Administracja rządowa w Polsce

Jakub Głowacki

Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej

Organ administracji



stanowi

wyodrębnioną

organizacyjnie

część

aparatu administracji publicznej, tworzoną na
podstawie prawa i w sposób przez prawo
przewidziany;



działa w imieniu i na rachunek państwa;



z reguły jest uprawniony do stosowania środków
władczych;



wykonuje zadania publiczne z zakresu
administracji;



działa w ramach przyznanych mu przez prawo
kompetencji.

Urząd

Aparatem pomocniczym organu jest urząd, czyli

struktura organizacyjna i majątkowa oraz zespół

ludzi wyodrębniony do realizacji zadań organu.

Np. urzędem obsługującym Radę Ministrów oraz

Prezesa Rady Ministrów (organy) jest Kancelaria

Prezesa Rady Ministrów.

Struktura administracji rządowej w Polsce

Administracja rządowa na szczeblu centralnym:



organy naczelne



organy centralne

Administracja rządowa na szczeblu terenowym:



wojewoda



administracja zespolona



administracja niezespolona



służby

działające

pod

zwierzchnictwem

samorządów (głównie powiatów)

Administracja rządowa na szczeblu centralnym

Organy naczelne to przede wszystkim Rada
Ministrów, Prezes Rady Ministrów oraz ministrowie i
szefowie komitetów wchodzący w skład Rady
Ministrów,

obsługiwani

przez

urzędy,

zwane

ministerstwami.
Organy naczelne powoływane są przez Prezydenta
RP lub przez Sejm, a ich właściwość obejmuje
terytorium całego państwa. Ministrowie kierują
określonymi działami administracji rządowej lub
powierza się im odrębne zadania ("minister bez
teki").

Prezydent RP

Bronisław Komorowski

Rada Ministrów

Prezes Rady Ministrów

18 Ministerstw – ministrami 4 kobiety, 14 mężczyzn

– Donald Tusk

Ministrowie



Minister edukacji narodowej

Joanna Kluzik-Rostkowska



Minister finansów

Mateusz Szczurek



Minister gospodarki

Janusz Piechociński

X

X



Minister kultury i dziedzictwa

narodowego

Bogdan Zdrojewski



Minister nauki i szkolnictwa wyższego

Lena Kolarska-Bobińska



Minister obrony narodowej

Tomasz Siemoniak



Minister pracy i polityki społecznej

Władysław Kosiniak-Kamysz

X



Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Marek Sawicki



Minister Infrastruktury i Rozwoju

Elżbieta Bieńkowska



Minister Skarbu Państwa

Włodzimierz Karpiński



Minister Sportu i Turystyki

Andrzej Biernat



Minister administracji i cyfryzacji

Rafał Trzaskowski

X

X

X

X



Minister Spraw Wewnętrznych

Bartłomiej Sienkiewicz



Minister Spraw Zagranicznych

Radosław Sikorski



Minister Sprawiedliwości

Marek Biernacki



Minister Środowiska

Maciej Grabowski



Minister Zdrowia

Bartosz Arłukowicz

Administracja rządowa na szczeblu centralnym

Organy centralne to organy jednoosobowe noszące
najczęściej nazwy: prezes, przewodniczący, szef,
główny inspektor, kierownik, dyrektor generalny,
dyrektor.

Przepisy

prawa

określają

je

jako

organy

administracji rządowej podległe bezpośrednio
organom naczelnym i przez nie nadzorowane.

Działają w formie indywidualnych decyzji, mogą
wydawać zarządzenia o charakterze wewnętrznym.
Mają charakter apolityczny.

Administracja rządowa na szczeblu centralnym

Organy centralne obsługiwane są przez urzędy
(urzędy centralne), a ich podstawowym zadaniem
jest wykonywanie prawa. Należą do nich także
komisje, czyli organy kolegialne kierowane przez
przewodniczących.

