Jêzyk polski. Poziom podstawowy

Model zawiera przewidywane odpowiedzi. Odpowiedzi ucznia mog¹ przybieraæ ró¿n¹
formê jêzykow¹, ale ich sens musi byæ synonimiczny wobec modelu. Oceniaj¹c pracê
ucznia, nale¿y stosowaæ punktacjê z modelu.

Nr

zad.

Proponowana odpowiedŸ

Punktacja

cz¹st-

kowa

suma-

ryczna

1.

1. W³adys³aw Stanis³aw Reymont – Pielgrzymka do Jasnej Góry;

2. Ludwik Krzywicki – studium o pielgrzymce Reymonta (w tekœ-

cie nie ma jego tytu³u, wystarczy, jeœli uczeñ napisze studium,
artyku³...).

Za niepe³n¹ odpowiedŸ, jedno Ÿród³o – 1 p.

1

2

2.

„Z jak¹ intencj¹ pielgrzymowa³ i w jaki sposób droga do Czêsto-
chowy zmieni³a jego ¿ycie?“

0

1

3.

Ch³opi, biedna szlachta, miejska inteligencja.

0

1

4.

P¹tnicy zwracaj¹ siê do siebie „siostro“ i „bracie“ (pomagaj¹ sobie,
wspólnie siê modl¹ i œpiewaj¹ pieœni).

0

1

5.

Np. by³ inteligentem, sceptykiem, m³odopolskim artyst¹ niesko-
rym do religijnych uniesieñ. Przeszkadza³ mu swoisty dystans
inteligenta.

Za niepe³n¹, jednostronn¹ odpowiedŸ – 1 p.

1

2

6.

„Pielgrzymka zmieni³a go wewnêtrznie i tak na dobr¹ sprawê zro-
dzi³a jako pisarza – tutaj pierwszy raz b³ysn¹³ swoim talentem”.

0

1

7.

ö

sêdziwa okrywka – np. stare, zniszczone ubranie,

ö

p¹tnik – pielgrzym,

ö

szynk – np. karczma, gospoda.

0

1

8.

Np. rozwija, t³umaczy, egzemplifikuje zdanie z akapitu 2.

0

1

9.

Wspólne zbiorowe prze¿ycia i emocje przekazywane ustnie, ³¹cz¹ce
dan¹ grupê w³aœnie poprzez jednoœæ odczuæ i stanów.

0

1

10.

Np. celowe nawi¹zanie do romantyzmu; spiera³y siê w nim: ra-
cjonalny sceptycyzm z romantyczn¹ uczuciowoœci¹; sugeruje, ¿e
nie mo¿na oddaæ nastroju pielgrzymki bez zaanga¿owania uczu-
ciowego.

Za niepe³n¹ odpowiedŸ – 1 p.

1

2

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

1

Nr

zad.

Proponowana odpowiedŸ

Punktacja

cz¹st-

kowa

suma-

ryczna

11.

d

0

1

12.

Ojciec Prokop

ö

by³ wielkim autorytetem, ciekawym nowych pr¹dów,

ö

pochwali³ zamiar opisania pielgrzymki, utwierdzi³ Reymonta
w jego pomys³ach,

ö

wp³yn¹³ na przemianê duchow¹ Reymonta,

ö

pomóg³ zrozumieæ autorowi wiarê prostych ludzi.

Za niepe³n¹ odpowiedŸ, podanie jednego argumentu – 1 p.

1

2

13.

„Zarówno w wieku XIX, jak i dziœ prost¹ wiar¹ zazwyczaj siê
pogardza, czêsto bezpodstawnie zarzucaj¹c jej p³ytkoœæ“.

0

1

14.

d

0

1

15.

Cytat: „5 maja 1894 roku. Pielgrzymka na Jasn¹ Górê opuszcza
warszawsk¹ Pragê. W czterotysiêcznym t³umie p¹tników znajduje
siê m³ody inteligent W³adys³aw Reymont“.

Funkcja: np. zdania ³¹cz¹ ca³oœæ; tworz¹ klamrê kompozycyjn¹.

Za odpowiedŸ niepe³n¹, bez okreœlenia roli kompozycyjnej – 1 p.

1

2

Modele odpowiedzi i schematy oceniania

2

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

Temat 1.
Na podstawie interpretacji wiersza Do przyjació³ Moskali i znajomoœci III czêœci Dziadów
Adama Mickiewicza dokonaj charakterystyki Rosjan wystêpuj¹cych w tym utworze.

