dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 1 -
PODSTAWY BUDOWNICTWA
- MATERIAŁY DO WYKŁADU –
OPRACOWAŁ:
DR INś. JAN KONOWALCZUK
KATEDRA INWESTYCJI I NIERUCHOMOŚCI
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 2 -
Tematyka wykładu:
1.
PODSTAWOWE AKTY PRAWNE
2.
PODSTAWOWE POJĘCIA I DEFINICJE Z PRAWA BUDOWLANEGO
3.
DEFINICJE Z ROZPORZĄDZENIA MINISTRA INFRASTRUKTURY
4.
ETAPY I UCZESTNICY BUDOWLANEGO PROCESU INWESTYCYJNEGO
5.
POZWOLENIE NA BUDOWĘ
6.
POZWOLENIE NA UśYTKOWANIE
7.
ROZBIÓRKA OBIEKTU
8.
ZMIANA SPOSOBU UśYTKOWANIA OBIEKTU
9.
OBOWIĄZKI ZARZĄDCY W ŚWIETLE PRAWA BUDOWLANEGO
10.
ZASADY OBLICZANIA POWIERZCHNI I KUBATURY BUDYNKÓW
11.
RODZAJE KONSTRUKCJI BUDYNKÓW
12.
ELEMENTY BUDYNKÓW
13.
OKREŚLANIE ZUśYCIA OBIEKTÓW BUDOWLANYCH
14.
PODSTAWY KOSZTORYSOWANIA
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 3 -
PODSTAWOWE AKTY PRAWNE
1.1.
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane
Dz. U. Nr 89 poz. 414 - według stanu po zmianie z 2009 r. Dz. U. Nr 31, poz.
206.
1.2.
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w
sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich
usytuowanie.
Dz. U. Nr 75 poz. 690 z 2002 r. z poźn. zm. - według stanu po zmianie z 8 lipca
2009 r. Dz.U. nr 56 poz. 461.
2.
PODSTAWOWE POJĘCIA I DEFINICJE Z PRAWA BUDOWLANEGO
Art. 3
1.
Obiekt budowlany:
a).
budynek wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi
b).
budowla stanowiąca całość techniczno-uŜytkową wraz z instalacjami i
urządzeniami
c).
obiekt małej architektury
2.
Budynek (...) –
naleŜy przez to rozumieć taki obiekt budowlany, który jest trwale związany z gruntem,
wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych oraz posiada fundamenty
i dach;
2a.
Budynek mieszkalny jednorodzinny (...)
naleŜy przez to rozumieć budynek wolno stojący albo budynek w zabudowie
bliźniaczej, szeregowej lub grupowej, słuŜący zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych,
stanowiący konstrukcyjnie samodzielną całość, w którym dopuszcza się wydzielenie
nie więcej niŜ dwóch lokali mieszkalnych albo jednego lokalu mieszkalnego i lokalu
uŜytkowego o powierzchni całkowitej nieprzekraczającej 30 % powierzchni
całkowitej budynku;
3.
Budowla (...)
naleŜy przez to rozumieć kaŜdy obiekt budowlany niebędący budynkiem lub obiektem
małej architektury, jak: lotniska, drogi, linie kolejowe, mosty, wiadukty, estakady,
tunele, przepusty, sieci techniczne, wolno stojące maszty antenowe, wolno stojące
trwale związane z gruntem urządzenia reklamowe, budowle ziemne, obronne
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 4 -
(fortyfikacje), ochronne, hydrotechniczne, zbiorniki, wolno stojące instalacje
przemysłowe lub urządzenia techniczne, oczyszczalnie ścieków, składowiska
odpadów, stacje uzdatniania wody, konstrukcje oporowe, nadziemne i podziemne
przejścia dla pieszych, sieci uzbrojenia terenu, budowle sportowe, cmentarze,
pomniki, a takŜe części budowlane urządzeń technicznych (kotłów, pieców
przemysłowych, elektrowni wiatrowych i innych urządzeń) oraz fundamenty pod
maszyny i urządzenia, jako odrębne pod względem technicznym części przedmiotów
składających się na całość uŜytkową;
4.
Obiekt małej architektury (...)
naleŜy przez to rozumieć niewielkie obiekty, a w szczególności:
a) kultu religijnego, jak: kapliczki, krzyŜe przydroŜne, figury,
b) posągi, wodotryski i inne obiekty architektury ogrodowej,
c) uŜytkowe słuŜące rekreacji codziennej i utrzymaniu porządku, jak: piaskownice,
huśtawki, drabinki, śmietniki;
5.
Tymczasowy obiekt budowlany (...)
naleŜy przez to rozumieć obiekt budowlany przeznaczony do czasowego uŜytkowania
w okresie krótszym od jego trwałości technicznej, przewidziany do przeniesienia
w inne miejsce lub rozbiórki, a takŜe obiekt budowlany niepołączony trwale
z gruntem, jak: strzelnice, kioski uliczne, pawilony sprzedaŜy ulicznej i wystawowe,
przekrycia namiotowe i powłoki pneumatyczne, urządzenia rozrywkowe, barakowozy,
obiekty kontenerowe;
6.
Urządzenia budowlane (...)
naleŜy przez to rozumieć urządzenia techniczne związane z obiektem budowlanym,
zapewniające moŜliwość uŜytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem, jak
przyłącza i urządzenia instalacyjne, w tym słuŜące oczyszczaniu lub gromadzeniu
ś
cieków, a takŜe przejazdy, ogrodzenia, place postojowe i place pod śmietniki;
7.
Budowa (...)
naleŜy przez to rozumieć wykonywanie obiektu budowlanego w określonym miejscu,
a takŜe odbudowę, rozbudowę, nadbudowę obiektu budowlanego;
8.
Roboty budowlane (...)
naleŜy przez to rozumieć budowę, a takŜe prace polegające na przebudowie, montaŜu,
remoncie lub rozbiórce obiektu budowlanego;
9.
Przebudowa (...)
naleŜy przez to rozumieć wykonywanie robót budowlanych, w wyniku których
następuje zmiana parametrów uŜytkowych lub technicznych istniejącego obiektu
budowlanego, z wyjątkiem charakterystycznych parametrów, jak: kubatura,
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 5 -
powierzchnia zabudowy, wysokość, długość, szerokość bądź liczba kondygnacji; w
przypadku dróg są dopuszczalne zmiany charakterystycznych parametrów w zakresie
niewymagającym zmiany granic pasa drogowego;
10.
Remont (...)
naleŜy przez to rozumieć wykonywanie w istniejącym obiekcie budowlanym robót
budowlanych polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego, a niestanowiących
bieŜącej konserwacji, przy czym dopuszcza się stosowanie wyrobów budowlanych
innych niŜ uŜyto w stanie pierwotnym;
11.
Prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane
naleŜy przez to rozumieć tytuł prawny wynikający z prawa własności, uŜytkowania
wieczystego,
zarządu,
ograniczonego
prawa
rzeczowego
albo
stosunku
zobowiązaniowego,
przewidującego
uprawnienia
do
wykonywania
robót
budowlanych.
Definicje spoza prawa budowlanego:
Działka budowlana –
ustawa o gospodarce nieruchomościami art. 4 pkt. 3a) naleŜy przez to rozumieć
nieruchomość gruntową lub
zabudowaną
działkę gruntu, której wielkość, cechy
geometryczne, dostęp do drogi publicznej oraz wyposaŜenie w urządzenia infrastruktury
technicznej spełniają wymogi realizacji obiektów budowlanych wynikające z odrębnych
przepisów i aktów prawa miejscowego
umoŜliwiają prawidłowe i racjonalne korzystanie z
budynków i urządzeń połoŜonych na tej działce
.
Działka gruntu - niepodzielona, ciągła część powierzchni ziemskiej stanowiąca część lub
całość nieruchomości gruntowej
(nieaktualna definicja z przepisów o gospodarce nieruchomościami).
(Konieczne jest odróŜnianie pojęcia działki i nieruchomości)
Podział nieruchomości na działki do celów budowlanych - ustawa o gospodarce
nieruchomościami art. 93 ust. 3.
Podział nieruchomości nie jest dopuszczalny, jeŜeli projektowane do wydzielenia działki
gruntu nie mają dostępu do drogi publicznej; za dostęp do drogi publicznej uwaŜa się równieŜ
wydzielenie drogi wewnętrznej wraz z ustanowieniem na tej drodze odpowiednich
słuŜebności dla wydzielonych działek gruntu albo ustanowienie dla tych działek innych
słuŜebności drogowych, jeŜeli nie ma moŜliwości wydzielenia drogi wewnętrznej z
nieruchomości objętej podziałem. Nie ustanawia się słuŜebności na drodze wewnętrznej w
przypadku sprzedaŜy wydzielonych działek gruntu wraz ze sprzedaŜą udziału w prawie do
działki gruntu stanowiącej drogę wewnętrzną.