Centralne organy administracji rządowej podlegają
Prezesowi RM, Radzie Ministrów lub odpowiednim
ministrom, które to organy sprawują nad nimi
nadzór.

Organy centralne - przykłady

Podległe Prezesowi Rady Ministrów:



Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego



Urząd Zamówień Publicznych

Podległe Ministrowi Gospodarki:



Główny Urząd Miar



Urząd Patentowy RP

Podległe Ministrowi Infrastruktury i Rozwoju:



Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad



Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego

Wojewoda

Wojewodę powołuje i odwołuje Prezes Rady

Ministrów na wniosek ministra właściwego do

spraw administracji publicznej.

Wojewoda jest przedstawicielem Rady Ministrów

w województwie. Jest odpowiedzialny za wdrażanie

i wprowadzanie w regionie programów rządowych

oraz nadzór nad rządowymi instytucjami

działającymi w regionie.

Wojewoda

Wojewoda prowadzi także nadzór prawny nad

działalnością jednostek samorządu terytorialnego

(czy decyzje podejmowane przez władze

samorządowe województwa są zgodne z

obowiązującym prawem).

Wojewoda reprezentuje także w danym regionie

Skarb Państwa.

Terenowe organy administracji rządowej

Administracja rządowa w terenie dzieli się na
zespoloną,

pozostającą

pod

zwierzchnictwem

wojewody i składającą się ze służb, inspekcji i straży,
oraz niezespoloną - podlegającą bezpośredniemu
zwierzchnictwu ministrów lub centralnych organów
administracji rządowej.
Informacje na temat administracji zespolonej
można znaleźć na stronach MSWiA, wojewodów
oraz głównych inspektoratów oraz komend, a
dotyczące administracji niezespolonej - na stronach
ministrów sprawujących zwierzchnictwo nad tą
administracją.

Organy rządowej administracji zespolonej



Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej;



Komendant Wojewódzki Policji;



Kurator Oświaty;



Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny;



Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa;



Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego;



Wojewódzki Inspektor Geodezji i Kartografii;



Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska;



Wojewódzki Inspektor Inspekcji Handlowej;



Wojewódzki Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-
Spożywczych;



Wojewódzki Lekarz Weterynarii.

Organy rządowej administracji niezespolonej

Przykłady:



Dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich
sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień;



Dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów
skarbowych, dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej;



Dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych;



Dyrektorzy urzędów statystycznych;



Komendanci oddziałów Straży Granicznej, Komendanci
placówek i dywizjonów Straży Granicznej;



Powiatowi oraz graniczni lekarze weterynarii;



Wojewódzcy inspektorzy transportu drogowego.

Budżet państwa

Roczny plan dochodów i wydatków oraz
przychodów i rozchodów organów władzy
państwowej, organów kontroli i ochrony prawa,
sądów i trybunałów oraz administracji rządowej.

Pełni rolę planu rzeczowo-finansowego – określa
z jakich źródeł i w jakich rozmiarach należy
czerpać dochody oraz wskazuje na rodzaje
wydatków publicznych i ich wysokość w danym
roku budżetowym.

Podstawy prawne:



Konstytucja RP



Ustawa z 26 listopada 1998 r. o finansach
publicznych



Inne ustawy

Budżet państwa

Klasyfikacja budżetowa

Zasadnicze elementy klasyfikacji budżetowej:



część budżetu,



działy budżetu,



rozdziały budżetu,



paragrafy budżetu.

Część budżetu



reprezentują podmiotowy układ budżetu



swoją część w budżecie państwa mają naczelne
organy władzy państwowej oraz naczelne i
centralne organy administracji państwowej,
wymiaru sprawiedliwości, nauki i in.

Działy budżetu



reprezentują funkcjonalne ujęcie dochodów i
wydatków budżetowych



działowy układ budżetu informuje o gromadzeniu
a zwłaszcza wydatkowaniu środków budżetowych
niezależnie od tego, w jakim resorcie środki te są
wydawane

Działy i części

części

Część 24

Kultura i

ochr.

dziedz.

narod.

