Skomentuj

na www.bhpforum.pl

Służba bhp – Organizacja i działanie

1

SŁUŻBA BHP

Organizacja i działanie

•

Kiedy trzeba utworzyć służbę bhp?

•

Jakie obowiązki i uprawnienia mają jej pracownicy?

•

Na czym polega współpraca z pracodawcą i innymi
komórkami firmy?

•

Jak prawidłowo organizować służbę bhp?

•

Jakie wymagania musisz spełnić na poszczególne
stanowiska w służbie bhp?

•

Odpowiedzi na najważniejsze, najtrudniejsze
i najciekawsze pytania dotyczące służby bhp

BHP

Skomentuj

na www.bhpforum.pl

Służba bhp – Organizacja i działanie

3

Autor

Przemysław Ł, Siemiątkowski

prawnik, doktorant w Instytucie Pracy
i Spraw Socjalnych w Warszawie

Konsultant

Józef M. Boguszewski

specjalista ds. bezpieczeństwa
procesów przemysłowych, ekspert z zakresu
oceny ryzyka zawodowego i systemów
zarządzania bezpieczeństwem

BBP 0392

Spis treści

Podstawa prawna

5

Kto musi utworzyć służbę bhp?

5

Uprawnienia pracownika zakładowej służby bhp

6

Podstawowe obowiązki służby bhp

7

Na czym polega współpraca służby bhp z pracodawcą
i innymi komórkami firmy?

7

Współpraca z jednostkami spoza zakładu pracy

9

Profilaktyka ogólna bezpieczeństwa i higieny pracy

9

Od czego zależy organizacja i liczba pracowników służby bhp
w danym zakładzie pracy? 10
– Firma zatrudniająca do 100 pracowników

10

– Firma zatrudniająca od 100 do 600 pracowników

12

– Firma zatrudniająca ponad 600 pracowników

12

Stanowiska w służbie bhp – ścieżki kariery 13
– Inspektor ds. bhp

13

– Starszy inspektor ds. bhp

13

– Specjalista ds. bhp

13

– Starszy specjalista ds. bhp

13

– Główny specjalista ds. bhp

14

– Wymagania specjalne

14

– Specjaliści spoza zakładu pracy

14

– Pracownik wykonujący zadania służby bhp

14

Służba bhp w pytaniach i odpowiedziach 15

ISBN 978-83-7572-261-1

www.bhpwfirmie.pl

Służba bhp – Organizacja i działanie

4

Wyjaśnienie oznaczeń graficznych:

Bhp w firmie – Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp z o.o.
ul. Łotewska 9a, 03-918 Warszawa,
tel.: [phone], faks: 0 22 617 60 10,
e-mail: [e-mail], www.bhpwfirmie.pl

© Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

BHP

Podstawa prawna
Podejmując decyzje dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, trzeba
wiedzieć, jak i kiedy odpowiednio się zachować oraz z jakich przepisów
prawa skorzystać. Symbolem Podstawa prawna zaznaczamy źródła pra-
wa i przepisy, na których oparte są prezentowane przez nas rozwiązania
i wskazówki.

Schemat postępowania
Oprócz znajomości regulacji prawnych z zakresu bezpieczeństwa i higieny
pracy warto wiedzieć, jak krok po kroku osiągnąć wyznaczone cele. Ozna-
czeniem Schemat postępowania wyróżniamy te fragmenty tekstów, w któ-
rych dokładnie opisujemy sposoby dotarcia do właściwego rozwiązania.

Ostrzeżenie
Bardzo często nawet drobna pomyłka specjalisty ds. bhp w wypełnieniu
obowiązków może pociągnać za sobą poważne konsekwencje finansowe,
a także spowodować uszczerbek na zdrowiu pracownika, a nawet narazić
go na niebezpieczeństwo utraty życia. Symbolem Ostrzeżenie oznacza-
my zagadnienia, na które trzeba zwrócić szczególną uwagę przy organo-
zowaniu pracy.

Wymogi bezpiecznej pracy
Organizowanie pracy i stanowisk dla pracowników wiąże się z obowiąz-
kiem zapewnienia bezpiecznych warunków środowiska pracy, zgodnych
z przepisami i zasadami bhp oraz określonymi wymogami technicznymi.
Przy oznaczeniu Wymogi bezpiecznej pracy będziemy informować, jak
organizować pracę, by była bezpieczna i nie stwarzała zagrożeń.

Skomentuj

na www.bhpforum.pl

Służba bhp – Organizacja i działanie

5

Niniejsza publikacja dotyczy pracy oraz organizacji służby
bezpieczeństwa i higieny pracy, czyli przede wszystkim Was
samych. Przypominamy Wam w nim między innymi, na czym
polega prawidłowa działalność tej służby i jak obecnie praco-
dawca powinien ustalać jej skład, oraz jaką formę zatrudnienia
powinien zaproponować jej pracownikom. W publikacji znaj-
dziecie także praktyczne informacje na temat Waszych praw
i obowiązków oraz przede wszystkim wymagań kwalifikacyj-
nych. Dodatkowo umieściliśmy wiele przydatnych i praktycz-
nych odpowiedzi naszych ekspertów na najważniejsze, najtrud-
niejsze i najciekawsze pytania specjalistów ds. bhp z zakresu
tematyki dotyczącej służby bhp.

Podstawa prawna

Wszelkie kwestie prawne związane ze służbą bezpieczeństwa
i higieny pracy znajdziecie w rozporządzeniu Rady Ministrów
z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny
pracy (Dz.U. nr 109, poz. 704 z późn. zm.), dalej: rsbhp oraz
w art. 237

11

Kodeksu pracy, dalej: kp.

Kto musi utworzyć służbę bhp?

Każdy pracodawca, który zatrudnia ponad 100 pracowników,
musi utworzyć w swojej firmie służbę bezpieczeństwa i higieny
pracy.

