INFLACJA
Inflacja – definicja
Inflacja – wzrost ogólnego poziomu cen.
Deflacja – spadek ogólnego poziomu cen.
Deflacja – spadek ogólnego poziomu cen.
Dezinflacja – spadek tempa inflacji
Mierniki inflacji
1. Indeks cen konsumpcyjnych (CPI –
Consumer Price Index)
obliczany jest na podstawie obserwacji zmian wytypowanych
towarów i usług konsumpcyjnych (od 1500 do 1800), w kilkuset
punktach na terenie całego kraju.
punktach na terenie całego kraju.
jest stosunkiem kosztów okre
ś
lonych dóbr i usług konsumpcyjnych
obj
ę
tych reprezentatywnym zestawem (koszykiem) w ka
ż
dym
kolejnym roku badania do kosztów tych dóbr w roku bazowym.
do obliczania CPI wykorzystuje si
ę
indeks Laspeyresa
100
⋅
⋅
⋅
=
∑
∑
i
o
i
o
i
o
i
t
q
p
q
p
CPI
m
podstawowy
roku
w
i'
'
dobra
cena
p
t'
'
roku
w
i'
'
dobra
cena
p
m
podstawowy
roku
w
i
jak
t'
'
roku
w
sama
taka
i'
'
dobra
kupowanego
ć
iloś
-
q
i
o
i
t
i
o
−
−
Koszyk dóbr i usług konsumpcyjnych – Polska i UE
Inne mierniki inflacji
2.miernik PPI – indeks cen dóbr produkcyjnych
(wska
ź
nik cen hurtowych).
PPI jest
ś
redni
ą
wa
ż
on
ą
cen surowców i półproduktów
liczon
ą
w stosunku do poziomu cen w roku bazowym.
liczon
ą
w stosunku do poziomu cen w roku bazowym.
Zamiast cen faktycznie zapłaconych przez konsumentów, mierzy on
ceny pobrane przez producentów na ró
ż
nych etapach produkcji.
Miernik ten stanowi jeden z najczulszych sygnałów ostrzegaj
ą
cych o
nadchodz
ą
cej inflacji.
CPI i PPI w Polsce, 2001-2004
Inne mierniki inflacji
3. Deflator cen PNB (przelicznik cen PNB).
Mo
ż
e słu
ż
y
ć
jako miara wzrostu ogólnego poziomu cen (inflacji) w
okresie od roku, z którego pochodz
ą
ceny słu
żą
ce jako podstawa do
oblicze
ń
realnego PNB do roku bie
żą
ce “t”.
oblicze
ń
realnego PNB do roku bie
żą
ce “t”.
100
t'
'
roku
w
stalych)
cenach
(w
PNB
realny
t'
'
roku
ą
cych)
bież
cenach
(w
PNB
nominalny
PNB
cen
Deflator
⋅
=
CPI, PPI i deflator PKB w Polsce, 1997-
2002
Wska
ź
niki ogłaszane przez
prezesa GUS
:
Ś
rednia cena sprzeda
ż
y drewna
Ś
rednia krajowa cena skupu pszenicy
Ś
rednia krajowa cena skupu
ż
yta
Wska
ź
nik cen dóbr inwestycyjnych
Wska
ź
nik cen nakładów inwestycyjnych
Wska
ź
nik cen produkcji budowlano-monta
ż
owej
Wska
ź
nik cen towarów i usług konsumpcyjnych
Wska
ź
nik cen towarów nie
ż
ywno
ś
ciowych trwałego
u
ż
ytku
Wska
ź
nik wzrostu cen towarowej produkcji rolniczej
Wska
ź
nik zmian cen skupu podstawowych produktów
rolnych
Miernikiem inflacji jest stopa inflacji, która jest
procentow
ą
zmian
ą
poziomu cen, liczon
ą
według
wzoru:
poziom cen w roku bie
żą
cym - poziom cen
w roku poprzednim x 100% /poziom cen w
w roku poprzednim x 100% /poziom cen w
roku poprzednim
Inflacja bazowa
Dla "uchwycenia" trendu
inflacji
w dłu
ż
szym
okresie, banki centralne posługuj
ą
si
ę
dodatkowymi miarami inflacji - tzw. inflacj
ą
bazow
ą
.
bazow
ą
.
Wska
ź
niki te budowane s
ą
tak, aby
wyeliminowa
ć
wpływy zjawisk przej
ś
ciowych,
waha
ń
sezonowych, nagłych, jednorazowych
zmian w poda
ż
y czy popycie (tzw. szokami
popytowymi i poda
ż
owymi).
