OBLIGACJE

Podstawowe informacje o obligacjach

Obligacja jest to papier wartościowy (instrument finansowy), w którym jedna strona,

zwana emitentem obligacji, stwierdza, że jest dłużnikiem drugiej strony , zwanej

obligatariuszem (właścicielem obligacji) i zobowiązuje się wobec niego do wykupu

obligacji. Emisja obligacji jest formą zaciągnięcia kredytu. Kredytodawcą jest właściciel

obligacji, natomiast kredytobiorcą jest emitent. Obligacja w przeciwieństwie do akcji, nie

ma charakteru udziałowego. Nabywca obligacji nie może się czuć współwłaścicielem

części majątku emitenta.

Cechy charakterystyczne obligacji:

Jedną z najważniejszych cech obligacji jest jej cena. Możemy mówić o cenie nominalnej,

emisyjnej, rynkowej i rozliczeniowej.

Cena nominalna, od której naliczane są odsetki, wynosi 100 zł w przypadku obligacji

rocznych i trzyletnich oraz 1000 zł dla obligacji dwu-, pięcio-, i dziesięcioletnich. Po tej

cenie, powiększonej o narosłe odsetki, emitent wykupuje obligacje po upływie terminu

zapadalności

Cena emisyjna, to cena po jakiej kupujemy obligacje od emitenta. Może ona być zarówno

niższa jak i wyższa od ceny nominalnej. Decyzja emitenta zależy w tym przypadku do

przewidywanego zainteresowania i oprocentowania obligacji.

Cena rynkowa(kurs giełdowy), jest ustalana na codziennych sesjach giełdowych jako

wypadkowa popytu i podaż. Określana jest w procentach wartości nominalnej. Nie jest to

jednak faktycznie ta cena, jaką faktycznie płaci kupujący i otrzymuje sprzedający

obligacje, ponieważ nie uwzględnia narosłych odsetek przypadających w danym dniu.

Cena rozliczeniowa, czyli cena giełdowa powiększona o narosłe odsetki, to rzeczywista

kwota transakcyjna jaką płaci kupujący i otrzymuje sprzedający obligacje. Aby ją

obliczyć, należy po prostu dodać do ceny rynkowej należne w tym dni odsetki. Wysokość

odsetek publikowana jest z odpowiednim wyprzedzeniem (m.in. w Cedule Giełdy

Warszawskiej).

Wartość obligacji na rynku(a zatem jej cena), jak zostało wcześniej wspomniane,

kształtuje się w wyniku popytu i podaży, które z kolei zależą od różnych czynników.

Najważniejszym czynnikiem kształtującym wartość obligacji jest poziom stóp

procentowych. Wzrost stóp procentowych powoduje spadek wartości obligacji o stałym

oprocentowaniu i obligacji zerokuponowych, a spadek stóp procentowych wywołuje

proces odwrotny.

Inwestorzy często dokonują wyceny obligacji. Wycena obligacji polega na określaniu tzw.

sprawiedliwej ceny obligacji, która powinna odzwierciedlać wartość obligacji. Najczęściej

stosowaną metodą przy wycenie jest metoda dochodowa, inaczej metoda

zdyskontowanych przepływów pieniężnych

Inwestor porównuje wartość obligacji uzyskaną w wyniku wyceny z ceną obligacji na

rynku. Możliwe są tu trzy przypadki:

— Wartość wyceniona jest wyższa od ceny rynkowej – inwestor ocenia, że obligacja

jest warta więcej niż kosztuje na rynku – jest to tzw. niedowartościowanie obligacji; w

takiej sytuacji należałoby kupić obligację;

— Wartość wyceniona jest niższa od ceny rynkowej – inwestor ocenia, że obligacja jest

warta mniej niż kosztuje na rynku – jest to tzw. przewartościowanie obligacji; w takiej

sytuacji należałoby sprzedać obligację;

— Wartość wyceniona jest równa cenie rynkowej – inwestor ocenia, że obligacja jest

warta tyle, ile kosztuje na rynku.

termin wykupu - jest to termin, po upływie którego emitent zobowiązany jest dokonać

wykupu, tzn. zwrócić zaciągnięty kredyt właścicielowi obligacji;

cena emisyjna - jest to cena, po której obligacja jest sprzedawana w momencie emisji

pierwszemu właścicielowi;

oprocentowanie - określa wielkość odsetek od zaciągniętego kredytu; wyrażone jest w

procentach wartości nominalnej; zwykle odsetki płacone są regularnie, np. co rok, co pół

roku, co kwartał

Oprocentowanie obligacji jest to cena kredytu, jaką płaci emitent obligacji właścicielowi

obligacji

Podstawowe rodzaje obligacji

Obligacje możemy podzielić ze względu na 2 kryteria:

Kryterium emitenta

Najważniejsze rodzaje obligacji:

— obligacje skarbowe, emitowane przez Skarb Państwa;

— obligacje przedsiębiorstw;

— obligacje komunalne (emitowane przez gminy, związki gmin);

Obligacje skarbowe są emitowane głównie w celu pokrycia wydatków budżetowych.