UWAGA!

W sytuacjach uzasadnionych stwierdzonymi zagrożenia-
mi zawodowymi właściwy terytorialnie inspektor pracy
PIP może – ale nie musi nakazać danemu pracodawcy
zwiększenie liczby osób zatrudnionych w służbie bhp,
a nawet utworzenie tej służby w firmie zatrudniającej 100
lub mniej pracowników (art. 237

11

§ 4 kp).

www.bhpwfirmie.pl

Służba bhp – Organizacja i działanie

6

Uprawnienia pracownika zakładowej służby bhp

Każdy pracownik zakładowej służby bezpieczeństwa i higieny
pracy ma prawo do:
• kontroli stanu bhp i przestrzegania przepisów oraz zasad bhp

w firmie i w każdym innym miejscu wykonywania pracy przez
jej pracowników (np. na znajdującym się poza zakładem pracy
placu budowy),

• występowania do kierowników z zaleceniami dotyczącymi

usunięcia stwierdzonych zagrożeń wypadkowych i zawodo-
wych (chorobowych) oraz uchybień dotyczących bhp (np. gdy
pracownicy nie stosują przyznanych im środków ochrony indy-
widualnej),

• występowania do pracodawcy z wnioskami o nagradzanie pra-

cowników wyróżniających się w działaniu na rzecz poprawy
warunków bezpieczeństwa i higieny pracy,

• występowania do pracodawcy z wnioskami o ukaranie pracow-

ników odpowiedzialnych za zaniedbanie obowiązków w zakre-
sie bhp,

• niezwłocznego wstrzymania pracy maszyny lub innego urzą-

dzenia technicznego w przypadku bezpośredniego zagrożenia
życia bądź zdrowia pracownika albo innych osób,

• niezwłocznego odsunięcia od pracy pracownika zatrudnionego

przy pracy wzbronionej (np. młodocianego zatrudnionego przy
uboju bydła),

• niezwłocznego odsunięcia od pracy pracownika, który swoim za-

chowaniem albo sposobem wykonywania pracy stwarza bezpośred-
nie zagrożenie życia bądź zdrowia własnego lub innych osób,

• zgłaszania do pracodawcy wniosków o niezwłoczne wstrzy-

manie pracy w zakładzie pracy, jego części lub innym miej-
scu wyznaczonym przez pracodawcę do wykonywania pracy,
w przypadku stwierdzenia bezpośredniego zagrożenia życia
bądź zdrowia pracowników albo innych osób

(§ 3 rsbhp).

Skomentuj

na www.bhpforum.pl

Służba bhp – Organizacja i działanie

7

Podstawowe obowiązki służby bhp

Wszyscy pracownicy służby bezpieczeństwa i higieny pracy muszą:
• przeprowadzać kontrole warunków pracy oraz przestrzegania

przepisów i zasad bhp, ze szczególnym uwzględnieniem sta-
nowisk pracy, na których są zatrudnione kobiety w ciąży lub
karmiące piersią, młodociani, niepełnosprawni, pracownicy
wykonujący pracę zmianową, w tym pracujący w nocy, oraz
osoby fizyczne wykonujące pracę na innej podstawie niż sto-
sunek pracy w firmie bądź miejscu wyznaczonym przez praco-
dawcę,

• sporządzać i przedstawiać pracodawcy co najmniej raz w roku

okresowe analizy stanu bhp wraz z propozycjami przedsięwzięć
technicznych i organizacyjnych zapobiegających zagrożeniom ży-
cia i zdrowia pracowników oraz poprawiających warunki pracy,

• aktywnie uczestniczyć w ocenie założeń i dokumentacji w za-

kresie modernizacji firmy lub jej części, nowych inwestycji,
a także zgłaszać wnioski dotyczące uwzględnienia wymagań
bezpieczeństwa i higieny pracy w tych założeniach i dokumen-
tacji,

• uczestniczyć w przekazywaniu do użytkowania nowo wybu-

dowanych lub przebudowywanych obiektów lub ich części,
w których przewidywane są pomieszczenia pracy, urządzenia
produkcyjne i inne urządzenia mające wpływ na warunki pracy
oraz bezpieczeństwo zatrudnionych osób,

• uczestniczyć w ocenie ryzyka zawodowego na poszczególnych

stanowiskach pracy w zakładzie

(§ 2 ust. l rsbhp).

Na czym polega współpraca służby bhp z pracodawcą
i innymi komórkami firmy?

Współpraca służby bhp z pracodawcą i innymi komórkami firmy
polega na:

www.bhpwfirmie.pl

Służba bhp – Organizacja i działanie

8

• informowaniu na bieżąco pracodawcy o stwierdzonych zagro-

żeniach zawodowych wraz z wnioskami mającymi na celu usu-
nięcie tych zagrożeń;

• uczestniczeniu w opracowywaniu planów modernizacji i roz-

woju firmy oraz przedstawianiu propozycji w zakresie uwzględ-
nienia w tych planach rozwiązań techniczno-organizacyjnych
gwarantujących poprawę stanu bhp;

• zgłaszaniu wniosków odnośnie wymagań bhp w aktualnie pro-

wadzonych i wprowadzanych procesach produkcyjnych;

• przedstawianiu pracodawcy wniosków w zakresie zachowania

wymagań ergonomii na stanowiskach pracy w zakładzie;

• prowadzeniu rejestrów, kompletowaniu i przechowywaniu do-

kumentów dotyczących wypadków przy pracy, chorób zawo-
dowych i podejrzeń o takie choroby oraz przechowywaniu wy-
ników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia
w środowisku pracy;

• uczestniczeniu w opracowywaniu zakładowych układów zbio-

rowych pracy, wewnętrznych zarządzeń, regulaminów i in-
strukcji ogólnych bhp oraz w ustalaniu zadań kierowników
dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy;