Działka ewidencyjna jest najmniejszą jednostką powierzchniową podziału kraju dla celów
ewidencji gruntów i budynków (katastru nieruchomości).
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 6 -
Według Rozporządzenia w sprawie ewidencji gruntów i budynków działka ewidencyjna jest
to ciągły obszar gruntu, połoŜony w granicach jednego obrębu, jednorodny pod
względem prawnym, wydzielony z otoczenia za pomocą linii granicznych.
Ciągłość (spójność obszarowa) działki oznacza, Ŝe nie moŜe ona być złoŜona z dwóch lub
więcej rozłącznych obiektów powierzchniowych. PołoŜenie w granicach obrębu gwarantuje,
Ŝ
e obraz graficzny działki jest moŜliwy do prezentacji na jednym arkuszu mapy ewidencyjnej.
W przypadku obiektów wydłuŜonych (linie kolejowe, cieki) działki wyznaczane są w ten
sposób, aby ich granice pokrywały się z granicami obrębów ewidencyjnych. Jednorodność
prawną gruntów rozpatruje się wyłącznie w ramach praw do nieruchomości uwidacznianych
w ewidencji gruntów i budynków (np. własność, uŜytkowanie wieczyste).
Działka jest określona pod względem geometrycznym poprzez jej wydzielenie z otoczenia
liniami granicznymi. Fizycznie linie graniczne są reprezentowane w terenie przez punkty
zwane granicznikami. Przy ustalaniu granic działek ewidencyjnych, w przypadku
wzajemnego przecinania się linii kolejowych, dróg publicznych, morskich wód wewnętrznych
oraz wód śródlądowych płynących, stosuje się następujące zasady:
−
morskie wody wewnętrzne oraz wody śródlądowe płynące, z wyjątkiem wód
płynących rurociągami lub krytymi kanałami, dzielą linie kolejowe i drogi publiczne
na odrębne działki ewidencyjne,
−
linie kolejowe dzielą drogi publiczne na odrębne działki ewidencyjne,
−
drogi publiczne wyŜszej kategorii dzielą drogi niŜszej kategorii na odrębne działki
ewidencyjne,
Lokal - samodzielny lokal mieszkalny lub lokal o innym przeznaczeniu w rozumieniu
przepisów ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali
Art. 2. 1. Samodzielny lokal mieszkalny, a takŜe lokal o innym przeznaczeniu, zwane dalej
„lokalami”, mogą stanowić odrębne nieruchomości.
2. Samodzielnym lokalem mieszkalnym, w rozumieniu ustawy, jest wydzielona trwałymi
ścianami w obrębie budynku izba lub zespół izb przeznaczonych na stały pobyt ludzi,
które wraz z pomieszczeniami pomocniczymi słuŜą zaspokajaniu ich potrzeb
mieszkaniowych. Przepis ten stosuje się odpowiednio równieŜ do samodzielnych lokali
wykorzystywanych zgodnie z przeznaczeniem na cele inne niŜ mieszkalne.
3. Spełnienie wymagań, o których mowa w ust. 2, stwierdza starosta w formie
zaświadczenia.
4. Do lokalu mogą przynaleŜeć, jako jego części składowe, pomieszczenia, choćby nawet
do niego bezpośrednio nie przylegały lub były połoŜone w granicach nieruchomości
gruntowej poza budynkiem, w którym wyodrębniono dany lokal, a w szczególności: piwnica,
strych, komórka, garaŜ, zwane dalej „pomieszczeniami przynaleŜnymi”.
5. Lokale wraz z pomieszczeniami do nich przynaleŜnymi zaznacza się na rzucie
odpowiednich kondygnacji budynku, a w razie połoŜenia pomieszczeń przynaleŜnych poza
budynkiem mieszkalnym - takŜe na wyrysie z operatu ewidencyjnego; dokumenty te stanowią
załącznik do aktu ustanawiającego odrębną własność lokalu.
(Komentarz pojęcia prawa cywilnego i prawa budowlanego – podobieństwa i róŜnice)
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 7 -
Terminologia dotycząca rodzaju budynków (róŜne klasyfikacje):
o
stałe - czas uŜytkowania od 20 do 100 lat
o
tymczasowe - poniŜej 20 lat
o
monumentalne - np. sakralne 500 lat
o
wolnostojące
o
zabudowa szeregowa i grupowa
o
bliźniacze
o
niskie - do 4 kondygnacji <= 12m
o
ś
redniowysokie - do 9 kondygnacji <= 25m
o
wysokie - <= 55m
o
wysokościowe - > 55 m
o
murowane
o
drewniane
o
wielkopłytowe
o
szkieletowe
3.
DEFINICJE Z ROZPORZĄDZENIA MINISTRA INFRASTRUKTURY
„W sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich
usytuowanie”.
Budynek mieszkalny
-
§ 3 p.4
-naleŜy przez to rozumieć:
a)
budynek mieszkalny wielorodzinny,
b)
budynek mieszkalny jednorodzinny,
Budynek zamieszkania zbiorowego
-
§ 3 p. 5
naleŜy przez to rozumieć budynek przeznaczony do okresowego pobytu ludzi,
w szczególności: hotel, motel, pensjonat, dom wypoczynkowy, dom wycieczkowy,
schronisko młodzieŜowe, schronisko, internat, dom studencki, budynek koszarowy, budynek
zakwaterowania na terenie zakładu karnego, aresztu śledczego, zakładu poprawczego,
schroniska dla nieletnich, a takŜe budynek do stałego pobytu ludzi, w szczególności dom
dziecka, dom rencistów i dom zakonny
Budynek uŜyteczności publicznej -
§ 3 p. 6
naleŜy przez to rozumieć budynek przeznaczony na potrzeby administracji publicznej,
wymiaru sprawiedliwości, kultury, kultu religijnego, oświaty, szkolnictwa wyŜszego, nauki,
wychowania, opieki zdrowotnej, społecznej lub socjalnej, obsługi bankowej, handlu,
gastronomii, usług, w tym usług pocztowych lub telekomunikacyjnych, turystyki, sportu,
obsługi pasaŜerów w transporcie kolejowym, drogowym, lotniczym, morskim lub wodnym
ś
ródlądowym, oraz inny budynek przeznaczony do wykonywania podobnych funkcji; za
budynek uŜyteczności publicznej uznaje się takŜe budynek biurowy lub socjalny,
Budynek rekreacji indywidualnej -
§ 3 p. 7
naleŜy przez to rozumieć budynek przeznaczony do okresowego wypoczynku,
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 8 -
Budynek gospodarczy
-
§ 3 p. 8
naleŜy przez to rozumieć budynek przeznaczony do niezawodowego wykonywania prac
warsztatowych oraz do przechowywania materiałów, narzędzi, sprzętu i płodów rolnych
słuŜących mieszkańcom budynku mieszkalnego, budynku zamieszkania zbiorowego, budynku
rekreacji indywidualnej, a takŜe ich otoczenia, a w zabudowie zagrodowej przeznaczony
równieŜ do przechowywania środków produkcji rolnej i sprzętu oraz płodów rolnych,
Mieszkanie
-
§ 3 p. 9
naleŜy przez to rozumieć zespół pomieszczeń mieszkalnych i pomocniczych, mający odrębne
wejście, wydzielony stałymi przegrodami budowlanymi, umoŜliwiający stały pobyt ludzi i
prowadzenie samodzielnego gospodarstwa domowego
Lokal uŜytkowy
-
§ 3 p.14
naleŜy przez to rozumieć jedno pomieszczenie lub zespół pomieszczeń, wydzielone stałymi
przegrodami budowlanymi, niebędące mieszkaniem, pomieszczeniem technicznym albo
pomieszczeniem gospodarczym
Rodzaje pomieszczeń:
-
§ 3 p. 10
÷÷÷÷
13
pomieszczenie mieszkalne
pokoje w mieszkaniu, a takŜe sypialnie i pomieszczenia do dziennego pobytu ludzi
w budynku zamieszkania zbiorowego,
pomieszczenie pomocnicze
pomieszczenie znajdujące się w obrębie mieszkania lub lokalu uŜytkowego słuŜące do
celów komunikacji wewnętrznej, higieniczno-sanitarnych, przygotowywania posiłków, z
wyjątkiem kuchni zakładów Ŝywienia zbiorowego, a takŜe do przechowywania ubrań,
przedmiotów oraz Ŝywności,
pomieszczenie technicznym - pomieszczenie przeznaczone dla urządzeń słuŜących do
funkcjonowania i obsługi technicznej budynku,
pomieszczeniu gospodarczym - pomieszczenie znajdujące się poza mieszkaniem lub
lokalem uŜytkowym, słuŜące do przechowywania przedmiotów lub produktów
Ŝ
ywnościowych uŜytkowników budynku, materiałów lub sprzętu związanego z obsługą
budynku, a takŜe opału lub odpadów stałych,
Kondygnacja
-
§ 3 p. 16 -18
naleŜy przez to rozumieć poziomą, nadziemną lub podziemną część budynku, zawartą
pomiędzy powierzchnią posadzki na stropie lub najwyŜej połoŜonej warstwy podłogowej na
gruncie, a powierzchnią posadzki na stropie, bądź warstwy osłaniającej izolację cieplną
stropu, znajdującego się nad tą częścią budynku,
przy czym za kondygnację uwaŜa się takŜe poddasze z pomieszczeniami przeznaczonymi
na pobyt ludzi oraz poziomą część budynku stanowiącą przestrzeń na urządzenia
techniczne, mającą średnią wysokość w świetle większą niŜ 2 m; za kondygnację nie uznaje
się nadbudówek ponad dachem, takich jak maszynownia dźwigu, centrala wentylacyjna,
klimatyzacyjna lub kotłownia,
−
kondygnacja podziemna – naleŜy przez to rozumieć kondygnację zagłębioną ze
wszystkich stron budynku, co najmniej do połowy jej wysokości w świetle poniŜej
poziomu przylegającego do niego terenu, a takŜe kaŜdą usytuowaną pod nią kon-
dygnację,
−
kondygnacja nadziemna – naleŜy przez to rozumieć kaŜdą kondygnację niebędącą
kondygnacją podziemną,
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 9 -
Wysokość kondygnacji - definuje się poprzez wysokość między poziomem powierzchni
podłogi danej kondygnacji a poziomem powierzchni podłogi kondygnacji leŜącej
powyŜej.