Nowelizacja Ustawy o Obligacjach dokonana w 1995 roku ułatwiła emitowanie obligacji

przez podmioty inne niż Skarb Państwa. Emisją tego typu instrumentów zainteresowane

są gminy, miasta, przedsiębiorstwa, pragnące finansować swój rozwój

Kryterium oprocentowania

Wyróżnia się:

— obligacje o stałym oprocentowaniu;

— obligacje o zmiennym oprocentowaniu;

— obligacje indeksowane

Obligacje o stałym oprocentowaniu

Zadebiutowały na giełdzie warszawskiej 4 maja 1994 roku.

Obligacje o stałym oprocentowaniu to takie obligacje, których oprocentowanie jest znane

i nie zmienia się przez cały czas do terminu wykupu. Stopa procentowa tych obligacji w

zależności od terminu wykupu wynosi od 16% do 12% w stosunku rocznym a odsetki

wypłacane są rocznie. Obligacje tego typu zwane są również kuponowymi (zwykłymi).

Wyróżniamy jeszcze obligacje zerokuponowe:

(inaczej: obligacje z kuponem zerowym) to takie obligacje, od których nie są płacone

odsetki, ale cena obligacji jest zawsze niższa niż wartość nominalna.

Obligacje o zmiennym oprocentowaniu

Obligacje o zmiennym oprocentowaniu to takie obligacje, których oprocentowanie

zmienia się w okresach odpowiadających płatnościom odsetek. Oprocentowanie to zależy

od ustalonego wskaźnika, którym może być np. stopa rentowności bonów skarbowych (w

okresie poprzedzającym płatność odsetek). Można je jeszcze podzielić na:

- obligacje , których oprocentowanie zmienia się częściej niż raz w roku

- obligacje , których oprocentowanie zmienia się co najwyżej raz w roku

Ostatnio na świecie pojawia się wiele bardziej złożonych rodzajów obligacji, np.:

— obligacje zamienne - w tym przypadku właściciel ma prawo do zamiany obligacji

na inny instrument finansowy, np. zamiana obligacji pewnej spółki na jej akcje;

— obligacje z opcją wykupu na żądanie emitenta (call) - emitent ma prawo

zażądać wykupu przed ustalonym terminem;

— obligacje z opcją sprzedaży na żądanie właściciela (put) - właściciel ma

prawo zażądać wykupu przed ustalonym terminem.

Obligacje mogą być sprzedawane w innym kraju niż kraj emitenta. Nazywa się je

wówczas euroobligacjami.

Obligacje skarbowe

W Polsce dostępnych jest pięć rodzajów obligacji skarbowych (stan z sierpnia 1999):

— jednoroczne,

— dwuletnie,

— trzyletnie,

— pięcioletnie,

— dziesięcioletnie

Obligacje jednoroczne

Są to obligacje indeksowane. Termin wykupu tych obligacji wynosi 1 rok, wartość

nominalna - 100 PLN. Odsetki płacone są po roku w momencie wykupu. Oprocentowanie

tych obligacji zależy od stopy inflacji.

Obligacje dwuletnie

Są to obligacje o stałym oprocentowaniu. Termin wykupu tych obligacji wynosi 2 lata,

wartość nominalna -1000 PLN. Odsetki płacone są co rok.

Obligacje trzyletnie

Są to obligacje o zmiennym oprocentowaniu. Termin wykupu tych obligacji wynosi 3 lata,

wartość nominalna - 100 PLN. Odsetki płacone są co kwartał. Oprocentowanie tych

obligacji zależy od średniej stopy rentowności 13-tygodniowych bonów skarbowych.

Obligacje pięcioletnie

Są to obligacje o stałym oprocentowaniu. Termin wykupu tych obligacji wynosi 5 lat,

wartość nominalna -1000 PLN. Odsetki płacone są co rok.

Obligacje dziesięcioletnie

Są to obligacje o zmiennym oprocentowaniu. Termin wykupu tych obligacji wynosi 10 lat,

wartość nominalna - 1000 PLN. Odsetki płacone są co rok. Oprocentowanie tych obligacji

zależy od średniej stopy rentowności 52-tygodniowych bonów skarbowych.

