GENETYKA (prelekcja 2)
UKŁADY KRWI:
a)
AB0 (austriacki patolog K. Landsteiner) – układ ten zawiera antygeny A i B; przeciwciała
skierowane przeciw antygenowi układu AB0 stanowią stały składnik ludzkiego osocza i należą
do klasy IgM; cząsteczki krzyżowo reagujące z antygenami układu AB0 znaleziono w
komórkach bakterii, roślin, zwierząt, np. w surowicy końskiej znajdują się przeciwciała
aglutynujące krwinki człowieka;
antygeny
krwinkowe
izoaglutyniny obecne w osoczu
fenotyp
A
anty-B
A
B
anty-A
B
A i B
---
AB (kodominacja)
---
anty-A i anty-B
0
jeżeli brak transferaz – nieprzekształcona H grupa krwi 0 – recesywna do A, B i AB;
w Europie występuje najczęściej grupa krwi A i 0, rzadziej B, a najrzadziej AB;
AGLUTYNACJA – zlepienie erytrocytów; zjawisko wtórne do powstawania kompleksu
antygenu z przeciwciałami z zewnątrz; podstawowa metoda identyfikacji antygenów
grupowych krwi oraz skierowanych przeciw nim przeciwciał; wystąpienie zależy od:
→ liczby i lokalizacji antygenów na powierzchni erytrocytów;
→ stężenia odpowiednich przeciwciał w surowicy;
antygeny układu AB0 umieszczone są zewnątrzkomórkowo na błonie erytrocytów (ok. 1 mln.
cząsteczek) – łatwo dostępne dla przeciwciał;
b)
Rh (od Rhezusa – małpy) – antygeny układu Rh umieszczone są śródbłonowo (30 – 50 tys.
cząsteczek) – trudniej dostępne dla przeciwciał (trudniej wywołać aglutynację);
Badania fenotypu układu Rh są wykonywane przeważnie metodą probówkową w środowisku
NaCl za pomocą odczynników zawierających przeciwciała monoklonalne: anty-D, anty-C,
anty-C
W
, anty-c, anty-E, anty-e (antygen D najsilniejsze działanie; Rh- na pewno nie ma /
Rh+ ma); przeciwciała układu Rh należą do klasy IgG i powstają w wyniku immunizacji;
określenie fenotypu Rh nie zawsze pozwala na ustalenie genotypu – badania rodzinne
genetyczne;
KONFLIKT SEROLOGICZNY:
→
matka Rh(-) – płód Rh(+);
→ nieszczelność łożyska;
do określenia Rh wykorzystuje się przeciwciała monoklonalne;
PRZECIWCIAŁA MONOKLONALNE: 1984r Nobel w dziedzinie medycyny za metodę
otrzymywania przeciwciał monoklonalnych – N.K.Jerne, C. Milstein, G.J.F. Kőhler; wykazują
specyficzność wobec pojedynczej determinanty antygenowej; produkowane są in vitro przez
pojedynczy hybrydowy klon limfocytów B (hybrydoma); hybrydoma powstaje w wyniku fuzji
limfocytu B wytwarzającego przeciwciała z komórką nowotworową (szpiczaka), dzieki czemu
hybrydoma zyskuje zdolność nieograniczonej proliferacji;
zastosowanie:
→ lokalizacja i leczenie nowotworów;
→ wykrywanie i określanie stężenia leków, enzymów, hormonów;
→ wykrywanie antygenów mikroorganizmów;
→
serologia – badanie antygenów układów grupowych;
LEKTYNY – białka roślinne, które w odpowiednim rozcieńczeniu reagują swoiście z pewnymi
antygenami krwinek czerwonych, powodując ich aglutynację (mają zdolność wiązania odpowiednich
reszt cukrowych);
zastosowanie:
→ badania grup układu AB0, np.
Dolichos biflorus – anty-A
Ulex europaeus – anty-H
→ badania grup układu MNS, np.
Vicia graminea – anty-N