RóŜnica pomiędzy poziomem posadzki a wykończonym sufitem to wysokość w świetle.
(pojęcia te naleŜy odróŜniać !)
(Podłoga – element wykańczający górną część stropu; posadzka jest elementem składowym podłogi.
Zapewnia izolację termiczną, akustyczną i przeciwwilgociową, przenosi obciąŜenia zbiorcze i skupione, jest
płaska i przystosowana do tego, aby mógł po niej odbywać się ruch.)
Podłogę dzielimy na cztery warstwy:
1. warstwa I, posadzka (zewnętrzna, ostatnia warstwa podłogi, często o charakterze dekoracyjnym),
2. warstwa II, warstwa wyrównująca, warstwa podkładowa,
3. warstwa III, izolacja termiczna, izolacja przeciwwilgociowa,
4. warstwa IV, strop (czyli podłoŜe).
Uwaga:
Kondygnacje nadziemne numeruje się począwszy od jedności, tj. 1, 2, 3..., zaś poziom
podziemny (piwnica) otrzymuje numer 0.
Tradycyjnie przyjęta praktyczna numeracja kondygnacji (np. na panelach dźwigów) w Polsce
i wielu innych krajach europejskich nakazuje jednak numerować piętro połoŜone ponad
parterem jako pierwsze. W krajach anglojęzycznych istnieją róŜniące się normy amerykańska
i brytyjska. Wedle amerykańskiego zwyczaju first floor (czyli pierwsze piętro) oznacza parter,
zaś wedle brytyjskiego pierwsze piętro (podobnie postępowano w krajach byłego ZSRR i w
NRD).
Antresola
-
§ 3 p. 19
naleŜy przez to rozumieć górną część kondygnacji lub pomieszczenia znajdującą się nad
przedzielającym je stropem pośrednim o powierzchni mniejszej od powierzchni tej
kondygnacji lub pomieszczenia, niezamkniętą przegrodami budowlanymi od strony wnętrza,
z którego jest wydzielona
Suterena
-
§ 3 p. 20
naleŜy przez to rozumieć kondygnację budynku lub jej część zawierającą pomieszczenia, w
której poziom podłogi w części lub całości znajduje się poniŜej poziomu projektowanego lub
urządzonego terenu, lecz co najmniej od strony jednej ściany z oknami poziom podłogi
znajduje się nie więcej niŜ 0,9 m poniŜej poziomu terenu przylegającego do tej strony
budynku,
Piwnica
-
§ 3 p. 21
naleŜy przez to rozumieć kondygnację podziemną lub najniŜszą nadziemną bądź ich część, w
których poziom podłogi, co najmniej z jednej strony budynku znajduje się poniŜej poziomu
terenu.
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 10 -
4.
ETAPY I UCZESTNICY BUDOWLANEGO PROCESU INWESTYCYJNEGO
Fazy procesu zarządzania projektem
Faza koncepcyjna projektu
Początkowa identyfikacja problemów związanych
z realizacją projektu, podjęcie decyzji o przystąpieniu do
projektu, wyznaczenie menedŜera projektu.
Faza przygotowawcza I
planowanie przebiegu projektu
Rozpoczęcie planowania przebiegu projektu, powołanie
zasadniczego trzonu zespołu – realizatorów projektu, który
planuje działania niezbędne do spełnienia zadanych
wymagań i wynegocjowania kontraktu.
Faza przygotowawcza II
słuŜąca organizowaniu działań w
projekcie
MenedŜer projektu wraz z zespołem przygotowują
szczegóły programu projektu i opracowują wyczerpujący,
zintegrowany podstawowy plan projektu.
Faza realizacyjna
wdroŜeniowa
Zespół realizuje program projektu zgodnie z podstawowym
planem.
Faza zamykająca
kontrola projektu
MenedŜer projektu zamyka projekt wewnętrznie
i z klientami. Kompletowana jest całość dokumentacji,
następuje przekazanie poszczególnych pozycji do
odpowiednich jednostek, menedŜer dokonuje kontroli
całego projektu i formułuje wnioski, doświadczenia dla
następnych projektów.
Ź
ródło: J. Bizon-Górecka: Problemy ryzyka w zarządzaniu projektem. W: Zarządzanie finansami. Klasyczne
metody – nowoczesne narzędzia. Materiały z III Międzynarodowej Konferencji Naukowej pod redakcją
naukową D. Zarzeckiego. Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2002, s. 48-49.
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 11 -
Zgodnie z przepisami ustawy Prawo budowlane, uczestnikami procesu budowlanego są:
1) inwestor,
2) inspektor nadzoru inwestorskiego,
3) projektant,
4) kierownik budowy lub kierownik robót.
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 12 -
Do obowiązków inwestora naleŜy zorganizowanie całości procesu budowy, a w szczególności
zapewnienie:
– opracowania dokumentacji projektowej,
– objęcia kierownictwa budowy przez kierownika budowy,
– opracowania planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,
– wykonania i odbioru robót budowlanych.
W procesie budowlanym występują następujące główne etapy, dokumenty i wymagania organów
architektoniczno-budowlanych:
1. Dokument potwierdzający prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane
Ustawa Prawo budowlane wymaga, aby inwestor miał tytuł prawny do dysponowania nieruchomością
na cele budowlane, wynikający z prawa własności lub uŜytkowania wieczystego, zarządu,
ograniczonego prawa rzeczowego albo stosunku zobowiązaniowego, przewidującego uprawnienie do
wykonywania robót budowlanych.
Cudzoziemcy ?????
2. Wniosek o ustalenie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu oraz decyzja o
warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu
Zgodnie z ustawą o zagospodarowaniu przestrzennym ustalenia warunków zabudowy i
zagospodarowania terenu wymaga kaŜda budowa, dla której przepisy Prawa budowlanego przewidują
obowiązek uzyskania pozwolenia na budowę w przypadku braku planu miejscowego. Decyzję wydaje
wójt, burmistrz albo prezydent miasta.
3. Pozwolenie na budowę
Roboty budowlane moŜna w zasadzie rozpocząć jedynie na podstawie ostatecznej decyzji o
pozwoleniu na budowę. Z tego wymogu wyłączone są niektóre obiekty, w tym związane z
rolnictwem. Do rozpoczęcia i prowadzenia robót budowlanych objętych obowiązkiem uzyskania
pozwolenia na budowę jest wymagane opracowanie projektu budowlanego.
3.1. Wniosek o pozwolenie na budowę (wraz z niezbędnymi załącznikami, w tym – projektem
budowlanym) kieruje się do starosty, a gdy ten przekazał kompetencje – do wójta , burmistrza lub
prezydenta miasta.
3.2. Projekt budowlany
Projekt budowlany jest jedynym elementem dokumentacji projektowej w Polsce, którego cel i zakres
został określony w przepisach. Jest on wymagany do złoŜenia wniosku o pozwolenie na budowę.
