Uniwersytet Marii Curie – Skłodowskiej

Wydział Humanistyczny

Zakład Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego

INFORMATOR O STUDIACH

LOGOPEDIA Z AUDIOLOGIĄ

Studia stacjonarne pierwszego stopnia

NA ROK 2010/2011

2

Opracowanie: Prof. dr hab. Stanisław Grabias

Prof. dr hab. Tomasz Woźniak

Dr Urszula Mirecka

Dr Joanna Stasiak

Dr Marta Wysocka

Spis treści

I. Logopedia jako samodzielny unikatowy kierunek studiów w UMCS.

II. Standardy kształcenia.

III. Plan studiów

IV. Programy autorskie – studia pierwszego stopnia.

A. Przedmioty kształcenia podstawowego i kierunkowego –

specjalność główna.

Przedmioty podstawowe:

1.

Teoria zaburzeń mowy.

2.

Metody statystyczne.

3.

Anatomia i fizjologia człowieka; biologiczne podstawy mowy.

4.

Neurologia z elementami pediatrii.

5.

Psychiatria z elementami geriatrii.

6.

Ortodoncja.

7.

Nauka o języku.

8.

Fonologia i fonetyka artykulacyjna.

9.

Psycholingwistyka.

10.

Neuropsychologia.

Przedmioty kierunkowe:

1.

Dyslalia.

2.

Dyzartria.

3.

Zaburzenia płynności mówienia.

4.

Afazja.

5.

Specyficzne zaburzenia rozwoju języka.

6.

Trudności w czytaniu i pisaniu.

7.

Oligofazja i zaburzenia mowy w złożonych zespołach

chorobowych.

8.

Zaburzenia mowy w demencji.

4

B. Przedmioty kształcenia kierunkowego – specjalność dodatkowa:

1.

Akustyka mowy.

2.

Podstawy akustyki.

3.

Psychoakustyka.

4.

Fonetyka audytywna.

5.

Foniatria.

6.

Surdologopedia.

7.

Podstawy techniki medycznej.

8.

Patologia narządu słuchu.

9.

Badania przesiewowe słuchu.

10.

Audiometria tonalna i słowna.

11.

Audiometria behawioralna.

12.

Audiometria elektrofizjologiczna.

13.

Centralne zaburzenia słuchu.

14.

Diagnostyka różnicowa zaburzeń słuchu.

15.

Hałas a narząd słuchu.

16.

Aparaty słuchowe.

17.

Implanty słuchowe.

18.

Otoneurologia.

19.

Wychowanie słuchowe.

C. Przedmioty kształcenia nauczycielskiego:

1.

Psychologia.

2.

Pedagogika.

3.

Emisja głosu.

4.

Technika mówienia.

5.

Dydaktyka logopedii.

6.

Dydaktyka audiofonologii.

D. Przedmioty fakultatywne:

1.

Neurolingwistyka

2.

Schizofazja.

3.

Socjolingwistyka; problemy multilingwizmu.

5

4.

Logorytmika i umuzykalnienie.

5.

Język migowy.

6.

Kultura języka.

7.

Daktylografia.

8.

Fonogesty.

9.

Techniki NLP w terapii dysortografii.

10.

Chirurgiczne metody leczenia zaburzeń słuchu.

11.

Szumy uszne.

12.

Metody wspomagające diagnostykę słuchu.

13.

Komunikacja językowa.

14.

Alternatywne metody porozumiewania się.

15.

Zaburzenia połykania

16.

Pierwsza pomoc przedmedyczna

17.

Nauka mowy przełykowej u osób po laryngektomii

18.

Autyzm

19.

Zaburzenia głosu

20.

Terapia mowy i głosu osób laryngektomowanych

V. Zakład Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego UMCS z Pracownią

Logopedyczną – studia i pracownicy.

6

I. Logopedia jako samodzielny unikatowy kierunek studiów w

UMCS.

W grudniu 2006 roku Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego podjął decyzję o

utworzeniu nowego kierunku studiów o nazwie „Logopedia z audiofonologią” i uprawnił do

prowadzenia tego kierunku Wydział Humanistyczny UMCS.

Jasne jest, że decyzja ta nie była sprawą przypadku, lecz wynikiem rozwoju badań

naukowych, prowadzonych przez pracowników Zakładu Logopedii i Językoznawstwa

Stosowanego. Jest też wyrazem organizowania się środowiska logopedycznego w całym kraju

i ogólnego rozwoju refleksji naukowej nad zaburzeniami mowy.

Rola UMCS w tym dziele była zasadnicza. To w naszym Uniwersytecie czterdzieści

lat temu powstało pierwsze i jak dotąd jedyne czasopismo naukowe „Logopedia” (w tym roku

wyjdzie 35 tom rocznika) i rozpoczęło działalność Polskie Towarzystwo Logopedyczne.

Wydarzenia te, związane z osobą profesora Leona Kaczmarka, skutecznego propagatora idei

rozwoju polskiej logopedii, zogniskowały działania rozmaitych środowisk w Kraju.

Rozpoczęły się szkolenia logopedów na kursach rozmaitego typu, a następnie na studiach

podyplomowych. Powstały wkrótce w UMCS Zakład Logopedii był przez długi czas jedynym

ośrodkiem naukowym w Polsce prowadzącym te szkolenia.

W ciągu ostatnich dwudziestu lat powstały następne ośrodki, zajmujące się badaniami

naukowymi i kształceniem logopedów: najpierw Zakład Logopedii w Uniwersytecie

Gdańskim, potem w Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie i Akademii

Pedagogicznej w Krakowie. Ostatnio także w Uniwersytecie Warszawskim. Wszystkie te

ośrodki prowadzą kwalifikacyjne studia podyplomowe, a niektóre z nich także specjalności

logopedyczne na dziennych studiach polonistycznych lub pedagogicznych. Warto też

zaznaczyć, że jako pierwsza w kraju powstała specjalność logopedyczna na polonistycznych

studiach w UMCS. Ostatnie lata to także nowy okres w refleksji naukowej nad zaburzeniami

mowy związany mocno z ogromnym rozwojem wiedzy nad komunikacją społeczną,

rozwojem neurobiologii i niektórych dyscyplin medycznych, szczególnie audiologii,

neurologii i psychiatrii.

Proponowany obecnie studentom kierunek „Logopedia z audiologią” jest już

kierunkiem samodzielnych studiów logopedycznych. Program kierunku został opracowany

zgodnie z najnowszymi standardami kształcenia, wymaganymi przez Radę Główną

7

Szkolnictwa Wyższego, która program ten oceniła i przyjęła. Jest on wynikiem współpracy,

jaka od kilku lat istnieje między Zakładem Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego UMCS

i Instytutem Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie, którego twórcą i dyrektorem jest prof.

dr hab. Henryk Skarżyński. Pomysł utworzenia tego typu studiów zrodził się w trakcie

rozmowy kierownika Zakładu Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego UMCS

(podpisanego niżej) i prof. Henryka Skarżyńskiego na zjeździe Polskiego Towarzystwa

Logopedycznego w Lublinie. Zespoły naukowe tych dwu instytucji opracowały program

studiów, uwzględniający polskie osiągnięcia w kształceniu logopedów i formy kształcenia na

ś

wiecie. Formuła „logopedia z audiologią” obowiązuje od pewnego czasu w Stanach

Zjednoczonych.

Logopedia ukształtowała się ostatecznie jako dyscyplina wiedzy, zajmująca się

diagnozowaniem zachowań ludzkich i niesieniem pomocy pojedynczym osobom w

następujących sytuacjach:

- kiedy człowiek nie jest w stanie nauczyć się języka (bo jest pozbawiony słuchu; bo

słysząc nie słyszy dźwięków mowy; bo przyszedł na świat z upośledzeniem umysłowym),

- kiedy znając język, nie jest w stanie go dostatecznie sprawnie używać (bo przyszedł

na świat z anomaliami w budowie narządów mowy; bo się jąka; bo wreszcie udziałem jego

ż

ycia jest porażenie mózgowe),

- kiedy w wyniku przeróżnych zdarzeń rozpadł się w umyśle język i wiedza o świecie

(bo nastąpiło mechaniczne uszkodzenie mózgu; bo pojawiła się choroba psychiczna; bo

dosięgła człowieka choroba Alzheimera).

Łatwo zauważyć, że w polu działań logopedy (zarówno badacza, jak i praktyka)

znajduje się wiedza lingwistyczna (o systemie językowym i o komunikacji), biologiczna

(związana z naukami medycznymi – anatomią, audiologią, neurologią, psychiatrią), wiedza

psychologiczna (neuropsychologia, psycholingwistyka) oraz pedagogiczna, dająca podstawy

postępowania terapeutycznego z dzieckiem i osobą dorosłą.

Ż

adna z tych dyscyplin, rozpatrywana oddzielnie, nie pozwala na kompetentną

diagnozę zachowań ludzkich związanych z językiem, a tym bardziej na budowanie

programów terapii zaburzeń języka i mowy. Lingwistyka zajmuje się budową systemu

językowego, psycholingwistyka – realnością modeli lingwistycznych w umysłach ludzkich,

nauki medyczne – biologicznymi uwarunkowaniami komunikacji, pedagogika – metodami

wzbogacania środków językowych. Logopedzie potrzebna jest wiedza o języku i

komunikacji, tworzona przez wszystkie wymienione dyscypliny oraz wiedza na temat

8

postępowania diagnostycznego i terapeutycznego, uwzględniająca również wieloletnie

doświadczenia zawarte w upowszechnionej praktyce.

Proponowany kierunek studiów, łącząc w jedną całość dotychczasową wiedzę

logopedyczną, osiągnięcia lingwistyki, dyscyplin medycznych i psychologii, przyczyni się do

rozwoju badań nad poznawczymi i interakcyjnymi możliwościami człowieka. Pozwoli

stworzyć pełny model zaburzeń mowy i dokonać interpretacji poszczególnych zaburzeń z

wielu perspektyw.

Całościowa wiedza o zaburzeniach mowy staje się konieczna dla specjalisty,

budującego programy terapii osób z zaburzeniami sprzężonymi. Nie jest to obecnie, niestety,

regułą w praktyce logopedycznej. I tak np. logopeda kształtujący język u upośledzonych osób

niesłyszących ma aktualnie nikłe pojęcie na temat audiologicznych uwarunkowań rozwoju

mowy.

Zatwierdzony przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego program naszego

kierunku zawierał standardy kształcenia oraz plan studiów wraz z siatką godzin

dydaktycznych. Zgodnie z wymogami Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego program

przewiduje kształcenie na dwu poziomach: na poziomie sześciosemestralnych studiów

licencjackich, a następnie na poziomie czterosemestralnych studiów magisterskich.

W planie studiów licencjackich przewidzieliśmy 2220 godzin zajęć, w tym 600 godzin

na specjalność główną, dotyczącą logopedii i 405 godzin na przedmioty z zakresu audiologii.

Pozostałe godziny przeznaczamy na przedmioty fakultatywne (240 godzin), praktyki

pedagogiczne (180 godzin), terapię kliniczną (45 godzin), przedmioty ogólne (330 godzin) i

przedmioty kształcenia pedagogicznego (360 godzin).

Przedmioty kierunkowe obydwu specjalności dotyczą podstawowych zaburzeń mowy:

afazji (w związku z mechanicznymi uszkodzeniami mózgu), dyzartrii (w związku z

porażeniem mózgowym), dysglosji i dyslalii (zaburzenia wymowy), jąkania i zaburzeń

płynności mówienia, trudności w czytaniu i pisaniu, oligofazji (zaburzeń mowy w

upośledzeniach umysłowych), zaburzeń mowy w demencji (np. w chorobie Alzheimera),

surdologopedii (zaburzenia mowy w głuchocie). Wyposażą także studentów w umiejętność

diagnozowania zaburzeń słuchu.

Na studia magisterskie przeznaczyliśmy

1050

godzin zajęć. Osoba kończąca te studia

będzie wyposażona w najnowocześniejszą wiedzę na temat diagnozowania dysfunkcji

biologicznych oraz metodyczną wiedzę o sposobach rehabilitacji zaburzeń mowy i słuchu.

Absolwent studiów licencjackich będzie w pełni przygotowany do podjęcia pracy w

przedszkolach. Szkołach podstawowych i gimnazjach oraz w otwartych placówkach służby

9

zdrowia, absolwent studiów magisterskich zaś w placówkach kształcenia specjalnego i

klinikach medycznych. Ponadto dyplom studiów magisterskich umożliwi otwieranie

prywatnej praktyki logopedycznej.

Trzeba koniecznie dodać, że poziom kompetencji absolwentów proponowanych przez

nas studiów magisterskich znacznie przekracza podstawowe wymagania programowe

przewidziane w europejskich standardach kształcenia logopedów. Możemy sobie na

podwyższenie standardów pozwolić, bo Zakład Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego

UMCS jest największym tego typu zespołem badawczym w Polsce (3 profesorów, 13

doktorów – w tym dwóch tuż przed habilitacją), a Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu w

Warszawie (3 profesorów, 6 doktorów) osiągnął światową renomę w zakresie chirurgicznych

metod leczenia zaburzeń słuchu (wszczepianie implantów słuchowych), także w opracowaniu

metod i narzędzi przesiewowego badania słuchu dzieci tuż po urodzeniu.

Oto wykaz osób tworzących minimum kadrowe licencjackich studiów „logopedii z

audiologią” UMCS:

Pracownicy Zakładu Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego

UMCS i Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie

1.

Pracownicy samodzielni:

- Prof. dr hab. Stanisław Grabias UMCS

- Prof. dr hab. Tomasz Woźniak UMCS

- dr hab. n. med. Andrzej Czernikiewicz UMCS

- Prof. dr hab. n. med. Henryk Skarżyski IFiPS

- dr hab. n. med. Krzysztof Kochanek UMCS

2.

Pracownicy ze stopniem doktora:

- dr Jolanta Panasiuk UMCS

- dr Marek Kurkowski UMCS

- dr Urszula Mirecka UMCS

- dr Urszula Jęczeń UMCS

- dr Aneta Domagała UMCS

- dr Wanda Kostecka UMCS

- dr Helena Borowiec – UMCS

- dr Ewa Muzyka – UMCS

- dr Joanna Stasiak – UMCS

- dr Anita Trochymiuk – UMCS

10

- dr n. med. Anna Geremek – IFiPS

- dr n. med. Andrzej Senderski - IFiPS

Prof. dr hab. Stanisław Grabias

11

II. STANDARDY KSZTAŁCENIA

/STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA/

1. USTALENIA OGÓLNE.

Studia kończą się nadaniem tytułu zawodowego licencjanta.

Studia trwają nie mniej niż 6 semestrów. Liczba godzin zajęć nie powinna być

mniejsza niż 1800 dla specjalności głównej – logopedii i 400 godzin dla specjalności

dodatkowej – audiologii. Liczba punktów ECTS powinna wynosić 180, w tym 140 dla

logopedii i 40 dla audiologii.

2. KWALIFIKACJE ABSOLWENTA.

Absolwent studiów powinien być w pełni przygotowany do diagnozowania i

prowadzenia terapii zaburzeń mowy i słuchu na poziomie poradnictwa ogólnego w

placówkach oświatowych (przedszkolach, masowych szkołach podstawowych i gimnazjach) i

placówkach służby zdrowia typu ambulatoryjnego (poradnie logopedyczne, poradnie

audiologiczne, foniatryczne, otolaryngologiczne), domach pomocy społecznej. Powinien

posiąść praktyczne umiejętności kształtowania i korygowania emisji głosu oraz techniki

mówienia, co umożliwi mu pracę logopedy także w rozgłośniach radiowych i telewizyjnych,

placówkach kulturalnych i innych zatrudniających ludzi zawodowo posługujących się głosem.

Absolwent studiów otrzymuje przygotowanie zawodowe spełniające europejskie standardy

kształcenia logopedów, określone przez CPLOL (Comite Permanent de Liaison des

Orthophonistes-Logopedes de L’Union Europeenne – Komitet Stałych Związków

Ortofonistów-Logopedów Unii Europejskiej).

Ukończenie specjalności nauczycielskiej w ramach proponowanego kierunku studiów

przygotowuje absolwenta do pracy w charakterze nauczyciela – logopedy i audiologa.

Absolwent będzie zdolny do pełnienia funkcji wychowawczych i opiekuńczych, wspierania

rozwoju uczniów i zaspokajania ich szczególnych potrzeb edukacyjnych, także w ramach

nauczania indywidualnego. Będzie prezentował postawy szacunku dla innych, wrażliwości na

potrzeby ludzi, szczególnie osób niepełnosprawnych.

W swoim postępowaniu będzie się kierował zasadami etyki oraz ustaleniami Kodeksu

Etyczno-Zawodowego Logopedy.

12

Absolwent będzie przygotowany do współpracy z nauczycielami, psychologami,

pedagogami,

lekarzami

(audiologami,

foniatrami,

otolaryngologami,

pediatrami,

psychiatrami,

neurologami).

Powinien

posiadać

umiejętności

posługiwania

się

interdyscyplinarną wiedzą dotyczącą biologicznych, psychologicznych i lingwistycznych

prawidłowości funkcjonowania człowieka (szczególnie w zakresie zachowań językowych),

patologii mowy i słuchu, terapii i rehabilitacji.

Absolwent będzie posługiwał się technologią informacyjną w zakresie ogólnym, a

także umiał wykorzystać ją w procesie diagnostyczno-terapeutycznym.

Winien znać język obcy na poziomie zaawansowanym (biegłość językowa B2

Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego Rady Europy).

Absolwent powinien być przygotowany do ustawicznego kształcenia i rozwoju

zawodowego oraz podjęcia studiów drugiego stopnia.

3. RAMOWE TREŚCI KSZTAŁCENIA.

3. 1.

Grupy treści kształcenia, minimalna liczba godzin zajęć zorganizowanych

oraz minimalna liczba punktów ECTS.

godziny

ECTS

A. GRUPA TREŚCI PODSTAWOWYCH

360

32,5

B. GRUPA TREŚCI KIERUNKOWYCH

B. 1. SPECJALNOŚĆ GŁÓWNA

B. 2. SPECJALNOŚĆ DODATKOWA

240

405

23,5

35

Razem

1005

91

13

3.2. Składniki treści kształcenia w grupach, minimalna liczba zajęć

zorganizowanych oraz minimalna liczba punktów ECTS.

godziny

ECTS

A.

GRUPA TREŚCI PODSTAWOWYCH

Treści kształcenia w zakresie:

360

32,5

1. Metodologia badań naukowych

60

2. Nauki biomedyczne

105

3. Lingwistyka

120

4. Nauki behawioralne

75

B. GRUPA TREŚCI KIERUNKOWYCH

Treści kształcenia w zakresie:

645

58,5

B. 1. SPECJALNOŚCI GŁÓWNEJ

240

23,5

Zaburzenia mowy

1. Afazja

2. Dyzartria

3. Specyficzne zaburzenia rozwoju języka

4. Dyslalii

5. Zaburzenia płynności mówienia

6. Trudności w czytaniu i pisaniu

7. Oligofazja i zaburzenia mowy w złożonych zespołach

chorobowych

8. Zaburzenia mowy w demencji

B. 2. SPECJALNOŚCI DODATKOWEJ

405

35

Akustyka mowy

Podstawy akustyki

Psychoakustyka

Fonetyka audytywna

Foniatria

Surdologopedia

14

Podstawy techniki medycznej

Patologia narządu słuchu

Badania przesiewowe słuchu

Audiometria tonalna i słowna

Audiometria behawioralna

Audiometria elektrofizjologiczna

Centralne zaburzenia słuchu

Diagnostyka różnicowa zaburzeń słuchu

Hałas a narząd słuchu

Aparaty słuchowe

Implanty słuchowe

Otoneurologia

Wychowanie słuchowe

Razem

1005

91

4. WYSZCZEGÓLNIENIE TREŚCI I EFEKTÓW KSZTAŁCENIA.

A.

Grupa treści podstawowych.

1.

Kształcenie w zakresie metodologii badań naukowych.

Treści kształcenia: Poznawcza i interakcyjna rola języka. Istota języka w

ujęciu strukturalnym, generatywnym i socjolingwistycznym. Perspektywy opisu

zaburzeń mowy: przyczynowe i objawowe klasyfikacje zaburzeń. Logopedyczna

klasyfikacja zaburzeń mowy. Zaburzenia mowy związane z trudnościami

realizacyjnymi, z niewykształconymi sprawnościami percepcyjnymi, z rozpadem

systemu komunikacyjnego. Planowanie i organizacja badań statystycznych. Rodzaje

badań statystycznych i ich etapy. Zasady statystycznego opracowania materiału.

Problematyka badań reprezentacyjnych wnioskowania statystycznego. Weryfikacja

hipotez statystycznych. Statystyczne programy komputerowe.

Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje: Postrzeganie zaburzeń mowy

w ramach ogólnej teorii wyznaczonej spójnością pojęć. Umiejętność wyznaczania

relacji między biologicznymi i umysłowymi czynnościami ludzkimi a zachowaniami

interakcyjnymi. Znajomość typologii zaburzeń mowy i umiejętność dokonywania

15

charakterystyki każdego zaburzenia. Umiejętność przeprowadzania i interpretacji

badań statystycznych w populacji osób z zaburzeniami mowy.

2.

Kształcenie w zakresie nauk biomedycznych.

Treści kształcenia: Anatomia i fizjologia narządów związanych z mową.

Anatomia i fizjologią obwodowego układu nerwowego. Rozwój filogenetyczny i

ontogenetyczny człowieka. Ewolucja układu nerwowego a rozwój mowy. Zespoły

zaburzeń neurologicznych. Pediatria i neurologia dziecięca. Kryteria diagnostyczne w

psychiatrii. Zaburzenia osobowości, zaburzenia afektywne i lękowe. Charakterystyka

kliniczna schizofrenii. Zaburzenia psychiczne dzieci i młodzieży. Podstawowe

zagadnienia psychogeriatrii. Podstawy ortodoncji. Wady zgryzu a wady wymowy.

Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje: Posługiwanie się wiedzą

dotyczącą anatomii i fizjologii człowieka w badaniu zachowań językowych –

prawidłowych i patologicznych. Umiejętność ogólnej oceny funkcjonowania pacjenta

ze schorzeniami neurologicznymi. Umiejętność dokonania wstępnej diagnozy

problemów pacjentów psychiatrycznych. Zdolność współpracy z lekarzami medycyny

i innymi pracownikami służby zdrowia w zakresie problemów diagnostycznych i

terapeutycznych osób z zaburzeniami mowy.

3.

Kształcenie w zakresie lingwistyki.

Treści kształcenia: Podstawowe wiadomości o systemie językowym i

poziomach jego organizacji: fonologicznym, morfologicznym i syntaktycznym. Opis

fonologiczny języka polskiego. Artykulacyjna klasyfikacja głosek języka polskiego.

Procesy w ciągu fonicznym. Czynniki prozodyczne mowy. Zasady transkrypcji

fonetycznej. Kategorie morfologiczne. Procesy słowotwórcze polszczyzny. Analiza

morfologiczna a analiza słowotwórcza. Opis leksykologiczny. Składnia języka

polskiego.

Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje: Umiejętność wykorzystania

wiedzy z zakresu fonologii i fonetyki artykulacyjnej w terapii logopedycznej.

Kompetencja w dokonywaniu analiz językowych (morfologicznych, słowotwórczych,

leksykalnych, składniowych) różnych typów tekstów.

16

4.

Kształcenie w zakresie nauk behawioralnych.

Treści kształcenia: Podstawowe pojęcia psycholingwistyki. Koncepcje i

modele przyswajania języka. Biologiczne i społeczne uwarunkowania mowy. Stadia

rozwoju mowy. Kompetencja językowa a kompetencja komunikacyjna. Język a

myślenie. Słownik umysłowy. Związek psychiki z mózgiem. Asymetria funkcjonalna

półkul mózgowych. Klasyfikacje zaburzeń neuropsychologicznych. Przejawy

kliniczne neuroplastyczności. Podstawy diagnozy i terapii neuropsychologicznej.

Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje: Nabycie wiedzy na temat

rozwoju i kształtowania się mowy. Umiejętność oceny poziomu rozwoju mowy na

podstawie analizy zachowań niewerbalnych oraz form i struktur językowych

zawartych w tekstach. Opanowanie podstaw neuropsychologii. Umiejętność

wykorzystania wiedzy neuropsychologicznej w programowaniu postępowania

logopedycznego.

B. Grupa treści kierunkowych.

1. Kształcenie w zakresie specjalności głównej – logopedii.

Treści kształcenia: Zaburzenia mowy. Klasyfikacje zaburzeń mowy – ogólne i

szczegółowe (w obrębie poszczególnych jednostek). Etiologia, obraz kliniczny i diagnoza

afazji, dyzartrii, specyficznych zaburzeń rozwoju języka, dyslalii, zaburzeń płynności

mówienia, trudności w czytaniu i pisaniu, oligofazji, zaburzeń mowy w złożonych

zespołach chorobowych oraz w demencji. Strategie postępowania terapeutycznego w

wymienionych zaburzeniach mowy.

Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje: Umiejętność rozpoznawania,

diagnozowania i różnicowania zaburzeń mowy. Wykorzystanie wiedzy o zaburzeniach

mowy w planowaniu i prowadzeniu terapii.

2. Kształcenie w zakresie specjalności dodatkowej – audiologii.

Treści kształcenia: Podstawy audiologii. Podstawowe pojęcia z akustyki

mowy. Wybrane programy komputerowe akustycznej analizy dźwięków. Podstawy

foniatrii. Fonetyka audytywna; współczesne modele percepcji mowy; odsłuch i

transkrypcja tekstów. Surdologopedia – zaburzenia mowy u osób z uszkodzonym

narządem słuchu. Metody wychowania językowego dzieci niesłyszących. Diagnostyka

różnicowa zaburzeń słuchu. Badania przesiewowe słuchu.

17

Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje: Umiejętność interpretacji

wizualnej formy zapisu sygnału mowy. Umiejętność interpretacji słuchowej sygnału

mowy w normie i w przypadkach wad wymowy. Umiejętność diagnozy poziomu

opanowania sprawności językowych i komunikacyjnych przez osoby z różnymi

ubytkami słuchu. Poznanie zasad programowania terapii surdologopedycznej.

5.

PRAKTYKI.

Praktyki powinny obejmować co najmniej 180 godzin praktyk pedagogicznych

(10 pkt. ECTS) i 45 godzin terapii logopedycznej (4 pkt. ECTS). Praktyki

pedagogiczne przygotowują do pracy logopedy i audiologa z osobami, u których

występują: trudności w czytaniu i pisaniu, zaburzenia głosu, uszkodzenia narządu

słuchu, zaburzenia płynności mówienia, specyficzne zaburzenia rozwoju języka,

dyslalia. Są to zaburzenia stanowiące problem w edukacji, gdyż dotyczą głównie

dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym.

Celem praktyk pedagogicznych jest również zaznajomienie studentów z

funkcjonowaniem placówek oświatowych: stroną organizacyjno-administracyjną oraz

całokształtem zagadnień związanych procesem wychowawczym, dydaktycznym,

opiekuńczym i terapeutycznym, szczególnie w przypadku dzieci mających zaburzenia

mowy, czytania i pisania.

Praktyka ma charakter asystencki. Biorą w niej udział: student, dyrektor

placówki, nauczyciel lub logopeda będący opiekunem praktyk oraz opiekun

dydaktyczny praktyk działający z ramienia uczelni, który organizuje metodycznie

praktykę oraz zalicza ją na podstawie analizy dzienniczka praktyk lub innych

dokumentów stwierdzających odbycie praktyki.

Plan praktyk:

I rok

Semestr II

36 godzin

(2 tygodnie)

Luty-Marzec

Przedszkola

II rok

Semestr III

54 godzin

(3 tygodnie)

Wrzesień

Szkoły Podstawowe

II rok

Semestr IV

36 godzin

(2 tygodnie)

Luty-Marzec

Szkoły Integracyjne

18

III rok

Semestr V

54godzin

(3 tygodnie)

Wrzesień

Placówki kształcenia specjalnego.

Poradnie psychologiczno-

pedagogiczne

Terapia logopedyczna powinna przygotowywać do pracy z osobami

dotkniętymi: afazją, dyzartrią, oligofazją, demencją oraz pacjentami po laryngektomii

i zaburzeniami połykania.

6. INNE WYMAGANIA.

6. 1.

Programy nauczania powinny przewidywać zajęcia z zakresu kształcenia

ogólnego w wymiarze minimum 330 godzin:

•

język obcy (120 godzin; 8 pkt. ECTS)

•

informatyka i informacja naukowa (60 godzin; 4 pkt. ECTS)

•

etyka (15 godzin; 1 pkt ECTS)

•

logika (15 godzin; 1 pkt ECTS)

•

socjologia (30 godzin; 1,5 pkt. ECTS)

•

historia filozofii (30 godzin; 2 pkt. ECTS)

•

wychowanie fizyczne (60 godzin)

6. 2.

Programy nauczania powinny przewidywać zajęcia z zakresu kształcenia

nauczycielskiego w wymiarze minimum 360 godzin:

•

pedagogika (60 godzin; 3,5 pkt. ECTS)

•

psychologia (60 godzin; 4 pkt. ECTS)

•

dydaktyka logopedii (75 godzin; 5 pkt. ECTS)

•

dydaktyka audiofonologii (75 godzin, 5 pkt. ECTS)

•

emisja głosu (30 godzin, 3 pkt. ECTS)

•

technika mówienia (60 godzin, 4 pkt. ECTS)

6. 3.

Programy nauczania powinny przewidywać minimum 240 godzin zajęć z

przedmiotów fakultatywnych (16 pkt. ECTS), obejmujących zagadnienia

związane z logopedią i audiologią.

6. 4.

Programy nauczania powinny przewidywać seminarium dyplomowe w

wymiarze minimum 60 godzin (17 pkt. ECTS).

19

7. ZALECENIA.

Szczególnie istotne w kształceniu logopedów są zajęcia o charakterze praktycznym.

Praktyki pedagogiczne i terapia kliniczna powinny odbywać się w placówkach oświatowych,

opieki społecznej i służby zdrowia. Zajęcia winny być prowadzone przez specjalistów z

poszczególnych dziedzin.

20

Standardy kształcenia zatwierdzone decyzją Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Nr MNiSW-DNS-WUP-6050-7637-4/AL./10 z dnia 2 lipca 2010 r.

PLAN STUDIÓW

Kierunek: Logopedia z audiologią

Studia pierwszego stopnia

Lp.

Nazwa przedmiotu

Zaliczenie/

egzamin
po
semestrze

Punkty

ECTS

ogółem

Godziny
zajęć
razem

Godziny zajęć w poszczególnych semestrach

I

II

III

IV

V

VI

W

Lb/Kw

W

Lb/Kw

W

Lb/Kw

W

Lb/Kw

W

Lb/Kw

W

Lb/Kw

Przedmioty kształcenia
ogólnego

17,5

330

1.

Język obcy

E/V

8

120

30

30

30

30

2.

Wychowanie fizyczne

Z

-

60

30

30

3.

Informatyka i informacja
naukowa

Z

4

60

30

30

4.

Historia filozofii

Z

2

30

30

5.

Etyka

Z

1

15

15

6.

Logika

Z

1

15

15

7.

Socjologia

Z

1,5

30

30

Przedmioty kształcenia
podstawowego i
kierunkowego –
specjalność główna

56

600

Przedmioty podstawowe

32,5

360

8.

Teoria zaburzeń mowy

E/I

4

30

15

15

21

Lp.

Nazwa przedmiotu

Zaliczenie/

egzamin
po
semestrze

Punkty

ECTS

ogółem

Godziny
zajęć
razem

Godziny zajęć w poszczególnych semestrach

I

II

III

IV

V

VI

W

Lb/Kw

W

Lb/Kw

W

Lb/Kw

W

Lb/Kw

W

Lb/Kw

W

Lb/Kw

9.

Metody statystyczne

Z

1,5

30

15

15

10

Anatomia i fizjologia
człowieka; biologiczne
podstawy mowy

E/I

4

30

15

15

11.

Neurologia z elementami
pediatrii

Z

2

30

30

12.

Psychiatria z elementami
geriatrii

Z

1,5

30

30

13.

Ortodoncja

Z

1

15

15

14.

Nauka o języku

E/II

7

75

15

30

15

15

15.

Fonologia i fonetyka
artykulacyjna

E/I

6

45

15

30

16.

