280

chodzà zaÊ w wi´kszoÊci z ubogich rodzin (90%
to podopieczni Miejskiego OÊrodka Pomocy
Spo∏ecznej).

Moi podopieczni mieszkajà w starych ka-

mieniczkach, lecz nie wiedzà, ˝e to sà zabytki.
Codziennie, idàc do szko∏y, mijajà muzea na
w∏oc∏awskiej starówce, a nigdy wczeÊniej
w nich nie byli. Artystyczne latarnie czy mister-
nie kute ∏awki na bulwarach przedstawiajà dla
nich tylko wartoÊç u˝ytkowà. Fontanna jest
„fajna”, bo mo˝na wrzucaç tam kamyki. Mam
obawy, czy nowa iluminacja katedry i fary w ich
oczach doda∏a uroku tym budowlom. Dzieci,
kiedy pojawiajà si´ w „zerówce”, mimo ˝e na
co dzieƒ obcujà ze sztukà, nie potrafià dostrzec
pi´kna, a ich zachowania sà nacechowane pew-
nymi doÊwiadczeniami wyniesionymi z domu.

Chcia∏abym bardzo, by sztuka wros∏a na co

dzieƒ w pejza˝ i rytm dzieci´cego ˝ycia, by wy-
zwala∏a wra˝liwoÊç na pi´kno i budzi∏a pozy-
tywne emocje. To pragnienie sk∏ania mnie do
poszukiwania ró˝nych dróg i tworzenia sytuacji
edukacyjnych sprzyjajàcych aktywnemu kon-
taktowi ze sztukà, zarówno w szkole, jak i poza

Z

Z p

prra

ak

ktty

yk

kii

WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU

5/2003

Widz´... mój dom, podwórko, piaskownic´,

kasztany w parku, a oczami wyobraêni – ma∏e-
go krasnoludka i Królewn´ Ânie˝k´.

Poznaj´... kszta∏ty i barwy codziennoÊci,

podpatrujàc ciekawie Êwiat.

Tworz´... za pomocà kropek, kresek i barw-

nych plam swoje obrazy – jestem autorem nie-
powtarzalnego dzie∏a sztuki.

*

Program wychowania w przedszkolu zak∏a-

da ró˝norodnoÊç kontaktów ze sztukà, a pi´k-
no ujmuje jako wartoÊç obiektywnà. Uwzgl´d-
nienie w codziennej pracy treÊci przybli˝ajà-
cych sztuk´ dziecku to nie lada wyzwanie. Na-
gromadzone w ciàgu dwudziestu pi´ciu lat pra-

cy doÊwiadczenia pozwalajà mi stwierdziç, ˝e
aktywnoÊç nauczyciela w tej dziedzinie procen-
tuje ogromnà aktywnoÊcià dzieci.

Usytuowanie szko∏y, w której pracuj´,

w ÊródmieÊciu W∏oc∏awka, z jednej strony u∏a-
twia mi organizowanie kontaktów z prawdziwà
sztukà, a z drugiej strony ukazuje niedostatki
dzieci. Moi wychowankowie obj´ci sà jedno-
rocznym oddzia∏ywaniem pedagogicznym. Po-

Przygoda ze sztukà

n

BRONIS¸AWA MICHALSKA (W∏oc∏awek)

Dziecko przyjmuje wzory, atmosfer´, zwyczaje swojego otoczenia, dlatego szczegól-

ne znaczenie dla jego rozwoju ma celowe i d∏ugotrwa∏e wychowanie przez sztuk´.