Projekt budowlany powinien zawierać:
projekt zagospodarowania działki lub terenu,
projekt architektoniczno-budowlany, określający funkcję, formę i konstrukcję obiektu
budowlanego, jego charakterystykę energetyczną i ekologiczną oraz proponowane
niezbędne rozwiązania techniczne, a takŜe materiałowe, ukazujące zasady nawiązania do
otoczenia,
stosownie do potrzeb, oświadczenia właściwych jednostek organizacyjnych (tzw.
uzgodnienia) o zapewnieniu dostaw energii, wody, ciepła i gazu, odbioru ścieków oraz o
warunkach przyłączenia obiektu do sieci wodociągowych, kanalizacyjnych, cieplnych,
gazowych, elektroenergetycznych, telekomunikacyjnych oraz dróg lądowych,
inne materiały – w zaleŜności od potrzeb.
3.3. Decyzja o pozwoleniu na budowę wydana przez organ administracyjno-budowlany, jeŜeli nie ma
zastrzeŜeń do wniosku.
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 13 -
Do organów administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego naleŜy nadzór i
kontrola nad przestrzeganiem przepisów prawa budowlanego we wszystkich etapach procesu
inwestycyjnego.
4. Projekt wykonawczy, czyli uszczegółowienie projektu budowlanego w zakresie niezbędnym do
realizacji inwestycji.
5. Realizacja budowy
Kierownik budowy jest obowiązany realizować budowę zgodnie z projektem i pozwoleniem na
budowę, prowadzić dokumentację budowy, przygotować dokumentację powykonawczą oraz zgłosić
zrealizowany obiekt do odbioru.
6. Dokumentacja budowy i dokumentacja powykonawcza
Dokumentacja budowy to pozwolenie na budowę wraz z załączonym projektem budowlanym,
Dziennik budowy, protokoły odbiorów częściowych i końcowych, ewentualne dodatkowe rysunki i
opisy, operaty geodezyjne i ksiąŜka obmiarów. Dokumentacja powykonawcza, to dokumentacja
budowy z naniesionymi zmianami dokonanymi w trakcie budowy.
7. Pozwolenie na uŜytkowanie
Zawiadomienie organu administracji architektoniczno-budowlanej o zakończeniu budowy (ze
stosownymi załącznikami, minimum 14 dni przed zamierzonym terminem rozpoczęcia uŜytkowania)
kończy proces inwestycyjny. W określonych przypadkach Prawo budowlane wymaga uzyskania
formalnego pozwolenia na uŜytkowanie. Istotnym warunkiem otrzymania pozwolenia na uŜytkowanie
jest protokolarne stwierdzenie zgodności wykonanego obiektu z warunkami zabudowy i
zagospodarowania terenu oraz warunkami pozwolenia na budowę (w tym – z projektem).
8. Utrzymanie obiektu budowlanego
Właściciel lub zarządca obiektu budowlanego jest zobowiązany uŜytkować obiekt zgodnie z jego
przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska oraz utrzymywać go w naleŜytym stanie
technicznym i estetycznym. Dla wskazanych obiektów obowiązany jest prowadzić KsiąŜkę obiektu
budowlanego.
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 14 -
NajwaŜniejszą osobą w czasie procesu inwestycyjnego jest, a takŜe w fazie budowlano – montaŜowej
jest inwestor. MoŜe to być osoba fizyczna lub prawna, w której imieniu realizowana jest inwestycja.
Inwestor moŜe budować nieruchomość na własne potrzeby lub teŜ na potrzeby innych uŜytkowników
(np. developer). Do jego obowiązków naleŜy zorganizowanie całego procesu budowlanego czyli:
−
opracowanie projektu budowlanego oraz w miarę potrzeb innych projektów,
−
zapewnienie objęcia kierownictwa budowy przez kierownika budowy,
−
opracowanie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowie,
−
uzyskiwanie szeregu decyzji administracyjnych, które warunkują moŜliwość rozpoczęcia i
prowadzenia robót oraz późniejsze uŜytkowanie obiektu.
W praktyce, zwłaszcza przy inwestycjach o duŜym stopniu złoŜoności, wykonywaniem obowiązków
inwestora moŜe się zająć, na podstawie podpisanej umowy inny podmiot na przykład inspektor
nadzoru inwestorskiego lub generalny realizator inwestycji.
Do podstawowych zadań inspektora nadzoru inwestorskiego naleŜy:
−
reprezentowanie inwestora na budowie poprzez kontrolowanie zgodności realizacji inwestycji
z projektem i zapisami w pozwoleniu na budowę,
−
przestrzeganiem prawa i zasad wiedzy technicznej,
−
kontrolowanie jakości wykonywanych robót,
−
sprawdzanie i odbiór robót budowlanych, które w trakcie realizacji procesu budowlanego
ulegają zakryciu lub są pracami znikającymi,
−
uczestnictwo w odbiorach technicznych instalacji, urządzeń technicznych, przewodów
kominowych i wentylacyjnych,
−
przygotowywanie i udział w odbiorze gotowych obiektów budowlanych i przekazywanie ich
do uŜytkowania.
Na Ŝądanie inwestora, inspektor moŜe kontrolować rozliczenie budowy. Te zadania moŜe wykonywać
poprzez wydawanie stosownych poleceń kierownikowi budowy lub kierownikowi robót, co musi być
potwierdzone wpisem do dziennika budowy. Funkcja inspektora nadzoru inwestorskiego nie moŜe
być łączona z funkcją kierownika budowy lub kierownika robót.
WaŜnym uczestnikiem procesu budowlanego jest projektant. Jego zadaniem jest opracowanie
projektu budowlanego realizowanej inwestycji.
Zadania, prawa i obowiązki projektanta realizowane są w fazie zarządzania fazą projektowania.
Odpowiedzialność za projekt - kompetencje urzędników.
W art. 35. ust. 1 Prawa Budowlanego jasno określono kompetencje organu w powyŜszej sytuacji:
Art. 35. 1. Przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę lub odrębnej decyzji o zatwierdzeniu
projektu budowlanego właściwy organ sprawdza:
1. zgodność projektu budowlanego z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego albo decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku
miejscowego planu, a takŜe wymaganiami ochrony środowiska, w szczególności określonymi w decyzji
o środowiskowych uwarunkowaniach, o której mowa w art. 71 ust. 1 ustawy z dnia 3 października
2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie
ś
rodowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko,
2. zgodność projektu zagospodarowania działki lub terenu z przepisami, w tym techniczno-
budowlanymi,
3. kompletność projektu budowlanego i posiadanie wymaganych opinii, uzgodnień, pozwoleń i
sprawdzeń oraz informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, o której mowa w art. 20
ust. 1 pkt 1b, a takŜe zaświadczenia, o którym mowa w art. 12 ust. 7,
4. wykonanie – w przypadku obowiązku sprawdzenia projektu, o którym mowa w art. 20 ust. 2, takŜe
sprawdzenie projektu – przez osobę posiadającą wymagane uprawnienia budowlane i legitymującą
się aktualnym na dzień opracowania projektu – lub jego sprawdzenia – zaświadczeniem, o którym
mowa w art. 12 ust. 7.
Autorozszerzanie kompetencji:
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 15 -
art. 35: „przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę lub odrębnej decyzji o zatwierdzeniu
projektu budowlanego”.
Art. 81. 1. Do podstawowych obowiązków organów administracji architektoniczno-budowlanej i
nadzoru budowlanego naleŜy:
1. nadzór i kontrola nad przestrzeganiem przepisów prawa budowlanego, a w szczególności:
a) zgodności zagospodarowania terenu z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego
oraz wymaganiami ochrony środowiska,
b) warunków bezpieczeństwa ludzi i mienia w rozwiązaniach przyjętych w projektach budowlanych,
przy wykonywaniu robót budowlanych oraz utrzymywaniu obiektów budowlanych,
c) zgodności rozwiązań architektoniczno-
-budowlanych z przepisami techniczno-budowlanymi oraz zasadami wiedzy technicznej,
d) właściwego wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie,
e) stosowania wyrobów budowlanych;
2. wydawanie decyzji administracyjnych w sprawach określonych ustawą;
3. (uchylony).
Bardzo często zapis tego artykułu jest nadinterpretowany i urzędnicy (tzw. właściwego organu)
dziarsko zabierają się do merytorycznego sprawdzania naszych projektów. Czy aby na pewno tak
powinno być? I tu mogłyby pojawić się kolejne pytania, np. o czas jaki byłby potrzebny na
„urzędnicze” sprawdzanie projektu oraz o merytoryczną jakość takiej kontroli.
Kompetencje a odpowiedzialność
Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, Ŝe osoba sprawdzająca i zatwierdzająca projekt budowlany (w
ś
wietle art. 35 ust. 1 PB) oraz przygotowująca projekt decyzji o pozwoleniu na budowę nie musi
legitymować się Ŝadnymi uprawnieniami budowlanymi ani innymi. Nie mamy tu bowiem do czynienia
z Ŝadną samodzielną funkcją techniczną w budownictwie, przy pełnieniu której takie uprawnienia są
wymagane.
