OBLIGACJE 

 

Podstawowe informacje o obligacjach 

Obligacja jest to papier wartościowy (instrument finansowy), w którym jedna strona, 

zwana emitentem obligacji, stwierdza, Ŝe jest dłuŜnikiem drugiej strony , zwanej 

obligatariuszem (właścicielem obligacji) i zobowiązuje się wobec niego do wykupu 

obligacji. Emisja obligacji jest formą zaciągnięcia kredytu. Kredytodawcą jest właściciel 

obligacji, natomiast kredytobiorcą jest emitent. Obligacja w przeciwieństwie do akcji, nie 

ma charakteru  udziałowego. Nabywca obligacji nie moŜe się czuć współwłaścicielem 

części majątku emitenta.  

 

Cechy charakterystyczne obligacji: 

Jedną z najwaŜniejszych cech obligacji jest jej cena. MoŜemy mówić o cenie nominalnej, 

emisyjnej, rynkowej i rozliczeniowej. 

Cena nominalna, od której naliczane są odsetki, wynosi 100 zł w przypadku obligacji 

rocznych i trzyletnich oraz 1000 zł dla obligacji dwu-, pięcio-, i dziesięcioletnich. Po tej 

cenie, powiększonej o narosłe odsetki, emitent wykupuje obligacje po upływie terminu 

zapadalności 

Cena emisyjna, to cena po jakiej kupujemy obligacje od emitenta. MoŜe ona być zarówno 

niŜsza jak i wyŜsza od ceny nominalnej. Decyzja emitenta zaleŜy w tym przypadku do 

przewidywanego zainteresowania i oprocentowania obligacji. 

Cena rynkowa(kurs giełdowy), jest ustalana na codziennych sesjach giełdowych jako 

wypadkowa popytu i podaŜ. Określana jest w procentach wartości nominalnej. Nie jest to 

jednak faktycznie ta cena, jaką faktycznie płaci kupujący i otrzymuje sprzedający 

obligacje, poniewaŜ nie uwzględnia narosłych odsetek przypadających w danym dniu. 

Cena rozliczeniowa, czyli cena giełdowa powiększona o narosłe odsetki, to rzeczywista 

kwota transakcyjna jaką płaci kupujący i otrzymuje sprzedający obligacje. Aby ją 

obliczyć, naleŜy po prostu dodać do ceny rynkowej naleŜne w tym dni odsetki. Wysokość 

odsetek publikowana jest z odpowiednim wyprzedzeniem (m.in. w Cedule Giełdy 

Warszawskiej). 

Wartość obligacji na rynku(a zatem jej cena), jak zostało wcześniej wspomniane, 

kształtuje się w wyniku popytu i podaŜy, które z kolei zaleŜą od róŜnych czynników. 

NajwaŜniejszym czynnikiem kształtującym wartość obligacji jest poziom stóp 

procentowych. Wzrost stóp procentowych powoduje spadek wartości obligacji o stałym 

oprocentowaniu i obligacji zerokuponowych, a spadek stóp procentowych wywołuje 

proces odwrotny.                

Inwestorzy często dokonują wyceny obligacji. Wycena obligacji polega na określaniu tzw. 

sprawiedliwej ceny obligacji, która powinna odzwierciedlać wartość obligacji. Najczęściej 

stosowaną metodą przy wycenie jest metoda dochodowa, inaczej metoda 

zdyskontowanych przepływów pienięŜnych 

Inwestor porównuje wartość obligacji uzyskaną w wyniku wyceny z ceną obligacji na 

rynku. MoŜliwe są tu trzy przypadki: 

—      Wartość wyceniona jest wyŜsza od ceny rynkowej – inwestor ocenia, Ŝe obligacja 

jest warta więcej niŜ kosztuje na rynku – jest to tzw. niedowartościowanie obligacji; w 

takiej sytuacji naleŜałoby kupić obligację; 

—      Wartość wyceniona jest niŜsza od ceny rynkowej – inwestor ocenia, Ŝe obligacja jest 

warta mniej niŜ kosztuje na rynku – jest to tzw. przewartościowanie obligacji; w takiej 

sytuacji naleŜałoby sprzedać obligację; 

—      Wartość wyceniona jest równa cenie rynkowej – inwestor ocenia, Ŝe obligacja jest 

warta tyle, ile kosztuje na rynku. 

  

termin wykupu - jest to termin, po upływie którego emitent zobowiązany jest dokonać 

wykupu, tzn. zwrócić zaciągnięty kredyt właścicielowi obligacji;  

cena emisyjna - jest to cena, po której obligacja jest sprzedawana w momencie emisji 

pierwszemu właścicielowi; 

oprocentowanie - określa wielkość odsetek od zaciągniętego kredytu; wyraŜone jest w 

procentach wartości nominalnej; zwykle odsetki płacone są regularnie, np. co rok, co pół 

roku, co kwartał 

Oprocentowanie obligacji jest to cena kredytu, jaką płaci emitent obligacji właścicielowi 

obligacji 

  

Podstawowe rodzaje obligacji 

Obligacje moŜemy podzielić ze względu na 2 kryteria: 

Kryterium emitenta  

NajwaŜniejsze rodzaje obligacji:  

—        obligacje skarbowe, emitowane przez Skarb Państwa;  

—        obligacje przedsiębiorstw;  

—        obligacje komunalne (emitowane przez gminy, związki gmin); 

Obligacje skarbowe są emitowane głównie w celu pokrycia wydatków budŜetowych. 