Psycholingwistyka

E/III

4

45

15

15

15

17.

Neuropsychologia

Z

1,5

30

30

Przedmioty kierunkowe

23,5

240

18

Dyslalia

E/III

3

30

15

15

19.

Dyzartria

Z

3

30

15

15

20.

Zaburzenia płynności
mówienia

E/III

3

30

15

15

21.

Afazja

E/IV

3

30

15

15

22.

Specyficzne zaburzenia
rozwoju języka

Z

2,5

30

15

15

23.

Trudności w czytaniu i
pisaniu

E/III

3

30

15

15

24.

Oligofazja i zaburzenia

Z

3

30

15

15

22

Lp.

Nazwa przedmiotu

Zaliczenie/

egzamin
po
semestrze

Punkty

ECTS

ogółem

Godziny
zajęć
razem

Godziny zajęć w poszczególnych semestrach

I

II

III

IV

V

VI

W

Lb/Kw

W

Lb/Kw

W

Lb/Kw

W

Lb/Kw

W

Lb/Kw

W

Lb/Kw

mowy w złożonych
zespołach chorobowych

25.

Zaburzenia mowy w
demencji

Z

3

30

15

15

Przedmioty kształcenia
kierunkowego -
specjalność dodatkowa

35

405

26.

Akustyka mowy

Z

2

30

15

15

27.

Podstawy akustyki

Z

2

15

15

28.

Psychoakustyka

Z

2

30

15

15

29.

Fonetyka audytywna

Z

1

15

15

30.

Foniatria

Z

1,5

30

30

31.

Surdologopedia

E/V

4

30

30

32.

Podstawy techniki
medycznej

E/IV

3

30

15

15

33.

Patologia narządu słuchu

Z

1

15

15

34.

Badania przesiewowe
słuchu

Z

1

15

15

35.

Audiometria tonalna i
słowna

E/IV

3

30

15

15

36.

Audiometria
behawioralna

Z

1

15

15

37.

Audiometria
elektrofizjologiczna

E/VI

4,5

45

15

15

15

38.

Centralne zaburzenia

Z

1

15

15

23

Lp.

Nazwa przedmiotu

Zaliczenie/

egzamin
po
semestrze

Punkty

ECTS

ogółem

Godziny
zajęć
razem

Godziny zajęć w poszczególnych semestrach

I

II

III

IV

V

VI

W

Lb/Kw

W

Lb/Kw

W

Lb/Kw

W

Lb/Kw

W

Lb/Kw

W

Lb/Kw

słuchu

39.

Diagnostyka różnicowa
zaburzeń słuchu

Z

1

15

15

40.

Hałas a narząd słuchu

E/VI

3

15

15

41.

Aparaty słuchowe

Z

1

15

15

42.

Implanty słuchowe

Z

1

15

15

43.

Otoneurologia

Z

1

15

15

44.

Wychowanie słuchowe

Z

1

15

15

45.

Przedmioty
fakultatywne*

Z

16

240

30

30

30

30

30

30

30

30

46.

Seminarium dyplomowe

Z

17

60

15

30

15

Przedmioty kształcenia
nauczycielskiego

24,5

360

47.

Psychologia

E/II

4

60

30

-

30

-

48.

Pedagogika

E/II

3,5

60

-

-

30

30

49.

Emisja głosu

Z

3

30

30

50.

Technika mówienia

Z

4

60

30

15

15

51.

Dydaktyka logopedii

Z

5

75

15

30

15

15

52.

Dydaktyka audiofonologii

Z

5

75

15

30

15

15

53.

Terapia logopedyczna

Z

4

45

45

54.

Praktyki pedagogiczne

Z

10

180

36

54

36

54

Godziny razem

2220

165

150

240

276

195

279

135

216

45

249

120

150

Punkty ECTS razem

180

24

Oprócz uczestnictwa w zajęciach teoretycznych, studentów obowiązuje odbycie praktyk pedagogicznych:

II semestr

-

36 godzin (2 tygodnie)

III semestr

-

54 godziny (3 tygodnie)

IV semestr

-

36 godzin (2 tygodnie)

V semestr

-

54 godziny (3 tygodnie)

* Przedmioty fakultatywne do wyboru (w ciągu każdego semestru drugiego i trzeciego roku studiów student powinien wybrać 30 godzin
ćwiczeń i 30 godzin wykładów):

1.

Schizofazja - 15 godzin

2.

Socjolingwistyka; problemy multilingwizmu – 30 godzin

3.

Logorytmika i umuzykalnienie – 30 godzin

4.

Język migowy – 15 godzin

5.

Kultura języka - 30 godzin

6.

Daktylografia – 15 godzin

7.

Fonogesty – 30 godzin

8.

Techniki NLP w terapii dysortografii - 15 godzin

9.

Chirurgiczne metody leczenia zaburzeń słuchu - 15 godzin

10.

Szumy uszne - 15 godzin

11.

Metody wspomagające diagnostykę słuchu – 15 godzin

12.

Komunikacja językowa – 15 godzin

13.

Alternatywne metody porozumiewania się – 30 godzin

14.

Zaburzenia połykania – 15 godzin

15.

Pierwsza pomoc przedmedyczna – 15 godzin

16.

Nauka mowy przełykowej u osób po laryngektomii – 15 godzin

17.

Autyzm – 15 godzin

18.

Zaburzenia głosu – 30 godzin

19.

Terapia mowy i głosu osób laryngektomowanych – 15 godzin

25

26

Plan studiów w układzie semestralnym /studia pierwszego stopnia/

SEMESTR I

Lp.

Przedmiot

Liczba godzin

Punkty

ECTS

W

KW

Łącznie

1. Wychowanie fizyczne

-

30

30

-

2. Informatyka i informacja naukowa

-

30

30

2

3. Historia filozofii

30

-

30

2

4. Teoria zaburzeń mowy

15

15

30

4

5. Anatomia i fizjologia człowieka;

biologiczne podstawy mowy

30

-

30

4

6. Nauka o języku

15

30

45

4

7. Fonologia i fonetyka artykulacyjna

15

30

45

6

8. Podstawy akustyki

15

-

15

2

9. Psychologia

15

15

30

2

10. Emisja głosu

30

-

30

3

RAZEM

165

150

315

29

27

SEMESTR II

Lp.

Przedmiot

Liczba godzin

Punkty

ECTS

W

KW

Łącznie

1. Język obcy

-

30

30

1,5

2. Wychowanie fizyczne

-

30

30

-

3. Informatyka i informacja naukowa

-

30

30

2

4. Etyka

15

-

15

1

5. Logika

15

-

15

1

6. Socjologia

30

-

30

1,5

7. Neurologia z elementami pediatrii

30

-

30

2

8. Psychiatria z elementami geriatrii

30

-

30

1,5

9. Nauka o języku

15

15

30

3

10. Akustyka mowy

15

15

30

2

11. Psycholingwistyka

15

15

30

2

12. Psychoakustyka

15

15

30

1

13. Fonetyka audytywna

-

15

15

1

14. Patologia narządu słuchu

15

-

15

1

15. Psychologia

15

15

30

2

16. Pedagogika

30

30

60

3,5

17. Technika mówienia

-

30

30

2

18. Praktyki pedagogiczne

-

36

36

2

RAZEM

240

276

516

31

28

SEMESTR III

Lp.

Przedmiot

Liczba godzin

Punkty

ECTS

W

KW

Łącznie

1. Język obcy

-

30

30

1,5

2. Metody statystyczne

15

15

30

1,5

3. Ortodoncja

15

-

15

1

4. Psycholingwistyka

-

15

15

2

5. Neuropsychologia

30

-

30

1,5

6. Dyslalia

15

15

30

3

7. Trudności w czytaniu i pisaniu

15

15

30

3

8. Zaburzenia płynności mówienia

15

15

30

3

9. Foniatria

30

-

30

1,5

10. Badania przesiewowe słuchu

-

15

15

1

11. Przedmiot fakultatywny

30

30

60

4

12. Technika mówienia

-

15

15

1

13. Dydaktyka logopedii

15

30

45

2

14. Dydaktyka audiofonologii

15

30

45

2

15. Praktyki pedagogiczne

-

54

54

3

RAZEM

195

279

474

31

29

SEMESTR IV

Lp.

Przedmiot

Liczba godzin

Punkty

ECTS

W

KW

Łącznie

1. Język obcy

-

30

30

1,5

2. Afazja

15

15

30

3

3. Specyficzne zaburzenia rozwoju

językowego

15

15

30

2,5

4. Podstawy techniki medycznej

15

15

30

3

5. Audiometria tonalna i słowna

15

15

30

3

6. Audiometria behawioralna

15

-

15

1

7. Przedmiot fakultatywny

30

30

60

4

8. Seminarium dyplomowe

-

15

15

2

9. Technika mówienia

-

15

15

1

10. Dydaktyka logopedii

15

15

30

3

11. Dydaktyka audiofonologii

15

15

30

3

13. Praktyki pedagogiczne

-

36

36

2

RAZEM

135

216

351

29

30

SEMESTR V

Lp.

Przedmiot

Liczba godzin

Punkty

ECTS

W

KW

Łącznie

1. Język obcy

-

30

30

3,5

2. Surdologopedia

-

30

30

4

3. Wychowanie słuchowe

-

15

15

1

4. Audiometria elektrofizjologiczna

15

-

15

1

5. Aparaty słuchowe

-

15

15

1

6. Przedmiot fakultatywny

30

30

60

4

7. Seminarium dyplomowe

-

30

30

7

8. Terapia logopedyczna

-

45

45

4

9. Praktyki pedagogiczne

-

54

54

3

RAZEM

45

249

294

28,5

SEMESTR VI

Lp.

Przedmiot

Liczba godzin

Punkty

ECTS

W

KW

Łącznie

1.

Dyzartria

15

15

30

3

2.

Oligofazja i zaburzenia mowy w
złożonych zespołach chorobowych

15

15

30

3

3.

Zaburzenia mowy w demencji

15

15

30

3

4.

Audiometria elektrofizjologiczna

15

15

30

3,5

5.

Centralne zaburzenia słuchu

-

15

15

1

6.

Diagnostyka różnicowa zaburzeń słuchu

-

15

15

1

7.

Hałas a narząd słuchu

15

-

15

3

8.

Implanty słuchowe

15

-

15

1

9.

Otoneurologia

-

15

15

1

10. Przedmiot fakultatywny

30

30

60

4

11. Seminarium dyplomowe

-

15

15

9

RAZEM

120

150

270

31,5

31

V. PROGRAMY AUTORSKIE

A. Przedmioty kształcenia podstawowego i kierunkowego – specjalność

główna:

Przedmioty podstawowe:

Nazwa przedmiotu: Teoria zaburzeń mowy
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: I
Semestr: I
ECTS (liczba punktów): 4
Imię i nazwisko wykładowcy: prof. dr hab. Stanisław Grabias, dr Ewa Muzyka
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Postrzeganie zaburzeń mowy w
ramach ogólnej teorii wyznaczonej spójnością pojęć. Umiejętność wyznaczania relacji między
biologicznymi, umysłowymi czynnościami ludzkimi a zachowaniami interakcyjnymi.
Znajomość typologii zaburzeń mowy i umiejętność dokonywania charakterystyki każdego
zaburzenia.
Treści merytoryczne przedmiotu: Język w zachowaniach ludzkich – poznawcza i
interakcyjna rola języka: język pozwala na sposób ludzki poznać rzeczywistość, buduje
skuteczne interakcje, organizuje życie społeczne. Istota języka w ujęciu strukturalnym,
generatywnym i socjolingwistycznym: język jako struktura, język jako byt kognitywny
generujący zdania, język w interakcjach społecznych. Teorie opanowania języka. Sprawności
biologiczne i umysłowe warunkujące proces opanowania języka. Logopedyczna
klasyfikacja zaburzeń mowy. Zaburzenia mowy związane z trudnościami realizacyjnymi -
dysglosja (mowa osób po usunięciu krtani, mowa osób z rozszczepem podniebienia i wargi
górnej, mowa osób z innymi anomaliami w budowie narządów artykulacyjnych), jąkanie
i inne zaburzenia tempa, melodii i rytmu wypowiedzi, anartria i dyzartria (w związku z
porażeniami mózgowymi). Zaburzenia mowy związane z niewykształconymi sprawnościami
percepcyjnymi: głuchota i niedosłuch, alalia i dyslalia (w związku z niewłaściwie
funkcjonującym słuchem fonematycznym), oligofazja (w związku z upośledzeniem
umysłowym). Zaburzenia związane z rozpadem systemu komunikacyjnego: afazja (w
związku z miejscowymi uszkodzeniami mózgu), schizofazja (w związku z zaburzeniami
czynności psychicznych), demencja (w związku z rozsianymi uszkodzeniami mózgu). Analiza
zachowań komunikacyjnych warunkowanych poszczególnymi zaburzeniami czynności
biologicznych i psychicznych. Perspektywy opisu zaburzeń mowy: przyczynowe i objawowe
klasyfikacje zaburzeń. Perspektywy opisu zaburzeń mowy: przyczynowe i objawowe
klasyfikacje zaburzeń.
Spis zalecanych lektur: 1/obowiązkowe: Grabias S., Język w zachowaniach społecznych,
Lublin 1994, Grabias S., Perspektywy opisu zaburzeń mowy /w:/ Zaburzenia mowy. Mowa.
Teoria - praktyka, red. Grabias S., Lublin 2001, s. 11-49, Logopedia. Pytania i odpowiedzi,
red. Gałkowski T., Jastrzębowska G., Opole 1999, 2/ uzupełniające: Karczmarek L., Nasze
dziecko uczy się mowy, Lublin 1966, Przedmiot logopedii, red. Grabias S., „Komunikacja
językowa i jej zaburzenia" l, Lublin 1991, s. 5-25, Styczek I., Logopedia, Warszawa 1983,
Szulc A., Podręczny słownik terminologii językoznawczej, Warszawa 1984.

32

Metody nauczania: wykład, metoda zajęć praktycznych z wykorzystaniem środków
multimedialnych
Metody oceny: egzamin
Język wykładowy: polski


Nazwa przedmiotu: Metody statystyczne
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II
Semestr: III
ESTC: 1,5
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Barbara Myka-Litko
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekty nauczania, uzyskane kompetencje: Umiejętność praktycznego
stosowania obliczeń statystycznych w normie i patologii.
Treści merytoryczne przedmiotu: Planowanie i organizacja badań statystycznych. Rodzaje
badań statystycznych. Etapy badania statystycznego. Grupowanie i prezentacja wyników
badań statystycznych. Statystyczne opracowanie materiału. Sposoby segregowania danych.
Rozkłady liczebności. Tabele statystyczne i technika ich sporządzania. Rodzaje wykresów
statystycznych. Charakterystyki opisowe zbiorowości statystycznych. Średnia arytmetyczna
(M). Mediana (Me). Modalna (Mo). Miary zmienności. Amplituda wahań. Odchylenie
ć

wiartkowe. Odchylenie przeciętne. Odchylenie standardowe. Współczynnik zmienności.

Podstawowe pojęcia rachunku prawdopodobieństwa. Pojęcie i klasyfikacja zdarzeń losowych.
Działania na zdarzeniach losowych. Podstawowe twierdzenie rachunku prawdopodobieństwa.
Zmienne losowe. Podstawowe pojęcia i rodzaje zmiennych losowych. Podstawowe parametry
zmiennej losowej ciągłej. Rozkład normalny Laplace’a-Gaussa. Problematyka badań
reprezentacyjnych

wnioskowania

statystycznego.

Estymacja

punktowa.

Estymacja

przedziałowa. Estymacja średniej arytmetycznej w populacji generalnej. Estymacja frakcji w
populacji generalnej. Estymacja wariancji w populacji generalnej. Wyznaczanie niezbędnej
próby liczebności. Weryfikacja hipotez statystycznych. Parametryczne testy istotności. Test
dla wartości średniej w zbiorowości generalnej (duża próba). Test dla wartości średniej w
zbiorowości generalnej (mała próba). Test dla dwóch średnich (duża próba). Test dla dwóch
ś

rednich (mała próba). Test dla frakcji w populacji (duża próba). Test dla dwóch frakcji z

dużych prób. Test dla wariancji w populacji generalnej. Test dla dwóch wariancji. Test
jednorodności wielu wariancji (test Bartletta, Hartleya i Cochrana). Analiza wariancyjna.
Nieparametryczne testy istotności. Test zgodności chi- kwadrat. Test D. Kołmogorowa-
Smirrnowa. Analiza współzależności zjawisk. Metody mierzenia ścisłości związku
korelacyjnego. Współczynnik korelacji Pearsona. Współczynnik korelacji Spearmana.
Stosunek korelacyjny. Korelacja cząstkowa. Regresja prostolinijna. Weryfikacja hipotez
statystycznych w analizie korelacji i regresji. Statystyczne programy komputerowe.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Sobczyk M., Stachyra J., Metody statystyczne w
naukach pedagogicznych, Lublin 1987, Guilford J.P., Podstawowe metody statystyczne w
psychologii i pedagogice Warszawa 1964, Góralski A., Metody opisu i wnioskowania
statystycznego w psychologii, Warszawa 1974.
Metody nauczania: Opracowywanie konkretnych wyników statystycznych na podstawie
przeprowadzonych przez studenta badań w zakresie logopedii lub innych działów
językoznawstwa stosowanego.
Metody oceny: zaliczenie – kolokwium pisemne

33

Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Anatomia i fizjologia człowieka

Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny; 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: I
Semestr: I
ECTS (liczba punktów): 4
Imię i nazwisko wykładowcy: prof. dr hab. Antoni Gawron
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Celem zajęć jest poznanie budowy
i funkcjonowania ciała człowieka.
Treści merytoryczne przedmiotu: Części i metameria ciała. Topografia, budowa i funkcja
układów narządów. Układy: narządów ruchu, trawienny, oddechowy, krążenia, moczowo-
płciowy, nerwowy, dokrewny. Narządy zmysłów. Powłoka wspólna.
Spis zalecanych lektur: l/ obowiązkowe: Maciejewski R, Torres K (red.), Anatomia
czynnościowa, Lublin 2007, Michalik A., Ramotowski W., Anatomia i fizjologia człowieka,
Warszawa 1998, Sokołowska J., Anatomia człowieka, Warszawa 1998, Sobota, Atlas anatomii
człowieka, Wrocław1994, Abrahams P., Atlas Anatomii. Ciało człowieka: budowa
(funkcjonowanie, Warszawa 2003, 2/ uzupełniające: Biczycki M., Czechowicz K, Puch E., E.,
Zarys Anatomii człowieka z elementami antropologii, Katowice 1993, Aleksandrowicz R, Mały
atlas anatomiczny, Warszawa 2007, Traczyk W., Z., Treski A., Fizjologia człowieka, Warszawa
2004.
Metody nauczania: wykład akademicki i ćwiczenia z wykorzystaniem środków
multimedialnych i modeli anatomicznych.
Metody oceny: egzamin
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Neurologia z elementami pediatrii
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjacki
Rok: I
Semestr: II
ECTS (liczba punktów): 2
Imię i nazwisko wykładowcy: prof. dr hab. n. med. Andrzej Czernikiewicz
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Rozumienie obrazowania
procesów fizjologicznych i patologicznych będących podstawą procesu mówienia.
Umiejętność oceny badań neurofizjologicznych i obrazowych na poziomie pozwalającym na
swobodną współpracę z lekarzem i psychologiem.
Treści merytoryczne przedmiotu: Istota i zakres badań obrazowych i neurofizjologicznych
w neurologii. Podstawy oceny tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego
mózgowia, warsztaty, badanie układu nerwowego, badanie kliniczne, badania dodatkowe,
SPECT, PET, inne badania obrazowe, neuroobrazowe badania funkcjonalne i ich znaczenie w
eksperymencie neurologopedycznym.EEG, EMG i inne badania neurofizjologiczne.

34

Obrazowanie chorób neurodegeneracyjnych mózgu, typy udarów, zespoły zaburzeń mowy
związane z udarem mózgu, stwardnienie rozsiane, ogniskowe rozsiane uszkodzenia mózgu,
zapalenia układu nerwowego i ich następstwa.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Bakheit AMO, Postępowanie w spastyczności,
„Rebabilitacja Medyczna” 2,3, 1998, s. 67-80, Bing R., Rozpoznawanie umiejscowienia zmian
w mózgu i rdzeniu, Warszawa 1958, Delapaz R., Chan S., Tomografia komputerowa i
rezonans magnetyczny /w:/ Neurologia Meritta (red.) Kwieciński H., Kamińska A.M.,
Wrocław 2004, Dowżenko A., Jakimowicz W., Choroby układu nerwowego, Warszawa1960,
Eberhardt G., Mikiel W., Zaburzenia głosu u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym /w:/
(red.) Mierzejewska H., Przybysz-Piwkowa M., Mózgowe porażenie dziecięce, 1997, 2/
uzupełniające: Emmerson G.R., Walczak T.S., Padle T.A., Elektroencefalografia i
potencjały wywołane /w:/ Neurologia Meritta (red.) Kwieciński H., Kamińska A.M.,
Wrocław 2004, Lange D.L., Trojaborg W., Elektromiografia /w:/ Neurologia Meritta (red.)
Kwieciński H., Kamińska A.M., Wrocław 2004, Mohr J.P., Delapaz R., Obrazowanie w
chorobach naczyniowych mózgu /w:/ Neurologia Meritta (red.) Kwieciński H., Kamińska
A.M., Wrocław 2004, Klasyfikacja Zaburzeń Psychicznych i Zaburzeń Zachowania ICD-10,
Kraków-Warszawa, 1998, Netter F.H., The CIBA Collection of Medical Illustrations, 1986.
Metody nauczania: wykłady, ćwiczenia i warsztaty
Metody oceny: zaliczenie
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Psychiatria z elementami geriatrii
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: I
Semestr: II
ECTS (liczba punktów): 1,5
Imię i nazwisko wykładowcy: prof. dr hab. n. med. Andrzej Czernikiewicz
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Prezentacja podstawowych
informacji o patofizjologii OUN i metodach badania i diagnozy psychiatrycznej. Podanie
podstawowych informacji z zakresu pedopsychiatrii, psychogeriatrii i głównych zaburzeń
psychotycznych i niepsychotycznych. Prezentacja przykładów realnych i filmowych
wybranych zaburzeń psychicznych. Metody terapii w psychiatrii. Diagnoza pacjentów/
klientów, określanie ich potrzeb terapeutycznych. Formułowanie celów i planu terapii,
zapytań konsultacyjnych do psychiatrów i terapeutów.
Treści merytoryczne przedmiotu: Od Hipokratesa do DSM–V – zagadnienia dawnej i
współczesnej psychiatrii (Lot nad kukułczym gniazdem, pacjent ze schizofrenią). Od
frenologii do receptorów – patofizjologia OUN. Zasady badania i diagnozy w psychiatrii (K –
PAX, pacjentka z zaburzeniem schizoafektywnym). Od Narcyza do Stalina – zaburzenia
osobowości (Symetria, Pręgi, Dwóch gniewnych ludzi, Hannibal, Dzień Swira, pacjentka z
pogranicznym zaburzeniem osobowości). Zaburzenia psychiczne dzieci i młodzieży – cz. I:
deficyty parcjalne, ADHD, zaburzenia zachowania, całościowe zaburzenia psychiczne (Rain
man, dzieci i adolescenci z autyzmem i ADHD). Zaburzenia psychiczne dzieci i młodzieży –
cz. II: dzieci wykorzystywane, dzieci wobec śmierci dzieci z chorobami somatycznymi,
wczesna schizofrenia młodzieńcza, wczesna schizofrenia (Szósty zmysł, adolescent z wczesną
schizofrenią). Zaburzenia psychiczne dzieci i młodzieży – cz. III: anoreksja i bulimia (film

35

dokumentalny o anoreksji, pacjentka z anoreksją, pacjentka z bulimią). Psychogeriatria – cz.
I: otępienia (Iris, pacjentka z chorobą Alzheimera, pacjentka z otępieniem naczyniowym).
Psychogeriatria – cz. II: zaburzenia psychiczne w chorobach somatycznych, depresje i
psychozy wieku podeszłego (Nad złotym stawem, pacjent z depresją inwolucyjną).
Podstawowe wiadomości o zaburzeniach afektywnych i lękowych (Depresja gangstera,
pacjentka z zespołem lęku panicznego). Podstawowe wiadomości o schizofrenii (Piękny
umysł, pacjent z deficytami kognitywnymi w przebiegu schizofrenii).
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Bilikiewicz A. i in., Psychiatria dla studentów
medycyny, Warszawa 1998, Czernikiewicz A. Wykłady z psychiatrii dla studentó20.
medycyny, strona internetowa: [e-mail].
Metody nauczania: wykład
Metody oceny: zaliczenie
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Ortodoncja
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II
Semestr: III
ECTS (liczba punktów): 1
Imię i nazwisko wykładowcy:. dr n. med. Damian Kuc
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Student potrafi rozpoznać i
zróżnicować wady zgryzu; zdobywa wiedzę na temat rozwoju narządu żucia, przyczyn
powstawania oraz sposobów zapobiegania wadom zgryzu.
Treści merytoryczne przedmiotu: Pojęcie normy zgryzowej. Cechy idealnej okluzji.
Rozwój narządu żucia w czasie rozwoju dziecka (okres noworodkowy, okres niemowlęcy,
okres poniemowlęcy, okres wczesnego dzieciństwa, okres „brzydkiego kaczątka”, okres
wymiany uzębienia, zgryz w uzębieniu stałym). Przyczyny powstawania wad zgryzu
(wrodzone, nabyte). Wady zgryzu przednio – tylne (tyłozgryz częściowy, tyłozgryz
całkowity, tyłożuchwie czynnościowe, tyłożuchwie morfologiczne, tyłozgryz rzekomy,
przodozgryz częściowy, przodozgryz całkowity, przodożuchwie czynnościowe, prodenia,
przodozgryz rzekomy). Wady zgryzu pionowe (zgryzy otwarte, zgryzy głębokie). Wady
zgryzu poprzeczne (zgryzy krzyżowe, zgryzy przewieszone, zwężenia szczęki i żuchwy).
Zaburzenia zębowe (nieprawidłowości liczby zębów, nieprawidłowości położenia zębów,
nieprawidłowości budowy zębów, nieprawidłowości procesu ząbkowania, stłoczenia zębów).
Zapobieganie wadom zgryzu (profilaktyka w okresie życia wewnątrzłonowego, profilaktyka
w okresie niemowlęcym i poniemowlęcym - prawidłowe układanie dziecka w łóżeczku,
karmienie naturalne, właściwy tor oddychania, zapobieganie krzywicy). Profilaktyka w
okresie przedszkolnym (eliminacja dysfunkcji - właściwe karmienie, właściwe oddychanie,
prawidłowa wymowa; eliminacja parafunkcji – zgrzytanie, sanie smoczka i palca, obgryzanie
paznokci). Zapobieganie próchnicy zębów. W części praktycznej: prezentacja idealnego
zgryzu w uzębieniu stałym; W miarę możliwości prezentacja dynamiki rozwojowej u dziecka
(okres przedszkolny, okres „brzydkiego kaczątka”, okres wymiany uzębienia). Prezentacja
wad zgryzu (w miarę możliwości).
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Łabiszewska – Jaruzelska F., Ortopedia
szczękowa, Masztalerz A., Zarys ortopedii szczękowej - ortodoncji, Orlik – Grzybowska A.,
Ortodoncja, Komorowska A., Diagnostyka ortodontyczna.

36

Metody nauczania: podająca
Metody oceny: zaliczenie
Język wykładowy: polski


Nazwa przedmiotu: Nauka o języku
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: I
Semestr: I, II
ECTS (liczba punktów): 7
Imię i nazwisko wykładowcy: dr hab. Tomasz Woźniak, prof. UMCS, dr Helena Borowiec,
mgr Wojciech Lipski
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Opanowanie podstawowych
informacji teoretycznych z zakresu nauki o języku, wykształcenie praktycznych umiejętności
w zakresie analizy morfologicznej, słowotwórczej, składniowej i leksykalnej na materiale
języka polskiego, zastosowanie metodologii badań lingwistycznych w logopedii: w zakresie
opisu kształtowania się mowy, analizy konstrukcji patologicznych, oraz wskazań do terapii
osób z zaburzeniami mowy.
Treści merytoryczne przedmiotu: Morfem jako jednostka systemu językowego. Typy
morfemów. Kategorie morfologiczne. Fleksja (kategorie werbalne i kategorie imienne).
Analiza morfologiczna a analiza słowotwórcza. Typy procesu słowotwórczego derywacja i jej
rodzaje, kompozycja i jej rodzaje, skracanie form, rodzaje skrótowców. Kategoria
słowotwórcza a typ słowotwórczy. Syntaktyczne, semantyczne, syntaktyczno – semantyczne
funkcje formantów: transpozycja, modyfikacja, mutacja słowotwórcza. Kategorie
słowotwórcze rzeczowników, czasowników, przymiotników i przysłówków. Jednostki opisu
leksykologicznego. Pojęcie jednostki leksykalnej. Jednostki leksykalne proste i złożone
(wyraz, frazeologizm). Językowy obraz świata. Teoria pól językowych. Relacje semantyczne
w polu językowym. Podstawowy zasób słów współczesnej polszczyzny a warstwy
słownictwa o ograniczonym zasięgu. Terytorialne zróżnicowanie współczesnego języka
polskiego. Podział na części mowy w ujęciu różnych autorów (klasyfikacje: tradycyjna,
semantyczna, fleksyjna, składniowa). Koniugacja i deklinacja w języku polskim. Podstawowe
pojęcia składniowe (wypowiedzenie, zdanie, równoważnik zdania, części zdania, podział
zdań złożonych współrzędnie i podrzędnie). Schematy składniowe współczesnej polszczyzny;
pojęcie konotacji, zagadnienia tekstu i metatekstu w nauce o języku. Zagadnienia
poprawności w odmianie wyrazów, analiza składniowa wypowiedzeń pojedynczych; wyrazy
poza związkami zdania, analiza składniowa wypowiedzeń złożonych (wykresy wypowiedzeń
wielokrotnie złożonych), analiza funkcji operatorów metatekstowych, aplikacyjne aspekty
badań składniowych w analizie patologii mowy na przykładzie schizofazji.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Grabias S., O ekspresywności języka. Ekspresja a
słowotwórstwo, Lublin 1981, Grzegorczykowa R., Wykłady z polskiej składni, Warszawa
1996, Grzegorczykowi R., Zarys słowotwórstwa polskiego, Warszawa 1981, Kowalik K.,
Morfonologia, /w:/ Gramatyka współczesnego języka polskiego, red. Urbańczyk S., t. 2,
Morfologia, red. Grzegorczykowa R., Laskowski R., Wróbel H., Warszawa 1984,
Klemensiewicz Z., Zarys składni polskiej, Warszawa 1969 (wyd. VI), Laskowski R.,
Podstawowe pojęcia morfologii, /w:/ Gramatyka współczesnego języka polskiego, t. 2.
Morfologia, red. Grzegorczykowa R., Laskowski R., Wróbel H., Warszawa 1984, Nagórko
A., Zarys gramatyki polskiej, Warszawa 1997, 2/ uzupełniające: Części mowy, seria:

37

Współczesna polszczyzna. Wybór opracowań, t. 6, red. Bartmiński J., Nowosad – Bakalarczyk
M., Lublin 2003, Grabias S., Język w zachowaniach społecznych, Lublin 1997, Grabias S.,
Zasady minimalizacji zasobów leksykalnych dla potrzeb glottodydaktyki. Podstawowy zasób
słów /w:/ Język polski jako obcy, Lublin 1992, Handke K., Terytorialne odmiany polszczyzny
/w:/ Encyklopedia kultury XX wieku, t. 2. red. Bartmiński J., Wrocław 1993, Grzegorczykowi
R., Pojecie językowego obrazu świata /w:/ Językowy obraz świata, red. Bartmiński J., Lublin
1990. Milewski T., Językoznawstwo, Warszawa 1976, J. Podracki, Składnia polska,
Warszawa 1997, Ożóg K., Leksykon metatekstowy współczesnej polszczyzny mówionej.
Wybrane zagadnienia, Kraków 1990, Saloni Z., Świdziński M., Składnia współczesnego
języka polskiego, Warszawa 1998, Tokarski R., Słownictwo jako interpretacja świata /w:/
Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2, Współczesny język polski, red. Bartmiński J.,
Wrocław 1993, Woźniak T., Zaburzenia języka w schizofrenii, Lublin 2000, Miodunka W.,
Teorie pól językowych. Społeczne i indywidualne ich uwarunkowania, Warszawa-Kraków
1980, Borowiec H., Słownictwo elementarzy a możliwości umysłowe dziecka, Lublin 1996,
Apresjan J., Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka, Wrocław 1980,
Metody nauczania: wykład uniwersytecki, metody pracy własnej, metody poglądowe i
audiowizualne, analiza form językowych
Metody oceny: egzamin; także - aktywny udział w ćwiczeniach
Język wykładowy: polski.