• doradztwie dotyczącym stosowania w zakładzie pracy przepi-

sów i zasad bhp;

• doradztwie w zakresie organizacji i metod pracy na stanowi-

skach, na których występują czynniki niebezpieczne, szkodliwe
dla zdrowia lub warunki uciążliwe, a także w zakresie doboru
najwłaściwszych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej;

• współdziałaniu z odpowiednimi komórkami organizacyjnymi

lub osobami przede wszystkim w zakresie organizowania i za-
pewniania właściwego poziomu szkoleń bhp, oraz odpowied-
niej adaptacji zawodowej nowo zatrudnionych pracowników;

• współdziałaniu ze społeczną inspekcją pracy i zakładowymi

organizacjami związkowymi przy:

− podejmowaniu działań dotyczących przestrzegania przepi-

sów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w trybie oraz
zakresie ustalonym w odrębnych przepisach,

Skomentuj

na www.bhpforum.pl

Służba bhp – Organizacja i działanie

9

− podejmowanych przez pracodawcę przedsięwzięciach doty-

czących poprawy warunków pracy w firmie;

• uczestniczeniu w konsultacjach w zakresie bhp i pracach komi-

sji bhp, a także innych zakładowych komisji zajmujących się
problematyką bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym zapobie-
ganiem chorobom zawodowym i wypadkom przy pracy

(§ 2 ust. l rsbhp).

Współpraca z jednostkami spoza zakładu pracy

Obok współpracy wewnętrznej pracownicy służby bezpieczeń-
stwa i higieny pracy muszą także współpracować z jednostkami
organizacyjnymi spoza zakładu pracy. Ta współpraca powinna
z kolei polegać na współdziałaniu z:
• upoważnionymi laboratoriami do dokonywania badań i pomia-

rów czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciąż-
liwych w środowisku pracy, w zakresie organizacji tych badań
i pomiarów oraz sposobów ochrony pracowników przed tymi
czynnikami lub warunkami,

• laboratoriami i innymi jednostkami zajmującymi się pomiarami

stanu środowiska naturalnego, które działają w systemie pań-
stwowego monitoringu środowiska określonego w ustawie z 20
lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2002 r.
nr 112, póz. 982 z późn. zm.),

• lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad

pracownikami (przede wszystkim przy organizowaniu okreso-
wych profilaktycznych pracowniczych badań lekarskich)

(§ 2 ust. l rsbhp).

Profilaktyka ogólna bezpieczeństwa i higieny pracy

Obowiązki służby bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące
ogólnej profilaktyki bhp w zakładzie pracy są następujące i po-
legają na:

www.bhpwfirmie.pl

Służba bhp – Organizacja i działanie

10

• opiniowaniu szczegółowych instrukcji bhp na danych stano-

wiskach pracy (tzw. instrukcji stanowiskowych lub instrukcji
bezpiecznej pracy),

• uczestniczeniu w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków

przy pracy oraz w opracowywaniu wniosków wynikających z ba-
dania przyczyn i okoliczności tych wypadków oraz zachorowań
na choroby zawodowe, a także kontroli realizacji tych wniosków,

• udziale w pracach komisji bezpieczeństwa i higieny pracy i w

innych zakładowych komisjach zajmujących się bezpieczeń-
stwem i higieną pracy, w tym zapobieganiem wypadkom przy
pracy i chorobom zawodowym,

• inicjowaniu i rozwijaniu na terenie firmy różnych form popu-

laryzacji problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
ergonomii pracy (np. poprzez organizowanie kursów pierw-
szej pomocy, pokazów instruktażowo-szkoleniowych, filmów
w dziedzinie bhp itp.)

(§ 2 ust. l rsbhp).

Prawa i obowiązki służby bhp dotyczą również pracow-
ników zatrudnionych przy innej pracy oraz specjalistów
spoza zakładu pracy, którym powierzono wykonywanie
zadań tej służby.

Od czego zależy organizacja i liczba pracowników służby bhp
w danym zakładzie pracy?

Organizacja i liczba pracowników służby bhp zależy od liczby
zatrudnianych w danym zakładzie pracy pracowników. Ustala je
sam pracodawca na podstawie przedstawionych na następnych
stronach reguł.

Firma zatrudniająca do 100 pracowników

W firmie zatrudniającej do 100 pracowników pracodawca nie
ma obowiązku tworzenia służby bhp. Musi jednak powierzyć

Skomentuj

na www.bhpforum.pl

Służba bhp – Organizacja i działanie

11

wykonywanie zadań tej służby pracownikowi zatrudnionemu
przy innej pracy (art. 237

11

§ l kp). W przypadku braku kom-

petentnych pracowników może powierzyć wykonywanie zadań
służby bhp specjalistom spoza firmy (art. 237

11

§ 2 kp).

Pracownik służby bhp i pracownik zatrudniony przy innej pracy,
któremu powierzono wykonywanie zadań tej służby, a także spe-
cjalista spoza zakładu pracy powinni spełniać wymagania kwa-
lifikacyjne nie zbędne do wykonywania zadań służby bhp oraz
ukończyć szkolenie w dziedzinie bhp dla pracowników tej służby
(art. 237

11

§ 2 kp).

Natomiast jeżeli pracodawca sam ma ukończone szkolenie nie-
zbędne do wykonywania zadań służby bhp może samodzielnie
wykonywać zadania tej służby, jeżeli:
1) zatrudnia do 10 pracowników,
2) zatrudnia do 20 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy

działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecią katego-
rię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecz-
nym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

(art. 237

11

§ l kp).

Pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu po-
wierzono wykonywanie zadań tej służby, nie mogą po-
nosić jakichkolwiek niekorzystnych dla nich następstw
z powodu wykonywania zadań i uprawnień służby bhp
(art. 237

11

§ 3 kp).