WykonaliÊmy rekwizyty teatralne

Nasze prace na wystawie

281

nià. Staram si´ sztuk´ przybli˝yç dzieciom i tak
oddzia∏ywaç, by by∏y one Êwiadomymi, a cza-
sem krytycznymi jej odbiorcami, by umia∏y po-
wiedzieç – to jest pi´kne – i poszukiwaç pi´kna
w codziennym ˝yciu i w sztuce. Gdy zachwycam
si´ mijanà latarnià czy obrazem, daj´ dzieciom
sygna∏, ˝e ten przedmiot, album, plakat podoba
mi si´. Wzruszam si´, a wi´c dostrzegam pi´k-
no. Takie zachowania w istotny sposób wp∏ywa-
jà na rozwój uczuç estetycznych i uczà Êwiado-
mego odbioru sztuki. Dziecko trzeba wi´c za-
ch´caç do obserwacji, wyczuç moment, kiedy
dzie∏o sztuki przyciàga jego uwag´ i budzi ra-
doÊç, nale˝y pozwoliç mu zachwyciç si´ i wys∏u-
chaç komentarza. Nieprzygotowane do odbio-
ru sztuki, nie b´dzie potrafi∏o w doros∏ym ˝yciu
dostrzec jej walorów, nie b´dzie odczuwa∏o po-
trzeby wejÊcia do galerii, muzeum czy kina, po-
zostanie zwyk∏ym zjadaczem chleba.

Zdaj´ sobie spraw´, ˝e to nauczyciel musi

byç inicjatorem kontaktów z prawdziwà sztukà
i przewodnikiem po jej Êwiecie. W swoich pla-
nach uwzgl´dniam ofert´ ró˝nych instytucji.
Galerie i muzea umo˝liwiajà kontakt ze sztukà
profesjonalnà. W∏oc∏awska Galeria Sztuki

Wspó∏czesnej organizuje wystawy, na któ-

rych prezentowane sà malarstwo, rzeêba, grafika
itp. Dzieci mogà oglàdaç i dowolnie interpreto-
waç wytwory artystów, np. fotografi´, szk∏o, ry-
sunki i swobodnie wyra˝aç swoje uczucia.

Z ubieg∏orocznych wizyt w galerii najdo-

k∏adniej zapami´ta∏am reakcje dzieci po obej-
rzeniu wystawy „Zima w malarstwie” i „Witra-

˝e”. Obrazy olejne przedstawia∏y sceneri´ zi-
mowà. Wszechobecna biel zmieszana z szaro-
Êcià i b∏´kitem, spokój i nastrój ciszy kreowa∏y
Êwiat doÊwiadczany w sposób konkretny. Wi-
tra˝e zachwyca∏y barwnymi efektami Êwietlny-
mi. Galeria we W∏oc∏awku organizuje równie˝
wernisa˝e i warsztaty edukacyjne przeznaczone
dla przedszkolaków i uczniów szkó∏ podstawo-
wych. Warsztaty te to nic innego jak zabawy
plastyczne przybli˝ajàce dzieciom wiadomoÊci
z zakresu technik plastycznych, architektury,
modelowania i inne. Dzieci majà tu okazj´ za-
prezentowania swoich umiej´tnoÊci. Spotkania
z twórcami urozmaicone sà interesujàcymi po-
kazami, slajdami i pogadankami. Przedszkolaki
uczestniczy∏y w warsztatach pod has∏em: „Pa-
pierowy Êwiat”, „Album naszej klasy”, „Sztuka
budowania”, „Wiosenne inspiracje”.

Muzea przybli˝ajà dzieciom sztuk´ regional-

nà. Cykliczna impreza inicjowana przez w∏oc∏aw-
skie muzeum etnograficzne pod nazwà „Zapust-
ne korowody” przedstawia tradycje karnawa∏o-
we regionu kujawskiego, a impreza „Kolorowe
jarmarki” przybli˝a jej uczestnikom rzemios∏o
kujawskie. Organizatorzy przypominajà tradycj´
jarmarków, gdzie najm∏odsi poznajà urok „bla-
szanych kogucików, baloników na druciku...”
oraz warsztat pracy twórców ludowych: garnca-
rzy, wikliniarzy, malarek fajansu itp. Pod okiem
paƒ instruktorek dzieci wykonujà wielkanocne
palmy, bibu∏kowe kwiaty, wycinajà serwetki.