Ryzyko inwestycji w obligacje

Podstawowe rodzaje ryzyka inwestycji w obligacje

Generalnie można powiedzieć, że obligacje są instrumentami finansowymi o mniejszym

ryzyku niż akcje, jednak różne rodzaje obligacji charakteryzują się różnym poziomem

ryzyka. Jest kilka rodzajów ryzyka inwestycji w obligacje. Do najważniejszych, które

powinien brać pod uwagę inwestor, należy zaliczyć:

— ryzyko niedotrzymania warunków (w tym ryzyko bankructwa);

— ryzyko stopy procentowej.

Ryzyko niedotrzymania warunków

Ryzyko niedotrzymania warunków jest to ryzyko wynikające z faktu, że emitent (a więc

zaciągający kredyt) może nie zwrócić kwoty równej wartości nominalnej lub nie zapłacić

odsetek (lub jedno i drugie). Obligacje skarbowe są w zasadzie wolne od tego ryzyka,

gdyż mamy prawo oczekiwać, że Skarb Państwa jest wypłacalnym dłużnikiem.

Największym ryzykiem niedotrzymania warunków charakteryzują się obligacje

przedsiębiorstw.

Do oceny ryzyka niedotrzymania warunków służy tzw. rating obligacji. Jest on tworzony

przez wyspecjalizowane instytucje i polega na zakwalifikowaniu obligacji do klas o

różnym poziomie ryzyka niedotrzymania warunków.

Im wyższe ryzyko niedotrzymania warunków, tym wyższe powinno być

oprocentowanie obligacji. Im wyższe ryzyko niedotrzymania warunków, tym

wyższa stopa dochodu obligacji.

Ryzyko stopy procentowej

Podstawowym przejawem ryzyka stopy procentowej jest możliwość zmiany wartości (a

zatem również ceny) obligacji w sytuacji zmian stóp procentowych na rynku. Nazywa się

to również ryzykiem zmiany wartości. Im bardziej wartość obligacji reaguje na zmiany

stóp procentowych, tym większe jest ryzyko stopy procentowej. Pozytywny przejaw

ryzyka stopy procentowej występuje w przypadku spadku stóp procentowych, gdyż

wtedy rośnie wartość obligacji. Negatywny przejaw ryzyka stopy procentowej występuje

w przypadku wzrostu stóp procentowych, gdyż wtedy spada wartość obligacji.

Im wyższe oprocentowanie obligacji, tym mniejsze ryzyko zmiany wartości

obligacji.

Im krótszy okres do terminu wykupu obligacji, tym mniejsze ryzyko zmiany

wartości obligacji.

Kupując obligacje należy mieć również na uwadze płynność , tzn. możliwość szybkiej

sprzedaży obligacji po oczekiwanej cenie, różni się dla różnych rodzajów obligacji.

Najbardziej płynne są obligacje skarbowe. Małą płynnością charakteryzują się obligacje

komunalne niewielkich miast i gmin oraz obligacje przedsiębiorstw mało znanych,

działających na małym

Inwestycje w obligacje należy preferować, gdy inwestorowi zależy na ograniczaniu

ryzyka. Należy wówczas inwestować w obligacje skarbowe i trzymać je do terminu

wykupu. Inną zasadą jest inwestowanie w obligacje o długości okresu do terminu wykupu

zbliżonej do horyzontu inwestycyjnego. Jeśli np. inwestor spodziewa się większych

wydatków za dwa lata, wówczas powinien inwestować w dwuletnie obligacje skarbowe. Z

kolei chęć zwiększania stopy dochodu prowadzi do konieczności inwestowania w obligacje

o dużym poziomie ryzyka.

W Polsce emisję i obrót obligacjami regulują różne akty prawne. Najważniejsze to:

Ustawa o obligacjach, Ustawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi,

zarządzenia Ministra Finansów o emisji obligacji skarbowych.

Obligacjami obraca się na rynku pierwotnym i wtórnym. O rynku pierwotnym obligacji

mówimy wtedy, gdy obligacje są sprzedawane pierwszemu właścicielowi. Następnie

obligacje trafiają na rynek wtórny, gdzie odbywa się właściwy nimi obrót. Rynek

pierwotny obligacji skarbowych w Polsce to przetargi obligacji lub oferta sprzedaży za

pośrednictwem biur maklerskich. Rynek wtórny obligacji w Polsce to Giełda Papierów

Wartościowych w Warszawie lub Centralna Tabela Ofert (CeTO).

Literatura :

1. „System finansowy w Polsce, lata 90’” Wydawnictwo PWN

2. „ Giełda papierów wartościowych” A. Sopoćko