Pamiętajcie jednak, że właściwy terytorialnie inspektor pracy
Państwowej Inspekcji może nakazać pracodawcy utworzenie
służby bhp, uzasadniając to stwierdzonymi zagrożeniami zawo-

www.bhpwfirmie.pl

Służba bhp – Organizacja i działanie

12

dowymi w zakładzie (art. 237

11

§ 4 kp). W takim przypadku obo-

wiązują zasady tworzenia służby bhp, jak dla zakładów powyżej
100 zatrudnionych pracowników.

Firma zatrudniająca
od 100 do 600 pracowników

W zakładzie pracy zatrudniającym od 100 do 600 pracowników
pracodawca musi utworzyć 1-osobową lub wieloosobową służbę
bezpieczeństwa i higieny pracy (§ l ust. 3 rsbhp).

Pracownicy służby bhp mogą być zatrudniani w zakładzie pra-
cy, w którym pracuje od 100 do 600 osób na podstawie umowy
o pracę (w niepełnym lub pełnym wymiarze czasu pracy).

Firma zatrudniająca
ponad 600 pracowników

W zakładzie pracy zatrudniającym ponad 600 pracowników
pracodawca musi zatrudnić co najmniej 1 pracownika służby
bezpieczeństwa i higieny pracy w pełnym wymiarze czasu pracy
na każdych 600 pracowników (§ l ust. 4 rsbhp).

P

RZYKŁAD

1. W fabryce pracuje 1199 osób. Pracodawca ma obowiązek za-
trudnić w niej co najmniej 1 pracownika służby bhp.
2. W fabryce pracuje 1200 osób. Pracodawca ma obowiązek za-
trudnić w niej co najmniej dwóch pracowników służby bhp.

Pracownicy służby bhp mogą być zatrudniani w takiej firmie na
podstawie umowy o pracę (w pełnym wymiarze czasu pracy).

Służba bhp podlega bezpośrednio pracodawcy. Nato-
miast u pracodawcy – jednostki organizacyjnej – osobie
zarządzającej tą jednostką (np. prezesowi).

Skomentuj

na www.bhpforum.pl

Służba bhp – Organizacja i działanie

13

Stanowiska w służbie bhp – ścieżki kariery

W służbie bhp istnieją następujące stanowiska:
• inspektor ds. bhp,

• starszy inspektor ds. bhp,

• specjalista ds. bhp,

• starszy specjalista ds. bhp,

• główny specjalista ds. bhp
(§ 4 ust. l rsbhp).

Inspektor ds. bhp

Aby zostać inspektorem ds. bhp, należy mieć tytuł technika bez-
pieczeństwa i higieny pracy (§ 4 ust. 2 pkt l rsbhp).

Starszy inspektor ds. bhp

Starszym inspektorem ds. bhp może zostać osoba mająca:
1)

zawód technika bhp i co najmniej 3-letni staż zawodowy
w służbie bhp lub

2) wyższe wykształcenie o kierunku bądź specjalności w zakre-

sie bezpieczeństwa i higieny pracy albo ukończone studia po-
dyplomowe w tym zakresie

(§ 4 ust. 2 pkt 2 rsbhp).

Specjalista ds. bhp

Natomiast aby zostać specjalistą ds. bhp, trzeba mieć:
1)

wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności bezpie-
czeństwo i higiena pracy lub ukończone studia podyplomowe
w zakresie bhp,

2) co najmniej rok stażu pracy w służbie bhp
(§ 4 ust. 2 pkt 3 rsbhp).

Starszy specjalista ds. bhp

Starszym specjalistą ds. bhp może być osoba posiadająca:

www.bhpwfirmie.pl

Służba bhp – Organizacja i działanie

14

1) wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy albo ukończone studia pody-
plomowe w tym zakresie,

2) co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp
(§ 4 ust. 2 pkt 4 rsbhp).

Główny specjalista ds. bhp

Głównym specjalistą ds. bhp może być osoba mająca:
1)

wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności bezpie-
czeństwo i higiena pracy bądź ukończone studia podyplomo-
we w zakresie bhp,

2) co najmniej 5-letni staż pracy w służbie bhp
(§ 4 ust. 2 pkt 5 rsbhp).

Wymagania specjalne

Osoba kierująca wieloosobową komórką służby bhp powinna
spełniać wymagania określone dla specjalisty ds. bhp. Natomiast
osoba zatrudniona w 1-osobowej komórce takiej służby powinna
spełniać wymagania kwalifikacyjne określone dla starszego in-
spektora ds. bhp.

Specjaliści spoza zakładu pracy

Specjalista spoza zakładu pracy, któremu pracodawca niemający
obowiązku utworzenia służby bhp chce powierzyć wykonywanie
zadań tej służby, musi spełniać wymagania określone dla specja-
listy ds. bhp. Ewentualnie może to być osoba, która była zatrud-
niona na stanowisku inspektora pracy w PIP przez co najmniej
5 lat (§ 4 ust. 4 rsbhp).

Pracownik wykonujący zadania służby bhp

Natomiast pracownik, któremu pracodawca chciałby powierzyć
zadania służby bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie obok
innych jego obowiązków, musi spełniać wymagania kwalifika-
cyjne co najmniej dla inspektorów ds. bhp (§ 4 ust. 5 rsbhp).

www.bhpwpytaniachiodpowiedziach.pl

Służba bhp w pytaniach i odpowiedziach

15

SŁUŻBA BHP W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH

Społeczny inspektor pracy i pracownik służby bhp w jednej osobie?

Czy zakładowy społeczny inspektor pracy może być jednocześnie pracow-
nikiem służby bhp w tej samej firmie?

Służba bezpieczeństwa i higieny pracy podlega bezpośrednio pracodawcy
oraz pełni funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bhp.

