1

Przedmiot: Zagrożenia w środowisku pracy

Temat: Środki ochrony indywidualnej

Środki ochrony indywidualnej

Przez środki ochrony indywidualnej rozumie się środki noszone bądź trzymane
przez pracownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń.
Powinny być stosowane w sytuacjach, kiedy nie można uniknąć zagrożeń lub nie
można ich wystarczająco ograniczyć za pomocą środków ochrony zbiorowej lub
odpowiedniej organizacji pracy (np. podczas demontażu ochron zbiorowych).

Środki ochrony indywidualnej, aby zapewnić wystarczającą i skuteczną ochronę powinny:



być odpowiednio dobrane do istniejącego zagrożenia oraz uwzględniać warunki na
danym stanowisku;



uwzględniać wymagania ergonomii oraz w możliwie minimalnym stopniu
powodować niedogodności związane z ich noszeniem (masa, gabaryty, regulacja,
rozmiary);



dać się dopasować względem siebie bez zmniejszenia ich właściwości ochronnych
w przypadku występowania więcej niż jednego zagrożenia i konieczności
jednoczesnego stosowania kilku środków ochrony indywidualnej;



być odpowiednio dopasowane do użytkownika - po wykonaniu odpowiednich
regulacji;



być stosowane zgodnie z przeznaczeniem i wymogami opisanymi w instrukcji -
instrukcja powinna być opracowana dokładnie i zrozumiale w języku polskim zgodnie
z wymogami rozporządzenia;

Warunki stosowania ochron powinny być określone w instrukcji bezpiecznego prowadzenia
prac oraz być zgodne z oceną ryzyka. Instrukcje powinny być dostępne dla użytkownika.
Pracownik powinien być przeszkolony w zakresie ich użytkowania.



posiadać oznakowanie CE oraz deklarację zgodności WE - każdy środek
wprowadzony na rynek powinien być poddany odpowiedniej procedurze oceny typu
WE. W przypadku środków zabezpieczających przed upadkiem, ocena typu WE
powinna być dokonana przez jednostkę notyfikowaną. W deklaracji zgodności
producent zaświadcza, iż dany środek został wykonany zgodnie z wymogami
dyrektywy i odpowiednio przebadany. Najprostszym sposobem (aczkolwiek
nieobowiązkowym) spełnienia wymogów dyrektywy, jest zastosowanie wymogów
zawartych w normach zharmonizowanych z dyrektywą;

2



być identyfikowalne - posiadać swoją nazwę i numer identyfikacyjny. Jeżeli w wyniku
użytkowania znaki te zostały zatarte, wówczas należy środek wyeliminować
z użytkowania;



być ewidencjonowane - należy założyć kartę użytkowania sprzętu (z określonym
numerem identyfikacyjnym środka ochrony), danymi użytkownika, datą wydania oraz
polami kontroli okresowej. Zwykle taka karta dostarczana jest przez producenta
sprzętu.

Należy przeprowadzać okresowe kontrole - sprzęt powinien być kontrolowany przez
użytkownika przed każdym użyciem oraz okresowo przez osobę upoważnioną (zgodnie
z wymogami instrukcji), a odpowiedni wpis dokonany w karcie użytkowania sprzętu;



Nie należy przekraczać okresu trwałości - każdy środek posiada okres trwałości (datę
ważności) po przekroczeniu którego należy sprzęt wyeliminować. Oczywiście okres
ten może ulec skróceniu, jeżeli sprzęt powstrzymał upadek lub nastąpiło jego
uszkodzenie;



Należy przechowywać i konserwować środki zgodnie z instrukcją producenta.

WYPOSAŻANIE pracowników w ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony
indywidualnej (zwane dalej ŚOI) zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych
i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować
go o sposobach posługiwania się tymi środkami. Przez ŚOI rozumie się wszelkie środki
noszone lub trzymane przez pracownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą
liczbą zagrożeń związanych z występowaniem niebezpiecznych lub szkodliwych czynników
w środowisku pracy, w tym również wszelkie akcesoria i dodatki do tego celu.

Dostarczenie pracownikom ŚOI łączy się z powinnością poinformowania pracowników
o sposobach posługiwania się tymi środkami. Informację tę, zindywidualizowaną dla każdego
pracownika, pracodawca może przekazać w treści instrukcji, które ma obowiązek wydawać
dla każdego pracownika. Potwierdzenie przez pracownika na piśmie zaznajomienia się
między innymi z zasadami bhp, które stanowią treść instrukcji będzie jednocześnie
potwierdzeniem zaznajomienia się ze sposobami posługiwania się środkami ochrony
indywidualnej.

Art. 2376 § 3 kodeksu pracy (k.p.) mówi, że pracodawca jest obowiązany dostarczać
pracownikowi ŚOI, które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności określone
w odrębnych przepisach. Odrębnymi przepisami są przepisy ustawy z 30.08.2002r. o systemie
oceny zgodności: Dz.U. 2002 nr 166 poz. 1360 Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie
oceny zgodności.