I – ROZWINIÊCIE TEMATU

(mo¿na uzyskaæ maksymalnie 25 punktów)

1.

Wstêpne rozpoznanie utworu

, np.:

a) liryka apelu, bezpoœredniego zwrotu,

b) zbiorowy adresat utworu (wy).

0–2

2.

Interpretacja wiersza

Do przyjació³ Moskali, np.:

a) znaczenie tytu³u; przyjaciele Moskale brzmi jak sprzecznoœæ w kontek-

œcie dramatu,

b) biograficzna interpretacja tytu³u,

c) dostrze¿enie wspólnoty losów, cierpienia Rosjan i Polaków,

d) wspomnienie dekabrysty Rylejewa, skazanego przez cara na œmieræ,

e) przypomnienie dekabrysty Bestu¿ewa, skazanego na ciê¿k¹ pracê

w kopalni,

f) interpretacja zaszczytów carskich jako najwiêkszej kary (kary niebios),

g) wspó³czucie dla ciemiê¿onych – pozdrowienia od „wolnych na-

rodów”,

h) wspomnienie koniecznoœci prowadzenia „podwójnej gry”: dla des-

poty i dla przyjació³,

i) dostrze¿enie, ¿e autor celowo „truje” i prowokuje,

j) interpretacja obro¿y jako uzale¿nienia od carskich zaszczytów, ka-

riery,

k) obraŸliwe porównanie ludzi wspó³pracuj¹cych z caratem do psów

na uwiêzi.

0–10

3.

Charakterystyka Rosjan w dramacie

, np.:

a) przedstawienie Nowosilcowa – senatora carskiego odpowiedzial-

nego za cierpienia narodu (przez damy uznany za organizatora
wspania³ych przyjêæ),

b) kapral – cz³owiek, który umo¿liwi³ wiêŸniom wspólne spêdzenie

Wigilii,

c) kamerjunkier – opowiada o balu, zupe³nie nie obchodz¹ go cierpie-

nia narodu,

d) jenera³ – uczestnik przyjêcia w salonie, kosmopolita niezaintereso-

wany krajem,

e) Botwinko – œledczy, wyró¿nia siê gorliwoœci¹ w biciu (300 kijów),

0–10

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

3

f) Kolleski regestrator – z³y czynownik pragn¹cy awansu kosztem

innych,

g) Bajkow – urzêdnik œledczy, dworzanin Senatora, interesowny, stary,

z³y cz³owiek; pragnie zmieniaæ ¿ony co roku, jest pewny swego,
cyniczny,

h) Sowietnik – urzêdnik wy¿szej kategorii, pogardza postawionymi

ni¿ej od siebie, np. Regestratorem,

i) Oficer rosyjski – obserwuj¹c bal, dostrzega obiektywnie, ¿e do Polski

trafiaj¹ sami ³ajdacy,

j) Damy (Sowietnikowa, Gubernatorowa, Jenera³owa) – myœl¹ tylko o ba-

lach, nie interesuj¹ siê krajem, polsk¹ literatur¹, s¹ kosmopolitkami,

k) Ksiê¿na – mimo zainteresowania rozrywk¹ i balami, pomog³a Rolliso-

nowej spotkaæ siê z Senatorem.

4.

Podsumowanie

0–3

ö

pe³ny wniosek (np.: w dramacie autor przedstawi³ wielu Rosjan. Ich
ocena podlega typowej gradacji: od dobrych, walcz¹cych i cierpi¹cych
razem z Polakami dekabrystów, poprzez zwyk³ych ludzi i nieczu³ych
urzêdników, a¿ do osób czerpi¹cych radoœæ z przeœladowania innych,
z³ych i nikczemnych – Senator i jego najbli¿sze otoczenie. Gradacja
przebiega odwrotnie do akcji: najpierw poznajemy z³ych Rosjan, naj-
lepsi – ofiary cara – wystêpuj¹ na koñcu),

(3)

ö

niepe³ny wniosek (np.: nie wszyscy Rosjanie w dramacie Mickie-
wicza s¹ Ÿli. Oprócz Rosjan nikczemników (wiêkszoœæ) wystêpuj¹
tak¿e Rosjanie – ofiary carskiej tyranii (mniejszoœæ),

(2)

ö

próba podsumowania (np.: w Dziadach autor przedstawi³ Rosjan
z³ych jak Senator i ich ofiary, którymi byli Polacy i Rosjanie).