Nazwa przedmiotu: Fonologia i fonetyka artykulacyjna
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: I
Semestr: I.
ECTS (liczba punktów): 6
Imię i nazwisko wykładowcy: dr hab. Tomasz Woźniak, prof. UMCS, dr Aneta Domagała
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Zapoznanie z metodologią
badań fonetycznych i fonologicznych, uzyskanie umiejętności wykorzystania wiedzy z
zakresu fonetyki artykulacyjnej i fonologii w terapii logopedycznej, w tym głównie:
wykształcenie umiejętności rozpoznania głoski na podstawie zespołu cech artykulacyjnych,
oraz rozpoznawania zjawisk w ciągu fonicznym (analiza i zapis tych procesów przy pomocy
pisma fonetycznego).
Treści merytoryczne przedmiotu: Przedmiot i zadania fonetyki i fonologii. Pojęcie fonemu
i głoski. Budowa i funkcjonowanie narządów mowy. Artykulacyjna klasyfikacja głosek
języka polskiego. Procesy w ciągu fonicznym. Czynniki prozodyczne mowy. Opis
fonologiczny języka polskiego. Kategorie fonologiczne; ich klasyfikacja, realizacja i
zaburzenia. Artykulacyjny opis samogłosek polskich w oparciu o trójkąt i czworokąt T.
Benniego. Opis układów artykulacyjnych samogłosek ustnych na postawie obrazów głosek
M. Abińskiego, palatogramów T. Benniego oraz labiogramów. Asynchroniczna wymowa
samogłosek nosowych. Opis faz artykulacyjnych. Układy artykulacyjne według M.
Abińskiego; artykulacyjny opis spółgłosek polskich - układy artykulacyjne na podstawie
obrazów głosek M. Abińskiego, artykulacja spółgłosek - układ masy języka, płaszczyzna
kontaktów artykulacyjnych na podstawie palatogramów T. Nenniego. Prawidła poprawnej
wymowy. Pojęcie normy wymawianiowej: wzorcowej i użytkowej, uwarunkowania
pozycyjne głosek. Zasady slawistycznej transkrypcji fonetycznej, fonetyczny zapis tekstu
pisanego w transkrypcji slawistycznej, fonetyczny zapis tekstu mówionego. Problemy

38

transkrypcji wypowiedzi mówionych, międzynarodowy alfabet fonetyczny. Znaki dodatkowe
w transkrypcji międzynarodowej, ćwiczenia w zapisie przy użyciu transkrypcji
międzynarodowej.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Ostaszewska D., Sambor J., Fonetyka i fonologia
współczesnego języka polskiego, Warszawa 2000, (von) Essen O., Fonetyka ogólna i
stosowana, Warszawa 1967, Szpyra-Kozłowska J., Wprowadzenie do współczesnej fonologii,
Lublin 2002, Trubiecki N. S., Podstawy fonologii, Warszawa 1970, Wierzchowska B.,
Fonetyka i fonologia języka polskiego, Ossolineum 1980. 2/ uzupełniające: Dukiewicz L.,
Sawicka I., Fonetyka i fonologia, /w:/ Gramatyka współczesnego języka polskiego, t. 3. red.
Wróbel H., Kraków 1995, Karczmarczuk B., Wymowa polska z ćwiczeniami, Lublin 1987,
Klemensiewicz Z., Prawidła wymowy polskiej, Kraków 1994, Lubaś W., Urbańczyk S.,
Podręczny słownik poprawnej wymowy polskiej, Kraków - Katowice 1994, Słownik wymowy
polskiej, red. Karaś M., Madejowa M., Warszawa 1977, Rocławski B., Zarys fonologii,
fonetyki, fonotaktyki i fonostatystyki języka polskiego, Gdańsk 1976, Stieber Z., Historyczna i
współczesna fonologia języka polskiego, Warszawa1966, Wierzchowska B., Opis fonetyczny
języka polskiego, Warszawa 1967, Wierzchowska B., Wymowa polska, Warszawa 1971,
Wiśniewski M., Zarys fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego, Toruń 1998.
Metody nauczania: wykład uniwersytecki, metody pracy własnej, metody poglądowe i
audiowizualne
Metody oceny: egzamin; warunkiem zaliczenia przedmiotu jest aktywny udział w
ć

wiczeniach i zdanie egzaminu pisemnego.

Język wkładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Psycholingwistyka
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: I, II
Semestr: II, III
ECTS (liczba punktów): 4
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Helena Borowiec
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem podziału
na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Nabycie wiedzy na temat
mowy, jej uwarunkowań, mechanizmów wytwarzania i przyswajania, zdobycie umiejętności
analizowania form i struktur językowych zawartych w tekstach dziecięcych.
Treści merytoryczne przedmiotu: Psycholingwistyka - rozumienie terminu, podstawowe
pojęcia psycholingwistyki. Etapy rozwojowe psycholingwistyki (etap I - lata 50-te - język
jako kod, etap II -lata 60/70-te - język jako gramatyka, etap III - lata70/80-te - język jako
dyskurs, etap IV - lata 90-te - język jako Uniwersalna Gramatyka). Wytwarzanie mowy (od
formy pojęciowej do artykulacji danej wypowiedzi; jednostki wytwarzania mowy: kwark,
segment fonemiczny, cecha dystynktywna, sylaba, słowo, morfem, fraza; modele
wytwarzania mowy). Koncepcje i modele przyswajania języka (teorie behawiorystyczne,
teorie natywistyczne, teorie semantyczne, teorie poznawcze, teorie pragmatyczne).
Biologiczne i społeczne uwarunkowania mowy. Komunikacja werbalna a komunikowanie
niewerbalne. Stadia rozwoju mowy. Rozwój podsystemów języka. Kompetencja językowa a
kompetencja komunikacyjna. Słownik umysłowy (znaczenie słów, metody badania słownika
umysłowego, organizacja słownika umysłowego). Tekst i dyskurs (typy tekstu dyskursu,
kontekst). Język a myślenie (stanowisko kognitywne - łączące myślenie z językiem,
stanowisko nie utożsamiające myślenia z językiem, relatywizm językowy, kompetencja

39

językowa

a

kompetencja

poznawcza).

Dwujęzyczność

(rodzaje

dwujęzyczności,

dwujęzyczność u dzieci).
Spis zalecanych lektur: Kurcz I., Język a psychologia, Warszawa1992, Kurcz I., Psychologia
języka i komunikacji, Warszawa 2000, Badania nad rozwojem języka dziecka, red. G. W.
Shugar, M. Smoczyńska, Warszawa 1980, Karczmarek L., Nasze dziecko uczy się mowy,
Lublin 1988, Zarębina M., Kształtowanie się systemu językowego dziecka, Wrocław 1965,
Smoczyński P., Przyswajanie przez dziecko podstaw systemu językowego, Łódź 1955, Łobacz
P., Polska fonologia dziecięca. Studia fonetyczno-akustyczne, Warszawa 1996, Porayski-
Pomsta J., Umiejętności komunikacyjne dzieci w wieku przedszkolnym. Studium
psycholingwistyczne, Warszawa 1992, Boniecka B., Pragmatyczne aspekty wypowiedzi
dziecięcych, Lublin 1995, Akwizycja języka w świetle językoznawstwa kognitywnego, red. E.
Dąbrowska, W. Kubiński, Kraków 2003, Psycholingwistyka, red. J. B. Gleason, N. B. Ratler,
Gdańsk 2005.
Metody nauczania: wykład akademicki, konwersatorium, dyskusja, analiza tekstów i form
językowych
Metody oceny: egzamin, aktywny udział w zajęciach
Język wykładowy: polski


Nazwa przedmiotu: Neuropsychologia
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II
Semestr: III
ECTS (liczba punktów): 1,5
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Łucja Domańska
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego programem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Zajęcia mają na celu
zapoznanie słuchaczy z przedmiotem neuropsychologii, głównymi kierunkami badań oraz
wprowadzenie w problematykę neuropsychologii klinicznej jako subdyscypliny psychologii
stosowanej.
Treści merytoryczne przedmiotu: Neuropsychologia jako dział psychologii klinicznej.
Przedmiot badań neuropsychologii, źródła wiedzy o związku między mózgiem a
zachowaniem; techniki badawcze ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Miejsce
neuropsychologii wśród nauk biologicznych i społecznych; jej zadania teoretyczne i
praktyczne. Kształtowanie się poglądów na istotę związku psychiki z mózgiem. Podejście
wąskolokalizacyjne i antylokalizacyjne; koncepcja dynamicznej lokalizacji funkcji A. Łurii;
podejście poznawcze, koncepcja modułowa, mikrogenetyka; modele sieci neuronalnych.
Strukturalne i funkcjonalne zróżnicowanie mózgu w ujęciu neuropsychologii klinicznej
(analiza w wymiarze wertykalnym i horyzontalnym). Funkcjonalny model mózgu – bloki
funkcjonalne. Asymetria funkcjonalna półkul mózgowych. Teorie wyjaśniające funkcjonalną
i anatomiczną asymetrię półkul. Przejawy asymetrii funkcjonalnej półkul – dane
eksperymentalne i kliniczne. Objawy dyskoneksji. Neuropsychologiczne konsekwencje
uszkodzeń i dysfunkcji OUN. Pojecie objawu i zespołu w neuropsychologii klinicznej.
Klasyfikacje zaburzeń neuropsychologicznych; objawy ogólnomózgowe i społeczne;
zaburzenia poszczególnych procesów i czynności psychicznych: zaburzenia świadomości,
uwagi, percepcji, myślenia, afatyczne i nieafatyczne zaburzenia mowy, zakłócenia kontroli i
regulacji

zachowania

(zaburzenia

emocjonalno

–

motywacyjne

i

osobowości).

Neuropsychologiczna analiza zespołu demencji. Procesy samopoznawcze w uszkodzonym

40

mózgu. Biologiczne podstawy nauroplastyczności; pojecie plastyczności rozwojowej,
pouszkodzeniowej (kompensacyjnej) dorosłego mózgu, związanej ze wzmożonym
doświadczeniem czuciowym lub ruchowym oraz uczeniem się. Przejawy kliniczne
neuroplastyczności.

Podstawy

diagnozy

neuropsychologicznej.

Cele

postępowania

diagnostycznego; główne zmienne uwzględniane w toku diagnozy; pojecie „organiczności”;
objawy ogniskowe, neurodynamiczne i psychogenne. Planowanie i realizacja procesu
diagnozy. Specyfika postępowania diagnostycznego w neuropsychologicznej ocenie dziecka.
Model eksperymentalno – kliniczny i psychometryczny diagnozy (założenia teoretyczne i
użyteczność kliniczna); schemat badania neuropsychologicznego. Podstawy terapii
neuropsychologicznej. Główne założenia, zasady, planowanie i realizacja oddziaływań
terapeutycznych w neuropsychologii klinicznej. Czynniki modyfikujące przebieg terapii
neuropsychologicznej.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Herzyk A., Wprowadzenie do neuropsychologii
klinicznej, Warszawa 2005, Herzyk A., Kądzielowa D. (red.) Związek mózg – zachowanie w
ujęciu neuropsychologii klinicznej, Lublin 1998, Herzyk A., Kądzielowa D. (red.) Zaburzenia
w funkcjonowaniu człowieka z perspektywy neuropsychologii klinicznej, Lublin 1996, 2/
uzupełniające: Klimkowski M., Poglądy na związek psychiki z mózgiem a diagnoza
psychologiczna /w:/ Klimkowski M., Herzyk A. (red.) Diagnoza neuropsychologiczna, Lublin
1987, Herzyk A., Mózg, emocje, uczucia, Lublin 2000, Kaczmarek B. Płaty czołowe a język i
zachowanie, Wrocław 1986, Górska T., Grabowska A., Zagrodzka J. (red.) Mózg a
zachowanie, Warszawa 2005, Herzyk A., Siwek S., Psychologiczna i neuropsychologiczna
ocena rozwoju psychoruchowego dzieci ze schorzeniami neurologicznym, „Przegląd
Lekarski” 55, 4, 1998, s. 179-184, Walsh K., Jak rozumieć uszkodzenia mózgu? Podstawy
diagnozy neuropsychologicznej, Warszawa 2001, Domańska Ł, Więźniowie podzielonej
przestrzeni, Lublin 2004, Ingram J., Płonący dom, Warszawa 1996, Sachs O., Mężczyzna,
który pomylił swoją żonę z kapeluszem, Warszawa 1994.
Metody nauczania: dyskusja na podstawie literatury i doświadczeń studentów, analiza
nagrań i protokołów badań pacjentów.
Metody oceny: zaliczenie z oceną. Na końcową ocenę składa się: aktywny udział w
zajęciach, opracowanie wybranego zagadnienia w formie referatu oraz pisemny sprawdzian
obejmujący treści omawiane na wykładach i ćwiczeniach.
Język wykładowy: polski (jeśli zajdzie potrzeba - angielski)

Przedmioty kierunkowe:

Nazwa przedmiotu: Dyslalia
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II
Semestr: III
ESTC: 3
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Zdzisław M. Kurkowski, mgr Wojciech Lipski
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu: Zapoznanie studentów z aparaturą pojęciową z zakresu wad wymowy,
wyposażenie ich w umiejętności rozpoznawania zaburzeń artykulacyjnych i skuteczne
sposoby ich korygowania.

41

Treści programowe: Miejsce dyslalii w różnych klasyfikacjach zaburzeń mowy
(objawowej L. Karczmarka, przyczynowej I. Styczek i logopedycznej S. Grabiasa).
Różne znaczenia tego terminu. Skutki wad wymowy. Kryteria oceny wymowy. Wady
wymowy a błędy wymowy. Wątpliwości i problemy dyskusyjne. Klasyfikacje wad
wymowy: a) jakościowe wywodzące się z foniatrii i językoznawcza J.T. Kani, b)
ilościowe L. Karczmarka i A. Pruszewicza. Inne, rzadziej stosowane klasyfikacje.
Zapoznanie studentów z najczęściej stosowaną terminologią służącą do nazywania wad
wymowy. Dygresja na temat trudności w rozgraniczeniu substytucji i deformacji.
Przyczyny wad wymowy (mechaniczne, audiogenne, środowiskowe, pochodzenia
centralnego – podział według L. Kaczmarka). Inne podziały przyczyn – według I. Styczek
i H. Rodak. Uwagi o diagnozowaniu dyslalii. Etapy pracy korekcyjnej: przygotowawczy
(usuwanie przyczyn), wywołanie dźwięku, automatyzacji. Trening słuchowy –
odsłuchiwanie i zapisywanie nagrania tekstu dziecka z wadami wymowy. Problemy
zapisu głosek zdeformowanych. Badanie wymowy, charakterystyka wykorzystywanych
narzędzi, elementy badania. Prezentacja i analiza kwestionariuszy obrazkowych. Analiza
przypadku (dziecko z rozległą dyslalią). Próba wypunktowania i nazwania problemów z
punktu widzenia różnych klasyfikacji wad wymowy. Mowa bezdźwięczna –
charakterystyka zaburzenia, skutki, uwagi o terapii. Charakterystyka wad i informacje o
postępowaniu logopedycznym dotyczącym wad: głosek dentalizowanych (zębowych,
dziąsłowych i środkowojęzykowych), spółgłosek zwarto-szczelinowych i szczelinowych,
rotacyzmu, głosek tylnojęzykowych, spółgłosek zmiękczonych, zwartych t d, p b,
samogłosek. Palatolalia – istota wady, terapia. Wszystkie zaburzenia artykulacyjne są
ilustrowane odpowiednimi nagraniami na kasecie video lub magnetofonowej.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Kania J. T., Szkice logopedyczne, Lublin 2001
(wybór artykułów): Podstawy językoznawczej klasyfikacji zaburzeń mowy, Fonetyczna i
logopedyczna charakterystyka mowy bezdźwięcznej, Sołtys-Chmielowicz A., Wady
wymowy i ich korygowanie „Logopedia” 31, 2002, Styczek I., Logopedia, Warszawa
1979, 2/ uzupełniające: Antos D., Demel G., Styczek I., Jak usuwać seplenienie i inne
wady wymowy. Warszawa 1978, Demel G., Minimum logopedyczne nauczyciela
przedszkola. Warszawa 1996, Jastrzębowska G., Logopedia. Pytania i odpowiedzi.
Podręcznik akademicki pod redakcją T. Gałkowskiego i G. Jastrzębowskiej, Opole 1999,
rozdziały: Dyslalia oraz Diagnoza i terapia zaburzeń artykulacji (dyslalii), „Logopedia”
31, 2002, Rodak H., Terapia dziecka z wadą wymowy, Warszawa 2002, Sołtys-
Chmielowicz A., Klasyfikacje wad wymowy „Logopedia” 28 2000, Sołtys-Chmielowicz
A., Rotacyzm. „Logopedia” 29 2001, Styczek I. Badanie i kształtowanie słuchu
fonematycznego (komentarz i tablice), Warszawa 1982.
Metody nauczania: podająca, zajęć praktycznych
Metody oceny: egzamin
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Dyzartria
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjacie
Rok: III
Semestr: V
ECTS (liczba punktów): 3

42

Imię i nazwisko wykładowcy: dr Urszula Mirecka
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Zapoznanie studentów z
podstawowymi zagadnieniami dyzartrii – jej przyczynami, symptomami, typami. Poznanie
wybranych metod diagnozy i terapii dyzartrii. Umiejętność diagnozowania i planowania
terapii w przypadkach dyzartrii. Umiejętność samokształcenia i pracy w małej grupie,
prezentowania projektów na forum.
Treści merytoryczne przedmiotu: Dyzartria – ujęcia definicyjne. Etiologia dyzartrii. Typy
dyzartrii – klasyfikacje i symptomatologia. Mózgowe porażenie dziecięce jako najczęstszy
zespół chorobowy z objawami dyzartrii. Metody diagnozy dyzartrii: Skala dyzartrii U.
Mireckiej i K. Gustaw, Profil dyzartrii S. Robertson. Kliniczna ocena oddychania, fonacji,
artykulacji i prozodii w wypowiedziach osób z różnymi typami dyzartrii. Ustalanie celów
terapii w przypadkach dyzartrii oraz wyznaczanie strategii postępowania terapeutycznego.
Metody terapii dyzartrii (ćwiczenia oddechowe i fonacyjne, usprawnianie motoryki narządów
mowy, ćwiczenia artykulacyjne i prozodyczne, techniki relaksacyjne, ćwiczenia
komunikacyjne).
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Lewandowski A., Tarkowski Z., Dyzartria.
Wybrane problemy etiologii, diagnozy i terapii, Warszawa 1989, Gustaw K., Mirecka U.,
Dyzartria w chorobach neurodegeneracyjnych. Skala Dyzartrii w diagnozie pacjenta ze
zwyrodnieniem móżdżkowo-oliwkowym, „Logopedia” t. 27, 2000, Gustaw K., Mirecka U.,
Dyzartria jako objaw kliniczny boreliozy, „Logopedia” t. 29, 2001, Jastrzębowska G., Pelc-
Pękala O., Diagnoza i terapia dysartrii /w:/ Gałkowski T., Jastrzębowska G.(red.) Logopedia,
Opole 1999, Mirecka U., Gustaw K., Dyzartria w mózgowym porażeniu dziecięcym.
Eksperymentalna Skala dyzartrii jako technika diagnostyczna pomocna w określaniu specyfiki
zaburzeń mowy w mpd., „Logopedia”, t.34, 2005, s.273-289, 2/ uzupełniające: Jastrzębowska
G., Zaburzenia dysartryczne u dzieci (w:) Gałkowski T., Jastrzębowska G. (red.) Logopedia,
Opole 1999, Markiewicz J., Metoda relaksacji według H. Wintreberta, „Zdrowie Psychiczne”
VIII/1, 1967, Michałowicz, Ślenzak J., Choroby układu nerwowego dzieci i młodzieży,
Warszawa 1982, Murdoch B. E., Dysarthria. A Physiological Approach to Assessment and
Treatment, Cheltenham 1998, Toruń 1992, Stecko E., Wyd. Wczesne rozpoznawanie i
leczenie zaburzeń mowy, Lublin 1991, Styczek I., Logopedia, Warszawa 1980, Tarkowski Z.,
Dyzartria /w:/ Gałkowski T., Tarkowski Z., Zaleski T.(red.) Diagnoza i terapia zaburzeń
mowy, Lublin 1993,
Metody nauczania: Zajęcia są prowadzone w formie wykładów i ćwiczeń, z wykorzystaniem
ś

rodków multimedialnych (m.in. pokazy video, nagrania magnetofonowe), dyskusji, ćwiczeń

interaktywnych, pracy indywidualnej studenta i pracy w małej grupie.
Metody oceny: zaliczenie z oceną – kolokwium ustne
Język wykładowy: język polski

Nazwa przedmiotu: Zaburzenia płynności mówienia
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II

43

Semestr: III
ECTS (liczba punktów): 3
Imię i nazwisko wykładowcy: dr hab. Tomasz Woźniak, prof. UMCS
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Celem nauczania jest
przekazanie wiedzy dotyczącej teorii zaburzeń płynności mowy (etiologii, symptomów,
definicji pojęć podstawowych), oraz wykształcenie praktycznych umiejętności w zakresie
diagnozy różnicowej jąkania, giełkotu i rozwojowej niepłynności mowy (RNM), a także
podstaw terapii osób, u których występują zaburzenia płynności mowy.
Treści merytoryczne przedmiotu: Pojęcie jąkania. Teorie pochodzenia jąkania. Zagadnienia
patomechanizmu jąkania. Pojęcie giełkotu i rozwojowej niepłynności mowy. Schemat
diagnostyczny w przypadku zaburzeń płynności mowy. Diagnoza różnicowa zaburzeń
płynności mowy. Podział i charakterystyka metod terapii osób jąkających się. Programy
terapii osób jąkających się. Kwestionariusz Cooperów Oceny Jąkania. Ocena płynności
mówienia przy użyciu próby sylabowej. Ocena logofobii. Terapia przy pomocy echokorektora
i cyfrowego korektora mowy. Metoda Z. Engel. Metody psychoterapii w terapii osób
jąkających się, program I. Wygotskiej. Program M. Chętka. Metoda S. Wilczewskiego.
Terapia jąkania wg Ch. Van Ripera. Farmakoterapia w terapii osób jąkających się.
Spis zalecanych lektur:1/ obowiązkowe: Tarkowski Z., Jąkanie wczesnodziecięce,
Warszawa1992, Tarkowski Z., Jąkanie, Warszawa1999, Tarkowski Z., Smul M., Giełkot,
Warszawa 1988, Woźniak T., Pojęcie jąkania a metodyka postępowania logopedycznego, /w:/
Opuscula Logopaedica, Lublin1993, Woźniak T., Przyczyny i terapia jąkania w świetle
nowych badań, „Biuletyn Logopedyczny” 3 (9)/2002, 2/ uzupełniające: Adamczyk B.,
Metoda „Echo”, /w:/ Diagnoza i terapia zaburzeń mowy (red.) Gałkowski T., Tarkowski Z.,
Zaleski T., Lublin1993, Byrne R., Pomówmy o zacinaniu, Warszawa1989, Chęciek M.,
Kwestionariusz Cooperów Oceny Jąkania, Lublin1993, Engiel Z., Próba opracowania
systemu ćwiczeń logopedycznych w terapii jąkania, „Zagadnienia Wychowawcze a Zdrowie
Psychiczne” 6/76, 1,2,3/77, Kurkowski Z. M., Próba sylabowa do oceny niepłynności
mówienia, Warszawa 2003.
Metody nauczania: wykład uniwersytecki, metody poglądowe i audiowizualne
Metody oceny: egzamin; warunkiem zaliczenia przedmiotu jest obecność na wykładach i
ć

wiczeniach, aktywny udział w ćwiczeniach i zdanie egzaminu pisemnego.

Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Afazja
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II
Semestr: IV
ECTS: 3
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Jolanta Panasiuk
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Celem przedmiotu jest
zapoznanie z istotą afatycznych zaburzeń mowy, ich przejawów, technik diagnozowania oraz
metodyki postępowania terapeutycznego.
Treści merytoryczne przedmiotu: Pojęcie afazji. Afazja na gruncie różnych dyscyplin
naukowych. Definicje i typologie afazji (kliniczne podziały afazji; klasyfikacje afazji według

44

kryteriów neurofizjologicznych psychologicznych i lingwistycznych; typologia afazji wg A.
Łurii). Nietypowe postaci afazji (afazja podkorowa, afazja skrzyżowana, afazja paradoksalna,
afazja postępująca). Afazja całkowita. Patomechanizm afazji. Językowe symptomy uszkodzeń
mózgu. Afatyczne zaburzenia realizacji podsystemów języka. Zaburzenia czynności czytania i
pisania w afazji. Mechanizmy kompensacji zaburzonych funkcji. Czynniki wpływające na
skuteczność postępowania reedukacyjnego (czynniki związane z chorym, czynniki związane z
terapeutą). Charakterystyka metod i materiałów pomocniczych. Kryteria doboru metod i
pomocy logopedycznych. Specyfika pracy z chorym we wczesnym okresie wystąpienia
zaburzeń mowy. Strategie postępowania logopedycznego w poszczególnych typach afazji.
Postępowanie rehabilitacyjne z chorym z afazją całkowitą. Terapia grupowa chorych z afazją.
Główne szkoły rehablitacji afazji. Organizacja pracy logopedy–afazjologa. Procedury
diagnozy logopedycznej osób z ogniskowymi uszkodzeniami mózgu (analiza dokumentacji
klinicznej, interpretacja wyników badań specjalistycznych, charakterystyka socjalna chorego,
wybór narzędzi diagnostycznych). Metody postępowania logopedycznego we wczesnym
okresie po zachorowaniu. Kryteria diagnozy różnicowej zaburzeń mowy u osób chorych
neurologicznie. Diagnozowanie zaburzeń afatycznych. Strategie terapii logopedycznej w
poszczególnych typach afazji (metodyka terapii zaburzeń mowy w przypadku afazji
motorycznej kinestetycznej, motorycznej kinetycznej, motorycznej dynamicznej, akustyczno-
gnostycznej, akustyczno-mnestycznej, semantycznej). Kryteria wyboru metod i pomocy
logopedycznych. Zasady współpracy z rodziną i innymi specjalistami. Redagowanie opinii
logopedycznych o osobach chorych neurologicznie z afazją.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Łuria A. R., Zaburzenia wyższych czynności
korowych wskutek uszkodzeń mózgu, Warszawa 1967, Maruszewski M., Afazja. Zagadnienia
teorii i terapii, Warszawa 1966, Nowakowska M. T., Rehabilitacja chorych z afazją,
Wrocław 1978, Pąchalska M., Afazjologia, Warszawa-Kraków 1999, Szumska J., Metody
rehabilitacji afazji, Warszawa 1980, 2/ uzupełniające: Duranowska-Serocka A., Zaburzenia
czynności językowych i aktywności w kontaktach z otoczeniem po uszkodzeniach struktur
podkorowych w wyniku udaru mózgu, „Logopedia” 27, 2000, s. 93-112, Kania J. T.,
Klimkowski M., Próba językoznawczego opisu afazji, „Logopedia” 7, 1967, s. 41-57, Herzyk
A., Taksonomia afazji. Kryteria klasyfikacji i rodzaje zespołów zaburzeń, „Audiofonologia”
X, 1997, s. 83-101, Kania J. T., Dezintegracja systemu fonologicznego w afazji (na materiale
języka polskiego), Wrocław 1976, Klimkowski M., Pamięć człowieka i jej mechanizmy.
Analiza neuropsychologiczna, Lublin 1976, Klimkowski M., Neuropsychologiczne podstawy
czynności czytania i pisania w świetle doświadczeń klinicznych, /w:/ Podstawy pracy
terapeutycznej w zespołach kompensacyjnych, red. Świszczewska T., Lublin 1990, s. 7-27,
Konorski J., Analiza patofizjologiczna różnych rodzajów zaburzeń mowy i próba ich
klasyfikacji, „Rozpr. Wydz. Nauk Med.” II, Warszawa 1961, Konorski J., Integracyjna
działalność mózgu, Warszawa 1969, Kościuk-Hołówka T., Analiza niektórych zaburzeń w
nazywaniu afatyków, „Prace Filologiczne” XIX, 1969, s. 269-274, Łopatkiewicz J., Analiza
zaburzeń nominacji w afazji, „Rozprawy Wydz. Nauk Med.” IV, 1963, s. 29-144, Łuria A. R.,
Podstawy neuropsychologii, Warszawa 1976, Łuria A., R., Problemy psychologii i
neurolingwistyki, Warszawa 1976, Marczewska H., Osiejuk E., Nie tylko afazja... O
zaburzeniach językowych w demencji Alzheimera, demencji wielozawałowej i po
uszkodzeniach prawej półkuli mózgu, Warszawa 1994, Maruszewski M., Mowa a mózg.
Analiza neuropsychologiczna, Warszawa 1970, Maruszewski M., Chory z afazją i jego
usprawnianie, Warszawa 1974, Panasiuk J., Komunikacja w afazji, „Logopedia” 27, 2000, s.
55-80, Panasiuk J., Turzańska D., Dynamika wycofywania się zaburzeń afatycznych u chorego
po urazie mózgowo-czaszkowym. Studium przypadku, „Logopedia” 27, 2000, s. 113-143,
Panasiuk J., Realizacja struktur składniowych w afazji, „Logopedia” 32, 2003, s. 15-61,
Panasiuk J., Struktury języka a struktury języka w afazji /w:/ Logopedia. Teoria i praktyka,

45

red. Młynarska M., Smereka T., Wrocław 2005, s. 69-91, Pąchalska M., Kompleksowy model
rehabilitacji chorych z ogniskowym uszkodzeniem mózgu i afazją całkowitą, Kraków 1986,
Pąchalska M., Afazja jako współczesny problem społeczny, „Rocznik naukowy AWF w
Krakowie” t. XXIV, 1990, s. 305-313, Pąchalska M., Terapia chorych z afazją: cele,
realizacja i dylematy, „Postępy Rehabilitacji” t. 5, z. 2, 1991, s. 9-27, Przesmycka-Kamińska
J., Zaburzenia porozumiewania się słownego z otoczeniem w afazji, Wrocław 1980, Szumska
J., Metody badania afazji, Warszawa 1980, Ulatowska H. K., Kądzielawa D., Sadowska M.,
Agramatyzm w afazji: przegląd stanowisk badawczych, „Studia Psychologiczne” 12, 2, 1991,
s. 64-82; Zarębina M., Rozbicie systemu językowego w afazji (na materiale polskim),
Wrocław 1973.
Metody nauczania: Zajęcia są prowadzone w formie wykładów i ćwiczeń metodą
heurystyczną i poglądową z wykorzystaniem technik multimedialnych, proponowana jest
indywidualna praca studenta i praca w małych zespołach
Metody oceny: egzamin
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Specyficzne zaburzenia rozwoju języka
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II
Semestr: IV
ECTS (liczba punktów): 2,5
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Joanna Stasiak
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekty nauczania, uzyskane kompetencje: Zapoznanie studentów z
zagadnieniami zaburzeń rozwoju mowy i języka u dzieci, patogenezy i patomechanizmu
zjawiska, jego objawów. Poznanie metod diagnozowania zaburzenia, jego eksplikacji oraz
budowania programu logopedycznego postępowania terapeutycznego.
Treści merytoryczne przedmiotu: Zaburzenia komunikacji językowej u dzieci w świetle
Logopedycznej klasyfikacji zaburzeń mowy Stanisława Grabiasa oraz kategoryzacji
międzynarodowych ICD – 10 i DSM – IV. Przegląd badań nad zaburzeniami rozwoju mowy u
dzieci. Spory definicyjne i ustalenia terminologiczne dotyczące specyficznych zaburzeń
rozwoju językowego (SLI). Teorie objaśniające istotę zaburzenia (SLI jako deficyt wiedzy
lingwistycznej, jako ograniczenie ogólnej zdolności przetwarzania informacji, jako deficyt
przetwarzania w ramach mechanizmów specyficznych). Etiologia - genetyczne i
neurobiologiczne podstawy SLI. Objawy (charakterystyka deficytu językowego). Problemy
współwystępujące. Diagnoza różnicowa zaburzeń rozwoju mowy u dzieci (słuchoniemota,
alalia, niedokształcenie mowy o typie afazji, SLI, opóźniony rozwój mowy, prosty opóźniony
rozwój mowy, samoistny (niesamoistny) opóźniony rozwój mowy, alalia prolongata, late
talkers, late bloomers, afazja/dysfazja dziecięca, rozwojowa, wrodzona; zróżnicowanie
specyficznych zaburzeń językowych wobec zaburzeń mowy w całościowych złożonych
zespołach chorobowych (mutyzm, autyzm, upośledzenie umysłowe, głuchota). Schemat
logopedycznego postępowania diagnostycznego. Zasady wyboru narzędzi diagnostycznych.
Strategie logopedycznego postępowania terapeutycznego w przypadku specyficznych
zaburzeń rozwoju mowy i języka. Narzędzia i pomoce wykorzystywane w terapii.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Grabias S, (red.), Zaburzenia mowy. Mowa, teoria
– praktyka, Lublin 2001, Herzyk A., Afazja i mutyzm dziecięcy, Lublin 1992, Jastrzębowska
G., SLI: specyficzne upośledzenie rozwoju języka, /w:/ Tarkowski Z., Jastrzębowska G. (red.)