5 miar inflacji bazowej
inflacja bazowa po wył
ą
czeniu cen kontrolowanych W
ś
ród cen kontrolowanych znajduj
ą
si
ę
ceny, których znaczn
ą
cz
ęść
stanowi podatek akcyzowy (paliwa, napoje alkoholowe, wyroby
tytoniowe), na które ustalane s
ą
górne limity wzrostu lub podlegaj
ą
innym ograniczeniom (energia
elektryczna) oraz których ceny ustalane s
ą
przez samorz
ą
dy (bilety komunikacji miejskiej)
inflacja bazowa po wył
ą
czeniu cen o najwi
ę
kszej zmienno
ś
ci cen towary o cenach najbardziej
zaburzonych tzn. tych, które podlegaj
ą
silnym sezonowym lub cyklicznym wahaniom. S
ą
to:
znaczna cz
ęść
owoców i warzyw, opłaty za u
ż
ytkowanie mieszkania, energia elektryczna, a tak
ż
e
znaczna cz
ęść
owoców i warzyw, opłaty za u
ż
ytkowanie mieszkania, energia elektryczna, a tak
ż
e
niektóre usługi pocztowe i telekomunikacyjne
inflacja bazowa po wył
ą
czeniu cen o najwi
ę
kszej zmienno
ś
ci i paliw skonstruowany jak
poprzedni, z tym,
ż
e za ka
ż
dym razem wył
ą
czane s
ą
tak
ż
e paliwa, niezale
ż
nie czy ich ceny s
ą
stabilne, czy te
ż
nie
inflacja "netto" wska
ź
nik, z którego eliminowane s
ą
ceny
ż
ywno
ś
ci i paliw, z powodu
obserwowanych znacznych sezonowych waha
ń
ich cen.
15%
ś
rednia obci
ę
ta.Jedyn
ą
miar
ą
tworzon
ą
przy pomocy metod statystycznych jest 15%
ś
rednia obci
ę
ta. Przy jej obliczaniu tak
ż
e nie brane s
ą
pod uwag
ę
grupy towarów i usług, których
cena uległa najwi
ę
kszej zmianie w stosunku do poprzedniego okresu.
Wskaźniki CPI oraz inflacji bazowej (analogiczny miesiąc poprzedniego roku = 100)
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
st
y-
98
k
w
i-
l
ip-
98
pa
ź
-
98
st
y-
99
k
w
i-
l
ip-
99
pa
ź
-
99
st
y-
00
k
w
i-
l
ip-
00
pa
ź
-
00
st
y-
01
k
w
i-
l
ip-
01
pa
ź
-
01
st
y-
02
k
w
i-
l
ip-
02
pa
ź
-
02
st
y-
03
k
w
i-
l
ip-
03
pa
ź
-
03
st
y-
04
k
w
i-
l
ip-
04
pa
ź
-
04
st
y-
05
k
w
i-
l
ip-
05
pa
ź
-
05
st
y-
06
k
w
i-
l
ip-
06
pa
ź
-
06
st
y-
07
k
w
i-
l
ip-
07
pa
ź
-
07
st
y-
08
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
inflacja bazowa po wyłączeniu cen kontrolowanych
inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności
inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności i cen paliw
inflacja netto
15% średnia obcięta
CPI
CPI
Wskaźniki inflacji bazowej
po wyłączeniu
inflacja
netto*
15% średnia
obcięta
cen
kontrolo-
wanych
cen o
największej
zmienności
cen o
największej
zmienności i
cen paliw
analogiczny miesiąc poprzedniego roku = 100
sie 07
101,5
101,4
101,6
101,7
101,2
102,1
wrz 07
102,3
102,2
102,1
102,1
101,2
102,4
paź 07
103,0
102,9
102,9
102,6
101,4
102,9
paź 07
103,0
102,9
102,9
102,6
101,4
102,9
lis 07
103,6
103,4
103,5
103,0
101,5
103,2
gru 07
104,0
103,7
104,1
103,4
101,7
103,4
sty 08
104,0
103,8
104,2
103,6
101,9
103,7
lut 08
104,2
103,7
104,2
103,8
102,5
104,2
mar 08
104,1
103,8
104,2
103,9
102,7
104,2
Rodzaje inflacji
Inflacja ciągniona przez
popyt
(
demand-pull inflation
)
występuje wtedy, gdy
całkowita wielkość
planowanych
SAS
AD
AD’
P
planowanych
wydatków wzrasta szybciej
niż całkowita wielkość
produkcji.
Zagregowany produkt
P
1
P
2
Inflacja pchana przez
koszty (cost-push
inflation) -
wyst
ę
puje wtedy, gdy cena
jednego lub kilku zasobów
ulega zwi
ę
kszeniu oraz w
SAS
AD
SAS’
P
ulega zwi
ę
kszeniu oraz w
sytuacji, gdy nało
ż
one s
ą
ograniczenia na poda
ż
jednego lub kilku zasobów.
inflacja płacowa
inflacja cen sterowanych
Zagregowany produkt
P
1
P
2
Inflacja pieni
ęż
na (monetary inflation) -
nadmierna ilo
ść
pieni
ą
dza w stosunku do potrzeb
gospodarki.
Według monetarystów inflacja jest zjawiskiem
monetarnym, dlatego konieczne jest ograniczanie
poda
ż
y pieni
ą
dza do wielko
ś
ci wynikaj
ą
cych z potrzeb
poda
ż
y pieni
ą
dza do wielko
ś
ci wynikaj
ą
cych z potrzeb
transakcyjnych gospodarki.