W fazie budowlano - montaŜowej rola projektanta ogranicza się do sprawowania nadzoru
autorskiego czyli:
−
stwierdzanie zgodności realizowanych robót z projektem,
−
wyjaśnianie wątpliwości dotyczących projektu i zawartych w nim rozwiązań,
−
uzgodnienie moŜliwości wprowadzania rozwiązań zamiennych w stosunku do przewidzianych
w projekcie, zgłoszonych przez kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego,
Ponadto projektant uzgadnia roboty dodatkowe, zwłaszcza gdy mają wpływ na zmiany w projekcie.
Zgodnie z przepisami prawa budowlanego obowiązki i prawa projektanta w trakcie realizacji budowy
dotyczą:
−
wstępu na teren budowy,
−
dokonywania wpisów w dzienniku budowy dotyczących jej realizacji,
−
Ŝą
dania wstrzymania budowy poprzez wpis do dziennika budowy, gdy stwierdzi moŜliwość
powstania zagroŜenia a takŜe, gdy wykonywane prace są niezgodne z projektem.
Zgodnie z przepisami prawa budowlanego realizacja inwestycji wymaga ustanowienia kierownika
budowy ( art.22).
Do jego obowiązków naleŜy:
−
protokolarne przejęcie od inwestora i odpowiednie zabezpieczenie terenu budowy wraz ze
znajdującymi się na nim obiektami budowlanymi, urządzeniami technicznymi i stałymi
punktami osnowy geodezyjnej oraz podlegającymi ochronie elementami środowiska
przyrodniczego i kulturowego,
−
prowadzeniu dokumentacji budowy (w tym dziennika budowy),
−
zapewnienie geodezyjnego wytyczenia obiektu oraz zorganizowanie i kierowanie budową
obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem i pozwoleniem na budowę, przepisami w
tym techniczno-budowlanymi oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy,
−
koordynowanie działań zapewniających realizację przepisów bezpieczeństwa i ochrony
zdrowia,
−
podejmowanie niezbędnych działań uniemoŜliwiających wstęp na budowę osobom
nieupowaŜnionym,
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 16 -
−
wstrzymanie robót budowlanych w przypadku stwierdzenia moŜliwości powstania zagroŜenia
oraz bezzwłoczne zawiadomienie o tym właściwego organu,
−
zawiadomienie inwestora o wpisie do dziennika budowy dotyczącym wstrzymania robót
budowlanych z powodu wykonania ich niezgodnie z projektem,
−
realizacja zaleceń wpisanych do dziennika budowy,
−
zgłaszanie inwestorowi do sprawdzenia lub odbioru wykonanych robót ulegających zakryciu
bądź zanikających oraz zapewnienie dokonania wymaganych przepisami lub ustalonymi w
umowie prób i sprawdzeń instalacji, urządzeń technicznych i przewodów kominowych przed
zgłoszeniem obiektu budowlanego do odbioru,
−
przygotowanie dokumentacji powykonawczej obiektu budowlanego
−
zgłoszenie obiektu budowlanego do odbioru odpowiednim wpisem do dziennika budowy oraz
uczestniczenie w czynnościach odbioru i zapewnienie usunięcia stwierdzonych wad,
−
przekazanie inwestorowi oświadczenia o zakończeniu budowy i uporządkowaniu terenu.
Kierownik budowy ma prawo:
−
występowania do inwestora o zmiany w rozwiązaniach projektowych, jeŜeli są one
uzasadnione koniecznością bezpieczeństwa realizacji robót budowlanych lub usprawnienia
procesu budowy,
−
ustosunkowanie się w dzienniku budowy do zaleceń w nim zawartych.
Do obowiązków kierownika budowy naleŜy takŜe w oparciu o informacje uzyskane od projektanta
sporządzić (lub zapewnić sporządzenie), przed rozpoczęciem budowy, planu bezpieczeństwa i
ochrony zdrowia, uwzględniając specyfikę obiektu budowlanego i warunki prowadzenia robót
budowlanych (art.21a Prawa budowlanego).
Regulacje dotyczące praw i obowiązków kierownika budowy stosuje się odpowiednio do
kierowników robót.
Wszystkie osoby pełniące samodzielne funkcje w procesie budowlanym decydują o prawidłowym
przebiegu realizacji inwestycji.
Do prawidłowego i odpowiedzialnego kierowania i nadzorowania tego procesu naleŜy zatrudnić
osoby, które legitymują się uprawnieniami budowlanymi.
Uprawnienia budowlane mogą być udzielane do:
−
projektowania,
−
kierowania robotami budowlanymi.
Uprawnienia do kierowania robotami budowlanymi stanowią takŜe podstawę do pełnienia
samodzielnych funkcji związanych z wytwarzaniem konstrukcji elementów budowlanych,
sprawowania nadzoru inwestorskiego a takŜe kontroli technicznej utrzymywania obiektów
budowlanych.
Zgodnie z art. 13 Prawa budowlanego uprawnienia budowlane określają specjalność i ewentualną
specjalizację techniczno-budowlaną oraz zakres prac projektowych lub robót budowlanych
objętych danymi uprawnieniami.
Rodzaje uprawnień, specjalności:
−
architektonicznej;
−
konstrukcyjno-budowlanej;
−
drogowej;
−
mostowej;
−
kolejowej;
−
wyburzeniowej;
−
telekomunikacyjnej;
−
instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych,
−
gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych;
−
instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych
Odrębnie regulacje (art.15 Prawa budowlanego) dotyczą uzyskania uprawnień rzeczoznawcy
budowlanego, czyli wysokiej klasy eksperta budowlanego w określonej specjalności.
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 17 -
5.
POZWOLENIE NA BUDOWĘ
POZWOLENIE NA BUDOWĘ
Art. 28 – reguła
Art. 29 i 31 – wyjątki od reguły
Art. 48 – konsekwencje samowoli
budowlanej
Art. 49, 49a, 49b, 50
Decyzja
lub
Zgłoszenie
Art.32
Art.30
Art. 28.
1. Roboty budowlane moŜna rozpocząć jedynie na podstawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na
budowę, z zastrzeŜeniem art. 29–31.
2. Stronami w postępowaniu w sprawie pozwolenia na budowę są: inwestor oraz właściciele,
uŜytkownicy wieczyści lub zarządcy nieruchomości znajdujących się w obszarze oddziaływania
obiektu.
Art. 29.
