Społeczeństwo internetowe

Chcemy czy nie, funkcjonujemy w społeczeństwie, w którym nasze życie coraz

bardziej zależy od komputerów. To radykalnie zmienia sposób, w jaki uczymy się,
pracujemy czy wypoczywamy. Dynamiczne zmiany zachodzące w przemyśle
informatycznym i telekomunikacyjnym w sposób gwałtowny i nieodwracalny zmieniają
nie tylko gospodarkę, ale przede wszystkim nasze własne życie. Na naszych oczach świat
kończy erę przemysłową - rozpoczęła się rewolucja informatyczna. Powstaje nowe
społeczeństwo - społeczeństwo informacyjne - świat gdzie ludzkie życia są trwale
wzbogacane poprzez korzystanie z osiągnięć techniki oraz usług informacyjnych. Stajemy
więc w sposób nieodwracalny przed wyborem: albo nauczyć się czerpać z nowej
technologii oraz współtworzyć jej zastosowania, albo zignorować ją i zahamować swój
własny rozwój.

Jedną z tych nowych technologii jest Internet. Bez wątpienia już dziś zmienił

świat. Niektórzy powiadają, że to właśnie rozwój technologii teleinformatycznej
spowodował upadek socjalizmu państwowego w Europie Środkowo-Wschodniej. Obecnie
urasta on do symbolu nowego społeczeństwa. Internet dla wielu ludzi jest synonimem
nowoczesności i postępu, a jego używanie i wykorzystywanie atrybutem społeczeństwa
informacyjnego.

Sporą rolę może mieć Internet w renesansie społeczności lokalnych, struktur

poziomych, jako uniwersalne medium komunikacyjne, swoista publiczna tablica
ogłoszeniowa, pozwalająca na kojarzeniu rozmaitych inicjatyw społecznych, wymianę
komunikatów, dokumentów.

W swojej pracy postaram się odpowiedzieć na pytanie, czy rzeczywiście znaczenie

Internetu jest takie duże oraz czy jego wpływ na formowanie się nowego społeczeństwa
jest na tyle istotny, aby nazywać go akceleratorem przemian.

Przede wszystkim należy zdefiniować pojęcie społeczeństwa informacyjnego.

Wokół tego pojęcia narosło wiele nieporozumień. Wszyscy wiemy, że informacja staje się
najważniejszym czynnikiem kształtującym społeczności i gospodarki. Wszyscy wiemy, że
nowe media zmieniają oblicze otaczającego nas świata i sposób w jaki w tym świecie
funkcjonujemy. Jesteśmy ponadto świadomi, że zmiany te następują coraz szybciej.
Znamy też nazwę określającą nową rzeczywistość - ta nazwa to "społeczeństwo
informacyjne". Czy jesteśmy jednak pewni, jakie znaczenie ma ten termin? Czy w ogóle
on coś oznacza?

Określenie "społeczeństwo informacyjne" funkcjonuje przede wszystkim na

zasadzie hasła, językowego "miejsca wspólnego", które wywołuje poczucie wspólnoty
pomiędzy używającymi go ludźmi - między politykami, ekonomistami, przedsiębiorcami.
By dobrze spełniać tę funkcję termin nie musi nic znaczyć - wystarczy podzielana wiara,
że coś za nim się kryje. Jednakże od idei tak szeroko dyskutowanej, wyznaczającej nowe
perspektywy polityki, ekonomii i nauk społecznych wymagać należy konkretnego

odniesienia do rzeczywistości. Inaczej wszelkie rozważania z jej wykorzystaniem staną
się mało użytecznymi fikcjami.

Jeden z najbardziej znanych badaczy przemian cywilizacyjnych, Daniel Bell,

uważa,

że: społeczeństwo informacyjne przyspiesza rozwój społeczeństwa

postprzemysłowego, albowiem "najistotniejsze w społeczeństwie postprzemysłowym jest
to, że wiedza i informacja stają się źródłem strategii i przemian społeczeństwa, czyli tym
samym, czym praca i kapitał w społeczeństwie przemysłowym”

1

Przekształcenie się społeczeństwa przemysłowego wieku XX w społeczeństwo

informacyjne wieku XXI wiąże się z szeregiem procesów o charakterze ekonomicznym,
społecznym, kulturowym, politycznym, prawnym, technicznym, ekologicznym itp.