BezpoÊrednie obcowanie z przyrodà tak˝e

odgrywa wa˝nà rol´ w kszta∏towaniu doznaƒ este-
tycznych dziecka, pozwala dostrzec pi´kno natu-

WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU

5/2003

Z

Z p

prra

ak

ktty

yk

kii

Wiosna. Rysunek Marty

Szary kotek. Rysunek Magdy

282

dzieci, sprawia, ˝e wn´trze staje si´ bardziej na-
turalne. Jesienià dzieci mogà przygotowaç mi-
niaturowe kompozycje z wykorzystaniem liÊci
i suszonych kwiatów. Taka aran˝acja to pi´kny
element wystroju kàcika czy rega∏u.

Wykorzystanie niewidocznej ˝y∏ki daje mo˝-

liwoÊç dyskretnego przymocowania ró˝nych de-
koracji (liÊcie, krople deszczu, p∏atki Êniegu,
ptaki, rybki itp.). Klas´ zdobià równie˝ weso∏e
okna (tak mawiajà moje dzieci), na których wie-
szamy czasem okolicznoÊciowe witra˝yki.

Szczególnie atrakcyjne sà dekoracje Êwià-

teczne, wprowadzajà one w atmosfer´ Êwiàt
i tworzà przyjazny klimat. Przygotowany przez
dzieci bal karnawa∏owy oczarowuje ró˝norod-
noÊcià strojów i aran˝acjà wn´trza z tajemni-
czymi maskami, balonami itp.

Wspólnie z przedszkolakami staramy si´

o to, aby nasza sala by∏a urzàdzona funkcjonal-
nie – stanowi∏a wygodne miejsce do nauki i za-
bawy, zapewnia∏a swobodny dost´p do zaba-
wek, ksià˝ek i innych materia∏ów, a jednocze-
Ênie umo˝liwia∏a utrzymanie ∏adu. Pami´tamy
o tym, aby elementy dekoracyjne by∏y cz´sto
zmieniane, dyskretne, dopasowane do pory ro-
ku i aktualnych wydarzeƒ, aby nadawa∏y wn´-
trzu ciep∏y klimat, nie wprowadza∏y jednak
nadmiernego nat∏oku wra˝eƒ.

Przygoda z kartkà papieru

Sposoby rozwijania aktywnoÊci
plastycznej

Sytuacjami aktywizujàcymi i pobudzajàcy-

mi dzieci do ekspresji plastycznej sà:

• tekst literacki i ilustracje w ksià˝kach,

Z

Z p

prra

ak

ktty

yk

kii

WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU

5/2003

ry i otaczajàcego Êwiata. Nieocenionym doÊwiad-
czeniem poznawczym sà wycieczki, w czasie któ-
rych dzieci aktywnie uczestniczà w poznawaniu
rzeczywistoÊci. Cykl wycieczek „Stary i nowy
W∏oc∏awek” przybli˝y∏ dzieciom sztuk´ sakralnà,
malarstwo, pomniki, sztukateri´ zdobniczà na
Starówce. Mijane gazony i barwne kwiatowe dy-
wany budzà w przedszkolakach wra˝liwoÊç na
kolory i pe∏ne artyzmu kompozycje rabat.

Dziecko ze sztukà styka si´ nie tylko w gale-

rii czy muzeum, lecz w ca∏ym otaczajàcym je Êro-
dowisku. To doroÊli muszà mu pokazaç, ˝e warto
si´ rozejrzeç wokó∏.