Rodzaje inflacji - wg tempa wzrostu cen
Do 5 % rocznie
- inflacja pełzająca
do 10 %
- inflacja krocząca
10 - 150 %
- inflacja galopująca
10 - 150 %
- inflacja galopująca
powyżej 150 % rocznie
- hiperinflacja
Kiedy ceny si
ę
podwajaj
ą
?
Przykłady hiperinflacji
Co hiperinflacja oznacza w praktyce
Co hiperinflacja oznacza w praktyce
Kraj
Lata z inflacją >10%
(w okresie 1968-1998)
Szwajcaria
0
Niemcy
0
Japonia
3
Historia inflacyjna wybranych gospodarek
Japonia
3
USA
4
Francja
6
Wielka Brytania
7
Włochy
12
Hiszpania
12
Grecja
22
Meksyk
24
Izrael
26
Turcja
28
Koszty inflacji (mikro)
straty posiadaczy gotówki
koszty zmienianych kart dań
koszty zdzieranych zelówek
straty pożyczkodawców (przy stałym %)
straty pożyczkobiorców (przy zmiennym %)
straty pożyczkobiorców (przy zmiennym %)
straty firm mających słabą pozycję na rynku
strata czasu (planowanie, inwestowanie, analizy)
straty osób posiadających stałe dochody
redystrybucja dochodów
taksflacja
Koszty inflacji (makro)
spadek dochodów realnych
wzrost nominalnych stóp %
pojawienie się oczekiwań inflacyjnych
pojawienie się oczekiwań inflacyjnych
zmniejszenie tempa wzrostu gosp. (w długim okresie)
brak zaufania do walut
Korzy
ś
ci z inflacji (grease effects):
Zmniejsza problem sztywno
ś
ci płac nominalnych.
Płace nominalne bardzo trudno jest obni
ż
y
ć
, co przy
niskiej inflacji mo
ż
e uniemo
ż
liwi
ć
obni
ż
enie płac
niskiej inflacji mo
ż
e uniemo
ż
liwi
ć
obni
ż
enie płac
realnych w wielu przedsi
ę
biorstwach.
Dlaczego inflacja jest
niebezpieczna?
Ucieczka od pieniadza (pieni
ą
dz szybko traci na warto
ś
ci, lepiej
kupi
ć
jakies dobre realne, kupujemy nie to co potrzebujemy, lecz co
jest aktualnie w sklepie)
błedne decyzje rynkowe (duza inflacja jest zmienna, nie wiadomo
kiedy i co kupowac, przedsiebiorstwa nie wiedza co i ile
produkowac) – w dłuzszym okresie osłabia wzrost gospodarczy
produkowac) – w dłuzszym okresie osłabia wzrost gospodarczy
Ogranicza rozwój rynków finansowej ( w warunkach duzej inflacji
trudno jest oszacowac rentownosc inwestycji)
koniecznosc ciagłego uaktualniania ofert (cenników)
Wzrost płaconych podatków ( gdy progi nie sa waloryzowane tak
szybko jak rosnie inflacja)
Czy deflacja jest panaceum na wysok
ą
inflacje?
Deflacja – spadek
ś
redniego poziomu cen
Deflacja –wprowadza niepewno
ść
w gospodarce
co do przyszłych zmian cen i tez prowadzi do
podejmowania nieoptymalnych decyzji
podejmowania nieoptymalnych decyzji
Osłabia mechanizm sztywno
ś
ci płac i cen w dół.
Utrudnia polityk
ę
banku centralnego (w
warunkach deflacji BC pewien utrzymywa
ć
niskie stopy, gdy jednak realna stopa % jest
ujemna, polityka BC staje si
ę
nieskuteczna)
Po
żą
dany poziom inflacji – niski, ale dodatni
Krótkookresowa krzywa Phillipsa
Stopa zmian
płac nominalnych
W
W krótkim okresie skutkiem
W krótkim okresie skutkiem
restrykcyjnej polityki pieni
ęż
nej
restrykcyjnej polityki pieni
ęż
nej
jest zmniejszenie si
ę
produkcji,
jest zmniejszenie si
ę
produkcji,
wzrost bezrobocia i spadek cen
wzrost bezrobocia i spadek cen
Stopa bezrobocia
5,5 %
2 %
2,5 %
U
Krzywa Phillipsa
Inflacja i bezrobocie w Stanach Zjednoczonych
w latach 1964 - 1992
Stopa inflacji i
stopa bezrobocia
w USA
Inflacja a bezrobocie: długi okres
• w długim okresie nie
występuje iluzja
pieniężna, bezrobocie jest
równe bezrobociu
W
długookresowa
krzywa Phillipsa
równe bezrobociu
naturalnemu
• wzrost inflacji przesuwa
krótkookresową krzywą
Phillipsa w górę, nie
zmieniając stopy
bezrobocia
U