(1)

II – KOMPOZYCJA

(maksymalnie 5 punktów)

Kompozycjê wypracowania ocenia siê wtedy, gdy przyznane zosta³y punkty za rozwiniêcie tematu.

Podporz¹dkowana zamys³owi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna
wewnêtrznie, przejrzysta i logiczna; pe³na konsekwencja w uk³adzie
graficznym.

5

Uporz¹dkowana wobec przyjêtego kryterium, spójna; graficzne wyod-
rêbnienie g³ównych czêœci.

3

Wskazuj¹ca na podjêcie próby porz¹dkowania myœli, na ogó³ spójna.

1

Uwaga: jeœli powy¿sze kryteria nie zosta³y spe³nione, nie przyznaje siê punktów.

Modele odpowiedzi i schematy oceniania

4

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

III – STYL

(maksymalnie 5 punktów)

Jasny, ¿ywy, swobodny, zgodny z zastosowan¹ form¹ wypowiedzi; uroz-
maicona leksyka.

5

Zgodny z zastosowan¹ form¹ wypowiedzi, na ogó³ jasny; wystarczaj¹ca
leksyka.

3

Na ogó³ komunikatywny, dopuszczalne schematy jêzykowe.

1

Uwaga: jeœli powy¿sze kryteria nie zosta³y spe³nione, nie przyznaje siê punktów.

IV – JÊZYK

(maksymalnie 12 punktów)

Jêzyk w ca³ej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona sk³adnia,
poprawne: s³ownictwo, frazeologia i fleksja.

12

Jêzyk w ca³ej pracy komunikatywny, poprawne: sk³adnia, s³ownictwo,
frazeologia i fleksja.

9

Jêzyk w ca³ej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w wiêkszoœci
poprawne: sk³adnia, s³ownictwo i frazeologia.

6

Jêzyk w pracy komunikatywny mimo b³êdów sk³adniowych, s³owni-
kowych, frazeologicznych i fleksyjnych.

3

Jêzyk w pracy komunikatywny mimo b³êdów fleksyjnych, licznych b³ê-
dów sk³adniowych, s³ownikowych i frazeologicznych.

1

Uwaga: jeœli powy¿sze kryteria nie zosta³y spe³nione, nie przyznaje siê punktów.

V – ZAPIS

(maksymalnie 3 punkty)

Bezb³êdna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne b³êdy).

3

Poprawna ortografia (nieliczne b³êdy II stopnia); na ogó³ poprawna
interpunkcja.

2

Poprawna ortografia (nieliczne b³êdy ró¿nego stopnia); interpunkcja
niezak³ócaj¹ca komunikacji (mimo ró¿nych b³êdów).

1

Uwaga: jeœli powy¿sze kryteria nie zosta³y spe³nione, nie przyznaje siê punktów.

VI – SZCZEGÓLNE WALORY PRACY

4

W wypracowaniu krótszym ni¿ oko³o 250 s³ów ocenia siê tylko rozwiniêcie tematu;
kompozycja, styl, jêzyk i zapis nie s¹ oceniane.

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

5

Temat 2.
Na podstawie analizy za³¹czonych fragmentów Granicy i ca³ej powieœci Zofii Na³kowskiej
scharakteryzuj bohaterów w kontekœcie wspomnieñ z ich dzieciñstwa i relacji z rodzicami.

I – ROZWINIÊCIE TEMATU

(mo¿na uzyskaæ maksymalnie 25 punktów)

1.

Zasada zestawienia tekstów

, np.:

a) podobieñstwo (wspomnienia z odleg³ego dzieciñstwa),

b) wspominaj¹ mê¿czyŸni.

0–1

2.

Wstêpne rozpoznanie fragmentów

, np.:

a) pocz¹tkowy rozdzia³ powieœci, El¿bieta Biecka i Zenon Ziembiewicz

wspominaj¹ swoje dzieciñstwo,

b) koñcowy (przedostatni) rozdzia³ powieœci, Karol towarzyszy chorej

matce, Cecylii Kolichowskiej.

0–2

3.