46

Człowiek wobec ograniczeń. Niepełnosprawność, komunikowanie, diagnoza, terapia, Lublin
2002, s. 167-186, Jastrzębowska G., Istota i klasyfikacja opóźnień rozwoju mowy – przegląd
stanowisk, „Logopedia” t. 28, 2000, s. 69-84, s. 171-174, Kordyl Z., Psychologiczne problemy
afazji dziecięcej, Warszawa 1968, Leonard L. B., SLI – Specyficzne zaburzenie rozwoju
językowego. O dzieciach, które nie potrafią mówić, Gdańsk 2006, Logopedia. Pytania i
odpowiedzi, podręcznik akademicki, t. I Interdyscyplinarne podstawy logopedii, t. II
Zaburzenia komunikacji językowej u dzieci i młodzieży, red. G. Jastrzębowska, T. Gałkowski,
Opole 2003, Parol U. Z., Dziecko z niedokształceniem mowy, Warszawa 1989 2/
uzupełniająca: Metody wspomagające rozwój mowy w różnych jego opóźnieniach, red. M.
Przybysz – Piwkowa, Warszawa 2002, Parol U. Z., Pliszczyńska – Brennenstuhl M.,
Rozpoznawanie niedokształcenia mowy o typie afazji ekspresyjnej u dzieci, „Otolaryngologia
Polska” suplement 1991, s. 216-218, Pruszewicz A., Opóźniony rozwój mowy, w: Foniatria
kliniczna, red. A. Pruszewicz, Warszawa 1982, Psycholingwistyka, red. J. Berko Gleason, N.
Bernstein Ratner, Gdańsk 2005, Psychiatria dzieci i młodzieży, red. I. Namysłowska,
Warszawa 2005, Smoczyńska M., Wczesna interwencja u dzieci z opóźnionym rozwojem
mowy, w: Teoretyczne podstawy metod usprawniania mowy. Afazja – Zaburzenia mowy, red.
H. Mierzejewska, M. Przybysz – Piwkowa, Warszawa 2000, s. 45-54, Sovák M., Alalia,
„Logopedia” t. 10, 1971, s. 18-33, Szumska J. (red.) Zaburzenia mowy u dzieci, Warszawa
1982, Zaleski T., Opóźnienia w rozwoju mowy, Warszawa 2002; Zalewska M., Dziecko z
zespołem prostego opóźnienia rozwoju mowy, /w:/ Wybrane problemy psychologicznej
diagnozy zaburzeń rozwoju mowy, red. J. Rola, Warszawa 1998, s. 64-83.
Metody nauczania: podająca, metoda zajęć praktycznych, zajęcia z wykorzystaniem
ś

rodków multimedialnych.

Metody oceny: zaliczenie z oceną – kolokwium pisemne.
Język wykładowy: polski.


Nazwa przedmiotu: Trudności w czytaniu i pisaniu
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II
Semestr: III
ECTS (liczba punktów): 3
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Urszula Mirecka
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Zapoznanie studentów z
podstawowymi zagadnieniami zaburzeń w czytaniu i pisaniu – ich przyczyn, symptomów,
sposobów usuwania i zapobiegania. Poznanie wybranych metod diagnozy i terapii dzieci w
wieku przedszkolnym i szkolnym. Umiejętność dokonania oceny czynności czytania i pisania.
Umiejętność planowania terapii oraz postępowania dydaktyczno-wychowawczego w
odniesieniu do dzieci i młodzieży z trudnościami w czytaniu i pisaniu. Umiejętność
samokształcenia i pracy w małej grupie, prezentowania projektów na forum.
Treści merytoryczne przedmiotu: Czytanie i pisanie jako formy porozumiewania się
językowego oraz wyższe czynności psychiczne. Przyczyny trudności w czytaniu i pisaniu.
Integracja percepcyjno-motoryczna, jej istota i symptomy zaburzeń. Trudności w czytaniu i
pisaniu a zaburzenia rozwoju mowy i języka. Dysleksja rozwojowa jako jeden z rodzajów
trudności w czytaniu i pisaniu. Obserwacja, wywiad, rozmowa, analiza wytworów,
eksperyment kliniczny i techniki standaryzowane w diagnozie osób z zaburzeniami w
czytaniu i pisaniu. Badanie czynności czytania i pisania (analiza techniki, tempa,

47

zrozumiałości czytania; analiza tekstów pisanych pod kątem poprawności pisowni, poziomu
graficznego pisma oraz opanowania poszczególnych poziomów organizacji języka) ze
wskazaniem na możliwe przyczyny błędów i nieprawidłowości. Planowanie terapii oraz
postępowania dydaktyczno-wychowawczego wobec dzieci z trudnościami w czytaniu i
pisaniu. Wybrane metody profilaktyczno-terapeutyczne: Metoda dobrego startu, programy
komputerowe, ćwiczenia o charakterze korekcyjno-kompensacyjnym.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Bogdanowicz M., Psychologia kliniczna dziecka
w wieku przedszkolnym, Warszawa 1985, Bogdanowicz M., Integracja percepcyjno-
motoryczna. Metody diagnozy i terapii, Warszawa 1985, 2001, Gąsowska T., Pietrzak-
Stępkowska Z., Praca wyrównawcza z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu,
Warszawa 1984, Górniewicz E., Trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci, Olsztyn 2001,
Mirecka U., Domagała A., Słuch fonemowy a uwarunkowania komunikacji językowej [w:]
S. Grabias (red.) Mowa. Teoria-Praktyka, t.2, Lublin 2005, 2/ uzupełniające: Bogdanowicz
M., Leworęczność u dzieci, Warszawa 1989, Bogdanowicz M., Metoda dobrego startu
Warszawa 1989, Bogdanowicz M., Ćwiczenia grafomotoryczne przygotowujące do nauki
pisania według Hany Tymichowej, Lublin 1995, Borkowska A., 1997, Zaburzenia językowe u
dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu /w:/ Herzyk A., Kądzielawa D.(red.) Związek mózg
– zachowanie w ujęciu neuropsychologii klinicznej, Lublin 1997, Czajkowska I., Herda K.,
Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole. Poradnik dla nauczycieli, Warszawa 1992,
Domagała A., Mirecka U., Słuch fonemowy. Odkrywanie elementarnych jednostek systemu
językowego, „Logopedia” t.29, Domagała A., Mirecka U., Słuch fonemowy. W kierunku
kompetencji fonologicznej, „Logopedia” t. 30, 2002, Jakubowicz A., Lenartowska K,
Plenkiewicz M., Czytanie w początkowych latach edukacji, Bydgoszcz 1999, Jastrząb J., Gry i
zabawy w terapii pedagogicznej, Warszawa 1990, Krasowicz-Kupis G., 1999, Rozwój
metajęzykowy a osiągnięcia w czytaniu u dzieci 6-9-letnich, Lublin 1999, Maurer A. (red.),
Program kształtowania świadomości fonologicznej dla dzieci przedszkolnych i szkolnych,
Kraków 1996, Rocławski B., Nauka czytania i pisania, Gdańsk 1990, Rocławski B., Słuch
fonemowy i fonetyczny. Teoria i praktyka, Gdańsk 1993, Sawa B., Jeżeli dziecko źle czyta i
pisze, Warszawa 1997, Styczek I., Badanie i kształtowanie słuchu fonematycznego. Warszawa
1982, Waszkiewicz E., Pracuję z sześciolatkiem, Warszawa 1996, Zakrzewska B., Trudności
w czytaniu i pisaniu. Modele ćwiczeń, Warszawa 1996.
Metody nauczania: Zajęcia są prowadzone w formie wykładów i ćwiczeń, z wykorzystaniem
ś

rodków multimedialnych (m.in. pokazy video, nagrania magnetofonowe), dyskusji, ćwiczeń

interaktywnych, pracy indywidualnej studenta i pracy w małej grupie
Metody oceny: egzamin
Język wykładowy: język polski

Nazwa przedmiotu: Oligofazja i zaburzenia mowy w złożonych zespołach chorobowych
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3- letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: III
Semestr: VI
ECTS (liczba punktów): 3
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Urszula Jęczeń
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego podziału na grupy
konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekty nauczania, uzyskane kompetencje: Wprowadzenie studentów w
problematykę oligofazji. Pokazanie charakteru pracy logopedycznej z dzieci upośledzonymi

48

umysłowo oraz z dziećmi autystycznymi. Przedstawienie możliwości językowych i
komunikacyjnych w różnych stopniach upośledzenia umysłowego, w zespole Downa,
autyzmie i mutyzmie.
Treści merytoryczne przedmiotu: Ewolucja definicji upośledzenia umysłowego. Etiologia
upośledzenia umysłowego. Diagnozowanie upośledzenia umysłowego; klasyfikacja stopni
upośledzenia. Opóźnienie rozwoju mowy i jej zaburzenia w poszczególnych stopniach
upośledzenia umysłowego. Pojęcie oligofazji (prezentacja różnych stanowisk). Relacja mowy
i myślenia w różnych stopniach upośledzenia umysłowego. Specyfika zaburzeń komunikacji
językowej w wybranych zespołach chorobowych – zespół Downa, autyzm, mutyzm.
Sprawności językowe i komunikacyjne dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim,
umiarkowanym, znacznym. Rozwój intelektualny i językowy dzieci z zespołem Downa.
Możliwości językowe i komunikacyjne w autyzmie. Subiektywny obraz upośledzenia
umysłowego (analiza wywiadów z osobami upośledzonymi umysłowo). Wybrane metody
oceny poziomu funkcjonowania językowego dziecka na tle jego rozwoju psychoruchowego
(test Denver, Profil psychoedukacyjny). Wybrane metody terapii dzieci ze sprzężonymi
zaburzeniami rozwojowymi (Ruch Rozwijający W. Sherborne, stymulacja. sensoryczna M.
Piszczek, Programy Knillów, terapia behawioralna I. Lovaasa i E. Schoplera). Zasady i
techniki pracy logopedycznej w oligofazji.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Bogdanowicz M., Psychologia kliniczna dziecka
w wieku przedszkolnym, Warszawa 1985, Jaklewicz H., Autyzm wczesnodziecięcy. Diagnoza,
przebieg, leczenie, Gdańsk 1993, Michałowicz R., Ślenzak J., Choroby układu nerwowego
dzieci i młodzieży, Warszawa 1982, Minczakiewicz E., Jak pomóc w rozwoju dziecka z
zespołem Downa. Poradnik dla rodziców i wychowawców, Kraków 2001, Obuchowska I.,
Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, Warszawa 1991, 2/ uzupełniające: Knill Ch., Knill M.,
Programy aktywności - świadomość ciała, kontakt i komunikacja, Warszawa 1997,
Kościelska M., Oblicza upośledzenia, Warszawa 1995, Lovaas I., Nauczanie dzieci
niepełnosprawnych umysłowo, Warszawa 1993, Maas V., Uczenie się przez zmysły.
Wprowadzenie do teorii integracji sensorycznej, Warszawa 1998, Minczakiewicz E.,
Zaburzenia mowy u upośledzonych umysłowo /w:/ Diagnoza i terapia zaburzeń mowy, red.
Tarkowski Z., Zalewski T., Lublin 1993, s. 193 – 202, Olechnowicz H., Wyzwalanie
aktywności dzieci głębiej upośledzonych umysłowo. Programy aktywności, Warszawa 1994,
Piszczek M., Metody komunikacji alternatywnej w pracy z osobami niepełnosprawnymi,
Warszawa 1997, Rozwój daje radość. Terapia dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu
głębokim. Red. J. Kielin, Gdańsk 2000, Schopler E., Zindywidualizowana ocena i terapia
dzieci autystycznych oraz z zaburzeniami rozwoju. T. I. Profil psychoedukacyjny, T. II.
Metody nauczania dla rodziców i profesjonalistów. T. III. Ćwiczenia edukacyjne dla dzieci
autystycznych, Gdańsk 1995, Sherborne W., Ruch rozwijający dla dzieci, Warszawa 1997,
Waszczuk H., Poradnik logopedyczny dla dzieci z zespołem Downa, Gdańsk 2003, Zasępa E.,
Rozwój intelektualny dzieci z zespołem Downa Kraków 2003.
Metody nauczania: podająca, problemowa, metoda zajęć praktycznych
Metody oceny: zaliczenie z oceną
Język wykładowcy: polski

Nazwa przedmiotu: Zaburzenia mowy w demencji
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: III
Semestr: V
ECTS: 3

49

Imię i nazwisko wykładowcy: dr Aneta Domagała
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Celem przedmiotu jest
wykształcenie umiejętności: rozpoznawania zaburzeń mowy u chorych z demencją, oceny
możliwości i ograniczeń komunikacyjnych pacjentów oraz ustalania sposobów postępowania
terapeutycznego
Treści merytoryczne przedmiotu: Zaburzenia mowy w obrazie klinicznym otępienia.
Kryteria otępienia, klasyfikacje (otępienie korowe i podkorowe, pierwotne i wtórne,
rozpowszechnione i rzadkie typy otępień). Przyczyny zaburzeń mowy i trudności
komunikacyjnych w otępieniu. Funkcjonowanie poznawcze i społeczne chorego. Otępienie a
fizjologiczne starzenie się. Zmiany w komunikowaniu się u osób w wieku podeszłym w
przypadku starzenia się fizjologicznego. Zaburzenia mowy w przebiegu choroby Alzheimera
– charakterystyka objawowa, z uwzględnieniem etapów choroby. Diagnozowanie zaburzeń
mowy we wczesnej fazie otępienia alzheimerowskiego. Rozpoznawanie możliwości i
ograniczeń komunikacyjnych osób w zaawansowanej fazie choroby. Stymulowanie
aktywności językowej chorego w poszczególnych fazach choroby, programy terapii, zasady
postępowania z chorym w otępieniu alzheimerowskim. Zaburzenia mowy w otępieniu
naczyniopochodnym. Obraz zaburzeń mowy w innych typach otępień. Oddziaływanie
terapeutyczne w przypadku zespołów otępiennych. Formy pomocy osobom chorym i ich
opiekunom.
Spis zalecanych lektur:1/ obowiązkowe: Domagała A., Mowa we wczesnej fazie demencji
typu Alzheimera, „Logopedia” 32, 2003, Herzyk A., Wariantywność przejawów afazji.
Problem teoretyczny i diagnostyczny, /w:/ S. Grabias (red.), Mowa. Teoria – Praktyka, t. 1:
Zaburzenia mowy, Lublin 2001, s. 280-300, Łuczywek E., Zaburzenia aktywności poznawczej
osób w późnym wieku. Problemy demencji, /w:/ Herzyk A., Kądzielawa D. (red.) Zaburzenia
w funkcjonowaniu człowieka z perspektywy neuropsychologii klinicznej, Lublin 1996, s. 111-
149, Marczewska H., Zaburzenia językowe w demencji typu Alzheimera, /w:/ Marczewska H.,
Osiejuk E., Nie tylko afazja... O zaburzeniach językowych w demencji typu Alzheimera,
demencji wielozawałowej i przy uszkodzeniach prawej półkuli mózgu, Warszawa 1994, s. 7-
60; s. 105-126; 2/ uzupełniające: Domagała A., Długosz E., Gustaw K., Zaburzenia mowy w
badaniu klinicznym i ocenie własnej pacjenta we wczesnej fazie demencji typu Alzheimera,
„Logopedia” 32, 2003, s. 245-259, Gabryelewicz T., Łagodne zaburzenia poznawcze (Mild
cognitive impairment – MCI). Rozpoznawanie, różnicowanie, postępowanie, Warszawa 2003,
Horbulewicz-Mokrzycka I., Pozafarmakologiczne metody terapeutyczne w chorobie
Alzheimera, /w:/ Leszek J. (red.) Choroba Alzheimera, Wrocław 1998, s. 226-241; Parnowski
T., Obraz kliniczny choroby Alzheimera, /w:/ Leszek J. (red.) Choroba Alzheimera, Wrocław,
1998, s. 47-69; Podemski R., Słotwiński K., Zaburzenia mowy w procesach otępiennych, /w:/
Leszek J. (red.) Choroby otępienne. Teoria i praktyka, Wrocław 2003, s. 271-283, Stanowisko
grupy ekspertów w sprawie zasad diagnozowania i leczenia otępienia w Polsce (IGERO),
„Rocznik Psychogeriatryczny” 1999, II, 1, Szepietowska M., Daniluk B., Zaburzenia
językowe w demencji w ujęciu neuropsychologii klinicznej, „Audiofonologia” XVI, 2000, s.
117-135, Tłokiński W., Mowa ludzi u schyłku życia, Warszawa 1990.
Metody nauczania: podająca, heurystyczna, zajęć praktycznych
Metody oceny: zaliczenie z oceną na podstawie kolokwium
Język wykładowy: polski

50

B. Przedmioty kształcenia kierunkowego – specjalność dodatkowa:

Nazwa przedmiotu: Akustyka mowy
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: I
Semestr: II
ECTS (liczba punktów): 2
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Anita Trochymiuk
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Celem przedmiotu jest
zapoznanie jego uczestników z metodologią badań akustycznych stosowaną w fonetyce, a
także wypracowanie umiejętności interpretacji wizualnej formy zapisu sygnału mowy.
Uzyskane kompetencje pozwolą na określanie akustycznych cech głosek i ich klas
(częstotliwość, amplituda, iloczas, struktura widma), wykonanie segmentacji normatywnego i
zaburzonego sygnału mowy i jego opisu w oparciu o podstawowe sposoby obrazowania
dźwięku (oscylogram, spektrogram i spektrum).
Treści merytoryczne przedmiotu: Zapoznanie uczestników kursu z wybranymi programami
komputerowymi przeznaczonymi do akustycznej analizy dźwięków oraz zasadami ich
obsługi. Stopniowo kształtowane są poszczególne umiejętności, począwszy od samodzielnego
wykonania nagrań i ich zapisu na dysku komputera, segmentacji i transkrypcji, poprzez
wykonywanie rozmaitych typów obrazów sygnału dźwiękowego (oscylogram, spektrogram,
widmo, krzywa energii, tonogram) i ich interpretację. W oparciu o poznane formy
obrazowania dźwięków uczestnicy poznają sposoby określania akustycznych cech głosek i
ich klas (częstotliwość, amplituda, iloczas, struktura widma). Omawiane aspekty sygnału
dźwiękowego ilustrowane są w postaci spektrogramów cyfrowych, oscylogramów i/lub
krzywej energii, dzięki wykonywanym na bieżąco nagraniom na dysk komputera. W razie
potrzeby tworzy się dodatkowo przebiegi formantów, kontury częstotliwości podstawowej,
widma chwilowe lub formantowe, wizualizacje trójwymiarowe itp. Analizie akustycznej
poddawane są początkowo wypowiedzi normatywne, a następnie realizacje z zakresu
rozmaitych zaburzeń mowy. Wszystkie zajęcia prowadzone są z wykorzystaniem komputera i
rzutnika multimedialnego.
Spis zalecanych lektur:1/ obowiązkowe: Gonet W., Próba określenia normy wymowy
polskich samogłosek ustnych, /w:/ Grabias S. (red.) Opuscula Logopaedica in honorem
Leonis Kaczmarek, Lublin 1993, s.232-253, Hayward K., Experimental Phonetics, Edinburgh
2000, Jassem W., Podstawy fonetyki akustycznej, Warszawa 1973, Jassem W., Mowa a nauka
o łączności, Warszawa 1974, Johnson K., Acoustic and Auditory Phonetics, Oxford 1997,
Kleśta J., Analiza akustyczna polskich spółgłosek trących bezdźwięcznych realizowanych
przez dzieci niesłyszące, „Audiofonologia” 26, 2004, s. 105-118, Ladefoged P., Phonetic Data
Analysis. An Introduction to Fieldwork and Instrumental Techniques, Oxford 2003,
Ladefoged P., Vowels and Consonants. An Introduction to the Sounds of Languages, Oxford
2001, Łobacz P., Polska fonologia dziecięca. Studia fonetyczno-akustyczne, Warszawa 1996,
Łobacz P., Wymowa patologiczna a norma fonetyczna w świetle analizy akustycznej, /w:/
Grabias S. (red.) Zaburzenia mowy. Mowa. Teoria – Praktyka, t. I., Lublin 2001, s. 189-215,
Pickett J.M., The acoustics of speech communication. Fundamentals, Speech Perception

51

Theory, and Technology, London 1999, Szczepankowski B., Fonetyka akustyczna, audytywna
i wizualna, Warszawa 1985, Trochymiuk A., Realization of the voiced-voiceless contrast by
hearing impaired children, “Studia Phonetica Posnaniensia” 7, 2005, s. 75-96, Wierzchowska
B., Struktura akustyczna dźwięków języka polskiego, “Logopedia” 7, 1976, s. 88-104.
Metody nauczania: zajęć praktycznych, heurystyczna, oglądowa
Metody oceny: zaliczenie - kolokwium
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Podstawy akustyki
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie.
Rok: I
Semestr: I
ECTS (liczba punktów): 2
Imię i nazwisko wykładowcy: dr inż. Lech Śliwa
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Przyswojenie podstawowych
pojęć akustyki fizycznej, zrozumienie zasad działania urządzeń akustycznych i zasad ich
wykorzystania ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb audiologii. Nabywanie umiejętności
oceny zjawisk akustycznych i zrozumienie ich opisu.
Treści merytoryczne przedmiotu: Podstawowe pojęcia i prawa fizyczne, wielkości i ich
jednostki, miary wielkości w akustyce fizycznej. Drgania i fale, zjawiska akustyczne,
propagacja fal, środowisko akustyczne. Właściwości sygnałów akustycznych, analiza
dźwięku, widma sygnałów, wybrane typy bodźców stosowanych w audiometrii obiektywnej.
Przetworniki elektroakustyczne, podstawowe rodzaje urządzeń elektroakustycznych. Pomiary
akustyczne, skalowanie poziomu dźwięku, wybrane urządzenia pomiarowe.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Everest F. A., Podręcznik akustyki, Katowice
2004, 2/ uzupełniające: Hojan E., Akustyka aparatów słuchowych, Poznań 1997, Makarewicz
R., Dźwięki i fale, Poznań 2004.
Metody nauczania: wykład
Metody oceny: zaliczenie – test sprawdzający, kolokwia pisemne
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Psychoakustyka
Typ przedmiotu: Przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: I
Semestr: II
ECTS (liczba punktów): 2
Imię i nazwisko wykładowcy: dr inż. Artur Lorens
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekty nauczania, uzyskane kompetencje: Zapoznanie się z wybranym
materiałem z psychoakustyki mającym ścisły związek z zagadnieniami z zakresu audiologii.
Treści merytoryczne przedmiotu: Przedmiot i zakres psychoakustyki (przedstawienie
dziedziny psychoakustyki jako części psychofizyki stanowiącej część psychologii

52

eksperymentalnej, omówienie związków z akustyką oraz psychologią eksperymentalna).
Wprowadzenie podstawowych pojęć i definicji psychoakustycznych (definicja bodźca,
percepcji w szerokim zakresie, percepcji słuchowej, dźwięku jako zjawiska fizycznego,
dźwięku jako zjawiska percepcyjnego). Elementy fizjologii i anatomii układu słuchowego
(wybór i omówienie zagadnień z zakresu anatomii i fizjologii układu słuchowego
koniecznych do zrozumienia zjawisk percepcyjnych). Percepcja głośności dźwięku (pojęcia
progu absolutnego i progu różnicy, pomiary progu absolutnego i ich zastosowanie w
audiologii, prawo Stevensa, krzywe równej głośności, jednostki poziomu głośności i
głośności, modele głośności). Percepcja wysokości dźwięku (teoria percepcji wysokości,
percepcja wysokości tonów i dźwięków złożonych, modele percepcji wysokości dźwięków).
Selektywność częstotliwościowa (wprowadzenie pojęcia filtracji, omówienie zjawiska
maskowania, koncepcja pasm krytycznych i filtrów słuchowych, wyznaczanie wzorca
pobudzenia). Wpływ niedosłuchu na percepcje dźwięku. Rozdzielczość czasowa (detekcja
interwałów ciszy, dyskryminacja czasu trwania bodźca, modelowanie rozdzielczości
czasowej). Przestrzenna percepcja dźwięków (lokalizacja dźwięków prostych i złożonych,
modele binauralnego przetwarzania sygnałów. Metody badań psychoakustycznych (klasyczne
metody psychofizyczne). Elementy teorii informacji (wykorzystanie teorii detekcji sygnału).
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Jarosz U, Wykłady z Psychoakustyki, Poznań
1998, Moor B.C.J., Wprowadzenie do psychologii słyszenia, Warszawa 1999, Ozimek E.,
Dźwięk i jego percepcja, Aspekty fizyczne i psychoakustyczne, Warszawa-Poznań, 2002, 2/
uzupełniające: Zwicker E., Fastl H., Psychoacoustics Facts and Models, Springer 1999,
Gescheider G. A., Psychophysics The Fundamentals, London 1997.
Metody nauczania: wykład, ćwiczenia
Metody oceny: zaliczenie – kolokwium pisemne
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Fonetyka audytywna.
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: I
Semestr: II
ECTS (liczba punktów): 1
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Anita Trochymiuk
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Celem przedmiotu jest
zapoznanie jego uczestników z metodologią badań wypracowaną na gruncie fonetyki
audytywnej, a także wypracowanie umiejętności interpretacji słuchowej sygnału mowy w
normie i w przypadkach zaburzeń wymowy. Kompetencje uzyskane w ramach treningu
słuchowego pozwolą na identyfikację rozmaitych realizacji alofonicznych poszczególnych
fonemów języka polskiego.
Treści merytoryczne przedmiotu: Zapoznanie uczestników z współczesnymi modelami
percepcji mowy, a w dalszej kolejności z zagadnieniami percepcji segmentów fonetycznych i
klasyfikacją

percepcyjną

dźwięków

języka

polskiego.

Przedstawiane

są

znaki

międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA (International Phonetic Alphabet), jej
rozszerzenia ExtIPA (Extensions to the International Phonetic Alphabet) przeznaczone do
zapisu realizacji zaburzonych i nietypowych dla systemów fonetycznych rozmaitych języków
ś

wiata oraz symbole VoQS (Voice Quality Symbols) wykorzystywane w opisie cech głosu.