Część 01

Kancelaria

Prezydenta

Część 34

Obrona

narodowa

Część 83

wydatki

wojewodów

Razem

d

ziały

Administracja
publiczna

20,2

54,4

103,4

265,4

443,4

Szkolnictwo
wyższe

384,4

-

1 439,4

-

384,4

Oświata i
wychowanie

457,5

-

-

-

457,5

Kultura i ochrona
dziedz. narod.

594,0

20,4

12,4

345,3

972,1

Razem

1456,1

74,8

115,8

610,7

Uwaga: powyższy przykład nie bazuje na rzeczywistych danych

Rozdziały / paragrafy budżetu



Rozdziały - pogłębienie klasyfikacji działowej,

np. dział: kultura i ochrona dziedzictwa narodowego,
rozdziały: teatry, muzea, filharmonie, itd.



Paragrafy - treścią są rodzaje dochodów i
wydatków budżetowych

np. dochody: podatek doch. od osób prawnych, akcyza
wydatki: dotacje podmiotowe, wydatki osobowe, itd.

Dochody budżetu państwa (2012 r.)

Źródło: Ministerstwo Finansów

Dochody ogółem

287,6 mld zł

1. Dochody podatkowe

87%

1.1. Podatki pośrednie

63%

a) podatek od towarów i usług

42%

b) podatek akcyzowy

21%

c) podatek od gier

1%

1.2. Podatek CIT

9%

1.3. Podatek PIT

14%

2. Dochody niepodatkowe

13%

2.1. Dywidendy

3%

2.2. Wpłaty z zysku NBP

3%

2.3. Cło

1%

2.4. Opłaty, grzywny, odsetki i inne dochody
niepodatkowe

6%

2.5. Wpłaty jednostek samorządu terytorialnego

1%

3. Srodki z Unii Europejskiej i innych źródeł
niepodlegających zwrotowi

1%

Wydatki budżetu państwa wg części (2012 r.)

Części budżetowe

wydatki

(w mln zł)

udział

Subwencje ogólne dla JST

36 759

16,2%

Zakład ubezpieczeń społecznych

35 160

15,5%

Obsługa długu krajowego

22 627

10,0%

Obrona narodowa

20 784

9,1%

Kasa rolniczego ubezpieczenia społecznego

15 844

7,0%

Sprawy wewnętrzne

14 383

6,3%

Rozwój wsi

11 094

4,9%

Środki własne unii europejskiej

10 616

4,7%

Szkolnictwo wyższe

8 733

3,8%

Transport

8 462

3,7%

RAZEM

318 mld zł

Źródło: Ministerstwo Finansów

Wydatki budżetu państwa wg działów

Działy budżetowe

wydatki

udział

Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne

54 227

21,7%

Różne rozliczenia

47 646

19,1%

Obsługa długu publicznego

27 581

11,0%

Obrona narodowa

15 238

6,1%

Rolnictwo i łowiectwo

13 156

5,3%

Pomoc społeczna

12 781

5,1%

Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa

11 322

4,5%

Szkolnictwo wyższe

10 709

4,3%

Transport i łączność

9 394

3,8%

Administracja publiczna

9 242

3,7%

Wymiar sprawiedliwości

8 437

3,4%

Źródło: Ministerstwo Finansów

Przychody / rozchody



pojęcia związane z deficytem budżetowym



deficyt to niedobór dochodów niezbędnych do
sfinansowania zaplanowanych wydatków



niedobór musi zostać uzupełniony poprzez
zaciągnięcie kredytów i pożyczek – przychody



środki niezbędne do wykupu zobowiązań -
rozchody

Przychody



sprzedaż papierów wartościowych,



prywatyzacja majątku



otrzymane pożyczki i kredyty