Analiza I fragmentu

, np.:

a) refleksja El¿biety jest pocz¹tkiem dyskusji o dzieciñstwie,

b) Zenon Ziembiewicz próbuje przypomnieæ sobie chwile szczêœcia,

c) zamiast wspomnienia szczêœcia, przychodz¹ wspomnienia dziecin-

nych lêków,

d) niepewnoœæ prze¿ywana w zwi¹zku z istnieniem duchów i diab³ów,

e) w¹tpliwoœci, walka rozumu z odczuciami,

f) niepewnoœæ œwiadcz¹ca o wra¿liwoœci ma³ego ch³opca,

g) ojciec jako wielki autorytet, cz³owiek, który mo¿e pomóc,

h) pewnoœæ, ¿e ojciec jest odwa¿ny,

i) przekonanie dziecka, ¿e walka ze z³em jest zadaniem ojca,

j) wiara w koniecznoœæ: „musi byæ ktoœ, kto siê nie boi”,

k) dzieciêce wyjaœnienie pojêcia: „Bóg Ojciec”,

l) interpretacja „nocy œwiata” jako metafory z³a.

0–5

4.

Analiza II fragmentu

, np.:

a) matka przypomina Karolowi okolicznoœci jego wspomnieñ,

b) wspomnienie kuchni i swoistego ceremonia³u zwi¹zanego z przygo-

towaniem posi³ku dla dziecka,

c) dok³adny opis dzieciêcych potraw dowodzi trwa³oœci tych wspomnieñ,

d) przypomnienie motywacji jedzenia posi³ków („lubi³ matkê”),

e) nostalgiczne porównanie warkocza matki do warkocza dziewczynki,

f) wspomnienie chwil szczêœcia: fascynacja widokiem czesz¹cej siê matki,

g) idealizacja matki, jej urody, komplementy dziecka,

h) uœmiech, radoœæ matki wskazuj¹ na ciep³e, bliskie relacje miêdzy nimi.

0–5

Modele odpowiedzi i schematy oceniania

6

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

5.

Odniesienie do ca³oœci powieœci (Zenon)

, np.:

a) autorytet rodziców upad³ podczas pobytu Zenona w szkole,

b) Zenon po powrocie na wakacje zauwa¿y³, ¿e ojciec nic nie robi,

c) uwodzenie wiejskich dziewczyn przez ojca wywo³a³o bunt w Zeno-

nie: postanowi³ nigdy nie postêpowaæ tak jak ojciec,

d) ojciec nie zapewni³ Zenonowi pieniêdzy na dokoñczenie nauki, st¹d

uwik³anie w interesy z Czechliñskim,

e) rozluŸniaj¹ siê relacje Zenona z ojcem, jednak syn nieœwiadomie go

naœladuje,

f) Zenon, patrz¹c na postêpowanie ojca, pragn¹³ ¿yæ uczciwie,

g) w miarê rozwijania swojej „kariery” Zenon przekracza³ granice

moralne,

h) w ma³¿eñstwie z El¿biet¹ Zenon okaza³ siê równie bezradny jak jego

ojciec, to ¿ona za³atwia³a wszystkie trudne sprawy za niego; by³
nieodpowiedzialny.

0–5

6.

Odniesienie do ca³oœci powieœci (Karol)

, np.:

a) jest w powieœci bohaterem drugoplanowym, synem pani Kolichow-

skiej z pierwszego ma³¿eñstwa,

b) choroba i kalectwo zmieni³y jego ¿ycie,

c) nie zaakceptowa³ drugiego mê¿a swojej matki; mecenasa Kolichow-

skiego uwa¿a³ za z³ego cz³owieka; po jego œmierci okaza³o siê, ¿e
Karol mia³ racjê,

d) d³ugi pobyt za granic¹ wp³yn¹³ na ukszta³towanie siê jego racjo-

nalistycznego œwiatopogl¹du,

e) zajmowa³ siê prac¹ naukow¹, t³umaczeniami obcych dzie³,

f) w czasie choroby matki nastêpuje ich zbli¿enie, porozumienie,

g) w ostatnich dniach ¿ycia matki syn by³ ci¹gle przy niej, okaza³ siê

bardzo czu³y i opiekuñczy.

0–4

7.