Charakterystyka poszczególnych znaków, ich zastosowań i związana z tym terminologia

53

ilustrowana jest nagraniami odpowiadających im dźwięków. Osobno omawiany jest system
znaków zaproponowany do zapisu dźwięków języka polskiego, które w 2003 roku zostały
włączone do międzynarodowej bazy danych IPA (International Phonetic Association). W
dalszej części kursu realizowany jest program intensywnego treningu słuchowego
powiązanego z transkrypcją odbieranego sygnału mowy za pomocą omówionych wcześniej
symboli. Początkowo analizowane są realizacje normatywne, a następnie wymowa zaburzona.
W ostatniej części kursu uczestnicy poznają kryteria lingwistyczne układu list odsłuchowych
(zrównoważenie fonetyczne, obciążenie fonetyczne, wyrównanie fonetyczne, wyrównanie
częstościowe wyrazów, częstość wyrazowa, zrównoważenie strukturalne) wykorzystywanych
w audiometrii słownej i najbardziej popularne polskie listy wyrazowe. Przedstawiana jest
metodologia testów zrozumiałości i wyrazistości mowy.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Ball, M.J., Rahilly, J., Tench, P., The Phonetic
Transcription of Disordered Speech, San Diego, London 1996, IPA (International Phonetic
Association). Handbook of the International Phonetic Association. A Guide to the Use of the
International Phonetic Alphabet, Cambridge 1999, Jassem W., Zrównoważone częstościowo i
fonetycznie polskie listy wyrazowe, /w:/ Jassem W., Basztura Cz.. (red.) Technologia Mowy i
Języka, t. 1, 1997, s. 71-100, Jorasz, U., Wykłady z psychoakustyki, Poznań 1998, Ladefoged
P., Vowels and consonants. An Introduction to the Sounds of Languages, Oxford 2001, Laver
J., Principles of phonetics, Cambridge 1995, Łobacz P., O percepcyjnej klasyfikacji raz
jeszcze /w:/ Pogonowski J. (red.) Poznań 1995, s. 171-183, Łobacz P., Jassem W., Fonetyka
akustyczna i fonostatystyka w audiologii /w:/ Pruszewicz A. (red.) Audiologia kliniczna.
Zarys, Poznań 2003, s. 89-110, Pruszewicz A., Demenko G., Richter L., Wika T.,
Przydatność audiometrii mowy do badań słuchu, „Logopedia” 20, 1993, Moore B.C.J.,
Wprowadzenie do psychologii słyszenia, Warszawa, Poznań 1999, Trochymiuk A.,
Ś

więciński R., Symbole podstawowej (IPA) i rozszerzonej (ExtIPA) transkrypcji

Międzynarodowego Towarzystwa Fonetycznego, „Audiofonologia” t. 25, 2004, Yeni-
Komshian G., Percepcja mowy /w:/ Berko-Gleason J., Bernstain-Ratner N. (red.)
Psycholingwistyka, Gdańsk 2005.
Metody nauczania: zajęć praktycznych, heurystyczna, oglądowa
Metody oceny: zaliczenie – kolokwium
Język wykładowy: polski


Nazwa przedmiotu: Foniatria
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II
Semestr: III
ECTS (liczba punktów): 1,5
Imię i nazwisko wykładowcy: dr n. med. Beata Piechnik
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekty nauczania, uzyskane kompetencje: Nabycie podstawowej wiedzy
o fizjologii głosu i patologiach narządu słuchu. Zapoznanie z metodami analizy głosu.
Przyswojenie umiejętności stosowania nowoczesnych narzędzi diagnostyki foniatrycznej.
Treści merytoryczne przedmiotu: Fizjologia głosu. Podstawy kliniczne chorób narządu
głosu. Klasyfikacja zaburzeń głosu. Instrumentalne metody badania narządu głosu i mowy.
Subiektywna i obiektywna ocena jakości głosu. Wpływ słuchu na jakość głosu. Diagnostyka
różnicowa zaburzeń głosu. Rola audiofonologa w praktyce foniatrycznej. Akustyczna analiza
głosu (metodyka badania). Interpretacja wyników badań akustycznych głosu i mowy (

54

sonogramy, intonogramy, spektogramy, MDVP). Percepcyjne metody oceny głosu. Metodyka
wybranych pomiarów głosu i mowy (natężenia głosu, czasu fonacji, stopnia nosowości,
stopnia niepłynności mowy).
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Pruszewicz A. (red.) Foniatria kliniczna, Poznań
1992, 2/ uzupełniające: Obrębowski A., Tarkowski Z. (red.) Zaburzenia procesu
komunikatywnego, Poznań 2003, Mierzejewska H., Przybysz-Piwkowa M. (red.) Zaburzenia
głosu – badanie, diagnozowanie, metody usprawniania,Warszawa 1998, Mitrinowicz-
Modrzejewska A., Fizjologia i patologia głosu, słuchu i mowy, Warszawa1963, Sataloff R.
T., Professional Voice: The Science and Art of Clinical Care, 1997.
Metody nauczania: wykład
Metody oceny: zaliczenie – kolokwium pisemne
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Surdologopedia
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: III
Semestr: V
ECTS (liczba punktów): 4
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Ewa Muzyka
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Zdobycie przez studenta
wiadomości dotyczących trudności językowych i komunikacyjnych osób niesłyszących.
Wykształcenie umiejętności dokonania samodzielnej diagnozy osiągniętego poziomu
opanowania sprawności językowych i komunikacyjnych przez dzieci z różnymi ubytkami
słuchu i w różnym wieku. Poznanie zasad układania programów pracy terapeutycznej.
Treści merytoryczne przedmiotu: Metody wychowania językowego dzieci niesłyszących –
przegląd i klasyfikacja. Uszkodzenie słuchu a rozwój językowy, poznawczy i społeczny.
Terminologia językoznawcza i psycholingwistyczna w surdologopedii – przegląd, aplikacja.
Wpływ zaburzeń słuchu na rozwój językowy i poznawczy dziecka niesłyszącego. Bariery
językowe i komunikacyjne w rozwoju dziecka niesłyszącego. Sposoby przezwyciężania
barier – wykorzystywanie różnych kanałów przekazywania informacji w kształceniu
językowym niesłyszących: słuch, wzrok, słuch i wzrok. Oczekiwania osób niesłyszących
wobec słyszących rozmówców. Trudności językowe dzieci z uszkodzonym narządem słuchu.
Rodzaje błędów językowych popełnianych przez dzieci głuche i niedosłyszące. Analiza
tekstów, wypowiedzi i ćwiczeń wykonywanych przez dzieci niesłyszące i słabosłyszące.
Zaburzenia rozwoju mowy u dzieci z różnymi ubytkami słuchu (40-70dB, 70-90dB, powyżej
90dB). Zasady programowania języka. Problemy związane z programowaniem systemu
językowego – ograniczenia i możliwości. Dobór ćwiczeń sprawności językowej i sprawności
komunikacyjnych. Cele terapii surdologopedycznej osób niesłyszących na różnych etapach
rozwoju językowego. Trudności językowe młodzieży niesłyszącej i dorosłych niesłyszących.
Spis zalecanych lektur 1/ obowiązkowe: Grabias S., Język w nauczaniu niesłyszących.
Zasady programowania systemu komunikacyjnego, /w:/ Głuchota a język, red. Grabias S., s.
185–221, Lublin 1994, Krakowiak K., Szkice o wychowaniu dzieci z uszkodzeniami słuchu,
Stalowa Wola 2003, Kurkowski Z. M., Mowa dzieci sześcioletnich z uszkodzonym narządem
słuchu, Lublin 1996, Prillwitz S., Język, komunikacja i zdolności poznawcze niesłyszących,
Warszawa 1996, Perie O., Dziecko z uszkodzonym narządem słuchu, Warszawa 1992,
Rakowska A., Rozwój systemu gramatycznego u dzieci głuchych, Kraków 1992, 2/

55

uzupełniające: Geppertowa L., Źródła trudności w przyswajaniu języka przez dzieci głuche,
Warszawa 1968, Krakowiak K., Muzyka E., Wojda P., Oczekiwania rozmówców
niesłyszących i słyszących wobec siebie jako przesłanki do programów pracy logopedycznej,
„Logopedia” 20, 2002, s. 67–85, Muzyka E., Komunikacyjna sprawność społeczna dzieci
niesłyszacych, „Logopedia” 32, 2003, s. 139–155, Studia nad kompetencją językową i
komunikacyjna niesłyszących, (red.) Świdziński M., Gałkowski T., Warszawa 2003,
Szymańska R., Kształcenie związków zgody i rządu w wypowiedziach dzieci niesłyszących,
„Biuletyn Audiofonologii”, III, 1–4, 1991, s. 115–142.
Metody nauczania: problemowe, oglądowe, zajęć praktycznych
Metody oceny: egzamin
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Podstawy techniki medycznej
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie.
Rok: I
Semestr: IV
ECTS (liczba punktów): 3
Imię i nazwisko wykładowcy: dr inż. Lech Śliwa
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekty nauczania, uzyskane kompetencje: Przedstawienie podstawowych
pojęć i praw fizycznych związanych z techniką medyczną; Zrozumienie zasad działania
przyrządów i systemów wykorzystywanych w technice medycznej. Zapoznanie z podstawami
biopomiarów i konstrukcją wybranych urządzeń techniki medycznej.
Treści merytoryczne przedmiotu: Podstawowe zjawiska fizyczne; podstawowe wielkości
fizyczne i ich jednostki. Systemy jednostek, rozszerzenia, zastosowania skal logarytmicznych.
Elektryczność i magnetyzm; podstawowe wielkości i zjawiska elektryczne; prąd elektryczny.
Pole magnetyczne i jego charakterystyki. Zjawiska elektromagnetyczne. Zjawiska
elektromagnetyczne w materii. Wybrane zjawiska elektroniki kwantowej; jądrowy rezonans
magnetyczny. Zjawiska elektryczne i elektrochemiczne w organizmach żywych. Aktywność
neuronalna, potencjały czynnościowe. Oddziaływanie czynników fizycznych na organizm
człowieka i ich zastosowania w diagnostyce, terapii i rehabilitacji. Elementy metrologii w
technice medycznej. Wielkości fizyczne, skale pomiarowe. Pomiary wybranych biosygnałów.
Wybrane systemy pomiarowe stosowane w audiologii i foniatrii.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Pawlicki G., Podstawy inżynierii medycznej,
Warszawa 1997, 2/ uzupełniające: Nałęcz M. (red.) Biocybernetyka i inżynieria biomedyczna
2000, t. 8. Biopomiary, 13, Warszawa 2002, Nałęcz M. (red.) Biocybernetyka i inżynieria
biomedyczna 2000, 9, Fizyka medyczna, 10, 11, 12, Warszawa 2002, Meyer-Waarden K.,
Wprowadzenie do biologicznej i medycznej techniki pomiarowej, Warszawa 1980.
Metody nauczania: wykład, ćwiczenia audytoryjne.
Metody oceny: zaliczenie, śródsemestralne testy sprawdzające, raport – samodzielne
opracowanie wybranego zagadnienia
Język wykładowy: polski

56

Nazwa przedmiotu: Patologia narządu słuchu
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: I
Semestr: II
ECTS (liczba punktów): 1
Imię i nazwisko wykładowcy: dr n. med. Małgorzata Mueller-Malesińska
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekty nauczania, uzyskane kompetencje: Opanowanie wiedzy z zakresu
klasyfikacji zaburzeń, najczęstszych przyczyn i mechanizmów poszczególnych zaburzeń
słuchu oraz ich objawów klinicznych.
Treści merytoryczne przedmiotu: Klasyfikacje zaburzeń słuchu, przewodzeniowe
zaburzenia słuchu, zaburzenia słuchu typu ślimakowego, zaburzenia słuchu typu
pozaślimakowego, zaburzenia słuchu w wieku podeszłym, zaburzenia słuchu uwarunkowane
genetycznie, wrodzone zaburzenia słuchu.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Janczewski G. (red.) Otorynoloaryngologia
praktyczna – podręcznik dla studentów i lekarzy, Warszawa 2005, Śliwińska-Kowalska M.
(red.) Audiologia kliniczna, r. III i VII, Łódź 2005, Pruszewicz A. (red.) Podstawy audiologii
klinicznej, Poznań 2000, 2/ uzupełniające: Hall III J. W., Mueller G. H., Audiologists’ desk
reference, San Diego1997, Gelfand A. S., Essentials of Audiology, Thieme 2001, Musiek F.
E., Rintelmann W. F., Contemporary perspectives in hearing assessment, Boston 1999.
Metody nauczania: wykład
Metody oceny: zaliczenie – kolokwium pisemne
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Badania przesiewowe słuchu
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II
Semestr: III
ECTS: 1
Imię i nazwisko wykładowcy: dr n. med. Andrzej Senderski
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekty nauczania, uzyskane kompetencje: Podstawy badań
przesiewowych słuchu, ocena efektywności programów przesiewowych, metody i procedury
badań przesiewowych, techniki badań przesiewowych.
Treści merytoryczne przedmiotu: Podstawy badań przesiewowych, procedury i programy
badań przesiewowych, efektywność programów badań przesiewowych, techniki badań
przesiewowych.
Spis zalecanych lektur: 1 /obowiązkowe: Śliwińska-Kowalska M. (red.), Audiologia
kliniczna, r. III i VII., Łódź 1005, Janczewski G. (red.) Otorynoloaryngologia praktyczna –
podręcznik dla studentów i lekarzy, Warszawa, 2005, Bystrzanowska T. (red.) Audiologia
kliniczna, 1978, 2/ uzupełniające: Spivak L. G., Universal Newborn Hearing Screening,
New York 1998, Hall III J. W., Mueller G. H., Audiologists’ desk reference, San Diego 1997,
Musiek F. E., Rintelmann W. F., Contemporary perspectives in hearing assessment, Boston

57

1999, Czyżewski A., Kostek B., Skarżyński H., Technika komputerowa w audiologii, foniatrii
i logopedii, Warszawa 2002.
Metody nauczania: wykład
Metody oceny: zaliczenie – kolokwium pisemne
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Audiometria tonalna i słowna
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II
Semestr: IV
ECTS (liczba punktów): 3
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Zdzisław M. Kurkowski
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekty nauczania, uzyskane kompetencje: Opanowanie podstaw i
praktycznej umiejętności wykonywania badań audiometrycznych progowych i nadprogowych
oraz audiometrii słownej.
Treści merytoryczne przedmiotu: Podstawy teorii detekcji sygnału, badanie akumetryczne,
metody i procedury oznaczania progu słuchowego, techniki maskowania, audiometryczne
testy nadprożowe, audiometria słowna, interpretacja wyników badań audiometrycznych.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Śliwińska-Kowalska M. (red.) Audiologia
kliniczna, Łódź 1005, Janczewski G. (red.) Otorynoloaryngologia praktyczna – podręcznik
dla studentów i lekarzy, Warszawa 2005, Bystrzanowska T. (red.) Audiologia kliniczna, 1978,
2/ uzupełniające: Arlinger S. Manual of Practical Audiometry, Lonfon 1993, Hall III J. W.,
Mueller G. H., Audiologists’ desk reference, San Diego 1997, Musiek F. E., Rintelmann W.
F., Contemporary perspectives in hearing assessment, Boston 1999, Czyżewski A., Kostek
B., Skarżyński H., Technika komputerowa w audiologii, foniatrii i logopedii, Warszawa 2002,
Katz J. (red.) Handbook of Clinical Audiology 2002, Northern J. Downs. M. Hearing in
Children 2002.
Metody nauczania: wykład, ćwiczenia
Metody oceny: egzamin
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Audiometria behawioralna
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II
Semestr: IV
ECTS: 1
Imię i nazwisko wykładowcy: dr n. med. Anna Geremek, dr n. med. Anna Piotrowska
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekty nauczania, uzyskane kompetencje: Opanowanie wiedzy z
zakresu: rozwoju reakcji słuchowych w funkcji wieku dziecka, rodzajów metod
behawioralnych badań narządu słuchu oraz opanowanie praktycznej umiejętności
wykonywania poszczególnych badań.

58

Treści merytoryczne przedmiotu: rozwój reakcji słuchowych w funkcji wieku dziecka,
metody i procedury badań behawioralnych, techniki badań behawioralnych, interpretacja
wyników badań behawioralnych.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Śliwińska-Kowalska M. (red.) Audiologia
Kliniczna, r. III i VII. Mediton, Łódź 2005, Bystrzanowska T. (red.) Audiologia Kliniczna,
1978, 2/ uzupełniające: Mandell J. R., Behavioral Evaluation of Hearing in Infants and
Young Children, Thieme 1998, Northern J. Downs M., Hearing in Children, Lippincott 2002,
Arlinger S., Manual of Practical Audiometry, London 1993, Hall III J. W., Mueller G. H.,
Audiologists’ desk reference, San Diego 1997, Katz J. (red.), Handbook of Clinical
Audiology, Lippincott 2002.
Metody nauczania: ćwiczenia
Metody oceny: zaliczenie – kolokwium
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Audiometria elektrofizjologiczna
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: III
Semestr: V, VI
ECTS: 4,5
Imię i nazwisko wykładowcy: dr hab. n. med. inż. Krzysztof Kochanek
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekty nauczania, uzyskane kompetencje: Podstawy badań
neurofizjologicznych oraz obiektywnych badań narządu słuchu – klasyfikacja, stymulacja,
akwizycja, analiza, zastosowanie kliniczne poszczególnych metod, diagnostyka różnicowa,
oznaczanie progu słyszenia, techniki wykonywania różnych badań, diagnostyka różnicowa
zaburzeń słuchu za pomocą metod elektrofizjologicznych.
Treści merytoryczne przedmiotu: Wprowadzenie do obiektywnych badań słuchu (rys
historyczny, podstawy neurofizjologii, zastosowanie w praktyce klinicznej), audiometria
impedancyjna (podstawy metody, rodzaje badań, technika badań, interpretacja wyników),
otoemisje akustyczne (podstawy metody, klasyfikacja otoemisji, podstawy pomiaru
poszczególnych rodzajów otoemisji, techniki pomiarowe, interpretacja wyników), słuchowe
potencjały wywołane (podstawy rejestracji potencjałów wywołanych, klasyfikacja,
zastosowanie kliniczne, zależności pomiędzy parametrami stymulacji, a cechami odpowiedzi,
specyficzność częstotliwościowa, metody i techniki rejestracji potencjałów wywołanych).
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Śliwińska-Kowalska M. (red.), Audiologia
kliniczna, r. III i VII.,Łódź 2005, Kochanek K., Piłka A., Katalog słuchowych potencjałów
wywołanych pnia mózgu, Warszawa 2000, Janczewski G. (red.), Otorynoloaryngologia
praktyczna, Warszawa 2005, 2/ uzupełniające: Hall III J. W., Handbook of auditory evoked
responses, Needham Heights, Allyn and Bacon 1992, Hall III J. W., Handbook of otoacoustic
emissions, Singular Publishing Group San Diego 2000, Hall III J. W., Mueller G. H.
Audiologists’ desk reference, /w:/ Diagnostic audiology, procedures, and practices, Singular
Publishing Group San Diego 1997, Kochanek K., Ocena progu słyszenia za pomocą
słuchowych potencjałów wywołanych pnia mózgu w zakresie częstotliwości 500-4000 Hz,
Praca habilitacyjna, Warszawa 2000, Arlinger S., Manual of Practical Audiometry, Whurr
Publisher Ltd., London 1993, Musiek F. E., Rintelmann W. F., Contemporary perspectives in
hearing assessment, Allyn and Bacon, Boston 1999, Feldman A., Wilber L., Acoustic

59

impedance and admittance – the measurement of middle ear function, Williams and Wilkins
1976.
Metody nauczania: wykład, ćwiczenia
Metody oceny: egzamin, kolokwia
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Centralne zaburzenia słuchu
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: III
Semestr: VI
ECTS: 1
Imię i nazwisko wykładowcy: dr med. Andrzej Senderski
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele

przedmiotu,

efekty

nauczania,

uzyskane

kompetencje:

Zapoznanie

z

funkcjonowaniem centralnej części układu słuchowego przedstawienie obrazu klinicznego
oraz metod diagnostycznych i terapeutycznych najczęściej występujących zaburzeń słuchu na
poziomie centralnym.
Treści merytoryczne przedmiotu: Anatomia i fizjologia centralnej części układu
słuchowego. Behawioralne i elektrofizjologiczne metody diagnostyczne centralnej części
układu słuchowego. Metody terapeutyczne centralnych zaburzeń słuchu. Prezentacja
przypadków klinicznych. Ćwiczenia laboratoryjne: prezentacja i samodzielne wykonywanie
testów wyższych funkcji słuchowych.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Senderski A., Słuchowe potencjały poznawcze w
obiektywnej ocenie procesu rozumienia mowy. Rozprawa doktorska, Warszawa 2004,
McPherson D. L., Kliniczne aspekty słuchowych potencjałów wywołanych, „Audiofonologia”,
t. XII, 1998, s. 5-24, 2/ uzupełniające: Chermak G. Musiek F., Central Auditory Processing
Disorders New Perspectives, San Diego 1997, Katz J. (red.), Handbook of Clinical Audiology,
Lippincott Williams & Wilkins 2002.
Metody nauczania: ćwiczenia
Metody oceny: zaliczenie – kolokwium
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Diagnostyka różnicowa zaburzeń słuchu
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: III
Semestr: VI
ECTS (liczba punktów):1
Imię i nazwisko wykładowcy: dr med. G. Tacikowska, dr med. M. Mueller-Malesińska
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekty nauczania, uzyskane kompetencje: Zaznajomienie z podstawami
diagnostyki złożonych przypadków uszkodzeń słuchu. Nabywanie umiejętności oceny
wybranych przypadków klinicznych.

60

Treści merytoryczne przedmiotu: Diagnozowanie zaburzeń przewodzeniowych słuchu.
Diagnostyka zaburzeń ślimakowych słuchu. Diagnostyka zaburzeń pozaślimakowych słuchu.
Diagnostyka centralnych zaburzeń słuchu. Zastosowanie metod obrazowych w diagnostyce
narządu słuchu. Integracja wyników badań audiometrycznych i obiektywnych. Interpretacja
wyników badań i analiza przypadków klinicznych.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Śliwińska-Kowalska M. (red.) Audiologia
Kliniczna, Łódź, 2005, Janczewski G. (red.) Otorynoloaryngologia praktyczna – podręcznik
dla studentów i lekarzy, Warszawa 2005, 2/ uzupełniające: Musiek F. E., Rintelmann W. F.
Contemporary perspectives in hearing assessment, Boston 1999, Hall III J. W., Mueller G.
H., Audiologists’ desk reference, San Diego 1997, Chermak G. Musiek F, Central Auditory
Processing Disorders New Perspectives, San Diego 1997, Katz J., Handbook of Clinical
Audiology 2002.
Metody nauczania: metoda zajęć praktycznych
Metody oceny: zaliczenie – kolokwium
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Hałas a narząd słuchu
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: III
Semestr: VI
ECTS (liczba punktów): 3
Imię i nazwisko wykładowcy: prof. dr hab. n. med. Wiesław Sułkowski
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekty nauczania, uzyskane kompetencje: Opanowanie wiedzy na temat
ź

ródeł, właściwości i skutków oddziaływania hałasu. Prezentacja metod profilaktyki i

zapobiegania skutkom narażenia na hałas. Zapoznanie z uregulowaniami prawnymi w
zakresie walki z hałasem.
Treści merytoryczne przedmiotu: Hałas – źródła, poziomy, pomiar. Etiopatogeneza
uszkodzeń słuchu spowodowanych hałasem i urazu akustycznego. Szacowanie ryzyka
uszkodzenia słuchu. Klinika uszkodzeń słuchu spowodowanych hałasem – izolowane
działanie hałasu, łączne działanie hałasu i wibracji oraz hałasu i substancji chemicznych.
Diagnostyka uszkodzeń słuchu spowodowanych hałasem – testy konwencjonalne, rola emisji
otoakustycznej, audiometrii wysokich częstotliwości. Indywidualna podatność na hałas –
czynniki środowiskowe i genetyczne; metody oceny inwalidztwa słuchowego oraz orzekanie
o chorobie zawodowej. Profilaktyka i perspektywy leczenia. Problemy medyczno-
orzecznicze. Uregulowania prawne w zakresie ochrony przed hałasem.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Śliwińska-Kowalska M. (red.) Audiologia
kliniczna, Łódź 2005, Indulski J. (red.) Higiena pracy 1999, Luxon L. (red.) Textbook of
Audiological Medicine, London 2003.
Metody nauczania: wykład
Metody oceny: egzamin
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Aparaty słuchowe
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie

61

Rok: III
Semestr: V
ECTS (liczba punktów): 1
Imię i nazwisko wykładowcy: mgr Łukasz Olszewski
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekty nauczania, uzyskane kompetencje: Nabycie podstawowej wiedzy
teoretycznej i praktycznej z zakresu doboru aparatów słuchowych u dzieci i dorosłych.
Treści merytoryczne przedmiotu: Elementy elektroakustyki. Budowa aparatów
słuchowych. Miernictwo aparatów słuchowych. Przegląd systemów oprogramowania
wykorzystywanych w procedurach dopasowania aparatów słuchowych. Procedury
dopasowania aparatów słuchowych. Metody oceny korzyści protezowania (metody
behawioralne i obiektywne). Systemy wspomagające słyszenie.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Hojan E., Akustyka aparatów słuchowych, Poznań
1997, 2/ uzupełniające: Śliwińska-Kowalska M. (red.) Audiologia kliniczna, Łódź 2005.
Metody nauczania: wykład
Metody oceny: zaliczenie – kolokwium
Język wykładowy: polski


Nazwa przedmiotu: Implanty słuchowe
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: III
Semestr: VI
ECTS (liczba punktów): 1
Imię i nazwisko wykładowcy: prof. dr hab. n. med. Henryk Skarżyńki
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekty nauczania, uzyskane kompetencje:
Przyswojenie podstawowych wiadomości teoretycznych na temat implantów słuchowych.
Nabycie podstawowych umiejętności praktycznych w postępowaniu z osobami
implantowanymi.
Treści merytoryczne przedmiotu: Wprowadzenie podstawowych pojęć i definicji z zakresu
implantów słuchowych. (Klasyfikacja implantów słuchowych, omówienie podziału na
implanty aktywne i pasywne). Elementy fizjologii i anatomii układu słuchowego (wybór i
omówienie zagadnień z zakresu anatomii i fizjologii układu słuchowego koniecznych do
zrozumienia funkcjonowania systemów implantów słuchowych). Budowa i funkcjonowanie
systemów implantów słuchowych. Kryteria kwalifikacji do stosowania różnego typu
implantów

słuchowych.

Program

Implantów

Ś

limakowych

(omówienie

procedur

postępowania w okresie przed-, śród- i pooperacyjnym). Rehabilitacja audiologiczna
pacjentów po wszczepieniu implantu słuchowego (procedura dopasowania systemów
implantów słuchowych, metody badań psychoakustycznych stosowanych w rehabilitacji
audiologicznej).
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Skarżyński H. (red.) Implanty ślimakowe –
rehabilitacja, Warszawa 2004. Skarżyński H., Lorens A., Piotrowska A. Wszczepy ślimakowe.
/w:/ Śliwińska-Kowalska M. (red.) Audiologia kliniczna, Łódź 2005, Skarżyński H., Wszczepy
ś

limakowe /w:/ Pruszewicz A. (red.) Zarys audiologii klinicznej, Poznań 2000, 2/

uzupełniające: Niparko J., K., Cochlear Implants, Principles and Practice, 2000.
Metody nauczania: wykład

62

Metody oceny: zaliczenie – kolokwium
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Otoneurologia
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie.
Rok: III
Semestr: VI
ECTS: 1
Imię i nazwisko wykładowcy: dr med. Grażyna Tacikowska, dr med. M. Kubiczek –
Jagielska
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekty nauczania, uzyskane kompetencje: Przekazanie podstawowej
wiedzy na temat funkcjonowania układu równowagi ze szczególnym uwzględnieniem
mechanizmów podstawowych odruchów fizjologicznych, nauka wykonywania podstawowych
testów wykorzystywanych w diagnostyce zaburzeń narządu równowagi.
Treści merytoryczne przedmiotu: Anatomia układu równowagi. Fizjologia układu
równowagi. Symptomatologia ogólna i przegląd przyczyn zawrotów głowy. Podstawy
teoretyczne i przegląd testów laboratoryjnych wykonywanych w diagnostyce zaburzeń
narządu równowagi. Ćwiczenia - wykonywanie badań elektronystagmograficznych i
posturografii dynamicznej, interpretacja badań.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Traczyk W., Trzebski A., Fizjologia człowieka z
elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, Warszawa 2001, Janczewski G., Latkowski B.
(red). Otoneurologia, Warszawa 2005.
Metody nauczania: ćwiczenia
Metody oceny: zaliczenie – kolokwium
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Wychowanie słuchowe
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: III
Semestr: V
ECTS (liczba punktów): 1
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Zdzisław Marek Kurkowski
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Uzyskanie wiedzy na temat
rozwoju i kształcenia funkcji słuchowych u dzieci z zaburzeniami słuchu.
Treści merytoryczne przedmiotu: Klasyfikacje dźwięków. Funkcje słuchowe. Rozwój
funkcji słuchowych. Ocena funkcji słuchowych. Przegląd metod wychowania słuchowego.
Kształcenie słuchu fizycznego: rozwijanie świadomości dźwięków, nauka lokalizacji źródła
dźwięku. Kształcenie identyfikacji i dyskryminacji dźwięków: rozwijanie pamięci i uwagi
słuchowej. Kształcenie percepcji dźwięków mowy: kształcenie słuchu fonematycznego
(przede wszystkim identyfikacji i dyskryminacji wyrazów), rozwijanie słuchu prozodycznego,
kształcenie słuchu fonetycznego, stymulacja procesu autokontroli słuchowej. Programy

63

komputerowe wspomagające wychowanie słuchowe. Urządzenia techniczne stosowane w
wychowaniu słuchowym - aparaty słuchowe, urządzenia wzmacniające, system FM, implanty
ś

limakowe i pniowe, analizatory dźwięku, wibratory, elektroniczne ucho Tomatisa.

Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Kurkowski Z.M., Kształtowanie się zdolności
słuchowych a rozwój mowy, w: Zaburzenia mowy, red. S. Grabias, Lublin 2001; Löwe A.,
Rozwijanie słuchu w zabawie. Praktyczne wskazówki do ćwiczeń słuchowych z dziećmi w
wieku przedszkolnym z zaburzonym słuchem i zaburzeniami spostrzegania, Warszawa 1983;
Löwe A., Wychowanie słuchowe. Historia - metody – możliwości, Warszawa 1995; Rosier H.,
Wychowanie słuchowe, Warszawa 1997; Schmid-Giovannini S., Rady i wskazówki dla
rodziców i wychowawców dzieci z uszkodzonym słuchem, Zeszyt 1, Warszawa 1995. 2/
uzupełniające: Csanyi Y., Słuchowo-werbalne wychowanie dzieci z uszkodzonym narządem
słuchu. Model węgierski, Warszawa 1994; Góralówna M., Hołyńska B., Rehabilitacja małych
dzieci z wadą słuchu, Warszawa 1984; Hojan E., Akustyka aparatów słuchowych, Poznań
1997; Skarżyński H., Idea implantu ślimakowego, „Audiofonologia” 1994, T.VI, s. 55-58.
Metody nauczania: wykład, ćwiczenia, znajomość programów komputerowych do
stymulacji funkcji słuchowych
Metody oceny: zaliczenie – kolokwium pisemne
Język wykładowy: język polski

C. Przedmioty kształcenia nauczycielskiego:

Nazwa przedmiotu: Psychologia
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: I
Semestr: I, II
ECTS (liczba punktów): 4
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Justyna Syroka
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Stworzenie bazy pojęciowej
oraz merytorycznej w zakresie wiedzy psychologicznej umożliwiającej rozumienie złożonych
zjawisk psychologicznych. Przyswojenie podstawowych pojęć psychologicznych, poznanie
ogólnych

prawidłowości

rządzących

zachowaniem

człowieka

oraz

czynników

determinujących to zachowanie; zapoznanie z problematyką psychologii społecznej
(dostrzeganie i rozumienie zjawisk społecznych w relacjach między jednostkami i mających
istotne znaczenie ogólnospołeczne i ogólnoludzkie); wprowadzenie w metodykę badań
społecznych; zapoznanie z przedmiotem zainteresowań psychologii klinicznej, wprowadzenie
elementów psychologii klinicznej dorosłego i dziecka. Zapoznanie z podstawowymi
kategoriami zaburzeń funkcjonowania; łączenie wiedzy o zachowaniu i jego zaburzeniach z
funkcjonowaniem CUN. Przyswojenie podstawowych pojęć dotyczących rozwoju człowieka
oraz dotyczących osobowości jako konstruktu teoretycznego. Orientacja w wybranych
koncepcjach rozwoju człowieka i w podstawowych koncepcjach osobowości. Dostarczenie
podstawowej wiedzy na temat rozwoju poszczególnych funkcji poznawczych, rozwoju
emocjonalnego, moralnego i społecznego oraz rozwoju osobowości i temperamentu w
różnych fazach życia.