Kto nie może być społecznym
inspektorem pracy?
Społecznym inspektorem pracy nie może być na przykład kierownik za-
kładowej komórki organizacyjnej bhp z racji sprawowania funkcji kierow-
niczej bezpośrednio podległej pracodawcy (ustawa z 24 czerwca 1983 r.
o społecznej inspekcji pracy – Dz.U. nr 35, poz. 163 z późn. zm.).
Brak jest natomiast przeszkód prawnych powierzenia przez załogę fir-
my pełnienia funkcji zakładowego społecznego inspektora pracy osobie
zatrudnionej na innym, kierowniczym bądź samodzielnym stanowisku,
niepodlegającym bezpośrednio kierownikowi firmy – pracodawcy (np.
oddziałowemu lub wydziałowemu inspektorowi ds. bhp, niebędącemu kie-
rownikiem komórki organizacyjnej bezpieczeństwa i higieny pracy).

Rola związków zawodowych
i pracowników firmy
Ocenę czy połączenie stanowiska pracownika służby bhp z pełnieniem
funkcji zakładowego społecznego inspektora pracy jest najwłaściwsze na-
leży pozostawić zakładowej organizacji związkowej i pracownikom firmy
uprawnionym do dokonania wyboru takiego inspektora.

Jan M. Pióro

specjalista z zakresu prawa pracy

„BHP w pytaniach i odpowiedziach” jako je-
dyna publikacja na rynku składa się z naj-

ważniejszych i najtrudniejszych pytań specjalistów ds. bhp i udziela 100% jedno-
znacznych odpowiedzi

W P Y T A N I A C H

I ODPOWIEDZIACH

BHP

BHP

www.bhpwpytaniachiodpowiedziach.pl

Służba bhp w pytaniach i odpowiedziach

16

Kierownik, a pracownik służby bhp – różne czy takie same obowiązki
w zakresie bhp?

Jestem kierownikiem zakładu zatrudniającego 70 osób. Inspektorem ds.
bhp jest pracownik z innego zakładu (mamy wspólnego właściciela). Czy
moja odpowiedzialność w zakresie bhp wynika z art. 212 Kodeksu pra-
cy, czy z zasady „jesteś kierownikiem – odpowiadasz za wszystko”? Jak
rozdzielić moje obowiązki od obowiązków inspektora ds. bhp i w związku
z tym wynikającą z nich odpowiedzialność?

Zakres obowiązków, a co za tym idzie, zakres odpowiedzialności osób
zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych i pracowników służby bhp
jest zupełnie inny. Poniżej wyjaśniamy dlaczego.

Zadania osób kierujących pracownikami
– realizacja w praktyce
Podstawowym zadaniem osób zatrudnionych na stanowiskach kierowni-
czych jest organizowanie pracy, które obejmuje zarówno obowiązek za-
pewnienia odpowiednich warunków pracy, jak i kierowania pracą podle-
głych pracowników. Obie te płaszczyzny aktywności kierownika obejmują
sprawowanie nadzoru i kontroli.

Wspomniane obowiązki obciążają cały personel kierowniczy, poczynając
od samego pracodawcy, przez kierowników poszczególnych komórek or-
ganizacyjnych, aż do kierowników zajmujących niższe stanowiska w hie-
rarchii organizacyjnej zakładu pracy.

W celu zapewnienia najpełniejszej efektywności działań w zakresie zapew-
nienia odpowiednich warunków pracy i samego kierowania grupą pracowni-
ków cały personel kierowniczy musi ze sobą ściśle współpracować, przeka-
zywać informacje o potrzebach pojawiających się na stanowiskach pracy.

Wszystkie tego typu obserwacje i konsultacje mogą ułatwić podejmowanie
decyzji zmierzających do likwidowania dostrzeżonych nieprawidłowości
i doskonalenia istniejących już środków bezpieczeństwa.

www.bhpwpytaniachiodpowiedziach.pl

Służba bhp w pytaniach i odpowiedziach

17

Orzecznictwo sądowe
W odniesieniu do obowiązków osób zatrudnionych na stanowiskach kierow-
niczych, w zakresie sprawowanych przez nich funkcji związanych z organi-
zowaniem pracy podległych pracowników, Sąd Najwyższy uznał, że spra-
wowanie kontroli oraz czuwanie nad tym, aby praca przebiegała zgodnie
z przepisami i zasadami bhp, wynika już z samej istoty sprawowanej funkcji
(orz. SN z 13 października 1972 r., II PR 74/72, PiZS 1973/10–11/135).

Ponadto Sąd Najwyższy podkreślił, że w procesie pracy nie wystarczy wy-
danie jedynie zakazów i nakazów stosowania określonych metod, koniecz-
ne jest nadto dopilnowanie, aby pracownicy podporządkowali się takim
zakazom lub nakazom (orz. SN z 3 grudnia 1963 r., II PR 558/63, PiZS
1965/7/53).

WAŻNE

Każdy kierownik ma obowiązek egzekwowania przestrzegania
przez pracowników przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i hi-
gieny pracy (art. 212 pkt 5 Kodeksu pracy, dalej: kp).

WAŻNE

Przy pracach niebezpiecznych konieczne jest wzmocnienie nad-
zoru (orz. SN z 3 czerwca 1963 r., I PR 281/62, OSN 1964/7–
–8/145).

Wśród działań organizacyjnych związanych z kierowaniem pracą w taki
sposób, aby przebiegała ona w sposób uwzględniający wymagania bhp,
istotne znaczenie ma dokładne określenie sposobu i czasu wykonywania
zleconej pracownikowi czynności (orz. SN z 1 lutego 1968 r., I PR 449/67,
PiZS 1969/3/69).