Nowelizacja Ustawy o Obligacjach dokonana w 1995 roku ułatwiła emitowanie obligacji 

przez podmioty inne niŜ Skarb Państwa. Emisją tego typu instrumentów zainteresowane 

są gminy, miasta, przedsiębiorstwa, pragnące finansować swój rozwój 

Kryterium oprocentowania  

WyróŜnia się:  

—        obligacje o stałym oprocentowaniu;  

—        obligacje o zmiennym oprocentowaniu;  

—        obligacje indeksowane 

Obligacje o stałym oprocentowaniu 

Zadebiutowały na giełdzie warszawskiej 4 maja 1994 roku.  

Obligacje o stałym oprocentowaniu to takie obligacje, których oprocentowanie jest znane 

i nie zmienia się przez cały czas do terminu wykupu. Stopa procentowa tych obligacji w 

zaleŜności od terminu wykupu wynosi od 16% do 12% w stosunku rocznym a odsetki 

wypłacane są rocznie. Obligacje tego typu zwane są równieŜ kuponowymi (zwykłymi). 

WyróŜniamy jeszcze obligacje zerokuponowe:  

(inaczej: obligacje z kuponem zerowym) to takie obligacje, od których nie są płacone 

odsetki, ale cena obligacji jest zawsze niŜsza niŜ wartość nominalna.  

Obligacje o zmiennym oprocentowaniu  

Obligacje o zmiennym oprocentowaniu to takie obligacje, których oprocentowanie 

zmienia się w okresach odpowiadających płatnościom odsetek. Oprocentowanie to zaleŜy 

od ustalonego wskaźnika, którym moŜe być np. stopa rentowności bonów skarbowych (w 

okresie poprzedzającym płatność odsetek). MoŜna je jeszcze podzielić na: 

-         obligacje , których oprocentowanie zmienia się częściej niŜ raz w roku 

-         obligacje , których oprocentowanie zmienia się co najwyŜej raz w roku 

  

  

Ostatnio na świecie pojawia się wiele bardziej złoŜonych rodzajów obligacji, np.:  

—        obligacje zamienne - w tym przypadku właściciel ma prawo do zamiany obligacji 

na inny instrument finansowy, np. zamiana obligacji pewnej spółki na jej akcje;  

—        obligacje z opcją wykupu na Ŝądanie emitenta (call) - emitent ma prawo 

zaŜądać wykupu przed ustalonym terminem;  

—        obligacje z opcją sprzedaŜy na Ŝądanie właściciela (put) - właściciel ma 

prawo zaŜądać wykupu przed ustalonym terminem.  

Obligacje mogą być sprzedawane w innym kraju niŜ kraj emitenta. Nazywa się je 

wówczas euroobligacjami.  

  

Obligacje skarbowe  

W Polsce dostępnych jest pięć rodzajów obligacji skarbowych (stan z sierpnia 1999):  

—        jednoroczne,  

—        dwuletnie,  

—        trzyletnie,  

—        pięcioletnie,  

—        dziesięcioletnie 

  

Obligacje jednoroczne  

Są to obligacje indeksowane. Termin wykupu tych obligacji wynosi 1 rok, wartość 

nominalna - 100 PLN. Odsetki płacone są po roku w momencie wykupu. Oprocentowanie 

tych obligacji zaleŜy od stopy inflacji.  

  

Obligacje dwuletnie  

Są to obligacje o stałym oprocentowaniu. Termin wykupu tych obligacji wynosi 2 lata, 

wartość nominalna -1000 PLN. Odsetki płacone są co rok.  

  

Obligacje trzyletnie  

Są to obligacje o zmiennym oprocentowaniu. Termin wykupu tych obligacji wynosi 3 lata, 

wartość nominalna - 100 PLN. Odsetki płacone są co kwartał. Oprocentowanie tych 

obligacji zaleŜy od średniej stopy rentowności 13-tygodniowych bonów skarbowych.  

  

Obligacje pięcioletnie  

Są to obligacje o stałym oprocentowaniu. Termin wykupu tych obligacji wynosi 5 lat, 

wartość nominalna -1000 PLN. Odsetki płacone są co rok.  

  

Obligacje dziesięcioletnie  

Są to obligacje o zmiennym oprocentowaniu. Termin wykupu tych obligacji wynosi 10 lat, 

wartość nominalna - 1000 PLN. Odsetki płacone są co rok. Oprocentowanie tych obligacji 

zaleŜy od średniej stopy rentowności 52-tygodniowych bonów skarbowych. 