64

Treści programowe: Specyfika psychologii jako nauki, psychologia jako nauka teoretyczna i
stosowana. Psychika i zachowanie, regulacyjna rola psychiki. Podstawowe procesy
psychiczne i ich ogólna charakterystyka (gromadzenie i przetwarzanie informacji, procesy
dynamizujące zachowanie). Procesy poznawcze (myślenie, pamięć, mowa, uwaga,
inteligencja). Specyficzność i stałość ludzkich zachowań; geneza i rodzaje różnic
indywidualnych. Człowiek w podstawowych nurtach współczesnej psychologii – koncepcje
psychologiczne człowieka. Etyczne problemy psychologii. Funkcjonowanie jednostki w
społeczeństwie z uwzględnieniem: procesów grupowych, norm społecznych i wartości oraz
globalnych dylematów społecznych. Wpływ sytuacji społecznych na procesy psychiczne i
zachowanie człowieka. Analiza zachowań związanych z: komunikacją werbalną i
niewerbalną, konformizmem, wpływem społecznym, altruizmem, agresją. Problematyka
postaw. Teoretyczne problemy psychologii klinicznej (przedmiot, cele i zadania, metody
diagnozy, przyczyny zaburzeń w rozwoju i zachowaniu oraz klasyfikacja zaburzeń). Objawy
zaburzeń w rozwoju i zachowaniu (modele i struktura zaburzeń, specyfika zaburzeń
dziecięcych, obraz kliniczny wybranych zaburzeń rozwoju u dzieci i osób dorosłych).
Psychologia zdrowia. Przedmiot psychologii rozwoju człowieka, podstawowe pytania i
zadania w ujęciu współczesnym. Podstawowe pojęcia. Zasady i prawidłowości rozwoju
psychicznego człowieka. Mechanizmy rozwoju. Czynniki rozwoju. Periodyzacja rozwoju
człowieka, Koncepcje stadialne na przykładzie poznawczych koncepcji rozwoju człowieka.
Modele ciągu życia człowieka. Koncepcje rozwoju bazujące na mechanizmach uczenia się.
Główne teorie osobowości, Wybrane aspekty rozwoju osobowości. Rozwój poznawczy i
rozwój komunikacji w ujęciu psycholingwistyki.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Myers D.G., Psychologia, Poznań 2003, Rathus
S.A., Psychologia współczesna, Gdańsk 2004, Matczak A., Psychologia rozwoju człowieka,
Warszawa, 2003, Strelau J. (red.) Psychologia. Podręcznik akademick, t.1 – 3, Gdańsk 2000,
Sęk H, Wprowadzenie do psychologii klinicznej, Warszawa 2001, 2/ uzupełniające: Aronson
E., Wilson T.D., Akert R. M., Psychologia społeczna. Serce i umysł, Poznań1997, Aronson
E., Człowiek istota społeczna, Warszawa 1995, Harwas - Napierała B., Trempała, J. (red)
Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka. T.2. Warszawa
2000, Birch A., Malim T., Psychologia rozwojowa w zarysie. Od niemowlęctwa do
dorosłości, Warszawa 1995, Bogdanowicz M., Psychologia kliniczna dziecka w wieku
przedszkolnym, Warszawa 1991, Eysenck H., Eysenck M., Podpatrywanie umysłu, Gdańsk
1996, Kofta M., Szustrowa T., Złudzenia, które pozwalają żyć. Szkice ze społecznej
psychologii osobowości, Warszawa 2001, Kozielecki J., Koncepcje psychologiczne człowieka,
Warszawa 1996, Mietzel G., Wprowadzenie do psychologii, Gdańsk 1988, Obuchowska I,
Drogi dorastania, Warszawa 1996, Popielarska A., /red./ Psychiatria wieku rozwojowego,
Warszawa 1989, Rosenhan D., Seligman M., Psychopatologia, Warszawa, t. I i II, 1994,
Turner J.S., Helms D.B., Rozwój człowieka, Warszawa 1999, Vasta R., Haith M., Miller S.,
Psychologia dziecka, Warszawa1995.
Metody nauczania: wykład, dyskusja, dyskusja panelowa, prezentacje, burza mózgów,
wykorzystanie materiałów: wydruki materiałów, folie, plakaty, filmy
Metody oceny: egzamin pisemny, prezentacje zadanych tematów, cząstkowe sprawdziany
wiedzy
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Pedagogika
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny

65

Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie studia licencjackie
Rok: I
Semestr: II
ECTS (liczba punktów): 3,5
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Małgorzata Samujło
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Głównym celem zajęć jest
zdobycie orientacji we współczesnym stanie teorii i koncepcji pedagogicznych oraz
opanowanie teoretycznych podstaw wiedzy o nauczaniu i uczeniu się, niezbędnych do
kierowania tymi procesami w praktyce szkolnej. W wyniku realizacji programu student
powinien: opanować umiejętność krytycznej analizy i interpretacji tekstów pedagogicznych;
rozumieć psychologiczne i sytuacyjne uwarunkowania przebiegu i efektów procesu nauczania
- uczenia się; poznać wybrane strategie i metody organizowania tego procesu w praktyce
szkolnej; dostrzegać szczególną rangę metod aktywizujących i problemowych we
współczesnej szkole rozumieć potrzebę i zakres stosowania zasady indywidualizacji w
procesie poznawania i ewaluacji osiągnięć szkolnych uczniów; podejmować świadomą
refleksję nad strukturą i mechanizmami własnych działań pedagogicznych; zachowywać
postawę otwartości na nowe idee pedagogiczne, modyfikujące i doskonalące kwalifikacje
zawodowe nauczyciela.
Treści merytoryczne przedmiotu: Pedagogika jako nauka: podstawowe pojęcia
pedagogiczne: kształcenie, wychowanie, nauczanie; miejsce pedagogiki w systemie nauk,
dyscypliny współpracujące. Pojęcie systemu dydaktycznego – charakterystyka systemu
szkoły tradycyjnej i aktywnej. Przegląd współczesnych kierunków pedagogicznych: źródła i
tradycje pedagogiki humanistycznej, geneza i rozwój pedagogiki krytycznej. Specyfika roli
zawodowej nauczyciela: pojęcie roli społecznej, wyznaczniki roli społecznej nauczyciela –
specyfika i dylematy zawodu, style kierowania zespołem klasowym. Szkolne środowisko
uczenia się: wyznaczniki roli ucznia, wymiary subiektywnego środowiska szkolnego,
motywacyjne funkcje szkolnego środowiska uczenia się. Nowe Wychowanie i współczesne
alternatywy wychowawcze: pedagogika Marii Montessori; metoda projektów – geneza,
założenia i zastosowanie we współczesnej szkole; Nowoczesna Szkoła Francuska Technik
Freineta. Personalizm i egzystencjalizm jako inspiracja dla myślenia pedagogicznego:
pedagogika chrześcijańska na przykładzie poglądów ks. J. Tarnowskiego. Główne założenia
pedagogiki humanistycznej na przykładzie koncepcji wychowania bez porażek Thomasa
Gordona. Pedagogika krytyczna i jej odmiany: pedagogika emancypacyjna, antypedagogika –
pomaga czy szkodzi wychowaniu? (na przykładzie poglądów Hubertusa von Schoenebecka).
Nowe wyzwania i inspiracje dla pedagogiki współczesnej: pedagogika kultury jako podstawa
edukacji zorientowanej na XXI wiek. Proces formułowania celów kształcenia: pojęcie celu
ogólnego i operacyjnego, proces operacjonalizacji celów, taksonomia celów ABC Niemierki.
Istota i organizacja procesu nauczania-uczenia się: ogniwa procesu nauczania-uczenia się, tok
podający i poszukujący – istota i zasady organizacji, strategie kształcenia w ujęciu
Wincentego Okonia. Przegląd wybranych metod nauczania wg Cz. Kupisiewicza i W.
Okonia. Pojęcie zasad nauczania: zasada poglądowości, przystępności, operatywności
wiedzy, wiązania teorii z praktyką. Formy organizacji pracy uczniów: praca indywidualna a
zbiorowa – możliwości ich zastosowania; pojęcie pracy zespołowej (jednolitej i
zróżnicowanej), uczenie się we współpracy. Koncepcja gier dydaktycznych Krzysztofa
Kruszewskiego. Drama jako metoda kształcenia i wychowania: istota i geneza dramy,
przegląd wybranych technik dramowych, zasady organizacji zajęć dramowych. Wybrane
metody poznawania uczniów: wywiad i rozmowa w poznawaniu ucznia, obserwacja jako
sposób gromadzenia danych pedagogicznych, warunki organizacji poprawnej obserwacji,

66

wybrane techniki obserwacyjne; istota i zastosowanie socjometrii w pedagogice; wybrane
techniki socjometryczne: technika J.L.Moreno, plebiscyt życzliwości i niechęci, technika
„Zgadnij kto?”; porządkowanie i analiza danych socjometrycznych. Komunikacja w klasie
szkolnej: rodzaje blokad komunikacyjnych i sposoby ich pokonywania, warunki poprawnej
komunikacji, umiejętności komunikacyjne nauczyciela (parafrazowanie, formułowanie
komunikatów

typu „Ja”, asertywność

itp.

Indywidualizacja

procesu

nauczania:

psychologiczne uwarunkowania różnic indywidualnych w uczeniu się, style uczenia się
(przegląd wybranych koncepcji), koncepcja inteligencji wielorakich Howarda Gardnera i jej
zastosowanie w pedagogice. Warunki efektywności pracy wychowawczej: pojęcie sytuacji
wychowawczej, czynniki warunkujące skuteczność oddziaływań wychowawczych szkoły,
podmiotowość ucznia i nauczyciela, rola autorytetu w wychowaniu. Współpraca pomiędzy
szkołą a środowiskiem rodzinnym dziecka.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Kwieciński Z., Śliwerski B. (red.) Pedagogika.
Podręcznik akademicki, Warszawa 2003, Kruszewski K. (red.) Sztuka nauczania, tom 1:
Czynności nauczyciela/ tom 2- Szkoła, Warszawa 2004, Kupisiewicz Cz., Dydaktyka ogólna,
Warszawa 2000, Arends R., Uczymy się nauczać, Warszawa 2002, Kunowski S., Podstawy
współczesnej pedagogiki, Warszawa 2000, 2/ uzupełniające: Okoń W., Wprowadzenie do
dydaktyki ogólnej, Warszawa 1995, Łobocki M., Metody i techniki badań pedagogicznych,
Kraków 2000, Łobocki M., Praca wychowawcza z dziećmi i młodzieżą, Lublin 1998,
Kawecki I., Wprowadzenie do wiedzy o szkole i nauczaniu, Kraków 2003, Śliwerski B.,
Współczesne teorie i nurty wychowania, Kraków 1998, Mendel M., Rodzice i szkoła. Jak
współuczestniczyć w edukacji dzieci, Toruń 2001, Janowski A., Uczeń w teatrze życia
szkolnego, Warszawa 1998, Gordon T., Wychowanie bez porażek w szkole, Warszawa 2004.
Metody nauczania: metody aktywne i problemowe, ze szczególnym uwzględnieniem
dyskusji, metody plakatowej, mind-mappingu i elementów dramy
Metody oceny: egzamin
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Emisja głosu
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: I
Semestr: I
ECTS (liczba punktów): 3
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Marta Wysocka
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Zaznajomienie z techniką
posługiwania się głosem. Wykształcenie umiejętności zastosowania technik oddechowych i
fonacyjnych zapewniających niezbędną ochronę przed nauczycielskimi chorobami
zawodowymi. Ćwiczenia zmierzają do przygotowania studentów do pracy w zawodach
wiążących się z dużym wysiłkiem głosowym, dlatego nakierowane są przede wszystkim na
profilaktykę zaburzeń głosu, co oznacza wyrobienie nawyku higienicznego posługiwania się
własnym aparatem głosowym.
Treści merytoryczne przedmiotu: Istota czynności emisyjnej. Wyjaśnienie terminu emisja
głosu. Budowa i funkcjonowanie aparatu mownego: aparat oddechowy, fonacyjny i
artykulacyjny. Aparat fonacyjny jako generator dźwięku. Profilaktyka zaburzeń głosu. Głos
normalny i głos patologiczny. Wysiłek głosowy a choroba zawodowa. Choroby głosu.
Badanie foniatryczne. Świadoma praca nad głosem — jej rola w zapobieganiu problemom

67

fonacyjnym. Oddech a fonacja. Właściwa postawa ciała i jej rola w emisji głosu. Ćwiczenia
przygotowujące do mówienia — rozluźnianie mięśni, napinanie i rozluźnianie
poszczególnych partii mięśniowych, masaże, ćwiczenia mięśni tłoczni brzusznej. Ćwiczenia
aparatu oddechowego. Rodzaje oddechu: górny szczytowy, średni śródżebrowy i dolny
przeponowy. Podparcie przeponowe. Nabywanie umiejętności oddychania pełnego w oparciu
o przeponę. Ćwiczenia oddechu podpartego — apoggio: ćwiczenia wydłużające fazę
wydechową, ćwiczenia równomierności wydechu, ćwiczenia mające na celu pełne
podporządkowanie oddechu działaniom mownym. Ćwiczenia oddechowe: dynamika
wydechu, natężenie głosu, ćwiczenia na szepcie. Rozwijanie umiejętności oszczędnego
gospodarowania wydechem. Ćwiczenia. Typy emisji głosu. Ćwiczenia na tekstach. Ćwiczenia
w odnajdywaniu punktu koncentracji dźwięku. Mówienie na „maskę”. Rodzaje nastawienia
głosowego. Rezonans. Istota czynności rezonacyjnej, pobudzanie pracy rezonatorów. Bliska
pozycja głosu. Rezonans a rejestry głosu. Rodzaje rejestrów głosu. Odnajdywanie średnicy
głosu. Ćwiczenia rejestrów głosu. Intonacja, modulacja, barwa głosu. Poszerzanie skali
modulacyjnej głosu. Ćwiczenia na samogłoskach. Jasna i ciemna barwa głosu, ćwiczenia na
tekstach. Indywidulana korektura głosu.
Spis zalecanych lektur 1/ obowiązkowe: Głos narzędziem pracy. Poradnik dla nauczycieli,
red. M. Śliwińska-Kowalska, Łódź 1999; Logopedia. Pytania i odpowiedzi, red. T.
Gałkowski, G. Jastrzębowska, Opole 1999; Łukaszewski I., Zbiorowa emisja głosu, Warszawa
1977; Mitrynowicz-Modrzejewska A., Fizjologia i patologia głosu, słuchu i mowy, Kraków
1963; Tarasiewicz B., Mówię i śpiewam świadomie. Podręcznik do nauki emisji głosu,
Kraków 2003; Toczyska B., Sarabanda w chaszczach (ćwiczenia samogłosek), Gdańsk 1997;
Toczyska B., Łamańce z dedykacją, czyli makaka ma Kama Gdańsk 2003;
Spis zalecanych lektur 2/ uzupełniające: Foniatria kliniczna, red. A. Pruszewicz,
Warszawa1992; Przewlekłe zaburzenia głosu, red. Zaleska-Kręcicka M., Wrocław 1993;
Wieczorkiewicz B., Sztuka mówienia, Warszawa 1998; Mikuta M., Kultura żywego słowa,
Warszawa 1963.
Metody nauczania: interaktywne prezentacje, ćwiczenia warsztatowe, indywidualne i
zespołowe, dyskusja i analiza realizowanych wypowiedzi, kontrolowana autokorektura głosu i
mowy
Metody oceny: aktywne uczestnictwo w zajęciach, zaliczenie na podstawie oceny realizacji
głosowej wybranego tekstu
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Technika mówienia
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: I, II
Semestr: II, III
ECTS (liczba punktów): 4
Imię i nazwisko wykładowcy:, dr Ewa Muzyka, dr Anita Trochymiuk, dr Marta Wysocka
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Zaznajomienie uczestników z
problematyką kultury żywego słowa, ze szczególnym zwróceniem uwagi na normy
ortofoniczne, techniki posługiwania się głosem oraz techniki artykulacyjne. Zapoznanie
studentów z normami wymawianiowymi. Wykształcenie praktycznych umiejętności w
zakresie właściwego użytkowania własnego aparatu mownego: aparatu oddechowego,
fonacyjnego, a w sposób szczególny artykulacyjnego.

68

Treści merytoryczne przedmiotu: Etapy pracy nad technika mówienia: mechanika i
technika mówienia, logika mówienia — frazowanie i akcentowanie, estetyka i artyzm.
Technika i mechanika mówienia — działanie aparatu oddechowego, fonacyjnego i
artykulacyjno-rezonacyjnego. Cechy wypowiedzi w aktach komunikacji: słyszenie,
rozumienie, chęć słuchania. Podstawowe wiadomości na temat kryteriów poprawności
językowej i dostępnych wydawnictw poprawnościowych. Budowa i funkcjonowanie
narządów mowy. Przepona – jej rola w technice mówienia. Działanie aparatu oddechowego
— napędowo-rezonacyjnego. Budowa i funkcje aparatu fonacyjnego i artykulacyjnego. Cechy
oddechu fizjologicznego i oddechu mownego — różnice i podobieństwa. Ćwiczenia aparatu
oddechowego: rodzaje oddechu, rozpoznawanie poszczególnych rodzajów oddechu —
górnego szczytowego, średniego śródżebrowego i dolnego przeponowego. Nabywanie
umiejętności oddychania pełnego w oparciu o przeponę. Ćwiczenia oddechu podpartego —
apoggio: ćwiczenia wydłużające fazę wydechową, ćwiczenia równomierności wydechu,
ć

wiczenia mające na celu pełne podporządkowanie oddechu działaniom mownym. Ćwiczenia

oddechowe: dynamiki wydechu, natężenia głosu, ćwiczenia na szepcie. Rozwijanie
umiejętności oszczędnego gospodarowania wydechem. Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego:
ć

wiczenia motoryczne szczęki, języka, warg i podniebienia miękkiego. Różnice pomiędzy

pisownią a wymową. Koartykulacja — upodobnienia pod względem dźwięczności, miejsca
artykulacji i sposobu artykulacji, uproszczenia grup spółgłoskowych. Samogłoski ustne:
samogłoski w izolacji i ciągu mownym – ćwiczenia artykulacyjne. Rozziew samogłoskowy w
ś

rodku i na granicy wyrazów. Samogłoski nosowe: zasady realizacji nosowości w śródgłosie i

wygłosie — ćwiczenia artykulacyjne. Rozpoznawanie błędnych artykulacji. Zasady
poprawnej wymowy spółgłosek — ćwiczenia ortofoniczne spółgłosek w śródgłosie i pozycji
międzywyrazowej, ćwiczenia spółgłosek w logatomach i tekstach literackich, „łamańce
dykcyjne”. Zbitki spółgłoskowe w języku polskim – ćwiczenia dykcyjne. Frazowanie i akcent
— logiczna i poprawna realizacja głosowa tekstu, analiza utworu, żrodki wyrazu, cwiczenia
na tekstach. Estetyka i artyzm żywego słowa.. Samodzielna ocena różnych wypowiedzi.
Spis zalecanych lektur 1/ obowiązkowe: Klemensiewicz Z., Prawidła poprawnej wymowy
polskiej, Kraków 1988; Kochański W., Koszutska O., Listkiewicz Z., Sekrety żywego słowa,
Warszawa 1974; Kotlarczyk M., Sztuka żywego słowa. Dykcja-Ekspresja-Magia, Rzym 1975;
Walczak M., Ćwiczenia artykulacyjne, Łódź 1979; Wieczorkiewicz B., Sztuka mówienia,
Warszawa 1998; M. Mikuta, Kultura żywego słowa, Warszawa 1963; Toczyska B.,
Elementarne ćwiczenia dykcji, Gdańsk 1994; Toczyska B., Sarabanda w chaszczach
(ćwiczenia samogłosek), Gdańsk 1997.
Spis zalecanych lektur 1/ uzupełniające: Bańko M., Krajewska M., Słownik wyrazów
kłopotliwych, Warszawa 2002; Kołodziejek, Licz się ze słowami... Językowa corrida 3,
Szczecin 2003; Kołodziejek E., Poprawna polszczyzna w praktyce. Poradnik dla tych, którzy
chcą dobrze mówić i pisać po polsku, Szczecin 2002; Lubaś W., Urbańczyk S., Podręczny
słownik poprawnej wymowy polskiej, Warszawa1990; Markowski A. (red.), Nowy słownik
poprawnej polszczyzny, Warszawa 2002.
Metody nauczania: interaktywne prezentacje, ćwiczenia warsztatowe, indywidualne i
zespołowe, dyskusja i analiza realizowanych wypowiedzi, kontrolowana autokorektura głosu i
mowy.
Metody oceny: aktywne uczestnictwo w ćwiczeniach, zaliczenie na podstawie oceny
indywidualnie realizowanych tekstów.
Język wykładowy: polski.

Nazwa przedmiotu: Dydaktyka logopedii
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny

69

Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II
Semestr: III, IV
ECTS (liczba punktów): 5
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Urszula Mirecka, dr Jolanta Panasiuk, dr hab. Tomasz
Woźniak, prof. UMCS
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z przewidzianego planem zajęć
podziału na grupy konwersatoryjne.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Generalnym celem przedmiotu
jest zapoznanie studentów z zasadami prowadzenia procesu diagnostyczno-terapeutycznego w
logopedii. Cele szczegółowe obejmują nabycie przez studentów: 1/ umiejętności
przeprowadzenia logopedycznych badań przesiewowych dzieci w wieku przedszkolnym i
szkolnym, 2/ kompetencji w stosowaniu metod i technik diagnostycznych wymienionych w
punkcie „Treści merytoryczne przedmiotu”, 3/ umiejętności formułowania diagnozy i opinii
logopedycznej, 4/ umiejętności wyznaczania strategii postępowania logopedycznego i
budowania

programów

terapii,

5/

kompetencji

w

opracowywaniu

konspektów

logopedycznych zajęć indywidualnych i zespołowych.
Treści merytoryczne przedmiotu: Organizacja pracy logopedy; Badania przesiewowe dzieci
w wieku przedszkolnym. Zasady posługiwania się Logopedycznym Testem Przesiewowym w
badaniu dzieci w wieku szkolnym. Diagnozowanie i diagnoza logopedyczna; diagnoza
różnicowa. Metoda studium przypadku w logopedii. Wywiad, rozmowa, obserwacja, analiza
wytworów i dokumentacji oraz eksperyment kliniczny w diagnozie osób z zaburzeniami
mowy. Ocena logopedyczna dziecka z wykorzystaniem Orientacyjnego testu rozwoju
psychoruchowego Denver. Teoria i praktyka oceny zachowań narracyjnych; Procedury
diagnozy logopedycznej osób z ogniskowymi uszkodzeniami mózgu (analiza dokumentacji
klinicznej, interpretacja wyników badań specjalistycznych, charakterystyka socjalna chorego,
wybór narzędzi diagnostycznych); Metody postępowania logopedycznego we wczesnym
okresie po zachorowaniu; Kryteria diagnozy różnicowej zaburzeń mowy u osób chorych
neurologicznie; Kryteria wyboru metod i pomocy logopedycznych; Zasady współpracy z
rodziną i innymi specjalistami; Redagowanie opinii logopedycznych o osobach chorych
neurologicznie z afazją. Kryteria diagnostyczne schizofrenii wg DSM-IV i ICD-10. Obraz
kliniczny zaburzeń mowy w schizofrenii (schizofazja). Diagnoza schizofazji przy pomocy
Krótkiej Skali Oceny Schizofazji (KSOS). Formułowanie opinii logopedycznej. Wyznaczania
strategii postępowania logopedycznego. Konstruowanie ramowych i szczegółowych
programów terapii. Opracowywania konspektów zajęć logopedycznych.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Grabias S., Kurkowski Z. M. Woźniak T.,
Logopedyczny Test Przesiewowy dla dzieci w wieku szkolnym, Lublin 2002, Janas–Kaszczyk
J., Tarkowski Z., O metodologii logopedii. Wprowadzenie do badań nad teorią i metodą
logopedii, Lublin 1991, W. Łucki, Zestaw prób do badania procesów poznawczych pacjentów
z uszkodzeniami mózgu. Pracowania Testów Psychologicznych PTP, Warszawa 1995,
Woźniak T., Czernikiewicz A., Zagadnienia oceny zaburzeń komunikacji językowej. Krótka
Skala Oceny Schizofazji (KSOS). /w:/ Czernikiewicz A., Przewodnik po zaburzeniach
językowych w schizofrenii. Biblioteczka Psychiatry, Warszawa 2004, Ślenzak J., Ocena
psychologiczna dziecka, /w:/ Michałowicz R., Ślenzak J., Choroby układu nerwowego dzieci i
młodzieży, Warszawa 1982, 2/ uzupełniające: Bogdanowicz M., Psychologia kliniczna
dziecka w wieku przedszkolnym, Warszawa 1985, Bokus B., Świat fabuły w narracji
dziecięcej, Warszawa 2000, ICD 10, Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób…, Warszawa
1997, Czernikiewicz A., Woźniak T., Schizofazja, „Logopedia”, t. 29, 2001, s. 7-36,
Czownicka A., Zalewska M., O obserwacji psychologicznej dziecka – zasady wnioskowania
diagnostycznego /w:/ M. Kościelska (red.) Studia z psychologii klinicznej dziecka, Warszawa

70

1988, Gałkowski T., Fersten E., Psychologiczne aspekty rozwoju i zaburzeń mowy u dziecka
/w:/ Szumska J. (red.) Zaburzenia mowy u dzieci, Warszawa 1982, Gerstmann S., Rozmowa i
wywiad w psychologii, Warszawa 1980, Hornowska E., Paluchowski W. J., Rysunek postaci
ludzkiej według Goodenough-Harrisa (DAMT). Wyniki badań dzieci polskich, Poznań 1987,
Hornowska E. i in., Podstawowe metody badawcze /w:/ Strelau J. (red.) Psychologia. T. 1
Podstawy psychologii, Gdańsk 2000, Kostrzewski J., Diagnostyka odchyleń od normy u
dzieci, młodzieży i dorosłych /w:/ Hulek A. (red.) Pedagogika rewalidacyjna, Warszawa
1980, Obuchowska A. Dynamika nerwic. Psychologiczne aspekty zaburzeń nerwicowych u
dzieci i młodzieży, Warszawa 1983, Sawa B., Uwarunkowania i konsekwencje psychologiczne
zaburzeń mowy u dzieci, Warszawa 1991, J. Szumska, Metody badania afazji, Warszawa
1980; Szustrowa T. Swobodne techniki diagnostyczne. Wywiad i obserwacja, Warszawa 1991,
Woźniak T., Zaburzenia języka w schizofrenii, Lublin 2000, Woźniak T., Narracja w
schizofrenii, Lublin 2005, Woźniak T., Kaczyńska - Haładyj M., Obraz zaburzeń językowych
w schizofrenii dziecięcej, „Logopedia” t. 32, 2003, s. 87-104.
Metody nauczania: Zajęcia są prowadzone w formie wykładów i ćwiczeń, metodą
heurystyczną i oglądową, z wykorzystaniem środków multimedialnych; proponowana jest
praca indywidualna studenta i w małej grupie.
Metody oceny: zaliczenia - kolokwium ustne
Język wykładowy: polski


Nazwa przedmiotu: Dydaktyka audiofonologii
Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: I
Semestr: III, IV
ECTS (liczba punktów): 5
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Zdzisław M. Kurkowski, dr Anita Trochymiuk
Wymagania wstępne: uczestnictwo w zajęciach wynika z wyboru przez studenta rodzaju
zajęć fakultatywnych.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Celem przedmiotu jest
zapoznanie jego uczestników z metodologią postępowania logopedycznego w przypadkach
uszkodzeń słuchu. Studenci opanowują strategie metody audytywno-werbalnej i zasady
wczesnego wychowania słuchowego. Poznają zasady budowania podsystemu fonologicznego
języka, stanowiącego podstawę rozwoju pozostałych podsystemów, oraz usprawnianiu
poszczególnych funkcji słuchowych w oparciu o zasady wczesnego wychowania słuchowego.
Studenci zdobywają umiejętność samodzielnej oceny rozwoju językowego dziecka
niesłyszącego w aspektach: leksykalnym i morfologicznym oraz samodzielnego
konstruowania prób diagnostycznych dotyczących poziomu rozwoju językowego dziecka
niesłyszącego. Opanowują umiejętność diagnozowania i programowania terapii osób
niesłyszących w oparciu o wybrane strategie postępowania terapeutycznego.

Treści merytoryczne przedmiotu: Rozwój niemowląt z uszkodzeniami słuchu i

warunkami podjęcia wczesnego wychowania słuchowego powiązanego z programowaniem
ć

wiczeń usprawniających poszczególne funkcje słuchowe. Analiza założeń i strategii metody

audytywno-werbalnej i zasad jej wykorzystania w celu budowania kompetencji językowej,
komunikacyjnej i kulturowej dzieci niesłyszących. Wybrane programy autorskie z zakresu
metody audytywno-werbalnej, takie jak: metoda oralna Susanny Schmid-Giovannini
(Szwajcaria), metoda macierzysta Anthonego van Udena (Holandia), metoda werbotonalna
Petara Guberiny (Jugosławia), metoda Warrena Estabrooksa (Kanada). Strategie
terapeutyczne z zakresu poszczególnych programów i ich skuteczność analizowane są w

71

oparciu o nagrania pacjentów uczestniczących w terapii, przewidywana jest również
możliwość samodzielnego w niej uczestnictwa. Możliwości budowania systemu językowego
u dzieci niesłyszących w oparciu o wczesną naukę czytania. Metoda czytania globalnego (G.
Doman) i nauka czytania sylab (alternatywna metoda nauczania systemu językowego dzieci
prelingwalnie ogłuchłych J. Cieszyńskiej) – przedstawiane są możliwości obu metod oraz
sposoby ich wdrażania ilustrowane nagraniami pacjentów. Ćwiczenia przygotowujące do
wczesnej nauki czytania i jej etapy. Metodologia badań rozwoju leksykalnego i
gramatycznego dzieci niesłyszących. Akwizycja leksyki w rozwoju językowym dziecka
niesłyszacego. Zasady nabywania słów i ich znaczeń przez dziecko niesłyszące –
mechanizmy umożliwiające efektywne uczenie się słów. Kształtowanie się podsystemu
morfologicznego – rozumienie i tworzenie wyrazów pochodnych. Zasady nabywania
wyrazów pochodnych. Kategorie słowotwórcze w rozwoju językom dziecka niesłyszącego.
Wpływ komplikacji strukturalno-semantycznej na proces przyswajania wyrazów pochodnych.
Metodologia badań akwizycji reguł morfologicznych (fleksyjnych i słowotwórczych) –
zasady konstruowanie narzędzi badawczych. Przygotowanie środków i pomocy
dydaktycznych wykorzystywanych w terapii.
Literatura obowiązkowa: Berko J., The child’s learning of English morphology, „Word” 14,
1958, 150–177, Clark E. V., The lexicon in acquisition, Cambridge University Press 1993,
Chmura-Klekotowa M., Neologizmy słowotwórcze w mowie dzieci, „Prace Filologiczne” t.
XXI, 1971, 99–235, Cieszyńska J., Od słowa przeczytanego do wypowiedzianego. Droga
nabywania systemu językowego przez dzieci niesłyszące w wieku poniemowlęcym i
przedszkolnym, Kraków 2000, Csányi Y., Słuchowo werbalne wychowanie dzieci z
uszkodzonym narządem słuchu, Warszawa1994, Doman. G., Jak nauczyć małe dziecko czytać
1988, Guberina P., Verbo-Tonal method and its application to the rehabilitation of the deaf
/w:/ Report of the Proceedings of the International Congress on Education of the Deaf,
Washington 1964, Kurkowski Z.M., Mowa dzieci sześcioletnich z uszkodzonym narządem
słuchu, Lublin 1996, Kurkowski Z.M., Trochymiuk A., Metoda audytywno-werbalna, /w:/
Grabias S. (red.) Encyklopedia Zaburzeń Mowy, Lublin 2006, w druku, Kleśta J., Analiza
akustyczna polskich spółgłosek trących bezdźwięcznych realizowanych przez dzieci
niesłyszące „Audiofonologia” 26, 2004, s. 105-118, Krakowiak K., Problem kreatywności i
poprawności w rozwoju języka niesłyszących, /w:/ Szkice o wychowaniu dzieci z
uszkodzeniami słuchu, Stalowa Wola 2003 s. 105–115, Łobacz P., Wstępna charakterystyka
fonetyczna mowy wybranej grupy dzieci niesłyszących /w:/ „Scripta Neophilologica
Posnaniensia”, tom IV, 2002, s. 29-50, Łobacz P., Grygiel, /w:/, Baranowska, E., Francuzik,
K. Klasyfikacja samogłosek polskich za pomocą sieci neuronowych w wymowie dzieci
niesłyszących, „Audiofonologia” 23, 2003, s. 7-31, Łobacz P., Francuzik K., Szalkowska E..
Acoustic-phonetic description of hearing-impaired children’s vowels in polish “Psychology of
Language and Communication” 6/2, 2002, s. 3-31, Maniecka-Aleksandrowicz B.,
Szkiełkowska A., Zaburzenia głosu i rehabilitacja osób z uszkodzonym narządem słuchu /w:/
Zaburzenia głosu – badanie – diagnozowanie – metody usprawniania, (red.) Mierzejewska
H., Przybysz-Piwkowa M., Warszawa 1998, Nagórko-Kufel A., O eksperymencie w
badaniach słowotwórczych, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” XXXV,
1977, s. 141–151, Szymańska R., Podstawowe metody wywoływania i korygowania głosek w
wypowiedziach dzieci z wadą słuchu, /w:/ Wybrane zagadnienia z surdopedagogiki, (red.)
Eckert U., Warszawa 1998, Trochymiuk A., Realization of the voiced-voiceless contrast by
hearing impaired children “Studia Phonetica Posnaniensia” 7, 2005, s. 75-96, 2/
uzupełniająca: Berman R. A., Children’s innovative verbs versus nouns: structured
elicitations and spontaneous coinages, /w:/ Menn L.& Bernstein Ratner N. (red.), Methods for
studying language productions, London, Mahwah, New Jersey, 2000 s. 69–93, Berko Gleason
J.& Bernstein Ratner N., Przyswajanie języka, /w:/ Berko Gleason J., Bernstein Ratner N.

72

(red.), Psycholingwistyka, Gdańsk, 2005, s. 375–438, Cieszyńska J., Nauka czytania krok po
kroku. Jak przeciwdziałać dysleksji, Kraków 2001, Clark E. V., Coining new words: Old and
new word forms for new meanings, /w:/ Menn L.& Bernstein Ratner N. (red.), Methods for
studying language production, London, Mahwah, New Jersey, 2000, s. 53–67, Grabias S.,
Język w nauczaniu niesłyszących. Zasady programowania systemu komunikacyjnego, /w:/
Grabias S. (red.), Głuchota a język, Lublin, 1994, s. 185–221, Haman E., Early productivity in
derivation. A case study of diminutives in the acquisition of Polish, „Psychology of language
and Communication” 7 (1), 2003, s. 37–56, Löwe A., Mamo naucz mnie rozumieć. Poradnik
dla rodziców dzieci niedosłyszących (od 1 do 30 miesiąca życia), Warszawa 1981, Kobosko J.
(red), Moje dziecko nie słyszy. Materiały dla rodziców dzieci z wadą słuchu, Warszawa 1999,
Kosmalowa J., (red.), Listy o wychowaniu dziecka z wadą słuchu. Poradnik dla rodziców
dzieci w wieku przedszkolnym, Warszawa 2001, Löwe A., Rozwijanie słuchu w zabawie.
Praktyczne wskazówki do ćwiczeń słuchowych z dziećmi w wieku przedszkolnym z
uszkodzonym słuchem i zaburzeniami spostrzegania, Warszawa 1983, Schmid-Giovannini S.,
Rady i wskazówki dla rodziców dzieci z uszkodzonym słuchem, Warszawa 1995.
Metody nauczania: problemowe, oglądowe, zajęć praktycznych
Metody oceny: zaliczenie
Język wykładowy: polski

D. Przedmioty fakultatywne:

Nazwa przedmiotu: Schizofazja
Typ przedmiotu: przedmiot fakultatywny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II, III
Semestr: III - VI
ECTS (liczba punktów): 1
Imię i nazwisko wykładowcy: dr hab. Tomasz Woźniak, prof. UMCS, prof. dr hab. n. med.
Andrzej Czernikiewicz
Wymagania wstępne: przyjęcie na podstawie zapisu do wyczerpania limitu miejsc w grupie,
opanowanie podstaw nauki o języku i psychiatrii.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Celem nauczania jest
przekazanie wiedzy dotyczącej zasad opisu zachowań językowych człowieka w przypadku
psychozy schizofrenicznej, zagadnień funkcjonowania poznawczego, a także oceny spójności
mowy w schizofazji. Badania lingwistyczne nad schizofrenią stają się podstawą analiz z
zakresu „neuronauki”: relacji między mózgiem a umysłem, procesami biologicznymi a mową.
Treści merytoryczne przedmiotu: Obraz kliniczny zaburzeń mowy w schizofrenii
(schizofazja): zagadnienia ogólne dotyczące specyfiki schizofrenii i teorii schizofazji,
zagadnienia analiz lingwistycznych, teoria selekcji grup neuronowych (TNGS) G. Edelmana,
schizofrenia w świetle TNGS, zagadnienia teorii narracji w analizie wypowiedzi dzieci,
młodzieży i dorosłych cierpiących na schizofrenię. Analiza lingwistyczna wypowiedzi
schizofatycznych: analiza fonetyczna, analiza leksykalna, analiza składniowa, analiza
metatekstowa, analiza dyskursywna - dialogowa, narracyjna.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Czernikiewicz A., Woźniak T., Schizofazja,
Logopedia t. 29, 2001, s. 7-36, Woźniak T., Czernikiewicz A., Zagadnienia oceny zaburzeń
komunikacji językowej. Krótka Skala Oceny Schizofazji (KSOS) /w:/ Przewodnik po
zaburzeniach językowych w schizofrenii. Biblioteczka Psychiatry, red. Czernikiewicz A.