Wypełnienie obowiązku egzekwowania przestrzegania przepisów bhp
przez pracowników jest nierozerwalnie związane z nadzorem i syste-

www.bhpwpytaniachiodpowiedziach.pl

Służba bhp w pytaniach i odpowiedziach

18

matycznym kontrolowaniem pracy podwładnych. W przypadku dostrze-
żenia uchybień w zakresie bhp kierownik może, a nawet powinien, wydać
polecenie zmierzające do wyeliminowania zaistniałych nieprawidłowości,
a w razie dalszego, świadomego naruszania przez pracownika przepisów
i zasad bhp może zastosować wobec niego jedną z kar porządkowych okre-
ślonych w art. 108 i n. kp lub w drastycznych przypadkach rozwiązać sto-
sunek pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika.
W żadnym jednak przypadku kierownik nie może tolerować naruszenia
przez pracowników przepisów bhp. Można by wówczas postawić mu za-
rzut braku nadzoru (orz. SN z 24 sierpnia 1961 r., II CR 826/61, OSN
1963/9/189).

Zadania służby bhp
Natomiast do zadań służby bhp należy między innymi:
• przeprowadzanie kontroli warunków pracy i przestrzegania przepisów

oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

• bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawo-

dowych, wraz z wnioskami zmierzającymi do usuwania tych zagrożeń,

• udział w ocenie założeń i dokumentacji dotyczących modernizacji za-

kładu pracy albo jego części, a także nowych inwestycji, oraz zgłaszanie
wniosków dotyczących uwzględnienia wymagań bezpieczeństwa i hi-
gieny pracy w tych założeniach, jak również dokumentacji,

• doradztwo w zakresie stosowania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa

i higieny pracy,

• współpraca z właściwymi komórkami organizacyjnymi lub osobami,

w szczególności w zakresie organizowania i zapewnienia odpowiednie-
go poziomu szkoleń w dziedzinie bhp oraz zapewnienia właściwej ada-
ptacji zawodowej nowo zatrudnionych pracowników

(rozporządzenie Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby
bezpieczeństwa i higieny pracy – Dz.U. nr 109, poz. 704 z późn. zm.).

Uprawnienia służby bhp
W celu realizacji wymienionych przykładowo zadań służba bhp jest upraw-
niona między innymi do:

www.bhpwpytaniachiodpowiedziach.pl

Służba bhp w pytaniach i odpowiedziach

19

• przeprowadzania kontroli stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, a także

przestrzegania przepisów oraz zasad w tym zakresie w zakładzie pracy
i w każdym innym miejscu wykonywania pracy,

• występowania do osób kierujących pracownikami z zaleceniami usunię-

cia stwierdzonych zagrożeń wypadkowych i szkodliwości zawodowych
oraz uchybień w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

• występowania do pracodawcy o zastosowanie kar porządkowych w sto-

sunku do pracowników odpowiedzialnych za zaniedbanie obowiązków
w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Natalia Korzeniecka

prawnik, współpracownik firmy BHPoż

– Ośrodek Szkolenia, Doradztwa i Usług

Czy badanie wypadków w drodze do lub z pracy należy
do obowiązków służby bhp?

Jestem pracownikiem służby bhp. Mój pracodawca polecił mi zajęcie się
wypadkiem w drodze z pracy jednego z pracowników. Czy przeprowadze-
nie czynności związanych z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków
w drodze do pracy i z pracy należy do moich obowiązków?

Do zakresu działań służby bhp należy udział w ustalaniu okoliczności
i przyczyn tylko wypadków przy pracy.

Wypadki w drodze do pracy i z pracy nie są wypadkami przy pracy, nie
można też ich uznać za wypadki zrównane z wypadkami przy pracy.
W związku z tym przeprowadzanie czynności związanych z ustalaniem
okoliczności i przyczyn wypadków w drodze do pracy i z pracy nie należy
do obowiązków służby bhp! Jest to obowiązek pracodawcy, którym jednak
nie ma on prawa obciążać służby bhp. Nakazanie przez pracodawcę pra-
cownikowi służby bhp zajęcia się wypadkiem w drodze do lub z pracy jest
obciążaniem go tzw. innymi zadaniami, nienależącymi do zakresu działań
służby bhp. Takie polecenie narusza obowiązujące w tym zakresie prawa.

www.bhpwpytaniachiodpowiedziach.pl

Służba bhp w pytaniach i odpowiedziach

20

Podstawa prawna
§ 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 109, poz. 704 z późn. zm.).

Marta Popławska

specjalista

ds. bezpieczeństwa procesowego

Sprawdź uprawnienia służby bhp przy organizowaniu prac ziemnych

Jestem pracownikiem służby bhp. Jakie mam obowiązki oraz uprawnienia
przy prowadzeniu prac ziemnych na budowie?

Pracownicy służby bhp powinni:
• przed rozpoczęciem prac ziemnych wziąć udział w ocenie ryzyka zawo-

dowego związanego z tymi pracami, w opracowaniu projektu organiza-
cji robót i planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia;

• brać udział w opracowywaniu:
– metod bezpiecznej pracy przy pracach ziemnych, które należy określić

w wyżej wymienionych dokumentach,

– programów szkoleń bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji

bezpiecznej pracy dotyczących obsługi maszyn i urządzeń;

• dobrać odpowiednie środki ochrony indywidualnej, w które należy wy-

posażyć pracowników w zależności od występujących zagrożeń

WARTO WIEDZIEĆ

Wypadki w drodze do pracy i z pracy zostały wyłączone z systemu
świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, a włączone do świad-
czeń z ubezpieczenia rentowego i chorobowego (obecnie są one
określone w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz.
353 z późn. zm.).

www.bhpwpytaniachiodpowiedziach.pl

Służba bhp w pytaniach i odpowiedziach

21

(§ 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby
bezpieczeństwa i higieny pracy – Dz.U. nr 109, poz. 704 z późn. zm., dalej:
rsbhp).