  

  

  

Ryzyko inwestycji w obligacje 

Podstawowe rodzaje ryzyka inwestycji w obligacje 

Generalnie moŜna powiedzieć, Ŝe obligacje są instrumentami finansowymi o mniejszym 

ryzyku niŜ akcje, jednak róŜne rodzaje obligacji charakteryzują się róŜnym poziomem 

ryzyka. Jest kilka rodzajów ryzyka inwestycji w obligacje. Do najwaŜniejszych, które 

powinien brać pod uwagę inwestor, naleŜy zaliczyć:  

—        ryzyko niedotrzymania warunków (w tym ryzyko bankructwa);  

—        ryzyko stopy procentowej.  

  

Ryzyko niedotrzymania warunków  

Ryzyko niedotrzymania warunków jest to ryzyko wynikające z faktu, Ŝe emitent (a więc 

zaciągający kredyt) moŜe nie zwrócić kwoty równej wartości nominalnej lub nie zapłacić 

odsetek (lub jedno i drugie). Obligacje skarbowe są w zasadzie wolne od tego ryzyka, 

gdyŜ mamy prawo oczekiwać, Ŝe Skarb Państwa jest wypłacalnym dłuŜnikiem. 

Największym ryzykiem niedotrzymania warunków charakteryzują się obligacje 

przedsiębiorstw.  

Do oceny ryzyka niedotrzymania warunków słuŜy tzw. rating obligacji. Jest on tworzony 

przez wyspecjalizowane instytucje i polega na zakwalifikowaniu obligacji do klas o 

róŜnym poziomie ryzyka niedotrzymania warunków.  

Im wyŜsze ryzyko niedotrzymania warunków, tym wyŜsze powinno być 

oprocentowanie obligacji. Im wyŜsze ryzyko niedotrzymania warunków, tym 

wyŜsza stopa dochodu obligacji.  

  

  

Ryzyko stopy procentowej  

Podstawowym przejawem ryzyka stopy procentowej jest moŜliwość zmiany wartości (a 

zatem równieŜ ceny) obligacji w sytuacji zmian stóp procentowych na rynku. Nazywa się 

to równieŜ ryzykiem zmiany wartości. Im bardziej wartość obligacji reaguje na zmiany 

stóp procentowych, tym większe jest ryzyko stopy procentowej. Pozytywny przejaw 

ryzyka stopy procentowej występuje w przypadku spadku stóp procentowych, gdyŜ 

wtedy rośnie wartość obligacji. Negatywny przejaw ryzyka stopy procentowej występuje 

w przypadku wzrostu stóp procentowych, gdyŜ wtedy spada wartość obligacji.  

Im wyŜsze oprocentowanie obligacji, tym mniejsze ryzyko zmiany wartości 

obligacji. 

Im krótszy okres do terminu wykupu obligacji, tym mniejsze ryzyko zmiany 

wartości obligacji.  

  

Kupując obligacje naleŜy mieć równieŜ na uwadze płynność , tzn. moŜliwość szybkiej 

sprzedaŜy obligacji po oczekiwanej cenie, róŜni się dla róŜnych rodzajów obligacji. 

Najbardziej płynne są obligacje skarbowe. Małą płynnością charakteryzują się obligacje 

komunalne niewielkich miast i gmin oraz obligacje przedsiębiorstw mało znanych, 

działających na małym  

  

Inwestycje w obligacje naleŜy preferować, gdy inwestorowi zaleŜy na ograniczaniu 

ryzyka. NaleŜy wówczas inwestować w obligacje skarbowe i trzymać je do terminu 

wykupu. Inną zasadą jest inwestowanie w obligacje o długości okresu do terminu wykupu 

zbliŜonej do horyzontu inwestycyjnego. Jeśli np. inwestor spodziewa się większych 

wydatków za dwa lata, wówczas powinien inwestować w dwuletnie obligacje skarbowe. Z 

kolei chęć zwiększania stopy dochodu prowadzi do konieczności inwestowania w obligacje 

o duŜym poziomie ryzyka. 

  

W Polsce emisję i obrót obligacjami regulują róŜne akty prawne. NajwaŜniejsze to: 

Ustawa o obligacjach, Ustawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi, 

zarządzenia Ministra Finansów o emisji obligacji skarbowych.  

Obligacjami obraca się na rynku pierwotnym i wtórnym. O rynku pierwotnym obligacji 

mówimy wtedy, gdy obligacje są sprzedawane pierwszemu właścicielowi. Następnie 

obligacje trafiają na rynek wtórny, gdzie odbywa się właściwy nimi obrót. Rynek 

pierwotny obligacji skarbowych w Polsce to przetargi obligacji lub oferta sprzedaŜy za 

pośrednictwem biur maklerskich. Rynek wtórny obligacji w Polsce to Giełda Papierów 

Wartościowych w Warszawie lub Centralna Tabela Ofert (CeTO).  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

Literatura : 

1.      „System finansowy w Polsce, lata 90’”  Wydawnictwo PWN 

2.      „ Giełda papierów wartościowych” A. Sopoćko