73

Warszawa 2004, Woźniak T., Zaburzenia języka w schizofrenii, Lublin2000, Woźniak T.
Narracja w schizofrenii, Lublin2005, 2/ uzupełniające: Bokus B., Świat fabuły w narracji
dziecięcej, Warszawa2000, Czernikiewicz A., Językowy wymiar przewlekłej schizofrenii,
Lublin 1998, Edelman G. M., Przenikliwe powietrze, jasny ogień. O materii
umysłu,Warszawa1998, ICD10, Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób, Warszawa1997,
Woźniak T., Kaczyńska-Haładyj M., Obraz zaburzeń językowych w schizofrenii dziecięcej,
„Logopedia” 32, 2003, s. 87-104.
Metody nauczania: wykład uniwersytecki, metody poglądowe i audiowizualne
Metody oceny: zaliczenie; warunkiem otrzymania jest aktywny udział w zajęciach.
Język wykładowy: polski



Nazwa przedmiotu: Socjolingwistyka; problemy multilingwizmu
Typ przedmiotu: przedmiot fakultatywny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie studia licencjackie
Rok: II, III
Semestr: III - VI
ECTS (liczna punktów): 2
Imię i nazwisko wykładowcy: prof. dr hab. Stanisław Grabias
Wymagania wstępne: przyjęcie na podstawie zapisu do wyczerpania limitu miejsc w grupie.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Uświadomienie studentom
wagi społecznych uwarunkowań języka i procesu budowania wypowiedzi. Umiejętność
stosowania reguł interakcyjnych w analizie tekstów i sytuacji komunikacyjnych. Ćwiczenia w
stosowaniu tych reguł.
Treści merytoryczne: Istota języka: jako zjawiska biologicznego, jako zjawiska społecznego.
Strukturalistyczne i biologiczne pojmowanie zachowań językowych. Język w rozwarstwieniu
funkcjonalnym i społecznym. Socjolektalne odmiany języka: slang, żargon, profesjolekt.
Języki subkultur. Systemy wartości, jako obligatoryjne komponenty socjolektów.
Bilingwilizm w zachowaniach polskiej społeczności: dialekty a odmiany kulturalne języka,
komunikacyjna sytuacja pogranicza, język polonii, językowe zachowania mniejszości
etnicznych.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Grabias S., Język w zachowaniach społecznych,
Lublin 2001, M. Ziółkowski, Znaczenie, interakcja, rozumienie, Warszawa 1981, 2/
uzupełniające: Z. Kurzowa, Polszczyzna Lwowa i kresów południowo-wschodnich do 1939
roku, Warszawa 1983, K. Stępniak, Słownik gwar środowisk dewiacyjnych, Warszawa 1986,
E. Kołodziejek, Człowiek i świat w języku subkultur, Szczecin 2005.
Metody nauczania: podająca, zajęć praktycznych
Metody oceny: zaliczenie
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Logorytmika i umuzykalnienie
Typ przedmiotu: Przedmiot fakultatywny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie.
Rok: II, III
Semestr: III - VI
ECTS (liczba punktów): 2
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Marta Wysocka
Wymagania wstępne: przyjęcie na podstawie zapisu do wyczerpania limitu miejsc w grupie.

74

Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Uzyskanie wiedzy na temat
metod wykorzystujących ćwiczenia muzyczne: słuchowe, wokalne i słuchowo-ruchowe w
stymulacji rozwoju mowy i w terapii logopedycznej. Nabycie umiejętności wykorzystania
omawianych metod w terapii dzieci z poszczególnymi zaburzeniami mowy.
Treści merytoryczne przedmiotu: Elementy teorii muzyki. Słuch muzyczny a słuch
prozodyczny. Metody kształtowania prozodii mowy z wykorzystaniem muzyki.
Muzykoterapia aktywna w terapii logopedycznej, rola piosenki i akompaniamentu. Miejsce i
rola elementów muzykoterapii receptywnej w terapii logopedycznej. Logorytmika jako
integralna część terapii logopedycznej. Zastosowanie ćwiczeń muzyczno-ruchowych w terapii
poszczególnych zaburzeń mowy.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Bogdanowicz M., Integracja percepcyjno –
motoryczna, Warszawa 1997, Kilińska – Ewertowska E., Logorytmika, Lublin 1978,
Kowalska A., Metodyka kształtowania elementów prozodycznych w wypowiedziach dzieci z
upośledzeniem słuchu, Lublin, 1989, Smoczyńska – Nachtman U., Kalendarz muzyczny w
przedszkolu, Warszawa1992, 2/ uzupełniających: Bogdanowicz M., Metoda Dobrego Startu,
Warszawa, 1985 i wyd. kolejne, Kilińska – Ewertowska E., Badania nad zastosowaniem
ć

wiczeń muzyczno-ruchowych w terapii dzieci z zaburzeniami mowy, Gdańsk 1981, Kilińska –

Ewertowska E., Ćwiczenia logorytmiczne, Gdańsk 1993, Klöppel R., Vliex S., Rytmika w
wychowaniu i terapii, Warszawa, 1995, Lewandowska K., Muzykoterapia dziecięca: zbiór
rozpraw z psychologii muzycznej dziecka i muzykoterapii dziecięcej, Gdańsk 2001, Narząd
słuchu, jego funkcjonowanie i możliwości percepcji elementów muzycznych, red. Grajter M.,
Łódź 2002, Nowak J., Piosenka w usprawnianiu wymowy dzieci z trudnościami w uczeniu się,
Bydgoszcz 1999, Sherborne W., Ruch rozwijający dla dzieci, Warszawa 1997, Sloboda J. A.,
Umysł muzyczny. Poznawcza psychologia muzyki, Warszawa 2002, Stadnicka J., Terapia
dzieci muzyką, ruchem i mową, Warszawa 1998.
Metody nauczania: metoda podająca, dyskusja w oparciu o przeczytane teksty, zajęcia
praktyczne (grupowe i indywidualne – ćwiczenia wokalne, muzyczno-ruchowe, gra na
instrumentach muzycznych), prezentacja muzyki i nagrań wideo ilustrujących omawiane
zagadnienia
Metody oceny: zaliczenie na podstawie obecności i aktywności na zajęciach oraz wyników
kolokwium
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Język migowy
Typ przedmiotu: przedmiot fakultatywny.
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II, III
Semestr: III - VI
ECTS (liczba punktów): 1
Imię i nazwisko wykładowcy: mgr Aleksandra Borowicz
Wymagania wstępne: Przyjęcie na podstawie zapisu do wyczerpania limitu miejsc w
grupach. Zajęcia z polskiego języka migowego wymagają obecności i aktywnego udziału we
wszystkich ćwiczeniach słownikowych i gramatycznych. Obecność jest obowiązkowa.
Uczestnicy w trakcie kursu powinni aktywnie dociekać istoty polskiego języka migowego i
jego miejsce wśród innych komunikatów gestowych w drodze ćwiczeń i dyskusji. Ponadto
nabycie wrażliwości językowej i komunikacyjnej na komunikaty migowe stanowi, obok
poznania istoty polskiego języka migowego jako zjawiska językowego, główny wymóg zajęć.

75

Na koniec kursu wymagana jest elementarna znajomość znaków i reguł gramatycznych oraz
sprawność kodowania i dekodowania przekazów migowych.
Cele przedmiotu: Zapoznanie słuchaczy z odmianami przekazów migowych. Wdrożenie do
zagadnień teoretycznych dotyczących językoznawstwa polskiego języka migowego.
Praktyczna nauka polskiego alfabetu palcowego. Praktyczna nauka znaków gestowo –
mimicznych polskiego języka migowego. Praktyczna nauka budowania wypowiedzi prostych
i złożonych w polskim języku migowym. Nauka spostrzegania i interpretacji zachowań
gestowo – mimicznych oraz wypowiedzi migowych. Kształtowanie umiejętności prowadzenia
rozmowy z osobami niesłyszącymi. Przygotowanie słuchaczy do dalszego samokształcenia w
zakresie polskiego języka migowego. Słuchacze poznają około 1000 znaków migowych
języka migowego i nauczą się przekazywać je w formie gestowej oraz gestowo – mimicznej.
Ponadto uczestnicy nauczą się wykorzystywać znaki mimiczne w komunikowaniu się i łączyć
je ze znakami gestowymi. Równocześnie słuchacze zdobędą umiejętność odczytywania
znaków w oparciu o percepcję wzrokową. Słuchacze zdobędą umiejętność rozróżniania
kategorii gramatycznych w polskim języku migowym i języku polskim dźwiękowym.
Słuchacze nauczą się budować wypowiedzi migowe i rozumieć je. Podstawą będzie
wdrażanie do umiejętnego postrzegania elementów strukturalnych warstwy wyrażania w
polskim języku migowym. Słuchacze nauczą się prowadzić rozmowy w polskim języku
migowym w zakresie podstawowym. Słuchacze poznają polski alfabet palcowy i biegle
nauczą się nim posługiwać. Jednocześnie poznają sytuacje, w których alfabet ten ma
zastosowanie i nabędą umiejętność właściwego włączania go do tekstów migowych w czasie
wypowiedzi bez nadużywania jego funkcji. Słuchacze poznają sposoby samokształcenia w
zakresie polskiego języka migowego. Znajomość podstawowych znaków migowych.
Znajomość elementów gramatyki polskiego języka migowego. Umiejętność kodowania i
dekodowania elementarnych wypowiedzi migowych.
Treści merytoryczne przedmiotu: Część teoretyczna: Elementy teorii językoznawstwa
migowego (cechy warstwy wyrażania w języku migowym; wybrane aspekty morfologii
polskiego języka migowego; specyficzne cechy semantyki polskiego języka migowego;
kategorie gramatyczne, związki syntaktyczne w komunikatach migowych; funkcje polskiego
języka migowego; funkcje i miejsce alfabetu palcowego w komunikacji z niesłyszącymi).
Komentarz gramatyczny dotyczący znaczenia znaków migowych (gestowych i gestowo –
mimicznych) oraz budowania i odczytywania wypowiedzi migowych w oparciu o reguły
gramatyczne typowe dla polskiego języka migowego używanego przez niesłyszących. Część
praktyczna (gramatyczna). Zaimki osobowe: ja, ty, on/ona, my, wy, oni. Konstrukcja: zaimek
osobowy + przymiotnik. Zaimki pytajne: kto, co. Zastosowanie zaimków w pytaniach o
przedmiot i osobę. Zaimki dzierżawcze: mój, twój, jego, jej, nasz, wasz, ich. Zdania z
użyciem zaimka dzierżawczego. Budowanie wypowiedzi twierdzących i pytajnych. Pytania o
rozstrzygnięcie: TAK – NIE. Pytania zawierające przeczenie. Liczba pojedyncza i mnoga
rzeczowników. Zdania twierdzące i pytania z użyciem czasownika. Konstrukcje pytające i
zaprzeczenia z użyciem czasownika. Odmiana czasownika. Zastosowanie pytania „Gdzie?” w
określaniu położenia przedmiotów i osób. Znaki liczebników głównych od 0 do 1000000.
Liczebniki porządkowe. Określanie czasu – pytanie o godzinę. Okoliczniki czasu. Budowanie
wypowiedzeń w czasie teraźniejszym. Budowanie wypowiedzeń w czasie przeszłym.
Budowanie wypowiedzeń w czasie przyszłym. Budowanie wypowiedzi prostych i złożonych.
Rozkazy i wykrzyknienia w języku migowym. Budowanie wypowiedzi zawierających relacje
przestrzenne.

Część

praktyczna

(tematyczna).

Polski

alfabet

palcowy.

Zwroty

grzecznościowe. Przedstawianie się i podawanie danych personalnych. Opisywanie siebie i
innych osób. Dom rodzinny. Rodzice, rodzeństwo, najbliższa rodzina. Mieszkanie, meble,
przedmioty codziennego użytku. Adres domu. Obrazki z życia w mieście. Środki lokomocji.
Sklepy, poczta. Dworzec kolejowy. Na lotnisku. Nazwy miesięcy i pór roku. Kalendarz.

76

Wypoczynek i rozrywki. Teatr, kino, biblioteka, klub. Wycieczki. Zagadnienia aktualne,
imprezy, wydarzenia. Mapa świata. Położenie Polski w Europie. Nazwy państw i miast. Życie
ludzi w Polsce. Praca, wypoczynek. Obyczaje polskie. Anegdoty, kawały.
Spis zalecanych lektur:1/ obowiązkowe: Krakowiak K., Wojda P. (w druku), Język migowy
jako zjawisko edukacyjne i socjolingwistyczne. /w:/ „Logopedia”, Perlin J., Lingwistyczny opis
polskiego języka migowego. Rozprawa habilitacyjna, Warszawa1993, Studia nad kompetencją
językową I komunikacyjną niesłyszących M. Świdziński, T. Gałkowski (red.), Warszawa
2003, Szczepankowski B., Niesłyszący – Głusi – Głuchoniemi. Wyrównywanie szans,
Warszawa 1999, Tomaszewski P., Rosik P., Czy polski język migowy jest prawdziwym
językiem? /w:/ Człowiek wobec ograniczeń. Niepełnosprawność. Komunikacja. Terapia, (red.)
Jastrzębowska G., Tarnowski Z., Lublin 2001, 2/ uzupełniające: Hendzel J. K., Słownik
polskiego języka miganego, Olsztyn 2000, Hollak J., Jagodziński T., Słownik mimiczny dla
głuchoniemych i osób z nimi styczność mających, Warszawa1879, Kobosko J., Szuchnik J.,
Wojda P., (w druku) Kwestionariusz „JA-INNI” jako narzędzie służące do opisu tożsamości
własnej młodzieży głuchej, /w:/ „Audiofonologia”, Lublin, Perlin J., Szczepankowski B.,
Polski język migowy. Opis lingwistyczny, Warszawa1992, Szczepankowski B., Słownik
liturgiczny języka migowego, Katowice 2000, Wojda P., Rola języka migowego w rodzinie
dziecka niesłyszącego, /w:/ Źródło życia i szkoła miłości, (red.) Kornas – Biela D., Lublin
2000, Wojda P., (w druku), Polski język migowy a mieszane i sztuczne systemy migowe,
Lublin, Wojda P., (w druku), Język migowy jako przejaw kreatywności językowej osób
niesłyszących. Lublin, Wojda P., Czy można nauczyć się języka migowego? /w:/ Materiały dla
rodziców dzieci i młodzieży z wadą słuchu, (t. 8, s. 238-249), (red.) Kobosko J.,
Warszawa2001, Wojda P., Rola języka migowego w rodzinie dziecka niesłyszącego, /w:/
Ź

ródło życia i szkoła miłości, (red.) Kornas – Biela D., Lublin 2000.

Metody nauczania: współczesna metoda eklektyczna, podejście postkomunikacyjne
Metody oceny: obecność i aktywny udział w zajęciach; praktyczny sprawdzian poziomu
rozumienia istoty przekazu w polskim języku migowym; sprawdzenie umiejętności
rozróżnienia polskiego języka migowego od innych systemów językowych; praktyczny
sprawdzian umiejętności posługiwania się alfabetem palcowym i podstawowymi elementami
języka migowego (tematy zajęć stanowią zarazem zagadnienia teoretyczne i praktyczne
będące podstawą zaliczenia).
Język wykładowy: polski – komentarz dotyczący aspektów gramatyki, migowy – przekaz
słownika, wypowiedzi w ramach części ćwiczeniowych

Nazwa przedmiotu: Kultura języka
Typ przedmiotu: przedmiot fakultatywny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II, III
Semestr: III - VI
ECTS (liczba punktów): 2
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Helena Borowiec
Wymagania wstępne: przyjęcie na podstawie zapisu do wyczerpania limitu miejsc w grupie.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Zapoznanie z zasadami
normatywnego funkcjonowania języka, uzyskanie wiedzy na temat zróżnicowania
wewnętrznego współczesnej polszczyzny, kryteriów poprawności użycia form językowych,
tendencji rozwojowych współczesnego języka polskiego.
Treści merytoryczne przedmiotu: Kultura języka (rozumienie terminu, składniki kultury
języka: poprawność językowa, sprawność językowa, etyka słowa, estetyka słowa).
Podstawowe pojęcia teoretyczne kultury języka: teksty, uzus, norma, system. Poprawność

77

językowa. Kryteria poprawności językowej. Innowacja a błąd językowy. Rodzaje błędów
językowych. Właściwe użycie słowa (etyka słowa, manipulacja językowa, nowomowa).
Estetyka słowa - grzeczność językowa - brutalizacja języka publicznego (wulgaryzmy w
języku). Prozodyczna organizacja ciągu fonicznego (intonacja, akcent, tempo mówienia,
wyrazistość głosek). Zasady poprawnej wymowy. Poprawność fleksyjna (osobliwości w
odmianie rzeczownika, typowe nieregularności koniugacyjne). Poprawność słowotwórcza
(współczesne tendencje słowotwórcze w najnowszej warstwie słownictwa). Normatywność
leksyki współczesnej polszczyzny Podstawowe tendencje rozwojowe współczesnej leksyki
polskiej. Poprawność składniowa (schematy zdaniowe współczesnej polszczyzny, szyk
wyrazów w zdaniu). Typologia odmian współczesnego języka polskiego (mówiona a pisana
odmiana języka, funkcjonalne zróżnicowanie języka ogólnego, terytorialne zróżnicowanie
polszczyzny, socjolekty).
Spis zalecanych lektur: Buttler D., Kurkowska H., Satkiewicz H., Kultura języka polskiego,
t. I, II, Warszawa 1986, Nowy słownik poprawnej polszczyzny, red. A. Markowski, Warszawa
2002, Jadacka H., Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa
2005, Markowski A., Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa
2005, Buttler D., Innowacje składniowe współczesnej polszczyzny, Warszawa 1976,
Encyklopedia kultury XX wieku, t. 2, Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wrocław
1993 (wybrane teksty), Furdal A., Językoznawstwo otwarte, Wrocław 1990, Wilkoń A.,
Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Katowice 1987, Warianty języka,
red. J. Bartmiński, J. Szadura, seria: Współczesna polszczyzna, t. 2, Lublin 2003, Markowski
A., Polszczyzna końca XX wieku, Warszawa1992.
Metody nauczania: wykład akademicki, konwersatorium, dyskusja, analiza wytworów
Metody oceny: zaliczenie – praca zaliczeniowa
Język wykładowy: polski


Nazwa przedmiotu: Daktylografia
Typ przedmiotu: przedmiot fakultatywny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia uzupełniające
Rok: II, III
Semestr: III - VI
ECTS (liczba punktów): 1
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Ewa Muzyka
Wymagania wstępne: przyjęcie na podstawie zapisu do wyczerpania limitu miejsc w grupie.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Zdobycie przez studenta
praktycznych umiejętności posługiwania się alfabetem palcowym. Wykształcenie
umiejętności rozumienia i produkowania komunikatów w alfabecie palcowym.
Treści merytoryczne przedmiotu: Podstawy teoretyczne daktylografii. Rola daktylografii w
kształceniu językowym niesłyszących. Praktyczna nauka alfabetu palcowego. Przyswojenie
umiejętności nadawania i rozumienia komunikatów daktylograficznych. Percepcja
komunikatów daktylograficznych nadawanych przez osoby niesłyszące.
Spis zalecanych lektur: Szczepankowski B., Język migowy. Daktylografia, Warszawa 1974,
Szczepankowski B., Wyrównywanie szans osób niesłyszących, Siedlce 1998, Szczepankowski
B., Niesłyszący – Głusi – Głuchoniemi. Wyrównywanie szans, Warszawa 1999.
Metody nauczania: zajęć praktycznych.
Metody oceny: kolokwium sprawdzające umiejętność posługiwania się daktylografią
(percepcja i ekspresja komunikatów daktylograficznych).
Język wykładowy: polski

78

Nazwa przedmiotu: Fonogesty
Typ przedmiotu: przedmiot fakultatywny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II, III
Semestr: III - VI
ECTS (liczba punktów): 2
Imię i nazwisko wykładowcy: dr hab. Kazimiera Krakowiak, prof. KUL
Wymagania wstępne: przyjęcie na podstawie zapisu do wyczerpania limitu miejsc w grupie.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Zapoznanie się słuchaczy z
koncepcją metody cued speech oraz wzorowanej na niej polskiej metody fonogestów.
Praktyczne opanowanie umiejętności mówienia z fonogestami. Poznanie zasad stosowania
fonogestów i przygotowanie się do ich używania w rehabilitacji i edukacji osób
uszkodzeniami słuchu.
Treści merytoryczne przedmiotu:

Podstawowe wiadomości o fonogestach. Ogólne

wiadomości o fonogestach, ich historii i zastosowaniu. Opis systemu fonogestów. Fonogesty
jako sposób rozszerzania i uzupełniania wychowania słuchowego dziecka z głęboko
uszkodzonym słuchem. Fonogesty jako środek wspomagający wzrokową percepcję
wypowiedzi słownych (odczytywanie z ust). Fonogesty jako narzędzie formowania języka
dźwiękowego. Fonogesty jako środek wspomagający bezpośrednie komunikowanie się
werbalne osób słyszących i niesłyszących. Mowa uzupełniana fonogestami a inne środki
porozumiewania się głuchych (alfabet palcowy, naturalne języki migowe, system językowo-
migowy, AKA - alfabet gestów towarzyszących). Zastosowanie fonogestów w programach
kształcenia głuchych metodami oralnymi. Wykorzystanie fonogestów jako środka
wspomagającego usprawnianie słuchu przy użyciu nowoczesnych protez słuchowych (np.
urządzeń do bezprzewodowego przekazywania dźwięków typu FM, implantów
ś

limakowych). Zastosowanie fonogestów w programach polimetodycznych ("komunikacji

totalnej"). Praktyczna nauka mówienia z fonogestami. Przygotowanie do mówienia z
fonogestami. Przypomnienie podstawowych wiadomości o głoskach i sylabach. Ćwiczenia w
dzieleniu ciągu fonicznego wypowiedzi na cząstki artykulacyjno-wizualne. Łączenie cząstek
artykulacyjno-wizualnych z fonogestami. Uzupełnianie fonogestami różnego typu sylab:
otwartych, zamkniętych, zawierających grupy spółgłoskowe. Uzupełnianie fonogestami
wyrazów i krótkich wypowiedzi potocznych. Akcentowanie. Podkreślanie intonacji.
Ć

wiczenia w precyzyjnym i szybkim wykonywaniu gestów; gimnastyka dłoni. Ćwiczenia w

płynnym mówieniu z fonogestami. Płynne mówienie zdań. Czytanie. Recytacja. Próby
melorecytacji i śpiewu. Dialogi inscenizowane. Próby swobodnych rozmów. Odtwarzanie
wypowiedzi cudzych. Streszczanie. Objaśnianie. Ćwiczenia w odbieraniu wypowiedzi z
fonogestami. Odczytywanie z ust wypowiedzi z fonogestami bez głosu. Ćwiczenia w
rozumieniu wypowiedzi dzieci niesłyszących mówiących z fonogestami. Metodyka
stosowania fonogestów. Podstawowe zasady rehabilitacji i kształtowania mowy dziecka z
głęboko uszkodzonym słuchem a zasady i formy stosowania fonogestów. Rozmowy w
naturalnych sytuacjach życiowych jako główna forma pracy nad rozwojem mowy dziecka
głuchego. Warunki środowiskowe sprzyjające dokładnemu odczytywaniu z ust wypowiedzi z
fonogestami. Rola stosowania fonogestów w rozmowach. Przygotowanie małego dziecka do
stosowania fonogestów w jego rehabilitacji. Zasady stosowania fonogestów w codziennych
kontaktach z dzieckiem. Zabawy i ćwiczenia logopedyczne ułatwiające rozumienie i
mówienie z fonogestami. Przykłady ćwiczeń i zabaw prowadzonych w warunkach domowych
z zastosowaniem fonogestów: ćwiczenia sprawności dłoni, ćwiczenia w odczytywaniu
wypowiedzi z ust, stymulowanie wydawania głosu, gaworzenia i mówienia. Kształcenie
umiejętności odbierania wypowiedzi ustnych. Przygotowanie do mówienia. Rozwijanie

79

języka dziecka. Rozwijanie słownika. Uczenie praktycznej znajomości gramatyki. Nauczanie
czytania i pisania. Troska o prawidłową artykulację głosek i korekcja wymowy wadliwej.
Program rehabilitacji i kształcenia językowego dziecka z głęboko uszkodzonym słuchem z
zastosowaniem fonogestów. Zastosowanie fonogestów w nauczaniu języków obcych.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Kaczmarek B.L.J, Wzrokowa percepcja
wypowiedzi słownych, Lublin 1986, Krakowiak K., Szkice o wychowaniu dzieci z
uszkodzeniami słuchu, Stalowa Wola 2003, Krakowiak K., Sękowska J., Mówimy z
fonogestami. Przewodnik dla rodziców i przyjaciół dzieci z uszkodzonym słuchem, Warszawa
1996, Krakowiak K., Mówimy z fonogestami. Ćwiczenia dla dorosłych i dla dzieci, "Biuletyn
Audiofonologii" t. 2, /1-4, 1990, s. 101-142, Périer O., Dziecko z uszkodzonym narządem
słuchu. Aspekty medyczne, wychowawcze, socjologiczne i psychologiczne, Warszawa1992, 2/
uzupełniające: Krakowiak K., Ramowy program indywidualnej rehabilitacji mowy dziecka z
głęboko uszkodzonym słuchem, "Audiofonologia" t. V, 1993, s. 263-276, Krakowiak K.,
Fonogesty jako narzędzie formowania języka dzieci z uszkodzonym słuchem, "Komunikacja
językowa i jej zaburzenia", t.9., Lublin1995, Krakowiak K., W sprawie kształcenia języka
dzieci i młodzieży z uszkodzonym słuchem, "Komunikacja językowa i jej zaburzenia", t. 14,
Lublin1998, Krakowiak K., W poszukiwaniu własnej drogi wychowania dziecka z
uszkodzeniem słuchu (próba oceny współczesnych metod wychowania językowego),
„Audiofonologia”, t. XXI, 2002, s. 33-53, Krakowiak K., Kim jest moje niesłyszące dziecko?
Rozważania

o

ukrytych

założeniach

antropologicznych

współczesnych

koncepcji

surdopedagogiki i audiofonologii, Lublin 2003, Krakowiak K., O wsparcie studentów
niesłyszących w społeczności akademickiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin
2003, Krakowiak K., Podstawowe pytania surdopedagogiki jako problemy lingwistyczne /w:/
Konteksty teoretyczne. Dyskursy pedagogiki specjalnej, (red.) Górniewicz E., Krause A.,
Olsztyn 2003, Krakowiak K., Panasiuk M., Umiejętności komunikacyjne dziecka z
uszkodzonym słuchem, "Komunikacja językowa i jej zaburzenia", t.3., Lublin 1992,
Krakowiak K., Kołodziejczyk R., Transliteracja jako sposób przekraczania barier między
osobami słyszącymi i niesłyszącymi, /w:/ Sport powszechny w integracji z niepełnosprawnymi
we wspólnej Europie, (red.) Berger J., Biała Podlaska 2003.
Metody nauczania: wykład, metody zajęć praktycznych
Metody oceny: kolokwium ustne
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Techniki neurolingwistycznego programowania (NLP) w terapii
dysortografii
Typ przedmiotu: przedmiot fakultatywny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjacie
Rok: II, III
Semestr: III - VI
ECTS (liczba punktów): 1
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Urszula Mirecka
Wymagania wstępne: przyjęcie na podstawie zapisu do wyczerpania limitu miejsc w grupie.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Zapoznanie z zagadnieniami
diagnozowania, kształtowania i dokonywania zmian strategii ortograficznych z
wykorzystaniem

zasad

uczenia

się

opracowanych

na

gruncie

programowania

neurolingwistycznego (Neuro-Linguistic Programming – NLP). Umiejętność prowadzenia
ć

wiczeń utrwalających optymalne strategie pisania poprawnego pod względem

ortograficznym.

80

Treści merytoryczne przedmiotu: Neurolingwistyczne programowanie (NLP) – geneza,
podstawowe twierdzenia, obszary zastosowań. Systemy wewnętrznej reprezentacji
doświadczeń, wizualne wskaźniki systemów reprezentacji. Optymalna strategia ortograficzna
jako jedna z pożądanych strategii poznawczych. Nieprawidłowe strategie pisania
ortograficznego na tle uwarunkowań trudności w poprawnym pisaniu, także o charakterze
dyslektycznym (dysortografii). Rozpoznawanie strategii pisania ortograficznego (na
podstawie wizualnych wskaźników systemów reprezentacji). Sposoby kształtowania
optymalnej strategii pisania ortograficznego (obserwacja pracy z dziećmi i młodzieżą –
nagrania video; ćwiczenia interaktywne w grupie). Ćwiczenia utrwalające optymalne strategie
pisania poprawnego pod względem ortograficznym.
Spis

zalecanych

lektur:

1/

obowiązkowe:

Jakubowska

U.,

Programowanie

neurolingwistyczne jako jedna z metod oddziaływania psychologicznego, „Nowiny
Psychologiczne”, nr 3-4, 1990, O’Connor J., Seymour J., NLP. Wprowadzenie do
programowania neurolingwistycznego, Poznań 1996, 2/ uzupełniające: Bednarek D.,
Neurobiologiczne podłoże dysleksji, „Przegląd Psychologiczny”, z.1-2, 1999, Bednarek D.,
Rola układu wzrokowego w specyficznych trudnościach w czytaniu, „Problemy Poradnictwa
Psychologiczno-Pedagogicznego”, nr 1, 1999, Grabowska A., Neurobiologiczne podstawy
leworęczności, „Przegląd Psychologiczny”, z.1-2, 1999, La Valle J., Bandler R., Licensed
Practitioner of Neuro-Linguistic Programing, (zamieszczone wraz z polskim tłumaczeniem:
Krawczyk-Rudzińska I., Müller-Walbrodt H., Rudziński M., Skrypt do Treningu
Practitioner), Świdnik 1994, Rożalski M., Wprowadzenie do ćwiczeń warsztatowych NLP,
„Biuletyn Informacyjny Oddziału Warszawskiego PTD”, nr 6, 1996, Walker W., Przygoda z
komunikacją, Gdańsk 2001.
Metody nauczania: Zajęcia są prowadzone w formie ćwiczeń, z wykorzystaniem środków
multimedialnych (m.in. pokazy video, nagrania magnetofonowe), obserwacji, dyskusji,
ć

wiczeń interaktywnych, pracy indywidualnej studenta i pracy w małej grupie.