Uprawnienia
Pracownicy służby bhp mogą m.in.:
• przeprowadzać kontrole warunków pracy i przestrzegania przepisów

oraz zasad bhp,

• na bieżąco informować pracodawcę o stwierdzonych zagrożeniach za-

wodowych i kierować do niego wnioski zmierzające do ich usunięcia,

• występować do osób kierujących pracownikami z zaleceniami usunięcia

stwierdzonych zagrożeń,

• występować do pracodawcy o nałożenie kar porządkowych w stosunku

do osób naruszających przepisy bhp, np. niestosujących środków ochro-
ny indywidualnej,

• wstrzymywać pracę maszyn i urządzeń w przypadku wystąpienia bez-

pośredniego zagrożenia życia oraz zdrowia pracowników albo innych
osób,

• niezwłocznie odsuwać od pracy pracowników, którzy swoim sposobem

pracy lub zachowaniem stwarzają bezpośrednie zagrożenie życia i zdro-
wia pracowników albo innych osób

(§ 3 rsbhp).

Waldemar Klucha

specjalista ds. bhp

Co kontrolować w zakresie ochrony zdrowia pracowników?

Czy służba bhp powinna kontrolować przeprowadzanie badań profilaktycz-
nych pracowników? Ewentualnie, co jeszcze należy skontrolować w zakre-
sie ich ochrony zdrowia?

Kontrola bhp dotyczy m.in. profilaktycznych badań lekarskich. Służba bhp
w tym zakresie powinna sprawdzić, czy pracownicy:

www.bhpwpytaniachiodpowiedziach.pl

Służba bhp w pytaniach i odpowiedziach

22

• przed dopuszczeniem do pracy zostali poddani wstępnym profilaktycz-

nym badaniom lekarskim,

• w terminach wyznaczonych przez lekarza zostali skierowani na okreso-

we profilaktyczne badania lekarskie,

• korzystający ze zwolnienia lekarskiego dłużej niż 30 dni zostali skiero-

wani na kontrolne profilaktyczne badania lekarskie.

Do obowiązków pracowników służby bhp należy również sprawdzenie, czy:
• zostały wykonane zalecenia lub przeciwwskazania lekarza po przepro-

wadzonych badaniach profilaktycznych,

• lekarz otrzymuje od zakładu pracy charakterystykę zagrożeń występu-

jących na stanowiskach pracy, w tym wyniki badań i pomiarów czynni-
ków szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy.

Kontrola funkcjonowania
systemu pierwszej pomocy
Podczas dokonywania kontroli bhp w zakładzie pracy należy również spraw-
dzić sprawność funkcjonowania systemu pierwszej pomocy. Czy na wypa-
dek ewentualnej awarii pracodawca zapewnił pracownikom niezbędne środ-
ki do udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej, czyli czy firma ma:
• punkty pierwszej pomocy w oddziałach, w których wykonywane są pra-

ce niebezpieczne lub szkodliwe,

• apteczki w poszczególnych oddziałach (wydziałach),

• odpowiednią liczbę, usytuowanie, oznakowanie, dostępność i wyposa-

żenie punktów pierwszej pomocy i apteczek,

• natryski bezpieczeństwa tam, gdzie wymagają tego przepisy.

Podstawa prawna
Art. 229–231 kp oraz § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 wrze-
śnia 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr
109, poz. 704 z późn. zm.).

Ryszard Celeda

przewodniczący Stowarzyszenia

Ochrony Pracy

www.bhpwpytaniachiodpowiedziach.pl

Służba bhp w pytaniach i odpowiedziach

23

Jakie szkolenia bhp musi przeprowadzać pracownik służby bhp?

Jakie obowiązki ma pracownik służby bhp w zakresie przeprowadzania
szkolenia bhp w zakładzie pracy?

Podstawowym obowiązkiem pracownika służby bhp jest prowadzenie
instruktażu ogólnego w ramach szkolenia wstępnego w dziedzinie bhp
(§ 10 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r.
w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy – Dz.U.
nr 180, poz. 1860 z późn. zm.).

Przepisy nie nakładają na pracownika służby bhp obowiązku prowadzenia
zajęć w trakcie szkolenia okresowego bhp. Jednak jednym z zadań służby
bhp jest obowiązek współpracy z właściwymi komórkami organizacyjny-
mi lub osobami, w szczególności w zakresie:
• organizowania i zapewnienia odpowiedniego poziomu szkoleń bhp,

• zapewnienia właściwej adaptacji zawodowej nowo zatrudnionych pra-

cowników.

W praktyce najczęściej bywa tak, że to pracownik służby bhp na zlecenie
pracodawcy realizuje wszystkie przedsięwzięcia związane z danym szko-
leniem bhp, które zakład przeprowadza.

Współpraca służby bhp z osobami
lub komórkami organizacyjnymi
W ramach współpracy z osobami lub komórkami organizacyjnymi dzia-
łającymi na terenie zakładu pracy pracownik bhp zajmuje stanowisko
w sprawach:
• określenia grup zawodowych i liczby pracowników przewidzianych do

szkolenia, i w jakim czasie,

• tego, kto będzie realizował szkolenie,

• formy i programu szkolenia oraz miejsca, organizacji i przebiegu zajęć.

Jeśli zakład posiada komórkę zajmującą się szkoleniami pracowników, to
powyższymi ustaleniami zajmują się pracownicy tej komórki.

www.bhpwpytaniachiodpowiedziach.pl

Służba bhp w pytaniach i odpowiedziach

24

Podstawa prawna
§ 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r.
w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 109, poz. 704
z późn. zm.).

Waldemar Krupa

główny specjalista ds. bhp i specjalista

ochrony ppoż. w firmie SEKA S.A

Kiedy utworzenie służby bhp nie jest konieczne?

Czy w starostwie powiatowym zatrudniającym 95 pracowników konieczne
jest stworzenie służby bhp?

