y je kontynuowa

y je kontynuowa

ć

ć

w

w

czasie farmakoterapii)

czasie farmakoterapii)

Leczenie farmakologiczne oty

Leczenie farmakologiczne oty

ł

ł

o

o

ś

ś

ci (2)

ci (2)





sibutramina (Meridia)

sibutramina (Meridia)

-

-

hamuje wychwyt zwrotny NA, serotoniny i dopaminy

hamuje wychwyt zwrotny NA, serotoniny i dopaminy

-

-

↓

↓

spo

spo

ż

ż

ycia pokarm

ycia pokarm

ó

ó

w, wywo

w, wywo

ł

ł

uj

uj

ą

ą

uczucie syto

uczucie syto

ś

ś

ci

ci

-

-

dawkowanie

dawkowanie

-

-

10 mg/dob

10 mg/dob

ę

ę

→

→

5

5

-

-

15 mg/dob

15 mg/dob

ę

ę

p.o.

p.o.





orlistat (Xenical)

orlistat (Xenical)

-

-

hamuje trawienie i wch

hamuje trawienie i wch

ł

ł

anianie t

anianie t

ł

ł

uszcz

uszcz

ó

ó

w, wi

w, wi

ążą

ążą

c si

c si

ę

ę

z lipazami jelitowymi

z lipazami jelitowymi

-

-

zwi

zwi

ę

ę

ksza wydalanie t

ksza wydalanie t

ł

ł

uszcz

uszcz

ó

ó

w z ka

w z ka

ł

ł

em

em

-

-

dawkowanie: 120 mg p.o. 3 x dz.

dawkowanie: 120 mg p.o. 3 x dz.





rimonabant (Acomplia)

rimonabant (Acomplia)

-

-

antagonista receptora kanabinoidowego (CB1)

antagonista receptora kanabinoidowego (CB1)

Uk

Uk

ł

ł

ad endokanabinoidowy (ECS) odpowiada za utrzymanie

ad endokanabinoidowy (ECS) odpowiada za utrzymanie

odpowiedniego bilansu energetycznego ustroju, reguluje

odpowiedniego bilansu energetycznego ustroju, reguluje

mas

mas

ę

ę

cia

cia

ł

ł

a oraz metabolizm glukozy i lipid

a oraz metabolizm glukozy i lipid

ó

ó

w.

w.

Lokalizacja receptor

Lokalizacja receptor

ó

ó

w ECS:

w ECS:

-

-

m

m

ó

ó

zg

zg

→

→

↑

↑

apetytu, uczucie przyjemno

apetytu, uczucie przyjemno

ś

ś

ci zwi

ci zwi

ą

ą

zane

zane

z jedzeniem

z jedzeniem

-

-

w

w

ą

ą

troba

troba

→

→

↑

↑

uwalniania glukozy

uwalniania glukozy

-

-

mi

mi

ęś

ęś

nie

nie

→

→

↓

↓

wychwytu glukozy

wychwytu glukozy

-

-

trzewna tkanka t

trzewna tkanka t

ł

ł

uszczowa

uszczowa

→

→

↑

↑

uwalniania WKT

uwalniania WKT

→

→

↓

↓

st

st

ęż

ęż

enia adiponektyny

enia adiponektyny