Metody oceny: kolokwium ustne
Język wykładowy: język polski

Nazwa przedmiotu: Chirurgiczne metody leczenia zaburzeń słuchu
Typ przedmiotu: przedmiot fakultatywny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II, III
Semestr: III - VI
ECTS (liczba punktów): 1
Imię i nazwisko wykładowcy: prof. dr hab. med. Henryk Skarżyński, dr med. Robert
Podskarbi-Fayette
Wymagania wstępne: przyjęcie na podstawie zapisu do wyczerpania limitu miejsc w grupie.
Cele przedmiotu, efekty nauczania, uzyskane kompetencje: Przyswojenie podstawowej
wiedzy o współczesnych możliwościach leczenia chirurgicznego różnych uszkodzeń słuchu.
Treści merytoryczne przedmiotu: Epidemiologia różnych zaburzeń słuchu, wady wrodzone
i nabyte. Terminologia. Podstawowe zasady kwalifikacji do operacji poprawiających słuch.
Współczesne możliwości otochirurgii w operacyjnym leczeniu różnych zaburzeń słuchu.
Wyniki chirurgicznego leczenia wrodzonych i nabytych uszkodzeń słuchu.
Spis zalecanych lektur: Wysocki J., Skarżyński H., Anatomia topograficzna kości
skroniowej dla potrzeb otochirurgii, Warszawa 1998.
Metody nauczania: wykład
Metody oceny: zaliczenie – kolokwium
Język wykładowy: polski

81

Nazwa przedmiotu: Szumy uszne
Typ przedmiotu: przedmiot fakultatywny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II, III
Semestr: III - VI
ECTS (liczba punktów): 1
Imię i nazwisko wykładowcy: dr n. med. Grażyna Bartnik
Wymagania wstępne: przyjęcie na podstawie zapisu do wyczerpania limitu miejsc w grupie.
Cele przedmiotu, efekty nauczania, uzyskane kompetencje: Przyswojenie podstawowych
wiadomości dotyczących zjawiska szumu usznego i nadwrażliwości słuchowej w świetle
współczesnej wiedzy na ten temat. Przyswojenie teoretycznych podstaw patomechanizmów
powstawania tych zjawisk. Nabywanie umiejętności opieki nad pacjentem z szumem usznym
i/lub nadwrażliwością słuchową w aspekcie diagnostyki i terapii.
Treści merytoryczne przedmiotu: Definicja, epidemiologia i rozpowszechnienie szumu
usznego i nadwrażliwości słuchowej. Patomechanizm powstawania tych zjawisk Diagnostyka
szumu usznego i nadwrażliwości słuchowej. Metody terapii szumu usznego i nadwrażliwości
słuchowej. Współczesne podejście do terapii szumu usznego.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Skarżyński H. (red.) Szumy uszne i nadwrażliwość
na dźwięki, Warszawa 1998, Bartnik G., Szumy uszne – fakty istotne klinicznie, „Magazyn
Otolaryngologiczny” t. II, 3, 2003, 7, s.57-72, Bartnik G., Nadwrażliwość słuchowa,
„Magazyn Otolaryngologiczny” t. III, 3, 2004, 11, s.87-92, Grażyna Bartnik, Szumy uszne i
nadwrażliwość słuchowa,2003, t. 7 Nr ¾, 2/ uzupełniające: Tyler R. (red.) Tinnitus
Treatment: Clinical Protocols, New York NY, 2005, Szymańska E., Bartnik G., Karpiesz L.,
Borawska B., Skarżyński H., Hesse G., Terapia dźwiękowa jako terapia wspomagająca
leczenie szumów usznych „Audiofonologia” 26, 2004, s. 185-188, Jastreboff P. J., Hazel J.W.
P., Tinnitus Retraining Therapy, Cambridge 2004.
Metody nauczania: wykład
Metody oceny: zaliczenie – kolokwium pisemne
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Metody wspomagające diagnostykę słuchu.
Typ przedmiotu: przedmiot fakultatywny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II, III
Semestr: III - VI
ECTS (liczba punktów): 1
Imię i nazwisko wykładowcy: dr inż. Piotr Bogorodzki, dr n. med. Małgorzata Mueller-
Malesińska
Wymagania wstępne: przyjęcie na podstawie zapisu do wyczerpania limitu miejsc w grupie.
Cele przedmiotu, efekty nauczania, uzyskane kompetencje:
Treści merytoryczne przedmiotu:
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Nałęcz M. (red.) Biocybernetyka i inżynieria
biomedyczna, 2000, t. 8, Obrazowanie biomedyczne, r. 8, 9. Warszawa 2002.
Metody nauczania: wykład, ćwiczenia laboratoryjne
Metody oceny: zaliczenie
Język wykładowy: polski

82

Nazwa przedmiotu: Komunikacja językowa
Typ przedmiotu: przedmiot fakultatywny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II, III
Semestr: III - VI
ECTS: 1
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Aneta Domagała
Wymagania wstępne: przyjęcie na podstawie zapisu do wyczerpania limitu miejsc w grupie.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Celem przedmiotu jest
zapoznanie z podstawowymi zagadnieniami dotyczącymi interakcji językowej i
wykształcenie umiejętności analizy zjawisk w zakresie: językowej sprawności systemowej (z
odwołaniem do różnych koncepcji lingwistycznych), społecznej (poprzez charakterystykę
językowych ról społecznych i ich wykładników, z uwzględnieniem zagadnienia etykiety
językowej), sytuacyjnej (z wyszczególnieniem różnych komponentów sytuacji użycia języka i
ich wpływu na kształt powstającej wypowiedzi), pragmatycznej (w kontekście funkcji
wypowiedzi).
Treści merytoryczne przedmiotu: Kompetencja językowa a kompetencja komunikacyjna
(D. Hymes, S. Grabias). Językowa sprawność systemowa. Kompetencje a sprawność
komunikacyjna. Społeczne uwarunkowania użycia języka. Językowa sprawność społeczna
(rangi rozmówców i typ kontaktu a interakcja, językowe role społeczne). Społeczne
uwarunkowania odbiorcy i nadawcy. Koncepcja kodów rozwiniętych i ograniczonych B.
Bernsteina. Sytuacyjne uwarunkowania użycia języka, czynniki determinujące kształt
wypowiedzi (czas i miejsce rozmowy, liczba rozmówców, kanał przekazu informacji, temat,
gatunek). Językowa sprawność sytuacyjna. Językowa sprawność pragmatyczna. Intencja jako
składnik procesu interakcji. Cel wypowiedzi, funkcje wypowiedzi: informacyjne, modalne,
emocjonalne, funkcje działania.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Hymes D., Socjolingwistyka i etnografia
mówienia, /w:/ Język i społeczeństwo, red. Głowiński M., Warszawa 1980, s. 41-82, Grabias
S., Język w zachowaniach społecznych, Lublin 2001, Nęcki Z., Komunikacja międzyludzka,
Kraków 1996, 2/ uzupełniające: Marcjanik M., Etykieta językowa, /w:/ Współczesny język
polski, (red.) Bartmiński J., Lublin2001.
Metody nauczania: podająca, heurystyczna, zajęć praktycznych
Metody oceny: zaliczenie
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Alternatywne metody porozumiewania się
Typ przedmiotu: przedmiot fakultatywny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II, III
Semestr: III - VI
ECTS (liczba punktów): 2
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Joanna Stasiak
Wymagania wstępne: przyjęcie na podstawie zapisu do wyczerpania limitu miejsc w grupie.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Zdobycie przez studenta
wiedzy na temat manualnych, dotykowych i przestrzenno – dotykowych systemów
wspomagających i/lub warunkujących komunikowanie się osób z zaburzeniami rozwoju
języka i mowy.

83

Treści merytoryczne przedmiotu: Pojęcie komunikacji wspomagającej i alternatywnej.
Prezentacja manualnych, graficznych i przestrzenno – dotykowych systemów komunikacji
oraz pomocy wykorzystywanych w pracy z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi wymagającymi
wspomaganego sposobu komunikacji: znaki manualne, znaki graficzne (symbole Blissa,
Piktogram Ideogram Communication PIC, Picture Communication Symbols PCS, rebusy,
leksigramy, sigsymbole), obrazki, pismo, znaki przestrzenno – dotykowe (klocki słowne
Premacka, znaki dotykowe). Czynniki warunkujące wybór określonych systemów
komunikacji i pojedynczych znaków (potrzeby, zainteresowania i możliwości użytkownika).
Zasady i strategie nauczania poszczególnych systemów.
Spis zalecanych lektur: Chodkiewicz I., Loebl W., Zastosowanie systemu Ch. Blissa w
procesie porozumiewania się dziecka z porażeniem mózgowym /w:/ Opuscula Logopaedica,
Lublin 1993, Fröhlich A., Stymulacja od podstaw, Warszawa 1998, Knill Ch., Dotyk i
komunikacja, Warszawa 1992, Loebl W., Kategorie użytkowników wspomagającej i
alternatywnej komunikacji, „Szkoła Specjalna”, 5, 2000, Matusiewicz Cz., Komunikacja
niewerbalna, „Przegląd Psychologiczny” t. XXII, 2, Piszczek M., Metody komunikacji
alternatywnej w pracy z osobami niepełnosprawnymi, Warszawa 1997, Tetzchner von S.,
Martinsen

H.,

Wprowadzenie

do

wspomagających

i

alternatywnych

sposobów

porozumiewania się, Warszawa 2002, Warrick A., Porozumiewanie się bez słów.
Komunikacja wspomagająca i alternatywna na świecie, Warszawa 1999.
Metody nauczania: podająca, zajęć praktycznych
Metody oceny: zaliczenie
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Zaburzenia połykania
Typ przedmiotu: przedmiot fakultatywny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II, III
Semestr: III - VI
ECTS (liczba punktów): 1
Imię i nazwisko wykładowcy: dr Marta Wysocka
Wymagania wstępne: przyjęcie na podstawie zapisu do wyczerpania limitu miejsc w grupie.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Uzyskanie wiedzy na temat
mechanizmu połykania, zaburzeń połykania, ich związku z zaburzeniami mowy oraz metod
terapii zaburzeń połykania. Umiejętność praktycznego zastosowania wybranych metod.
Treści merytoryczne przedmiotu: Fizjologia połykania. Równowaga morfologiczno-
czynnościowa w obrębie jamy ustnej. Etiologia i charakterystyka zaburzeń połykania.
Współwystępowanie zaburzeń połykania z zaburzeniami mowy. Wpływ połykania
infantylnego na powstawanie wad zgryzu i wad wymowy. Diagnostyka zaburzeń połykania.
Profilaktyka zaburzeń połykania. Metody ich terapii.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Borkowska M., Usprawnianie czynności
karmienia, /w:/ ABC Rehabilitacji dzieci, Warszawa 1989, Juzwa E., Pawłowski Z.,
Czynności fizjologiczne związane z udziałem narządu żucia /w:/ Fizjologia narządu żucia,
red. Grosfeldowa O., Warszawa 1981, Logemann J. A. Dysfagia: ocena i leczenie
(Dysphagia: Evaluation and treatment, „Folia Phoniatrica et Logopaedica”47, 3, 1995, s. 140-
164), tłum. T. Zaleski, „Audiofonologia” IX 1996, s.119-131, Szczepańska I., Jackowska M.,
Norma morfologiczno-czynnościowa narządu żucia w poszczególnych okresach rozwojowych,
/w:/ Stomatologia wieku rozwojowego, red. Szpringer – Nodzak M., Warszawa 1993, 2/

84

uzupełniające: Dominik K., Zarys ortopedii szczękowej, Kraków 1999, Grabowska T.,
Badanie kliniczne, /w:/ Zarys ortopedii szczękowej, red. Łopatyńska – Kawko J., Kraków
1999, Łabiszewska – Jaruzelska F., Etiologia zaburzeń w obrębie narządu żucia, /w:/
Ortopedia szczękowa. Zasady i praktyka, Warszawa 1995, Mackiewicz B., Wskazówki do
nauki prawidłowego połykania w wadach zgryzu i wymowy u dzieci, Warszawa 1986,
Mackiewicz B., Odwzorowywanie czynności pokarmowych w ruchach artykulacyjnych,
„Logopedia” t.29, 2001, s. 87-92, Mackiewicz B., Dysglosja jako jeden z objawów zespołu
oddechowo- połykowego, Gdańsk 2002, Nęcka A., Regner A., Matthews – Brzozowska T.,
Ustno-twarzowa terapia regulacyjna (Uttr) według koncepcji Castillo – Moralesa u
pacjentów z zespołem Downa, „Dental and Medical Problems” 41, 3, 2004, s. 537-542,
Opieka logopedyczna od poczęcia, red. Rocławski B., Gdańsk 1991, Rokitiańska M.,
Podstawy ortodoncji dla logopedów, Bydgoszcz 2004, Stecko E., Zaburzenia mowy u dzieci –
wczesne rozpoznawanie i postępowanie logopedyczne, Warszawa 1996.
Metody nauczania: metoda podająca, dyskusja w oparciu o przeczytane teksty, prezentacja
slajdów i nagrań wideo ilustrujących omawiane zagadnienia, ćwiczenia praktyczne w małych
grupach
Metody oceny: zaliczenie na podstawie obecności i aktywności na zajęciach oraz wyników
kolokwium
Język wykładowy: polski




Nazwa przedmiotu: Pierwsza pomoc przedmedyczna
Typ przedmiotu: fakultatywny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: II, III
Semestr: III - VI
ECTS (liczba punktów): 1
Imię i nazwisko wykładowcy: dr n. med. Beata Piechnik
Wymagania wstępne: przyjęcie na podstawie zapisu do wyczerpania limitu miejsc w grupie.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Umiejętność przeprowadzenia
bezprzyrządowej reanimacji w warunkach ulicznych. Umiejętność wykorzystania AED.
Wiedza o sposobach ratowania poszkodowanego przez wykwalifikowany zespół i ewentualna
pomoc w przeprowadzeniu akcji ratunkowej.
Treści merytoryczne przedmiotu: Podstawowe pojęcia z zakresu BLS. Nagłe zatrzymanie
krążenia: objawy i mechanizmy. Wskazania i brak wskazań do resuscytacji. Podstawowe
zabiegi reanimacyjne – schemat. Automatyczny defibrylator zewnętrzny (AED). Pozycja
boczna ustalona. Sytuacje szczególne: zadławienie, hipotermia (techniki ogrzewania),
utonięcie, urazy, zatrzymanie krążenia w przebiegu ciąży, porażenie prądem, reanimacja
dziecka, postępowanie w sytuacji katastrofy, zaburzenia psychiczne, podstawy toksykologii
(działanie wybranych substancji toksycznych).
Spis zalecanych lektur:
1/obowiązkowe: Podstawowe zabiegi resuscytacyjne i automatyczna defibrylacja zewnętrzna.
Podręcznik do kursu, red. Andres J., Polska Rada Resuscytacji, 2006, 2/ uzupełniające:
Wytyczne 2005 resuscytacji krążeniowo – oddechowej. Praca zbiorowa, Polska Rada
Resuscytacji, 2005, Specjalistyczne zabiegi resuscytacyjne. Podręcznik do kursu
"Specjalistyczne zabiegi resuscytacyjne u osób dorosłych". Praca zbiorowa, Polska Rada
Resuscytacji, 2007, Andres J., Pierwsza pomoc i resuscytacja krążeniowo-oddechowa.
Podręcznik dla studentów, Polska Rada Resuscytacji, 2006.

85

Metody nauczania: prezentacja multimedialna, prezentacja przykładów zachowań
Metody oceny: zaliczenie na podstawie obecności na zajęciach i opanowania podstawowych
wiadomości z zakresu przedmiotu
Język wykładowy: polski


Nazwa przedmiotu: Nauka mowy przełykowej u osób po laryngektomii
Typ przedmiotu: przedmiot fakultatywny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: III
Semestr: II
ECTS: 1
Imię i nazwisko wykładowcy: mgr Magdalena Kozłowska
Wymagania wstępne: przyjęcie na podstawie zapisu do wyczerpania limitu miejsc w grupie.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Celem przedmiotu jest
zapoznanie uczestników zajęć z sytuacją życiową osób po laryngektomii całkowitej oraz
nabycie umiejętności kształcenia u tych pacjentów mowy zastępczej.
Treści merytoryczne przedmiotu: Etiopatogeneza i metody leczenia nowotworów krtani.
Strukturalno-

czynnościowe

konsekwencje

usunięcia

krtani.

Wielospecjalistyczna

pooperacyjna opieka nad laryngektomowanymi. Specyfika postępowania logopedycznego.
Etapy terapii. Rehabilitacja węchu. Jakość głosu i mowy przełykowej. Kształcenie głosu
zastępczego metodą chirurgiczną- ocena skuteczności różnych metod.
Spis zalecanych lektur:
1/obowiązkowe: Janczewski G., Osuch-Wójcikiewicz E., Rak krtani i gardła dolnego,
Bielsko-Biała 2002, Kowalczuk A. M., Zeszyt do ćwiczeń głosu i mowy dla osób po
całkowitym usunięciu krtani, Białystok 2001, Pruszewicz A., Foniatria kliniczna, Warszawa
1992, Sinkiewicz A., Rak krtani, poradnik dla pacjentów i opiekunów, Wieszczycka J.,
Logopedyczna terapia mowy przełykowej, „Logopedia” 35, 2006, s. 213- 245, 2/
uzupełniające: Kamuda-Lewtak J. M. Standard postępowania logopedycznego w przypadku
osób laryngektomowanych, „Logopedia” 37, 2008, str. 207-215, Kowalczuk A. M.,
Rehabilitacja głosu i mowy osób po operacji całkowitego wyłuszczenia krtani, „Logopedia”
26, 1999, s. 87-95, Mitrynowicz-Modrzejewska A., Fizjologia i patologia głosu, słuchu i
mowy, Warszawa 1963, Okła S., Chirurgiczna rehabilitacja głosu po całkowitej
laryngektomii, Warszawa 2007, Pruszewicz A., Analiza i ocena czynników wpływających na
rehabilitację głosu i mowy bezkrtaniowców, Rocznik. AM w Poznaniu, Poznań 1971,
Pruszewicz A., W sprawie klasyfikacji jakości głosu i mowy zastępczej laryngektomowanych,
Otolaryngologia Polska, 1975; 29; 487, Pruszewicz A., Obrębowski A., Zrozumiałość mowy
zastępczej u chorych po laryngektomii, Otolaryngologia Polska, 1970; 24, 453, Wierzbicka
M., Kuśnierkiewicz M., i inni, Jakość życia u chorych z nowotworami głowy i szyi,
Otolaryngologia Polska, 2001; 55, 287- 291.
Metody nauczania: metoda zajęć praktycznych.
Metody oceny: Prezentacja praktycznych umiejętności uczestników zajęć w zakresie
prowadzenia terapii logopedycznej z osobami po laryngektomii całkowitej.
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Autyzm

Typ przedmiotu: przedmiot fakultatywny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: III
Semestr: V

86

ECTS: 1
Imię i nazwisko wykładowcy: mgr Urszula Bigas
Wymagania wstępne: przyjęcie na podstawie zapisu do wyczerpania limitu miejsc w grupie.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Celem przedmiotu jest
zapoznanie studentów z najważniejszymi informacjami na temat całościowych zaburzeń
rozwoju- autyzmu i zespołu Aspergera wg standardów omawianych na podstawie literatury,
informacji zaczerpniętych z udziału w konferencjach tematycznych, prasy psychologicznej i
psychiatrycznej. Informacje te pozwolą studentom zapoznać się z charakterystyką zaburzeń
(w tym zaburzeń mowy i komunikacji w obrębie zaburzeń), podstawowymi narzędziami
diagnostycznymi, metodami pracy logopedycznej z dziećmi z autyzmem i zespołem
Aspergera, dadzą też podstawową umiejętność różnicowania autyzmu i innych całościowych
zaburzeń rozwoju oraz podstawową umiejętność do programowania terapii logopedycznej
dzieci z autyzmem.
Treści merytoryczne przedmiotu: Historia autyzmu i zespołu Aspergera- Leo Kanner, Hans
Asperger. Charakterystyka zaburzeń w autyzmie. Charakterystyka zaburzeń w zespole
Aspergera. Zaburzenia mowy i komunikacji dzieci z autyzmem i zespołem Aspergera.
Kryteria diagnostyczne- ICD 10 i DSM IV (oraz zapowiedź DSM V). Przyczyny zaburzeń-
genetyczne, neurobiologiczne, metaboliczne etc. Psychologiczne teorie na temat
autystycznego spektrum zaburzeń (Teoria Umysłu, teoria słabej centralnej koherencji).
Terapia osób z ASD- najważniejsze metody pracy i rodzaje terapii. Terapia logopedyczna-
nauka programowania zajęć logopedycznych.
Spis zalecanych lektur: 1/obowiązkowe: Attwood T., Zespół Aspergera, Poznań 1998,
Delacato C., Dziwne, niepojęte. Autystyczne dziecko, Warszawa 1995, Frith U., Autyzm.
Wyjaśnienie tajemnicy, Gdańsk 2008, 2/ uzupełniające: Baron-Cohen S., Cieszyńska J.,
Korendo M., Wczesna interwencja terapeutyczna, Kraków 2007, Grandin T., Myślenie
obrazami, Warszawa 1995, Winczura B., Dziecko z autyzmem. Terapia deficytów poznawczych
a teoria umysłu, Kraków 2008.
Metody nauczania: prezentacja multimedialna) prezentacja filmów video, analiza
przypadków, praca w grupach
Metody oceny: zaliczenie na podstawie obecności i czynnego udziału w zajęciach
Język wykładowy: polski

Nazwa przedmiotu: Zaburzenia głosu
Typ przedmiotu: przedmiot fakultatywny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie
Rok: I-II
Semestr: I-IV
ECTS: 2
Imię i nazwisko wykładowcy: dr n. med. Beata Piechnik
Wymagania wstępne: przyjecie na podstawie zapisu do wyczerpania limitu miejsc w grupie.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Uzyskanie wiedzy na temat
przyczyn zaburzeń głosu wynikających z organicznych chorób krtani i narządów
artykulacyjnych, możliwości ich leczenia i dalszej rehabilitacji. Uświadomienie studentom
niezwykle ważnej roli logopedy w procesie terapeutycznym i konieczności współpracy z
lekarzem foniatrą i otolaryngologiem.
Treści merytoryczne przedmiotu: Pierwotne i wtórne zmiany organiczne w krtani. Rak
krtani, diagnostyka i leczenie. Zaburzenia drożności nosa wynikające z różnych przyczyn.
Stany zapalne zatok. Nowotwory nosa i zatok, nosogardła. Stany zapalne gardła i jamy ustnej.
Nowotwory gardła i jamy ustnej. Przerost migdałka gardłowego. Wybrane stany chorobowe
ucha.

87

Spis zalecanych lektur: 1/obowiązkowe: Otolaryngologia praktyczna t.1, t.2.; red. G.
Janczewski, Via Medica, Gdańsk 2005, Becker W., Heinz Naumann H., Pfaltz C. R., Choroby
uszu, nosa i gardła, Bel Corp, Warszawa 1999, 2/ uzupełniające: Rak krtani i gardła dolnego
red. G. Janczewski, E. Osuc –Wójcikiewicz,

α

-medica press, Bielsko-Biała 2002.

Metody nauczania: wykład, prezentacja multimedialna, prezentacja przypadków klinicznych
Metody oceny: zaliczenie na podstawie obecności i aktywności na zajęciach
Język wykładowy: polski


Nazwa przedmiotu: Terapia mowy i głosu osób laryngektomowanych
Typ przedmiotu: przedmiot fakultatywny
Poziom przedmiotu: tryb dzienny, 3-letnie zawodowe studia licencjackie.
Rok: III
Semestr: III - V
ECTS: (liczba punktów): 1
Imię i nazwisko wykładowcy: dr n. med. Beata Piechnik
Wymagania wstępne: przyjęcie na podstawie zapisu do wyczerpania limitu miejsc w grupie.
Cele przedmiotu, efekt nauczania, uzyskane kompetencje: Zaznajomienie studenta z
wiedzą z zakresu logopedycznej rehabilitacji pacjentów po zabiegu usunięcia krtani,
uzyskanie umiejętności skutecznego prowadzenia ćwiczeń oddechowych, fonacyjnych i
artykulacyjnych. Zdobycie wiedzy o pracy rehabilitacyjnej z pacjentami po usunięciu krtani,
poznanie technik i sposobów prowadzenia zajęć logopedycznych ułatwiających powstanie
głosu zastępczego, zdobycie umiejętności w prowadzeniu terapii mowy i głosu u ludzi po
usunięciu krtani. Poznanie i doskonalenie strategii logopedycznych. Przygotowanie
konspektów zajęć. Prowadzenie dokumentacji świadczącej o przebiegu rehabilitacji.
Umiejętność prognozowania dalszego rozwoju terapii i przewidywanego jej zakończenia.
Treści merytoryczne przedmiotu: Przypomnienie wiadomości z zakresu budowy i
funkcjonowania narządu głosu. Schemat rozdzielenia drogi pokarmowej od oddechowej po
operacji całkowitego usunięcia krtani. Poznanie podstawowych pojęć dotyczących mowy
przełykowej. Zachowane i utracone funkcje nosa, gardła i jamy ustnej po zabiegu usunięcia
krtani. Morfologia zastępczego narządu głosowego. Klasyfikacja głosu i mowy zastępczej.
Charakterystyka głosu i mowy przełykowej w analizie spektrograficznej. Kryteria jakości
mowy przełykowej. Czynniki wpływające na rehabilitację głosu i mowy zastępczej. Metody
tworzenia dźwięcznego odbicia – ructusu w celu uzyskania głosu przełykowego. Miejsce
tworzenia się głosu i mowy przełykowej. Technika aktu fonacyjnego. Ćwiczenia
usprawniające ruchomość barków, mięśni klatki piersiowej i brzucha, ćwiczenia oddechowe
w różnych pozycjach z podparciem przeponowym. Wykorzystanie czynności jam
rezonacyjnych położonych wyżej i nieuszkodzonych. Ćwiczenia usprawniające narządy jamy
ustnej, (język, wargi, mięśnie policzków, zęby). Ćwiczenia rozluźniające mięśnie twarzy.
Ć

wiczenia we wprowadzaniu powietrza do jamy ustnej. Ćwiczenia we wprowadzaniu

powietrza do przełyku. Nauka uzyskiwania tonu podstawowego z wykorzystaniem podparcia
przeponowego i ructusu, z udziałem głosek wybuchowych typu: p, k, t. Kolejność głosek do
ć

wiczeń. Tworzenie wyrazów i logatomów jednosylabowych, np.: tak, kyt, pok. Nauka

wypowiadania wyrazów, zwrotów, prostych zdań. Próby wykorzystania zdobytych
umiejętności głosowych w prowadzeniu dialogów, zadawaniu pytań, w rozmowach
telefonicznych. Ćwiczenia w usprawnianiu siły głosu (ciśnienie powietrza w przełyku), tempa
mówienia (ciągi zautomatyzowane), rytmu (dzielenie wyrazów na sylaby), jego zakresu
(zmiana wysokości tonu w krótkich zdaniach), nauka śpiewu.
Spis zalecanych lektur: 1/ obowiązkowe: Styczek I., Logopedia, Warszawa 1979,
Pruszewicz A. (red.) Foniatria kliniczna, Warszawa 1992, Toczyska B., Elementarne

88

ć

wiczenia dykcji, Gdańsk 1994, Sinkiewicz A., Rak krtani - poradnik dla pacjentów,

logopedów i lekarzy, Bydgoszcz 1992, Kowalczuk A. M., Czy tylko…głos utracony i
odzyskany, Białystok 1997, 2/ uzupełniające

:

Bień S., Mader J., Rak krtani, Warszawa 1991,

Garganisz J., Kurnatowski P., Michalczuk Cz., Poseł Z., Wybrane aspekty psychologicznego i
społecznego funkcjonowania osób po leczeniu operacyjnym raka krtani, „Otolaryngologia
Polska” t. 42, 1998, s.278-283, Lambley P., Psychologia raka. Jak zapobiegać, jak przeżyć,
Warszawa 1995.
Metody nauczania: podająca, metoda zajęć praktycznych
Metody oceny: zaliczenie na podstawie obecności, aktywnego udziału w ćwiczeniach i
prezentacjach,

sprawdzianu

nabytych

umiejętności-

przedstawienia

samodzielnie

poprowadzonych ćwiczeń oddechowych lub fonacyjnych
Język wykładowy: polski

V. ZAKŁAD LOGOPEDII I JĘZYKOZNAWSTWA STOSOWANEGO

UMCS Z PRACOWNIĄ LOGOPEDYCZNĄ – STUDIA I PRACOWNICY.

Zakład Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego Uniwersytetu Marii Curie -

Skłodowskiej jest najstarszym ośrodkiem naukowym i dydaktycznym o tym profilu w Polsce.
Powstał w 1969 roku z inicjatywy profesora Leona Kaczmarka. Funkcjonował wówczas jako
Zakład Logopedii. Przez długi czas, był jedyną placówką naukową tego typu w kraju,
kształcił logopedów na dwuletnich studiach podyplomowych w zakresie „Logopedii
korekcyjnej” i na rocznych studiach „Logopedii szkolnej”.

W 1990 roku, po odejściu profesora Kaczmarka na emeryturę kierownikiem Zakładu

został profesor Stanisław Grabias. Zakład zmienił nazwę na Zakład Logopedii i
Językoznawstwa Stosowanego, poszerzył zakres badań, zmienił także formę kształcenia
logopedów.

Obecnie Zakład prowadzi następujące typy studiów:

1.

Logopedia z audiologią – studia pierwszego i drugiego stopnia.

2.

Studia logopedyczne jako specjalność na dziennych studiach filologii polskiej.

3.

Studia logopedyczne w ramach kierunku filologia polska z logopedią.

4.

Czterosemestralne Podyplomowe Studia Logopedyczne, dające kwalifikacje
zawodowe logopedy (grupa odbywająca zajęcia w czasie siedmiu
tygodniowych zjazdów w roku oraz grupa odbywająca zajęcia w soboty i
niedziele).

5.

Pomagisterskie Studia Uzupełniające w zakresie logopedii – roczne,
przeznaczone dla osób, które uzyskały specjalizację logopedyczną na dwu lub
trzysemestralnych Studiach Logopedii Szkolnej i studiach licencjackich ze
specjalizacją logopedyczną.

6.

Podyplomowe Studia Neurologopedii – doskonalące studia roczne dla
absolwentów logopedii ogólnej.

7.

Podyplomowe Studia Surdologopedii – doskonalące studia roczne dla
absolwentów logopedii ogólnej.

Zgoda Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego na otwarcie w UMCS studiów w

zakresie „Logopedii z audiologią” jako kierunku unikatowego jest najnowszym osiągnięciem
pracowników Zakładu.

89

Pracownicy Zakładu i ich specjalizacje badawcze:

Prof. dr hab. Stanisław Grabias – Kierownik Zakładu; teoria zaburzeń mowy
Prof. dr hab. Andrzej Czernikiewicz (dr nauk medycznych); psychiatria
Prof. dr hab. Tomasz Woźniak; schizofazja, jąkanie
Dr Helena Borowiec; rozwój mowy dziecka
Dr Aneta Domagała; zaburzenia mowy w demencji
Dr Urszula Jęczeń; oligofazja
Dr Zdzisław Marek Kurkowski; audiofonologia, surdologopedia
Dr Wanda Kostecka; jąkanie
Dr Urszula Mirecka; dyzartria, psychoterapia
Dr Ewa Muzyka; surdologopedia
Dr Jolanta Panasiuk; afazjologia
Dr Joanna Stasiak; opóźnienia rozwoju mowy
Dr Anita Trochymiuk ; surdologopedia, fonetyka
Dr Marta Wysocka; emisja głosu i technika mówienia, logorytmika
Mgr Tadeusz Ostrowski (asystent techniczny)
Mgr Krzysztof Porębski (asystent techniczny)
Mgr Jadwiga Wieszczycka (pracownik „Poradni Logopedycznej” UMCS)

Sekretariat Zakładu
Jolanta Frąk
(Dom Studenta Zaocznego ul. Sowińskiego 17)
tel./fax [phone].

www.logopedia.umcs.lublin.pl

Przy Zakładzie Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego UMCS działa Naukowe

Koło Logopedów i Audiologów. Opiekunem koła jest dr Anita Trochymiuk.

Biblioteką Zakładu Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego UMCS kieruje mgr

Tadeusz Ostrowski – Specjalista.