Organizacja i liczba pracowników służby bhp zależy od liczby zatrudnia-
nych w zakładzie pracy pracowników. W firmie zatrudniającej poniżej 100
pracowników pracodawca nie ma obowiązku tworzenia służby bhp. Musi
jednak powierzyć wykonywanie zadań tej służby pracownikowi zatrud-
nionemu przy innej pracy (art. 237

11

§ l kp). Jeśli nie zatrudnia kompe-

tentnego w tym zakresie pracownika, to może powierzyć wykonywanie
zadań służby bhp specjalistom spoza firmy (art. 237

11

§ 2 kp). Pracownik

służby bhp i pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzo-
no wykonywanie zadań tej służby, a także specjalista spoza zakładu pracy

WARTO WIEDZIEĆ

Obowiązek organizowania i zapewnienia odpowiedniego poziomu
szkoleń bhp pracodawca oraz działający w jego imieniu pracow-
nik służby bhp realizują w porozumieniu z osobami lub komór-
kami organizacyjnymi w zakładzie, zajmującymi się organizowa-
niem szkoleń dla pracowników zakładu. W tym celu dokonuje się
konsultacji z przedstawicielami pracowników lub z komisją bhp
działającą w zakładzie (art. 237

11a

§ 1 pkt 5 kp).

www.bhpwpytaniachiodpowiedziach.pl

Służba bhp w pytaniach i odpowiedziach

25

muszą mieć kwalifikacje niezbędne do wykonywania zadań służby bhp
oraz ukończyć szkolenie w dziedzinie bhp dla pracowników tej służby (art.
237

11

§ 2 kp).

Właściwy terytorialnie inspektor PIP może nakazać pracodawcy utworze-
nie służby bhp. Uzasadnieniem jest tu stwierdzenie zagrożeń zawodowych
w zakładzie (art. 237

11

§ 4 kp).

W takim przypadku pracodawca musi utworzyć 1-osobową lub wielooso-
bową służbę bhp.
Służbę tą zatrudnia się na podstawie umowy o pracę (w niepełnym lub
pełnym wymiarze czasu pracy). Służba bhp podlega bezpośrednio praco-
dawcy. Jeśli pracodawcą jest jednostka organizacyjna, to wtedy służba
bhp podlega osobie zarządzającej tą jednostką, np. prezesowi.

WARTO WIEDZIEĆ

Pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz pracownik
zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie
zadań tej służby, nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych
dla nich następstw z powodu wykonywania zadań i uprawnień
służby bhp (art. 237

11

§ 3 kp).

Podstawa prawna
§ 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 109, poz. 704 z późn. zm.)

Przemysław Ł. Siemiątkowski

prawnik, doktorant w Instytucie Pracy

i Spraw Socjalnych w Warszawie

www.bhpwpytaniachiodpowiedziach.pl

Służba bhp w pytaniach i odpowiedziach

26

Rola służby bhp w skutecznym zapobieganiu chorobom zawodowym

Jakie obowiązki ma służba bhp w zakresie dokonywania badań i pomiarów
czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy?

Zadania służby bhp pokrywają się z obowiązkami pracodawcy, z wyjąt-
kiem kosztów badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia
w środowisku pracy, które ponosi pracodawca.

Rola służby bhp
Służba bezpieczeństwa i higieny pracy powinna:
• rozpocząć działalność już w procesie organizowania produkcji i stano-

wisk pracy, dbając, aby były one zgodne z wymogami bhp oraz ergono-
mii, i w miarę możliwości zastosować w tym zakresie bezpieczniejszą
technologię, a także odizolować stanowiska pracy niezwiązane z pro-
dukcją, w wyniku której dochodzi do narażenia na czynniki szkodliwe,
sprawdzić funkcjonowanie maszyn i urządzeń, w szczególności zwięk-
szających bezpieczeństwo pracowników (np. urządzeń wentylacyjnych,
klimatyzacyjnych, wyciągów),

• przed przystąpieniem do przeprowadzania badań i pomiarów czynników

szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy dokonać analizy przebie-
gu procesów technologicznych oraz organizacji i sposobów wykonywa-
nia pracy,

• ustalić rodzaj procesu technologicznego, przy którym stężenie i natę-

żenie czynników szkodliwych dla zdrowia jest najwyższe, oraz poin-
formować o tym wykonujących badania i pomiary, przy czym nie bez
znaczenia dla rzetelności ich wyników jest miejsce pobierania próbek,
które powinno być wyznaczone w związku ze sposobem wykonywania
pracy,

• przestrzegać terminów wykonywania badań i pomiarów,

• oceniać wyniki badań, czyli porównywać je z aktualnymi wartościami

najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych
dla zdrowia znajdującymi się w rozporządzeniu Ministra Pracy i Poli-
tyki Społecznej z 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopusz-

www.bhpwpytaniachiodpowiedziach.pl

Służba bhp w pytaniach i odpowiedziach

27

czalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środo-
wisku pracy (Dz.U. nr 217, poz. 1833 z późn. zm.),

• w przypadku istotnego narażenia pracowników na czynniki szkodli-

we dla zdrowia opracować strategię zmniejszenia ryzyka, natomiast w
przypadku przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń
natychmiast zmniejszyć narażenie w sposób możliwy do wykonania w
danej firmie lub zakładzie pracy,

• ustalić sposób przekazywania pracownikom informacji o wynikach ba-

dań i pomiarów oraz ich interpretacji,

• sporządzać i przechowywać stosowną dokumentację.

Podstawa prawna
1. Art. 227 kp.
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 20 kwietnia 2005 r. w sprawie ba-

dań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pra-
cy (Dz.U. nr 73, poz. 645).

Krystyna Zakrzewska-Szczepańska

naczelnik wydziału w Departamencie

Warunków Pracy MPiPS

Małgorzata Kurowska

Departament Warunków Pracy MPiPS