Ustawa ta z 30.08.2002r. wskazuje w art. 12 na domniemanie zgodności z zasadniczymi
wymaganiami ŚOI, na których umieszczono odpowiednie oznakowanie zgodności CE.
Domniemanie spełniania wymagań zasadniczych przez ŚOI wiąże się z naniesieniem na ten
wyrób oznakowania wymaganego normami zharmonizowanymi z dyrektywą Rady Wspólnot
Europejskich nr 89/686/EWG z 21.12.1989r. w sprawie ujednolicenia przepisów prawnych

3

państw członkowskich dotyczących środków ochrony indywidualnej - wdrożoną do prawa
polskiego rozporządzeniem Ministra Gospodarki z 21.12.2005r. w sprawie zasadniczych
wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. Nr 259, poz. 2173). Wymaganiom
zasadniczym odpowiadają ŚOI, dla których sporządzono poprawną instrukcję użytkowania
w języku polskim (z treścią odpowiadającą odpowiednim normom zharmonizowanym).

ŚOI dzielą się na trzy kategorie: o konstrukcji prostej (I kat.), o konstrukcji złożonej (III
kat.) i pozostałe (II kat.). ŚOI kategorii II i III są związane z obowiązkową certyfikacją
takich wyrobów.

ŚOI I kat. nie podlegają takiej procedurze i są przeznaczone do ochrony tylko przed
czynnikami minimalnego ryzyka, takimi jak:

-czynniki mechaniczne, których skutki są powierzchniowe,

-środki czyszczące o słabym działaniu i łatwo odwracalnych skutkach działania,

-zagrożenia związane z manipulacją gorącymi przedmiotami, która nie naraża użytkownika na

temperaturę wyższą niż 50°C (3230K) lub też na niebezpieczne uderzenia,

-czynniki atmosferyczne, bez uwzględniania czynników wyjątkowych i ekstremalnych,

-słabe uderzenia i drgania, które nie mają wpływu na istotne dla życia obszary ciała i których
skutki nie mogą spowodować nieodwracalnych uszkodzeń ciała,

-światło słoneczne.

ŚOI III kat. - o konstrukcji złożonej - obejmują:

-sprzęt ochrony układu oddechowego chroniący przed stałymi lub ciekłymi aerozolami bądź
też drażniącymi, niebezpiecznymi, toksycznymi lub radiotoksycznymi gazami,

-sprzęt ochrony układu oddechowego, zapewniający pełną izolację od atmosfery, łącznie ze
sprzętem używanym do nurkowania,

-środki zapewniające ograniczoną w czasie ochronę przed zagrożeniami chemicznymi lub
promieniowaniem jonizującym,

-sprzęt ratowniczy do użytku w środowiskach o wysokiej temperaturze, których skutki są
porównywalne do działania powietrza o temperaturze 1000C (3730K) lub wyższej
i w których może występować promieniowanie podczerwone, płomienie lub duże rozpryski
roztopionego materiału,

-sprzęt ratowniczy do użytku w środowiskach o niskiej temperaturze, których skutki są
porównywalne do działania powietrza o temperaturze -500C (2230K) lub niższej,

-środki chroniące przed upadkiem z wysokości,

4

-środki chroniące przed zagrożeniami elektrycznymi, niebezpiecznym napięciem prądu
elektrycznego lub takie, które są używane jako izolatory podczas wykonywania prac pod
wysokim napięciem.

Certyfikaty z oceny ŚOI II i III kat. oraz wystawione przez producenta deklaracje zgodności
dla wszystkich kategorii nie muszą być dołączane do wyrobu - dane w zakresie badań
przeprowadzonych przez jednostkę notyfikowaną i normy zharmonizowane powinny być
podane w instrukcjach użytkowania.

Zgodnie z art. 237.8 k.p. - pracodawca ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz
odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach jest niezbędne
oraz przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego.

Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony
indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na
danym stanowisku pracy.

Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby stosowane środki ochrony indywidualnej oraz
odzież i obuwie robocze posiadały właściwości ochronne i użytkowe, oraz zapewnić
odpowiednio ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie i odkażanie.

Szczegółowe zasady stosowania ŚOI zawiera załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy
i Polityki Socjalnej z 26.09.1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zmianami - oraz 2011 r. Nr 173, poz. 1034).

Zgodnie z § 8 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28.05.1996r. w sprawie
zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze
stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz. U. Nr 62, poz.
286 ze zmianami oraz z 2009 r. Dz. U. Nr 115, poz. 971) - pracodawca zakłada i prowadzi
odrębnie dla każdego pracownika kartę ewidencyjną przydziału odzieży i obuwia roboczego
oraz środków ochrony indywidualnej, a także wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za używanie
własnej odzieży i obuwia oraz ich pranie i konserwację.

Przykłady środków ochrony indywidualnej

-ochrony głowy: hełmy ochronne

-sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości: sprzęt kompletowany z trzech składników, tj.
szelek bezpieczeństwa, urządzenia samohamownego i linki bezpieczeństwa dołączonej do
punktu zamocowania stałego

-ochrony oczu i twarzy: okulary, osłony spawalnicze

-ochrony rąk: rękawice ochronne przy narażeniu np. na iskry, rozpryski metali stopionych,
niską temperaturę, wodę, starcia naskórka, ostre szorstkie lub gorące materiały

-ochrony nóg: buty, w warunkach narażenia na urazy mechaniczne, np. zgniecenia palców,
przekłucia stóp, iskry, gorące rozpryski metali, niską temperaturę, poślizg

5

-ochrony słuchu: wkładki, nauszniki, hełmy przeciwhałasowe

-sprzęt ochrony układu oddechowego: maski przeciwpyłowe, filtrująco-pochłaniające, hełmy
powietrzne

-odzież ochronna: kurtki, peleryny, płaszcze przeciwdeszczowe, fartuchy przednie skórzane,
kombinezony przeciwpyłowe.