1. Pozwolenia na budowę nie wymaga budowa:
1) obiektów gospodarczych związanych z produkcją rolną i uzupełniających zabudowę
zagrodową w ramach istniejącej działki siedliskowej:
a) parterowych budynków gospodarczych o powierzchni zabudowy do 35 m
2
, przy rozpiętości
konstrukcji nie większej niŜ 4,80 m,
b) płyt do składowania obornika,
c) szczelnych zbiorników na gnojówkę lub gnojowicę o pojemności do 25 m
3
,
d) naziemnych silosów na materiały sypkie o pojemności do 30 m
3
i wysokości nie większej niŜ 4,50
m,
e) suszarni kontenerowych o powierzchni zabudowy do 21 m
2
;
2) wolno stojących parterowych budynków gospodarczych, wiat i altan oraz przydomowych
oranŜerii (ogrodów zimowych) o powierzchni zabudowy do 25 m
2
, przy czym łączna liczba tych
obiektów na działce nie moŜe przekraczać dwóch na kaŜde 500 m2 powierzchni działki;
3) indywidualnych przydomowych oczyszczalni ścieków o wydajności do 7,50 m
3
na dobę;
4) altan i obiektów gospodarczych na działkach w rodzinnych ogrodach działkowych o
powierzchni zabudowy do 25 m
2
w miastach i do 35 m
2
poza granicami miast oraz wysokości do
5 m przy dachach stromych i do 4 m przy dachach płaskich;
5) wiat przystankowych i peronowych;
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 18 -
6) budynków gospodarczych o powierzchni zabudowy do 20 m2, słuŜących jako zaplecze do
bieŜącego utrzymania linii kolejowych, połoŜonych na terenach stanowiących własność Skarbu
Państwa i będących we władaniu zarządu kolei;
7) wolno stojących kabin telefonicznych, szaf i słupków telekomunikacyjnych;
8) parkometrów z własnym zasilaniem;
9) boisk szkolnych oraz boisk, kortów tenisowych, bieŜni słuŜących do rekreacji;
10) miejsc postojowych dla samochodów osobowych do 10 stanowisk włącznie;
11) zatok parkingowych na drogach wojewódzkich, powiatowych i gminnych;
12) tymczasowych obiektów budowlanych, niepołączonych trwale z gruntem i przewidzianych do
rozbiórki lub przeniesienia w inne miejsce w terminie określonym w zgłoszeniu, o którym mowa w
art. 30 ust. 1, ale nie później niŜ przed upływem 120 dni od dnia rozpoczęcia budowy określonego w
zgłoszeniu;
13) gospodarczych obiektów budowlanych o powierzchni zabudowy do 35 m
2
, przy rozpiętości
konstrukcji nie większej niŜ 4,80 m, przeznaczonych wyłącznie na cele gospodarki leśnej i połoŜonych
na gruntach leśnych Skarbu Państwa;
14) obiektów budowlanych piętrzących wodę i upustowych o wysokości piętrzenia poniŜej 1 m poza
rzekami Ŝeglownymi oraz poza obszarem parków narodowych, rezerwatów przyrody i parków
krajobrazowych oraz ich otulin;
15) przydomowych basenów i oczek wodnych o powierzchni do 30 m
2
;
16) pomostów o długości całkowitej do 25 m i wysokości, liczonej od korony pomostu do dna
akwenu, do 2,50 m, słuŜących do:
a) cumowania niewielkich jednostek pływających, jak łodzie, kajaki, jachty,
b) uprawiania wędkarstwa,
c) rekreacji;
17) opasek brzegowych oraz innych sztucznych, powierzchniowych lub liniowych umocnień brzegów
rzek i potoków górskich oraz brzegu morskiego, brzegu morskich wód wewnętrznych,
niestanowiących konstrukcji oporowych;
18) pochylni przeznaczonych dla osób niepełnosprawnych;
19) instalacji zbiornikowych na gaz płynny z pojedynczym zbiornikiem o pojemności do 7 m
2
,
przeznaczonych do zasilania instalacji gazowych w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych;
20) przyłączy: elektroenergetycznych, wodociągowych, kanalizacyjnych, gazowych, cieplnych i
telekomunikacyjnych;
21) urządzeń pomiarowych, wraz z ogrodzeniami i drogami wewnętrznymi, państwowej słuŜby
hydrologiczno-meteorologicznej i państwowej słuŜby hydrogeologicznej:
a) posterunków: wodowskazowych, meteorologicznych, opadowych oraz wód podziemnych,
b) punktów: obserwacyjnych stanów wód podziemnych oraz monitoringu jakości wód podziemnych,
c) piezometrów obserwacyjnych i obudowanych źródeł;
22) obiektów małej architektury;
23) ogrodzeń;
24) obiektów przeznaczonych do czasowego uŜytkowania w trakcie realizacji robót budowlanych,
połoŜonych na terenie budowy, oraz ustawianie barakowozów uŜywanych przy wykonywaniu robót
budowlanych, badaniach geologicznych i pomiarach geodezyjnych;
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 19 -
25) tymczasowych obiektów budowlanych stanowiących wyłącznie eksponaty wystawowe,
niepełniących jakichkolwiek funkcji uŜytkowych, usytuowanych na terenach przeznaczonych na ten
cel;
26) znaków geodezyjnych, a takŜe obiektów triangulacyjnych, poza obszarem parków narodowych i
rezerwatów przyrody;
27) instalacji telekomunikacyjnych w obrębie budynków będących w uŜytkowaniu.
2. Pozwolenia na budowę nie wymaga wykonywanie robót budowlanych polegających
na:
1) remoncie istniejących obiektów budowlanych i urządzeń budowlanych, z wyjątkiem
obiektów wpisanych do rejestru zabytków;
4) dociepleniu budynków o wysokości do 12 m;
5) utwardzeniu powierzchni gruntu na działkach budowlanych;
6) instalowaniu tablic i urządzeń reklamowych, z wyjątkiem usytuowanych na
obiektach wpisanych do rejestru zabytków w rozumieniu przepisów o ochronie
zabytków i opiece nad zabytkami oraz z wyjątkiem reklam świetlnych i
podświetlanych usytuowanych poza obszarem zabudowanym w rozumieniu
przepisów o ruchu drogowym;
9) wykonywaniu urządzeń melioracji wodnych szczegółowych, z wyjątkiem:
a) ziemnych stawów hodowlanych,
b) urządzeń melioracji wodnych szczegółowych usytuowanych w granicach parków narodowych,
rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych
oraz ich otulin;
10) wykonywaniu ujęć wód śródlądowych powierzchniowych o wydajności poniŜej
50 m
3
/h oraz obudowy ujęć wód podziemnych;
11) przebudowie sieci elektroenergetycznych, wodociągowych, kanalizacyjnych,
gazowych, cieplnych i telekomunikacyjnych;
12) przebudowie dróg, torów i urządzeń kolejowych;
13) wykonywaniu podczyszczeniowych robót czerpalnych polegających na usunięciu
spłyceń dna, powstałych w czasie uŜytkowania basenów i kanałów
portowych oraz torów wodnych, w stosunku do głębokości technicznych
(eksploatacyjnych) i nachyleń skarp podwodnych akwenu;
14) instalowaniu krat na obiektach budowlanych;
15) instalowaniu urządzeń na obiektach budowlanych;
16) montaŜu wolno stojących kolektorów słonecznych.
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 20 -
6.
POZWOLENIE NA UśYTKOWANIE
POZWOLENIE NA UśYTKOWANIE
Art. 54, 55
Art. 56, 57
Art. 59a, 59b
Decyzja
lub
Zawiadomienie
Art. 54. Do uŜytkowania obiektu budowlanego, na którego wzniesienie jest wymagane
pozwolenie na budowę, moŜna przystąpić, z zastrzeŜeniem art. 55 i 57, po zawiadomieniu
właściwego organu o zakończeniu budowy, jeŜeli organ ten, w terminie 21 dni od dnia doręczenia
zawiadomienia, nie zgłosi sprzeciwu w drodze decyzji.
Art. 55. Przed przystąpieniem do uŜytkowania obiektu budowlanego naleŜy uzyskać
ostateczną decyzję o pozwoleniu na uŜytkowanie, jeŜeli:
1) na wzniesienie obiektu budowlanego jest wymagane pozwolenie na budowę i jest on zaliczony do
kategorii V, IX-XVIII, XX, XXII, XXIV, XXVII-XXX, o których mowa w załączniku do ustawy;
2) zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 49 ust. 5 albo art. 51 ust. 4;
3) przystąpienie do uŜytkowania obiektu budowlanego ma nastąpić przed wykonaniem wszystkich
robót budowlanych.
Art. 56. 1. Inwestor, w stosunku do którego nałoŜono obowiązek uzyskania pozwolenia na
uŜytkowanie obiektu budowlanego, jest obowiązany zawiadomić, zgodnie z właściwością
wynikającą z przepisów szczególnych, organy:
1)
(40)
(uchylony),
2) Państwowej Inspekcji Sanitarnej,
3) Państwowej Inspekcji Pracy,
4) Państwowej StraŜy PoŜarnej
- o zakończeniu budowy obiektu budowlanego i zamiarze przystąpienia do jego uŜytkowania. Organy
zajmują stanowisko w sprawie zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem
budowlanym.
2. Niezajęcie stanowiska przez organy, wymienione w ust. 1, w terminie 14 dni od dnia
otrzymania zawiadomienia, traktuje się jak niezgłoszenie sprzeciwu lub uwag.
Art. 57. 1. Do zawiadomienia o zakończeniu budowy obiektu budowlanego lub wniosku o
udzielenie pozwolenia na uŜytkowanie inwestor jest obowiązany dołączyć:
1) oryginał dziennika budowy;
2) oświadczenie kierownika budowy:
a) o zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym i warunkami
pozwolenia na budowę oraz przepisami,
b) o doprowadzeniu do naleŜytego stanu i porządku terenu budowy, a takŜe - w razie korzystania
- drogi, ulicy, sąsiedniej nieruchomości, budynku lub lokalu;
3) oświadczenie o właściwym zagospodarowaniu terenów przyległych, jeŜeli eksploatacja
wybudowanego obiektu jest uzaleŜniona od ich odpowiedniego zagospodarowania;
4) protokoły badań i sprawdzeń;
5) inwentaryzację geodezyjną powykonawczą;
6) potwierdzenie, zgodnie z odrębnymi przepisami, odbioru wykonanych przyłączy;
7)
(41)
kopię świadectwa charakterystyki energetycznej budynku, z zastrzeŜeniem art. 5 ust. 7.
2. W razie zmian nieodstępujących w sposób istotny od zatwierdzonego projektu lub warunków
pozwolenia na budowę, dokonanych podczas wykonywania robót, do zawiadomienia, o którym mowa
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 21 -
w ust. 1, naleŜy dołączyć kopie rysunków wchodzących w skład zatwierdzonego projektu
budowlanego, z naniesionymi zmianami, a w razie potrzeby takŜe uzupełniający opis. W takim
przypadku oświadczenie, o którym mowa w ust. 1 pkt 2 lit. a, powinno być potwierdzone przez
projektanta i inspektora nadzoru inwestorskiego, jeŜeli został ustanowiony.
