Endokrynologia IV r.

Menopauza

•

Ostatnia miesiączka, po której krwawienie
miesięczne już nie występuje, bez przyczyn
patologicznych

•

Perimenopauza

–

2-8 lat przed, zmiany

rytmu i objawy kliniczne + 1 rok po
menopauzie

•

~50 rż±10 lat

Menopauza –

zmiany hormonalne

•

↓

PG, ↑

FSH, LH, ↓

inhibin

•

↓

androgenów jajnikowych (T,

androsteron -

niewielkie)

•

↓

androgenów nadnerczowych

(DHEA)

•

↓

GH i pochodnych

•

Wahania stężenia FSH i E2

Post -

menopauza

•

Hipoestrogenizm, ↑

FSH + LH, GnRH

N

•

Dominuje estron

(z konwersji

androstendionu, 25% aktywności E2,
niezwiązany z SHBG, nadmiar = rozrost
krwawienia, ew. rak endometrium

•

T jak przed menopauzą

(z jajników)

•

↑

SHBG

Menopauza –

obraz kliniczny

•

Objawy zanikowe w ukł. moczowym i

płciowym (hipoestrogenizm

i starzenie się

tkanek)

•

Zanik błony śluzowej pochwy –

dyspareunia,

zapalenie pochwy

•

Zapalenie cewki i pęcherza moczowego

•

Częstomocz i bolesne oddawanie moczu

•

Wysiłkowe nietrzymanie

moczu

Menopauza –

leczenie

•

Leczenie objawów wypadowych

•

Estrogeny + progestageny

•

Przeciwskazania

bezwzględne –

rak

endometrium

lub sutka, czynna choroba

zakrzepowo-zatorowa, ostra choroba wątroby

•

Przeciwskazania

względne –

niewyjaśnione

krwawienie z macicy, przebyty lub rodzinny

rak lub choroba zakrzepowo-zatorowa

Ginekomastia

•

Powiększenie jednego lub obu gruczołów
piersiowych u chłopców lub mężczyzn =
niezłośliwy rozrost tkanki gruczołowej, ew.
tłuszczowej

•

Noworodki –

60-90%

•

Dojrzewanie –

50%

•

Starzenie –

50-80 lat

Ginekomastia

–

etiologia

i patogeneza

•

Idiopatyczna

–

36%

•

↑

stężenie FE2 w stosunku do FT -

↑

E

(dojrzewanie, guzy), ↓

androgenów

(hipogonadyzm, starszy wiek), ↑

SHBG

(nadczynność

tarczycy), ↓

E i A (marskość

wątroby, niewydolność

nerek

•

↑

aktywności aromatazy

(T→E2) np. w

otyłości

•

Nadmierna wrażliwość

na E

•

Defekt lub zablokowanie receptora A

Ginekomastia

–

etiologia

i patogeneza

•

Idiopatyczna

–

36%

•

↑

stężenie FE2 w stosunku do FT -

↑

E

(dojrzewanie, guzy), ↓

androgenów

(hipogonadyzm, starszy wiek), ↑

SHBG

(nadczynność

tarczycy), ↓

E i A (marskość

wątroby, niewydolność

nerek

•

↑

aktywności aromatazy

(T→E2) np. w

otyłości

•

Nadmierna wrażliwość

na E

•

Defekt lub zablokowanie receptora A

Ginekomastia

–

badania

•

Przedmiotowe –

palec wskazujący +

kciuk, ucisk na brodawkę

–

wydzielina

•

USG sutków, jąder

•

USG, TK ew. MR nadnerczy

•

MR przysadki

•

RTG klatki piersiowej

•

BAC

Ginekomastia

–

różnicowanie

•

Rak piersi –

twardy guzek, czasem

zrośnięty z podłożem, zniekształcenie
sutka, objaw skórki pomarańczowej

Ginekomastia

–

leczenie

•

<1 rok, niezbyt nasilona –

nie wymaga

•

Odstawić

leki –

spironolakton,

ketokonazol, enalapryl, werapamil,
ranitydyna, omeprazol

•

Poprawa stosunku E2/T –

stosuje się

T, antyestrogeny, inhibitory aromatazy

•

chirurg

Zaburzenia czynności gonad

męskich

•

Niewydolność hormonalna jąder pierwotna
–

hipogonadyzm

hipergonadotropowy

–

całkowita –

brak czynności komórek

Leydiga

i Sertoliego

- częściowa -

brak czynności komórek

Leydiga

-

↑

LH, Sertoliego

-

↑

FSH

Zaburzenia czynności gonad

męskich –

zespół Klinefeltera

Najczęstsza postać hipogonadyzmu

hipergonadotropowego

–

0,2%

Badania:

•

XXY

•

↑

LH, FSH

•

↓

T

Leczenie -

T

Stany nagłe w endokrynologii

Przełom tarczycowy

•

zagrażające życiu nasilenie objawów nadczynności tarczycy

•

czynniki spustowe: poród, strumektomia, 131-J, jakiekolwiek

•

objawy: podwyższona ciepłota ciała, zaburzenia ze strony

CUN, układu krążenia, odwodnienie

•

patogeneza nieznana

•

rozpoznanie na podstawie całości obrazu

•

badania dodatkowe niecharakterystyczne

Leczenie przełomu tarczycowego

•

zahamowanie syntezy HT -

PTU 1200 mg, Favistan 120 mg

•

hamowanie uwalniania HT -

Sol. Lugoli, iopodat sodu,

kwas iopanowy, węglan litu

•

zmniejszenie konwersji T-4 do T-3 -

propranolol 120 mg

p.o, hydrokortyzon 400-800 mg/dobę

•

blokada receptorów β-adrenergicznych -

propranolol

•

związanie lub usunięcie nadmiaru hormonów -

krew pełna,

dializa, plazmafereza

•

wyrównanie zaburzeń metabolicznych i niewydolności

narządów -

obniżenie ciepłoty ciała, nawodnienie,

wyrównanie niewydolności krążenia, leki sedatywne

Przełom hipometaboliczny

•

śpiączka w następstwie hipotyreozy

•

końcowy etap nierozpoznanej i nieleczonej niedoczynności

tarczycy, dotyczy głównie starców żyjących w złych warunkach

•

objawy: hipotermia, hipowentylacja, hiponatremia, kwasica

oddechowa, hipoglikemia, wzrost stężenia mleczanów i ADH w
surowicy

•

brak kontaktu z chorym, skóra bladosina, mogą być

podbiegnięcia krwawe, twarz obrzękła, usta rozchylone, język
obrzmiały, siny, oddech płytki, wolny, bradykardia, RR niskie

•

leczenie: HC, L-T3, L-T4, ogrzanie, ew. respirator

Przełom nadnerczowy

•

ostra niewydolność kory nadnerczy: szybkie uszkodzenie kory

i/lub zwiększone zapotrzebowanie ustroju na kortykoidy

•

obraz wstrząsu z obwodową niewydolnością krążenia

•

może wystąpić: wymioty, biegunka, bóle brzucha, gorączka,

odwodnienie, hipoglikemia, drgawki

•

leczenie: 0,9% NaCl we wlewie kroplowym 2-4 l/dobę

hydrokortyzon 100 mg i.v. co 4-6 h

leczenie choroby podstawowej

Przełom hiperkalcemiczny

(przytarczycowy)

•

zwiększenie stężenia Ca>3,5 mmol/l (poza tym kwasica

metaboliczna, hipofosfatemia, dehydratacja, dyselektrolitemia

•

przyczyny: 70% nowotwory, 20% nadczynność przytarczyc

•

wielomocz, polidypsja, nudności, wymioty -

odwodnienie

hipertoniczne -

wstrząs

•

zaparcia, niedrożność porażenna jelit, zaburzenia

świadomości, może być śpiączka

Leczenie przełomu

hiperkalcemicznego

•

nawodnienie 0,45% NaCl (0.9%), woda -zwiększają

kalciurię

•

po nawodnieniu furosemid lub kwas etakrynowy

•

hydrokortyzon -

hamuje wchłanianie Ca z jelit

•

kalcytonina 200-600 j./dobę

•

fosforany 2-4 g fosforu/dobę

•

indometacyna, mitramycyna, estrogeny, EDTA

•

dwufosfoniany(pamidronian dwusodowy (Aredia) -

tabl. 200

mg, 2 fiolki a 30 mg substancji suchej + rozpuszczalnik