Podsumowanie

0–3

ö

pe³ne, np.: powinno zawieraæ spostrze¿enia na temat obu bohate-
rów; z wra¿liwego, nerwowego dziecka, uwa¿aj¹cego ojca za naj-
wiêkszy autorytet, wyrós³ ch³opak, który walczy³ z tym wszystkim,
co reprezentowa³ Walerian Ziembiewicz, by w doros³ym ¿yciu pójœæ
t¹ sam¹ drog¹ i pope³niaæ te same b³êdy. Niepe³nosprawny Karol
W¹browski po d³ugiej nieobecnoœci i ch³odzie emocjonalnym w sto-
sunku do swojej matki, pod koniec jej ¿ycia powraca na ulicê Sta-
szica, powraca uczuciowo do matki, trochê jak syn marnotrawny,

(3)

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

7

ö

niepe³ne, np.: fragmenty pokazuj¹ dwóch przeciwstawnych bohate-
rów: karierowicza Zenona, który w dzieciñstwie kocha³ ojca, i nie-
pe³nosprawnego naukowca – Karola W¹browskiego, wracaj¹cego po
latach do chorej matki i wybaczaj¹cego jej dawne b³êdy,

(2)

ö

próba podsumowania: w Granicy relacje z rodzicami w dzieciñstwie
nie maj¹ wiêkszego wp³ywu na póŸniejsze ¿ycie bohaterów; wp³yw
ma raczej „miejsce, w jakim siê jest”.

Wnioski mog¹ brzmieæ inaczej ni¿ powy¿ej, musz¹ jednak logicznie wynikaæ z wywodu i byæ
zgodne z tematem.

(1)

II – KOMPOZYCJA

(maksymalnie 5 punktów)

Kompozycjê wypracowania ocenia siê wtedy, gdy przyznane zosta³y punkty za rozwiniêcie tematu.

Podporz¹dkowana zamys³owi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna
wewnêtrznie, przejrzysta i logiczna; pe³na konsekwencja w uk³adzie
graficznym.

5

Uporz¹dkowana wobec przyjêtego kryterium, spójna; graficzne wyod-
rêbnienie g³ównych czêœci.

3

Wskazuj¹ca na podjêcie próby porz¹dkowania myœli, na ogó³ spójna.

1

Uwaga: jeœli powy¿sze kryteria nie zosta³y spe³nione, nie przyznaje siê punktów.

III – STYL

(maksymalnie 5 punktów)

Jasny, ¿ywy, swobodny, zgodny z zastosowan¹ form¹ wypowiedzi; uroz-
maicona leksyka.

5

Zgodny z zastosowan¹ form¹ wypowiedzi, na ogó³ jasny; wystarczaj¹ca
leksyka.

3

Na ogó³ komunikatywny, dopuszczalne schematy jêzykowe.

1

Uwaga: jeœli powy¿sze kryteria nie zosta³y spe³nione, nie przyznaje siê punktów.

IV – JÊZYK

(maksymalnie 12 punktów)

Jêzyk w ca³ej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona sk³adnia,
poprawne: s³ownictwo, frazeologia i fleksja.

12

Jêzyk w ca³ej pracy komunikatywny, poprawne: sk³adnia, s³ownictwo,
frazeologia i fleksja.

9

Jêzyk w ca³ej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w wiêkszoœci
poprawne: sk³adnia, s³ownictwo i frazeologia.

6

Modele odpowiedzi i schematy oceniania

8

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

Jêzyk w pracy komunikatywny mimo b³êdów sk³adniowych, s³owni-
kowych, frazeologicznych i fleksyjnych.

3

Jêzyk w pracy komunikatywny mimo b³êdów fleksyjnych, licznych b³ê-
dów sk³adniowych, s³ownikowych i frazeologicznych.

1

Uwaga: jeœli powy¿sze kryteria nie zosta³y spe³nione, nie przyznaje siê punktów.

V – ZAPIS

(maksymalnie 3 punkty)

Bezb³êdna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne b³êdy).

3

Poprawna ortografia (nieliczne b³êdy II stopnia); na ogó³ poprawna
interpunkcja.

2

Poprawna ortografia (nieliczne b³êdy ró¿nego stopnia); interpunkcja
niezak³ócaj¹ca komunikacji (mimo ró¿nych b³êdów).

1

Uwaga: jeœli powy¿sze kryteria nie zosta³y spe³nione, nie przyznaje siê punktów.

VI – SZCZEGÓLNE WALORY PRACY

4

W wypracowaniu krótszym ni¿ oko³o 250 s³ów ocenia siê tylko rozwiniêcie tematu;
kompozycja, styl, jêzyk i zapis nie s¹ oceniane.

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

9