0107; 17.11.2009, wykład nr 7., - Błony płodowe; Paul Esz - Kopia

Błony płodowe

–

pęcherzyk żółtkowy

–

omocznia

–

owodnia

–

kosmówka

Pęcherzyk żółtkowy
Błona otaczająca kulę żółtka. W czasie rozwoju zarodka kurzego komórki nabłonka pęcherzyka
pobierają substancje odżywcze z żółtka i dostarczają zarodkowi. U człowieka pęcherzyk żółtkowy
nie magazynuje żółtka.

3 postacie rozwojowe pęcherzyka żółtkowego

–

pierwotny – powstaje ok. 7-8 dnia, wysłany jest błoną Heusera, które powstaje z hipoblastu

–

wtórny – powstaje 9 dnia, kiedy komórki endodermy wyściełają wewnętrzną powierzchnię
błony Heusera

–

ostateczny – powstaje pp wytworzeniu fałdów – głowowego i ogonowego zarodka, kiedy
prajelito łączy się szerokim przewodem żółtkowo – jelitowym z pęcherzykiem żółtkowym

W końcu piątego tygodnia następuje odłączenie pęcherzyka od jelita pierwotnego. Między 2 - 3
tygodniem pęcherzyk żółtkowy spełnia rolę w przenoszeniu płynu odżywczego. W 3 tygodniu w
ścianie pęcherzyka pojawiają się wyspy krwiotwórcze i rozpoczyna się hemopoeza, kiedy funkcję
tę przejmie wątroba. W 3 tygodniu w ścianie pęcherzyka żółtkowego pojawiają się pierwotne
komórki płciowe (gonocyty), które stąd wędrują do gonad. W 2 - 4% przypadków szypuła
pęcherzyka żółtkowego pozostaje i tworzy uchyłek jelitowy – uchyłek Meckela.

Omocznia
Powstaje w 16 dniu rozwoju, między 3 a 5 tygodniem w ścianie omoczni powstają wyspy
krwiotwórcze i naczynia krwionośne, które następnie utworzą tętnice i żyłę pępowinową. W 8
tygodniu zaczyna się nagły zanik omoczni. Wewnętrzną część omoczni łączy się z zawiązkiem
pęcherza moczowego, ale w miarę rozwoju pęcherza zanika. Pozostałość stanowi moczownik, który
tworzy więzadło pępkowe.

Owodnia
Podczas zagnieżdżania w zewnętrznej część węzła zarodkowego pojawia się jamka – zawiązek
owodni. Komórki owodniotwórcze (amnioblasty) oddzielają się od epiblastu i tworzą cienką błonę
– owodnię, wyściełającą szybko powiększającą się jamę owodni.

Jama owodni powiększa się i rozciąga wzdłuż brzegów tarczki zarodkowej, tworząc połączenie
owodniowo – ektodermalne, które w późniejszym etapie przekształca się w pierwotny pierścień
pępowinowy. Przez pierścień przechodzą szypuła brzuszna, szypuła pęcherza żółtkowego i kanały
łączące wewnątrzzakładową i zewnątrzzarodkową jamę ciała.

W 5 tygodniu pierścień pępowinowy zaciska się i powstaje pierwotny sznur pępowinowy
(pępowina), całkowicie otoczony przez owodnię. W 4 miesiącu błona owodniowa i kosmówkowa
łączą się. Zespolona w całość błona owodniowo – kosmówkowa (amnion – chorion) jest złożoną
wielowarstwową strukturą składająca się z elementów nabłonkowych i łącznotkankowych.

Później błona owodniowo -kosmówkowa łączy z doczesną pokrywą, a kiedy ta zaniknie z doczesną
ścienną. Połączone błony owodniowo – kosmówkowa i doczesnej ściennej stanowią pęcherz
płodowy.

Owodnia jest błoną cienką, przezroczystą zbudowaną z nabłonka jednowarstwowego, sześciennego
lub cylindrycznego.

Nabłonek owodni pełni funkcje wydzielniczo – resorpcyjną. Wodnisty, słomkowej barwy płyn
częściowo wydzielany jest przez amnioblasty, a w części pochodzi z krążenia matczynego. W
końcu ciąży płód połyka około 400 ml płynu dziennie. Jest on absorbowany przez jelita i dostaje się
do krążenia.

Wkoło 0,5 litra moczu dziennie wydziela płód do płynu owodniowego. Wymiana wody w płynie
owodniowym następuje co 3 godziny.

Objętość płynu owodniowego zwiększa się w ciągu trwania ciąży.

