1. Wprowadzenie do eksploatacji maszyn

Eksploatacja statków latających

Wprowadzenie do teorii eksploatacji statków

powietrznych

Podstawowe pojęcia i definicje

Podstawowe pojęcia i definicje

Zgodnie z definicją słownikową znaczenie terminu eksploatacja

(pochodzącego od francuskiego słowa exploitation = użytkowanie, wyzysk)
można określić jako:

„wykorzystywanie, wyzyskiwanie (np. bogactw naturalnych)”;

„wyzysk, przywłaszczenie sobie owoców cudzej pracy, zwłaszcza
najemnej„;

„ogół operacji, których celem jest użytkowanie urządzeń w zakładach

pracy”.

Podstawowe pojęcia i definicje

Eksploatacja maszyn (urządzeń, obiektów, systemów technicznych) jest
jedną z podstawowych dziedzin działalności człowieka.

Celem tej działalności jest zaspokajanie potrzeb związanych pośrednio lub
bezpośrednio z jego potrzebami życiowymi.

Eksploatacja to ogół zdarzeń, zjawisk, działań i procesów, jakim podlega

i w jakich uczestniczy dane urządzenie w określonej fazie swojego „cyklu
życia”.

Podstawowe pojęcia i definicje

Można przyjąć, że eksploatacja to ogół zdarzeń, zjawisk, działań i
procesów, jakim podlega i w jakich uczestniczy dany obiekt (urządzenie) od
chwili zakończenia procesu jego wytwarzania aż do likwidacji.

Na proces eksploatacji składają się zjawiska i zdarzenia, które zgodnie z

ich celami i skutkami są umownie zaliczane bądź do zakresu użytkowania,
bądź do zakresu obsługi.

Pod pojęciem eksploatacja obiektu technicznego rozumie się zbiór

uporządkowanych działań technicznych, organizacyjnych, normatywno-

prawnych i ekonomicznych, podejmowanych i realizowanych przez
człowieka z wykorzystaniem odpowiednich środków w okresie od
rozpoczęcia funkcjonowania obiektu do jego likwidacji.

Podstawowe pojęcia i definicje

Pod pojęciem eksploatacja obiektu technicznego rozumie się zbiór

uporządkowanych działań technicznych, organizacyjnych, normatywno-

prawnych i ekonomicznych, podejmowanych i realizowanych przez
człowieka z wykorzystaniem odpowiednich środków w okresie od
rozpoczęcia funkcjonowania obiektu do jego likwidacji.

ŁOWIEK

MASZYNA

OTOCZENIE

Podstawowe pojęcia i definicje

Tribologia zajmuje się opisem zjawisk fizycznych (mechanicznych,

elektrycznych, magnetycznych), chemicznych, biologicznych i innych w

obszarach tarcia urządzeń technicznych.

Niezawodność  systemu  technicznego  to  jego  zdolność  do  realizacji
zadań  w  określonym  przedziale  czasu  i  przy  ustalonych  poziomach
oddziaływań czynników wymuszających.

W badaniach niezawodnościowych analizuje się każde uszkodzenie

systemu technicznego i każdy błąd operatora.

Podstawowe pojęcia i definicje

W teorii bezpieczeństwa systemów analizuje się tylko te błędy lub/i

uszkodzenia, które stwarzają zagrożenie lub powodują wypadki.

Problemy bezpieczeństwa systemów są rozwiązywane za pomocą teorii
niezawodności. Zawodność systemów technicznych lub/i operatora

stanowi potencjalne zagrożenie bezpieczeństwa.

Diagnostyka techniczna zajmuje się badaniami i oceną stanów,

ustalaniem przyczyny zaistniałych stanów, a także przewidywaniem

rozwoju zmian stanów: systemów, urządzeń, maszyn, zjawisk,

otoczenia, decydentów itp.

Podstawowe pojęcia i definicje

Teoria eksploatacji – eksploatyka (inaczej nauka o eksploatacji)

zajmuje się opisem rzeczywistości eksploatacyjnej jaką jest stosowanie

maszyn przez człowieka.

Przedmiotem badań teorii eksploatacji urządzeń (obiektów, systemów)

technicznych jest optymalne ich wykorzystanie.

Istnieją ścisłe powiązania pomiędzy teorią eksploatacji urządzeń a

innymi dziedzinami nauki.

Podstawowe pojęcia i definicje

W procesie eksploatacji wyodrębnia się cztery rodzaje działań:

Użytkowanie, Obsługiwanie, Zasilanie, Zarządzanie.

Działania te obejmują:
• w zakresie użytkowania: dobór i rozmieszczenie środków trwałych oraz ich

wykorzystanie,

• w zakresie obsługiwania: ocenę stanu technicznego (bezpośrednią i

diagnostyczną), obsługę techniczną i naprawę środków trwałych,

• w zakresie zasilania: zasilanie w części zamienne i inne materiały

eksploatacyjne, w płyny eksploatacyjne oraz w energię elektryczną i
cieplną.

Podstawowe pojęcia i definicje

Proces

użytkowania obiektów technicznych obejmuje zdarzenia

uporządkowane działalnością ludzi z obiektami zdatnymi. W procesie tym

celowe działania użytkowników prowadzą do wykonywania zamierzonych
zadań.