Pi´kno zaczarowane w naszej klasie

O sali zaj´ç dzieci zazwyczaj mówià „moja

klasa”, sà u siebie. Zdaj´ sobie spraw´, ˝e
pierwsze spojrzenie na klas´ jest dla nich bar-
dzo wa˝ne i od tego mo˝e w du˝ym stopniu za-
le˝eç ich samopoczucie. Istotny jest czynny
udzia∏ przedszkolaków w projektowaniu i aran-
˝owaniu wystroju sali. Moi wychowankowie sa-
mi podj´li takà inicjatyw´, a motywem ich dzia-
∏ania by∏ brak kàcików tematycznych. Odpo-
wiednie usytuowanie mebli, szczególnie rega-
∏ów z pó∏kami, pozwoli∏o na wydzielenie stref
zabaw, co poprawi∏o funkcjonalnoÊç klasy. Mo-
je dzieci same wyposa˝y∏y powsta∏e kàciki
w niezb´dne akcesoria pozwalajàce odtworzyç
w zabawie czynnoÊci obserwowane w domu
bàdê najbli˝szym otoczeniu.

Zabawki powinny byç funkcjonalne, kolo-

rowe, kompletne, a przede wszystkim bezpiecz-
ne. Tymczasem w oddziale przedszkolnym by-
wa z tym ró˝nie. Jest to efekt akcji „zabawka
dla dziecka”, podczas której zarówno dzieci,
jak i rodzice przynosili zazwyczaj z dzieci´cych
zbiorów to, co im zbywa∏o.

Kàcik przyrody daje dzieciom bogate od-

czucia estetyczne. Jego wystrój przypomina,
jaka jest pora roku. W mojej klasie jest ele-
mentem dekoracyjnym. Taki efekt uzyskujemy
niewielkim kosztem i nak∏adem pracy. Dzieci
przynoszà z wycieczek i spacerów, a tak˝e
z wypraw z rodzicami ró˝ne okazy – kamyki,
muszle, mech, suszone kwiaty, roÊliny itp.

RoÊliny doniczkowe to wa˝ny element de-

koracyjny. Ustawienie ich w miejscach widocz-
nych, ale tak, by nie zagra˝a∏y bezpieczeƒstwu

Wóz stra˝acki. Rysunek Mateusza

283

• wycieczki edukacyjne i przyrodnicze,
• w∏asna, dowolna twórczoÊç,
• muzyka i teatr,
• graficzne programy komputerowe,
• konkursy przedszkolne i inne.
Po wielu latach pracy w tym samym Êrodo-

wisku i obserwacji stylu bycia moich wychowan-
ków czasem pos∏uguj´ si´ okreÊleniem „po-
dwórkowe dzieci”. Bli˝sze sà im doÊwiadczenia
zwiàzane z rysowaniem ceg∏à na chodniku, pa-
tykiem czy kamykiem na ziemi, ni˝ kontakt
z kredkà, mazakiem, nie wspominajàc o far-
bach czy plastelinie. Zapyta∏am dzieci, jakie
przybory plastyczne majà w domu. Okaza∏o si´,
˝e wi´kszoÊç nie ma kredek ani bloku, kilkoro
z nich usprawiedliwia∏o rodziców, ˝e nie majà
pieni´dzy. Niektóre p∏aczà na pierwszych zaj´-
ciach, bo nie umiejà rysowaç. Podstawà mojej
pracy jest akceptacja dziecka z takimi umiej´t-
noÊciami plastycznymi, jakie wynios∏o z domu
i ÊwiadomoÊç kszta∏towania dyspozycji, które
nale˝y w nim rozwijaç: wyobraêni i ekspresji. Na
pierwszych zaj´ciach wprowadzam dzieci
w podstawowe tajniki warsztatu plastycznego,
uczymy si´ nazywaç kolory, a nawet... tempero-
waç kredki. Zaczynamy od rzeczy bardzo ∏a-
twych, potem zach´cam do twórczej ekspresji.
Dla tych najbardziej opornych wyszukuj´ prak-
tyczne okazje, które zach´cajà do pierwszych
prób artystycznych, czasem jest to praca dla ulu-
bionego kolegi, swojej pani bàdê upominek dla
mamy. Motywem dzia∏ania jest cz´sto fakt, ˝e
praca dziecka b´dzie wyeksponowana na wy-
stawce. Poczàtkowe zaj´cia to prace na temat
dowolny. Dziecko samo musi wype∏niç puste
miejsce po to, by praca by∏a noÊnikiem pewnych
treÊci. Wspieranie dzieci, atmosfera ˝yczliwoÊci
i pomocy, niwelowanie obaw przed ocenà in-
nych, to warunki sprzyjajàce aktywnoÊci.