3. Inwestor jest obowiązany dołączyć do wniosku, o którym mowa w ust. 1, oświadczenia o
braku sprzeciwu lub uwag ze strony organów wymienionych w art. 56.
4. Inwestor jest obowiązany uzupełnić dokumenty wymienione w ust. 1-3, jeŜeli, w wyniku ich
sprawdzenia przez właściwy organ, okaŜe się, Ŝe są one niekompletne lub posiadają braki i
nieścisłości.
5. (uchylony).
6. Wniosek o udzielenie pozwolenia na uŜytkowanie stanowi wezwanie właściwego organu do
przeprowadzenia obowiązkowej kontroli, o której mowa w art. 59a.
7. W przypadku stwierdzenia przystąpienia do uŜytkowania obiektu budowlanego lub jego
części z naruszeniem przepisów art. 54 i 55, właściwy organ wymierza karę z tytułu nielegalnego
uŜytkowania obiektu budowlanego. Do kary tej stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące kar, o
których mowa w art. 59f ust. 1, z tym Ŝe stawka opłaty podlega dziesięciokrotnemu podwyŜszeniu.
8. Po zakończeniu postępowania w sprawie zawiadomienia o zakończeniu budowy obiektu
budowlanego albo udzieleniu pozwolenia na uŜytkowanie, właściwy organ zwraca bezzwłocznie
inwestorowi dokumenty, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 4 i 5.
Art. 59a. 1. Właściwy organ przeprowadza, na wezwanie inwestora, obowiązkową kontrolę
budowy w celu stwierdzenia prowadzenia jej zgodnie z ustaleniami i warunkami określonymi w
pozwoleniu na budowę.
2. Kontrola, o której mowa w ust. 1, obejmuje sprawdzenie:
1) zgodności obiektu budowlanego z projektem zagospodarowania działki lub terenu;
2) zgodności obiektu budowlanego z projektem architektoniczno-budowlanym, w zakresie:
a) charakterystycznych parametrów technicznych: kubatury, powierzchni zabudowy, wysokości,
długości, szerokości i liczby kondygnacji,
b) wykonania widocznych elementów nośnych układu konstrukcyjnego obiektu budowlanego,
c) geometrii dachu (kąt nachylenia, wysokość kalenicy i układ połaci dachowych),
d) wykonania urządzeń budowlanych,
e) zasadniczych
elementów
wyposaŜenia
budowlano-instalacyjnego,
zapewniających
uŜytkowanie obiektu zgodnie z przeznaczeniem,
f) zapewnienia warunków niezbędnych do korzystania z tego obiektu przez osoby
niepełnosprawne, w szczególności poruszające się na wózkach inwalidzkich - w stosunku do
obiektu uŜyteczności publicznej i budynku mieszkalnego wielorodzinnego;
3) wyrobów budowlanych szczególnie istotnych dla bezpieczeństwa konstrukcji i bezpieczeństwa
poŜarowego;
4) w przypadku nałoŜenia w pozwoleniu na budowę obowiązku rozbiórki istniejących obiektów
budowlanych nieprzewidzianych do dalszego uŜytkowania lub tymczasowych obiektów
budowlanych - wykonania tego obowiązku, jeŜeli upłynął termin rozbiórki określony w
pozwoleniu;
5) uporządkowania terenu budowy.
Art. 59d. 1. Właściwy organ, po przeprowadzeniu obowiązkowej kontroli, sporządza protokół w
trzech egzemplarzach. Jeden egzemplarz protokołu doręcza się inwestorowi bezzwłocznie po
przeprowadzeniu kontroli, drugi egzemplarz przekazuje się organowi wyŜszego stopnia, a trzeci
pozostaje we właściwym organie.
Art. 59e.
(43)
Obowiązkową kontrolę budowy lub obiektu budowlanego moŜe przeprowadzać, z
upowaŜnienia właściwego organu nadzoru budowlanego, wyłącznie osoba zatrudniona w tym organie
i posiadająca uprawnienia budowlane.
Art. 60. Inwestor, oddając do uŜytkowania obiekt budowlany, przekazuje właścicielowi lub
zarządcy obiektu dokumentację budowy i dokumentację powykonawczą. Przekazaniu podlegają
równieŜ inne dokumenty i decyzje dotyczące obiektu, a takŜe, w razie potrzeby, instrukcje
obsługi i eksploatacji: obiektu, instalacji i urządzeń związanych z tym obiektem.
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 22 -
7.
ROZBIÓRKA OBIEKTU
Art. 67
Art. 31
Art. 31. 1. Pozwolenia nie wymaga rozbiórka:
1) budynków i budowli - niewpisanych do rejestru zabytków oraz nieobjętych ochroną konserwatorską - o
wysokości poniŜej 8 m, jeŜeli ich odległość od granicy działki jest nie mniejsza niŜ połowa
wysokości;
2) obiektów i urządzeń budowlanych, na budowę których nie jest wymagane pozwolenie na budowę,
jeŜeli nie podlegają ochronie jako zabytki.
2. Rozbiórka obiektów budowlanych, o których mowa w ust. 1 pkt 1, wymaga uprzedniego zgłoszenia
właściwemu organowi, w którym naleŜy określić rodzaj, zakres i sposób wykonywania tych robót. Przepis
art. 30 ust. 5 stosuje się odpowiednio.
3. Właściwy organ moŜe nałoŜyć obowiązek uzyskania pozwolenia na rozbiórkę obiektów, o których
mowa w ust. 1 pkt 1, jeŜeli rozbiórka tych obiektów:
1) moŜe wpłynąć na pogorszenie stosunków wodnych, warunków sanitarnych oraz stanu środowiska lub
2) wymaga zachowania warunków, od których spełnienia moŜe być uzaleŜnione prowadzenie robót
związanych z rozbiórką.
4. Właściwy organ moŜe Ŝądać, ze względu na bezpieczeństwo ludzi lub mienia, przedstawienia danych
o obiekcie budowlanym lub dotyczących prowadzenia robót rozbiórkowych.
5. Roboty zabezpieczające i rozbiórkowe moŜna rozpocząć przed uzyskaniem pozwolenia na
rozbiórkę lub przed ich zgłoszeniem, jeŜeli mają one na celu usunięcie bezpośredniego zagroŜenia
bezpieczeństwa ludzi lub mienia. Rozpoczęcie takich robót nie zwalnia od obowiązku bezzwłocznego
uzyskania pozwolenia na rozbiórkę lub zgłoszenia o zamierzonej rozbiórce obiektu budowlanego.
Art. 67. 1. JeŜeli nieuŜytkowany lub niewykończony obiekt budowlany nie nadaje się do remontu, odbudowy
lub wykończenia, właściwy organ wydaje decyzję nakazującą właścicielowi lub zarządcy rozbiórkę tego
obiektu i uporządkowanie terenu oraz określającą terminy przystąpienia do tych robót i ich
zakończenia.
2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do obiektów budowlanych wpisanych do rejestru zabytków.
3. W stosunku do obiektów budowlanych niewpisanych do rejestru zabytków, a objętych ochroną
konserwatorską na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, decyzję, o której mowa
w ust. 1, właściwy organ wydaje po uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków.
4. Wojewódzki konserwator zabytków jest obowiązany zająć stanowisko w terminie 30 dni. Niezajęcie
stanowiska w tym terminie uznaje się za uzgodnienie.
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 23 -
8.
ZMIANA SPOSOBU UśYTKOWANIA OBIEKTU
Art. 71. 1. Przez zmianę sposobu uŜytkowania obiektu budowlanego lub jego części rozumie się w
szczególności:
1) (uchylony);
2) podjęcie bądź zaniechanie w obiekcie budowlanym lub jego części działalności zmieniającej warunki:
bezpieczeństwa poŜarowego, powodziowego, pracy, zdrowotne, higieniczno-sanitarne, ochrony
ś
rodowiska bądź wielkość lub układ obciąŜeń.