–

10 tydzień – 30 ml

–

30 tydzień 350ml

–

37 – 1 litr

Małowodzie (oligohydramnon) – stan kiedy objętość płynu wynosi poniżej 400 ml, wielowodzie
(polyhydramnion) kiedy płynu jest powyżej 2 L.

Obu zaburzeniom towarzyszą wady rozwojowe. Do wielowodzia może dojść gdy płód nie może
połykać wód płodowych (np. z powodu zarośnięcia przełyku) i zakłócone jest ich trawienie oraz
krążenie, brak mózgowia.

Małowodzie rozwija się w przypadku pierwotnych wad układu moczowego i prowadzi do wad
twarzy, zniekształcenia postawy, niedorozwoju płuc i innych. Płyn owodniowych składa się w 99%
z wody, związków organicznych (białko, glukoza) i nieorganiczne.

Płyn owodniowy

–

pozwala na swobodne poruszanie się płodu

–

zapobiega przyklejaniu się jego części do owodni

–

amortyzuje przed urazami zewnętrznymi

–

pomaga utrzymaniu ciepłoty ciała zarodka

Zarodek połyka płyn. W płynie owodniowym znajdują się złuszczone komórki nabłonka zarodka –
znaczenie w diagnostyce prenatalnej.

Kosmówka
Jest błoną, pęcherzykiem leżącą między owodnią, a błoną śluzową macicy. Łącząc si,ę z jedną i
drugą błoną bierze udział w wytworzeniu ściany pęcherzyka płodowego. Kosmówka powstaje 2 – 3
tygodniu z połączenia trofoblastu z mezodermą pozazarodkowej jamy ciała. W 7 tygodniu
trofoblast wytwarza kosmki, które pokrywają całą powierzchnię jaja płodowego. Około 10 tygodnia
kosmówka dzieli się na kosmówkę kosmatą i kosmówkę gładką. Na biegunie przeciwległym do
okolicy przyszłego łożyska kosmówka gładka zrasta się z błoną owodniową. Kosmówka kosmata
łączy się z doczesną podstawową i powstaje łożysko.

Fałdowanie się zarodka.
W procesie fałdowania się trójlistkowej, płaskiej tarczki zarodkowej powstaje walcowatego kształtu
zarodek z wyraźnym zarysem okolicy głowowej i ogonowej. Zagięcie w okolicy głowowej
prowadzi do powstania fałdu głowowego, a w okolicy ogonowej do wytworzenia fałdu ogonowego.
Zarodek rośnie szybciej w osi długiej, a okolica grzbietowa szybciej od okolicy brzusznej, w
wyniku czego następuje przemiszczenie się zarodka, który „unosi się” nad dużym pęcherzykiem

żółtkowym. Fałd głowowy powstaje w 3 tygodniu ciąży (dynamiczny rozwój neuroektodermy
głowowej). W czasie powstawania fałdu głowowego część pęcherzyka żółtkowego zostaje
wciągnięta do zarodka i odtąd endoderma pęcherzyka tworzy jelito środkowe. Jelito przednie leży
między pęcherzyka, przodomózgowia, a zawiązkiem serca i kończy się ślepo błoną ustno –
gardłową.

Błona ustno – gardłowa oddziela jelito przednie od zatoki ustnej. Błona ta szybko zanika i dochodzi
do wytworzenia połączenia między pierwotną jamą ustną a dalszym odcinkiem przewodu
pokarmowego, a jamą owodni. Fałd ogonowy tworzy się nieco później jego rozwój jest związany ze
wzrostem cewy nerwowej.

Obowodowa część jelita tylnego rozszerza się i przechodzi w stek (kloakę). W ektodsermie
pokrywającej okolicę ogonową tworzy się zagłębienie będące zawiązkiem odbytu. Jest ono
oddzielone od jelita tylnego błoną odbytową, która pęka w 8 tygodniu rozwoju, wtedy następuje
połączenie jalita z jamą owodni. Po zagięcie się prawej i lewej ściany bocznej (otrzewna ścienna) i
ich zbliżeniu się zarodek przyjmuje cylindryczny kształt.

Pozostałą część pęcherzyka tworzy jelito środkowe. Jelito środkowe łączy się ze szczątkowym
pęcherzykiem żółtkowym przewodem żółtkowo – jelitowym. Łączenie się ścian bocznych
powoduje, że następuje stopniowe redukowanie połączenia między pozazarodkową a
wewnątrzzarodkową jamą ciała. Równocześnie w wyniku szybkiego powiększania się jamy owodni
dochodzi do zmniejszenia i ostatecznego zanika pozazarodkowej jamy ciała.