Po okresie wst´pnym zaczynam stawiaç wy-

magania. ObmyÊlam tematy, tworz´ specjalne
okazje aktywizujàce plastycznie dzieci. Pami´-
tam o elemencie zmiennoÊci i nowoÊci (otwar-
te tematy, ciekawe techniki, oryginalne mate-
ria∏y). Przed zaj´ciami plastycznymi cz´sto rzu-
cam has∏o „pi´ç minut na pomys∏y”. Dzieci
wtedy wymieniajà ulubione tematy prac.

Przedszkolacy cz´sto czas wolny wykorzy-

stujà na w∏asnà twórczoÊç. Ch´tnie ilustrujà
krótkie wierszyki. AktywnoÊç plastycznà wy-
zwala „skrzynia skarbów”. Bogato wyposa˝ona
w ró˝norodne tworzywa, skrawki tektury i tka-
nin prowokuje do dzia∏ania. Dzieci majà mo˝li-
woÊç swobodnego projektowania strojów do
scenek, akcesoriów do zabawy, kukie∏ek i in-
nych rekwizytów.

Zaj´cia w pracowni komputerowej to szczyt

marzeƒ dla moich wychowanków tym bardziej,
˝e ˝aden nie ma w domu komputera. Dzi´ki
„tajemniczemu” komputerowi nauczyliÊmy si´
rysowaç z wykorzystaniem programu graficzne-
go. Emocjom nie by∏o koƒca. Po pierwszych
próbach operowania myszà powstawa∏y rozla-
ne barwy lub mnóstwo bez∏adnych kresek.
Dzieci ju˝ po kolejnych zaj´ciach, stosujàc ró˝-
norodne formy oraz u˝ywajàc ró˝nych barw,
tworzy∏y bardzo ciekawe kompozycje. Pomy-
s∏owoÊç przedszkolaków by∏a zaskakujàca. Pro-
gramy graficzne zainspirowa∏y nawet dzieci bez
szczególnych uzdolnieƒ plastycznych. Te çwi-
czenia i systematyczny trening umiej´tnoÊci po-
doba∏ si´ wszystkim, a oglàdanie wydrukowa-
nych rysunków sprawi∏o du˝o radoÊci.

Niezwykle inspirujàce i dopingujàce do szu-

kania twórczych pomys∏ów sà og∏aszane przez
rozmaite instytucje konkursy plastyczne, np.
przez W∏oc∏awskie Centrum Edukacji Ekolo-
gicznej. Nasza klasa zaprezentowa∏a w zorgani-
zowanym przez nie konkursie prace na temat
„Zima w przyrodzie” i „Wis∏a w oczach dziec-
ka”. Warto by∏o si´ natrudziç i wziàç w nich
udzia∏ – nagrody by∏y imponujàce. Oceniajàc
prace, brano pod uwag´ nie tylko technik´ wy-
konania i ogólne wra˝enia artystyczne, ale rów-
nie˝ treÊci przyrodnicze i ekologiczne.

n

WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU

5/2003

Z

Z p

prra

ak

ktty

yk

kii

BRONIS¸AWA MICHALSKA – nauczycielka oddzia∏u

przedszkolnego w Szkole Podstawowej nr 3 we W∏o-

c∏awku

Fragmenty pracy nagrodzonej w konkursie „Wi-

dz´, poznaj´, tworz´. Dziecko odbiorcà i twórcà
sztuki”