GENETYKA (prelekcja 2)

UKŁADY KRWI:

a)

AB0 (austriacki patolog K. Landsteiner) – układ ten zawiera antygeny A i B; przeciwciała
skierowane przeciw antygenowi układu AB0 stanowią stały składnik ludzkiego osocza i należą
do klasy IgM; cząsteczki krzyżowo reagujące z antygenami układu AB0 znaleziono w

komórkach bakterii, roślin, zwierząt, np. w surowicy końskiej znajdują się przeciwciała
aglutynujące krwinki człowieka;

antygeny

krwinkowe

izoaglutyniny obecne w osoczu

fenotyp

A

anty-B

A

B

anty-A

B

A i B

---

AB (kodominacja)

---

anty-A i anty-B

0

jeżeli brak transferaz – nieprzekształcona H  grupa krwi 0 – recesywna do A, B i AB;

w Europie występuje najczęściej grupa krwi A i 0, rzadziej B, a najrzadziej AB;

AGLUTYNACJA – zlepienie erytrocytów; zjawisko wtórne do powstawania kompleksu
antygenu z przeciwciałami z zewnątrz; podstawowa metoda identyfikacji antygenów

grupowych krwi oraz skierowanych przeciw nim przeciwciał; wystąpienie zależy od:

→ liczby i lokalizacji antygenów na powierzchni erytrocytów;
→ stężenia odpowiednich przeciwciał w surowicy;

antygeny układu AB0 umieszczone są zewnątrzkomórkowo na błonie erytrocytów (ok. 1 mln.

cząsteczek) – łatwo dostępne dla przeciwciał;

b)

Rh (od Rhezusa – małpy) – antygeny układu Rh umieszczone są śródbłonowo (30 – 50 tys.
cząsteczek) – trudniej dostępne dla przeciwciał (trudniej wywołać aglutynację);

Badania fenotypu układu Rh są wykonywane przeważnie metodą probówkową w środowisku
NaCl za pomocą odczynników zawierających przeciwciała monoklonalne: anty-D, anty-C,

anty-C

W

, anty-c, anty-E, anty-e (antygen D najsilniejsze działanie; Rh- na pewno nie ma /

Rh+ ma); przeciwciała układu Rh należą do klasy IgG i powstają w wyniku immunizacji;

określenie fenotypu Rh nie zawsze pozwala na ustalenie genotypu – badania rodzinne
genetyczne;

KONFLIKT SEROLOGICZNY:

→

matka Rh(-) – płód Rh(+);

→ nieszczelność łożyska;

do określenia Rh wykorzystuje się przeciwciała monoklonalne;

PRZECIWCIAŁA MONOKLONALNE: 1984r Nobel w dziedzinie medycyny za metodę
otrzymywania przeciwciał monoklonalnych – N.K.Jerne, C. Milstein, G.J.F. Kőhler; wykazują

specyficzność wobec pojedynczej determinanty antygenowej; produkowane są in vitro przez
pojedynczy hybrydowy klon limfocytów B (hybrydoma); hybrydoma powstaje w wyniku fuzji

limfocytu B wytwarzającego przeciwciała z komórką nowotworową (szpiczaka), dzieki czemu
hybrydoma zyskuje zdolność nieograniczonej proliferacji;

zastosowanie:

→ lokalizacja i leczenie nowotworów;
→ wykrywanie i określanie stężenia leków, enzymów, hormonów;
→ wykrywanie antygenów mikroorganizmów;

→

serologia – badanie antygenów układów grupowych;

LEKTYNY – białka roślinne, które w odpowiednim rozcieńczeniu reagują swoiście z pewnymi
antygenami krwinek czerwonych, powodując ich aglutynację (mają zdolność wiązania odpowiednich

reszt cukrowych);
zastosowanie:

→ badania grup układu AB0, np.

Dolichos biflorus – anty-A

Ulex europaeus – anty-H

→ badania grup układu MNS, np.

Vicia graminea – anty-N

TRANSFUZJA KRWI:

w humanizacji przetoczeniowej największe klinicznie znaczenie mają:

→ antygen D (Rh);
→ antygen K (Kell);

→

u biorców D(+) antygeny E, c, C

W

(układu Rh);

zasady stanowiące serologiczną podstawę krwiodawstwa:

→ przetacza się krew zgodną w zakresie antygenów układu AB0 i antygenów antygenów z układu

Rh;

→

przetaczana krew nie może zawierać antygenu reagującego z przeciwciałami biorcy lub antygenu,
który był odpowiedzialny za stwierdzoną alloimmunizację w przeszłości;

→ chorym, którzy kiedykolwiek wytworzyli alloprzeciwciała odpornościowe lub u których stwierdza

się autoprzeciwciała aktywne w 37ºC należy dobierać krew zgodną w antygenie K z układu Kell;

przetaczanie grupy 0 chorym innej grupy jest dopuszczalne:

→ w stanie zagrażającym życiu, gdy brak krwi jednoimiennej;
→ obecne alloprzeciwciała odpornościowe, gdy brak krwi zgodnej jednoimiennej;
→ bardzo słaba ekspresja antygenów A lub B lub trudności w określeniu grupy AB0;
→ brak krwi Rh(-) w układzie AB0 – przetacza się krew gr 0 Rh(-);

najrzadsza krew – AB Rh(-)