Proces  obsługiwania  to  zbiór  operacji  profilaktycznych  i  naprawczych,
których  celem  jest  podtrzymanie  lub  odtworzenie  własności  użytkowych
obiektów  technicznych.  W  dynamicznym  systemie  obsługiwania  obiektów

technicznych podstawowymi operacjami są: diagnozowanie, prognozowanie

i genezowanie.

Procesy te mogą być realizowane różnymi metodami.

Podstawowe pojęcia i definicje

Na etapie użytkowania obiektu konieczne jest:

• zbieranie i analizowanie informacji o tym, w jakim stopniu spełniane są

założone funkcje obiektu i jaki jest poziom jego trwałości i niezawodności,

• dostarczanie projektantom i producentom informacji o tym, jak zmienia

się obiekt pod wpływem eksploatacji, opracowanych pod kątem
efektywności projektowania i skuteczności produkcji,

• opracowanie odpowiednich technik odnowy (regeneracji) obiektów.

Wymaga się, aby stosowane metody odnowy zapewniły utrzymanie
niezawodności na poziomie zbliżonym do niezawodności obiektów
nowych.

Podstawowe pojęcia i definicje

Aby  można  było  usprawniać  proces  eksploatacji  w  sposób  oparty  na
podstawach  naukowych,  powinno  się  przestrzegać  pewnych  dyrektyw
praktycznych:
• System  eksploatacji  zaawansowanych  obiektów  technicznych  (np.  statek

powietrzny)  jest  systemem  bardzo  złożonym  i  dlatego  nie  można  go
usprawniać  metodami  prymitywnymi.  Stąd  wynika,  że  usprawnienia
muszą być oparte na wynikach badań naukowych.

• Ludzi działających w systemie eksploatacji należy pozyskać dla idei

usprawnień przez ich dokształcanie oraz prezentację przykładów
systemów eksploatacji nowocześnie zorganizowanych.

• Większość usprawnień systemów eksploatacji takich obiektów dotyczy

sfery zarządzania tymi systemami. Nowoczesność w sferze zarządzania -
to stosowanie nowoczesnych środków gromadzenia i przetwarzania
informacji, a więc stosowanie elektronicznej techniki obliczeniowej.

• Usprawnień systemów eksploatacji nie można dokonać w bardzo krótkim

czasie.

Podstawowe pojęcia i definicje

Statek powietrzny (Aircraft)- wszelkie

urządzenie, które jest w stanie

znaleźć w atmosferze oparcie, pochodzące od reakcji powietrza innych,

niż oddziaływanie tegoż powietrza na powierzchnię ziemi.

Samolot (Aeroplane)-

wyposażony w napęd statek powietrzny cięższy od

powietrza,

uzyskujący siłę nośną w locie przede wszystkim na skutek sił

aerodynamicznych,

występujących

jego

powierzchniach,

pozostających w stałym położeniu w danych warunkach lotu.

Podstawowe pojęcia i definicje

Eksploatacja (eksploatowanie)

statków powietrznych (SP) to zespół celowych

działań organizacyjno-technicznych i ekonomicznych ludzi związanych ze SP
oraz wzajemne relacje,

występujące pomiędzy nimi od chwili wdrożenia SP do

wykorzystania zgodnie z jego przeznaczeniem,

aż do jego likwidacji.

Pojęcie eksploatacji statku powietrznego (samolotu, śmigłowca) obejmuje
bardzo szeroki wachlarz

zagadnień: użytkowanie, obsługiwanie, remont,

zaopatrywanie w

części zamienne, materiały jednorazowego użycia (paliwo,

smary itp.), magazynowanie i likwidacja techniczna

(złomowanie).

Powyższe definicje można wyprowadzić z polskiej normy (PN-82/N-00400l).

Eksploatowanie

statków powietrznych (techniki lotniczej) obejmuje całokształt

przedsięwzięć  podejmowanych  w  celu  zapewnienia  wymaganego  poziomu
efektywności  wykorzystania  i  niezawodności  statków  powietrznych  i  ich
elementów  składowych.  Obejmuje  ono  kompleks  prac  związanych  z
użytkowaniem i obsługiwaniem, co ilustruje schemat:

Eksploatowanie statk

ów

powietrznych

(techniki lotniczej)

żytkowanie

Obs

ługiwanie

Obs

ługi operacyjne

Profilaktyka

Naprawy

Remonty

Modernizacja

Adaptacja

(biuletyny)

Podstawowe pojęcia i definicje

• Eksploatowanie statków powietrznych w praktyce oznacza

realizację kolejnych programów eksploatacyjnych.

• Program eksploatacyjny jest zbiorem czynności wykonywanych

przez operatora (pilota, nawigatora, personel obsługi naziemnej, itp.)
w procesie eksploatacji statku powietrznego.

• Realizacja określonego programu eksploatacji wyznacza stan

eksploatacyjny  statku  powietrznego.  Na  przykład  realizacja
programu  przeglądu  wykonywanego  przed  lotem,  zwanego
przedlotowym,  wyznacza  stan  przeglądu  przedlotowego,  który  jest
jednym ze stanów obsługiwania.

• Eksploatacja statków powietrznych obejmuje określone rodzaje

obsług (np. obsługę przed lotem, nazywaną przedlotową, obsługę po
zakończeniu lotu nazywaną polotową, naprawę itp.) oraz wiele
zadań wykonywanych w locie (np. lot do strefy, lot rozpoznawczy,
lot na strzelanie itp.).