2. Zmiana sposobu uŜytkowania obiektu budowlanego lub jego części wymaga zgłoszenia
właściwemu organowi. W zgłoszeniu naleŜy określić dotychczasowy i zamierzony sposób uŜytkowania
obiektu budowlanego lub jego części. Do zgłoszenia naleŜy dołączyć:
1) opis i rysunek określający usytuowanie obiektu budowlanego w stosunku do granic nieruchomości i
innych obiektów budowlanych istniejących lub budowanych na tej i sąsiednich nieruchomościach, z
oznaczeniem części obiektu budowlanego, w której zamierza się dokonać zmiany sposobu uŜytkowania;
2) zwięzły opis techniczny, określający rodzaj i charakterystykę obiektu budowlanego oraz jego
konstrukcję, wraz z danymi techniczno-uŜytkowymi, w tym wielkościami i rozkładem obciąŜeń, a w
razie potrzeby, równieŜ danymi technologicznymi;
3) oświadczenie, o którym mowa w art. 32 ust. 4 pkt 2;
4) zaświadczenie wójta, burmistrza albo prezydenta miasta o zgodności zamierzonego sposobu
uŜytkowania obiektu budowlanego z ustaleniami obowiązującego miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego albo ostateczną decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania
terenu, w przypadku braku obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego;
5) w przypadku zmiany sposobu uŜytkowania, o której mowa w ust. 1 pkt 2 - ekspertyzę techniczną,
wykonaną przez osobę posiadającą uprawnienia budowlane bez ograniczeń w odpowiedniej
specjalności;
6) w zaleŜności od potrzeb - pozwolenia, uzgodnienia lub opinie wymagane odrębnymi przepisami.
3. W razie konieczności uzupełnienia zgłoszenia właściwy organ nakłada na zgłaszającego, w drodze
postanowienia, obowiązek uzupełnienia, w określonym terminie, brakujących dokumentów, a w przypadku
ich nieuzupełnienia, wnosi sprzeciw w drodze decyzji.
4. Zgłoszenia, o którym mowa w ust. 2, naleŜy dokonać przed dokonaniem zmiany sposobu
uŜytkowania obiektu budowlanego lub jego części. Zmiana sposobu uŜytkowania moŜe nastąpić, jeŜeli w
terminie 30 dni, od dnia doręczenia zgłoszenia, właściwy organ, nie wniesie sprzeciwu w drodze decyzji i nie
później niŜ po upływie 2 lat od doręczenia zgłoszenia.
4a.
(54)
(uchylony).
Art. 71a. 1. W razie zmiany sposobu uŜytkowania obiektu budowlanego lub jego części bez
wymaganego zgłoszenia, właściwy organ, w drodze postanowienia:
1) wstrzymuje uŜytkowanie obiektu budowlanego lub jego części;
2) nakłada obowiązek przedstawienia w wyznaczonym terminie dokumentów, o których mowa w art. 71 ust.
2.
2. Po upływie terminu lub na wniosek zobowiązanego, właściwy organ sprawdza wykonanie obowiązku,
o którym mowa w ust. 1 pkt 2, i - w przypadku stwierdzenia jego wykonania - w drodze postanowienia ustala
wysokość opłaty legalizacyjnej. Na postanowienie przysługuje zaŜalenie.
3. Do opłaty legalizacyjnej stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące kar, o których mowa w art. 59f
ust. 1, z tym Ŝe stawka opłaty podlega dziesięciokrotnemu podwyŜszeniu.
4. W przypadku niewykonania w terminie obowiązku, o którym mowa w ust. 1, albo dalszego
uŜytkowania obiektu budowlanego lub jego części, pomimo jego wstrzymania, albo zmiany sposobu
uŜytkowania obiektu budowlanego lub jego części, pomimo wniesienia sprzeciwu, o którym mowa w art. 71
ust. 3-5, właściwy organ, w drodze decyzji, nakazuje przywrócenie poprzedniego sposobu uŜytkowania
obiektu budowlanego lub jego części.
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 24 -
9.
OBOWIĄZKI ZARZĄDCY W ŚWIETLE PRAWA BUDOWLANEGO
9.1.
Przeglądy techniczne obiektów budowlanych
Art. 61
Art. 62
Art. 70 – dotyczy usunięcia uszkodzeń
Art. 61.
(44)
Właściciel lub zarządca obiektu budowlanego jest obowiązany:
1)
utrzymywać i uŜytkować obiekt zgodnie z zasadami, o których mowa w art. 5 ust. 2;
2)
zapewnić, dochowując naleŜytej staranności, bezpieczne uŜytkowanie obiektu w razie wystąpienia
czynników zewnętrznych odziaływujących na obiekt, związanych z działaniem człowieka lub sił natury,
takich jak: wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne,
osuwiska ziemi, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, poŜary lub
powodzie, w wyniku których następuje uszkodzenie obiektu budowlanego lub bezpośrednie zagroŜenie takim
uszkodzeniem, mogące spowodować zagroŜenie Ŝycia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub
ś
rodowiska.
Art. 62. 1.
(45)
Obiekty budowlane powinny być w czasie ich uŜytkowania poddawane przez właściciela lub
zarządcę kontroli:
1)
okresowej, co najmniej raz w roku, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego:
a)
elementów budynku, budowli i instalacji naraŜonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące
działania czynników występujących podczas uŜytkowania obiektu,
b)
instalacji i urządzeń słuŜących ochronie środowiska,
c)
instalacji gazowych oraz przewodów kominowych (dymowych, spalinowych i wentylacyjnych);
2)
okresowej, co najmniej raz na 5 lat, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego i przydatności
do uŜytkowania obiektu budowlanego, estetyki obiektu budowlanego oraz jego otoczenia; kontrolą tą
powinno być objęte równieŜ badanie instalacji elektrycznej i piorunochronnej w zakresie stanu sprawności
połączeń, osprzętu, zabezpieczeń i środków ochrony od poraŜeń, oporności izolacji przewodów oraz uziemień
instalacji i aparatów;
3)
okresowej w zakresie, o którym mowa w pkt 1, co najmniej dwa razy w roku, w terminach do 31 maja
oraz do 30 listopada, w przypadku budynków o powierzchni zabudowy przekraczającej 2.000 m
2
oraz innych
obiektów budowlanych o powierzchni dachu przekraczającej 1.000 m
2
; osoba dokonująca kontroli jest
obowiązana bezzwłocznie pisemnie zawiadomić właściwy organ o przeprowadzonej kontroli;
4)
bezpiecznego uŜytkowania obiektu kaŜdorazowo w przypadku wystąpienia okoliczności, o których
mowa w art. 61 pkt 2;
5)
okresowej, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego kotłów, z uwzględnieniem
efektywności energetycznej kotłów oraz ich wielkości do potrzeb uŜytkowych:
a)
co najmniej raz na 2 lata - opalanych nieodnawialnym paliwem ciekłym lub stałym o efektywnej
nominalnej wydajności ponad 100 kW,
b)
co najmniej raz na 4 lata - opalanych nieodnawialnym paliwem ciekłym lub stałym o efektywnej
nominalnej wydajności 20 kW do 100 kW oraz kotłów opalanych gazem;
6)
okresowej, co najmniej raz na 5 lat, polegającej na ocenie efektywności energetycznej zastosowanych
urządzeń chłodniczych w systemach klimatyzacji, ich wielkości w stosunku do wymagań uŜytkowych o mocy
chłodniczej nominalnej większej niŜ 12 kW.
Art. 70.
(53)
1. Właściciel, zarządca lub uŜytkownik obiektu budowlanego, na których spoczywają obowiązki
w zakresie napraw, określone w przepisach odrębnych bądź umowach, są obowiązani w czasie lub
bezpośrednio po przeprowadzonej kontroli, o której mowa w art. 62 ust. 1, usunąć stwierdzone
dr inŜ. Jan Konowalczuk
PODSTAWY BUDOWNICTWA 2009/2010 AE w Katowicach
- 25 -
uszkodzenia oraz uzupełnić braki, które mogłyby spowodować zagroŜenie Ŝycia lub zdrowia ludzi,
bezpieczeństwa mienia bądź środowiska, a w szczególności katastrofę budowlaną, poŜar, wybuch, poraŜenie
prądem elektrycznym albo zatrucie gazem.
2. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1, powinien być potwierdzony w protokole z kontroli obiektu
budowlanego. Osoba dokonująca kontroli jest obowiązana bezzwłocznie przesłać kopię tego protokołu do
właściwego organu. Właściwy organ, po otrzymaniu kopii protokołu, przeprowadza bezzwłocznie kontrolę
obiektu budowlanego w celu potwierdzenia usunięcia stwierdzonych uszkodzeń oraz uzupełnienia braków, o
których mowa w ust. 1.
9.2.
Przechowywanie dokumentacji – Art. 63
9.3.
Prowadzenie ksiąŜki obiektu budowlanego – Art. 64
9.4.
Udostępnienie dokumentów – Art. 65
9.5.
Występowanie w imieniu właściciela o wydanie decyzji:
o pozwoleniu na budowę (zgłoszenie)
o pozwoleniu na uŜytkowanie (zawiadomienie)
o pozwoleniu na zmianę sposobu uŜytkowania
o pozwoleniu na rozbiórkę
9.6.
Obowiązki zarządcy w przypadku katastrofy budowlanej (Art. 75)
9.7.
Obowiązek usunięcia uszkodzeń stwierdzonych podczas kontroli (Art. 70)