Do pełnego scharakteryzowania społeczeństwa informacyjnego, niezbędne staje

się prześledzenie owego procesu w wyniku którego informacja i związane z nią
technologie stają się dominującą siłą wytwórczą, gdy punkt ciężkości rozkładu
zatrudnienia przenosi się na "pracowników informacyjnych", a większość dochodu
narodowego pochodzi z "szeroko rozumianego sektora informacyjnego".

Początek tych przemian datuje się na początek lat osiemdziesiątych XX wieku.

Wraz z postępującą w skali światowej konwergencją technik telekomunikacyjnych,
informatycznych i masmediów, epoka cywilizacji przemysłowej zaczęła ustępować
miejsca poprzemysłowej cywilizacji informacyjnej. Jej podstawą jest gospodarka oparta
na wiedzy, a zasadniczym zasobem gospodarczym, skumulowanym zarówno w bazach
danych, jak i w społecznym potencjale intelektualnym, staje się zasób wiedzy, czyli
informacji i sposób jej wykorzystania.

2

W procesie dochodzenie do cywilizacji informacyjnej ewolucji ulegają podstawowe

elementy państwa, społeczeństwa, kultury itd.

Mówiąc o państwie cywilizacji informacyjnego, często mamy na myśli

zdecentralizowane i zarządzanego lokalnie, przy szerokich współ-zależnościach
globalnych, współczesne państwa demokratyczne. Jest to realizacja projektu
społeczeństwa obywatelskiego, z jego oddolnymi inicjatywami, istotną rolą mediów
lokalnych, partycypacją różnego rodzaju samorządów w rządzeniu i planowaniu.

Zmienić się ma również model kultury, stylu życia. Zatarciu ulegają tradycyjne

przedziały miasto - wieś. Już w tej chwili nie można mówić o istnieniu wielkich miast w
USA, raczej o okręgach metropolitalnych. Dzięki technikom teleinformatycznym możliwa
staje się tzw. telepraca, czyli praca z dala od siedziby pracodawcy, w domu, albo w
podróży.

1

Bell stwierdza: "ludzkość przeżyła dotychczas cztery odrębne przewroty w zakresie oddziaływań

społecznych: w mowie, piśmie, w druku i - obecnie - w telekomunikacji. Każdy przewrót jest związany
z różnym, technicznie uzasadnionym sposobem życia". [ Ziemowit B. Ideologia społeczeństwa
informacyjnego, a internet]

2

Komitet Badań Naukowych, Cele i kierunki badań społeczeństwa informacyjnego w Polsce, Warszawa 2000.

Przez rozpowszechnienie technologii mikrokomputerowej zmienia się

zapotrzebowanie ma różne zawody: np. przez powstanie elektronicznego składu
publikacji (DTP) zmienia się rola zawodowa zecera. Zmienia się model rodziny.
Industrialny wzór rodziny nuklearnej traci swą dominującą pozycję

3

. Wzrasta odsetek

kobiet pracujących zawodowo tak ze względów ekonomicznych jak i społecznych.
Gwałtownie zmienia się struktura wieku ludności.

Zmianom ulega również gospodarka. Kończy się era fordyzmu, czyli produkcji

masowej, zestandaryzowanej. Osiągnięcie sukcesu rynkowego zależy od elastyczności
produkcji, oferowaniu stosunkowo krótkich serii zindywidualizowanych wyrobów. Rozwija
się coś co można by nazwać rynkiem globalnym. Wobec rozwoju technik transportu
możliwy stał się eksport tańszych produktów z oddalonych geograficznie części świata.

Produkcję można ulokować w każdym miejscu na świecie, jedyne wymagania to

tania, kwalifikowana siła robocza, istnienie lokalnych rynków zbytu, możliwości
transportowe oraz dostęp do infrastruktury telekomunikacyjnej. Nowoczesne technologie,
automatyzacja produkcji generują wzrost zapotrzebowania na wysoko kwalifikowaną siłę
roboczą. Upowszechnia się ruch na rzecz własności pracowniczej umożliwiający
partycypację robotników w zarządzaniu firmą. Istotne staje się budowanie konsensu
wokół firmy, motywowanie pracowników do pracy na rzecz ,,dobra wspólnego''.

Proces formowania się cywilizacji informacyjnej postępuje nieuchronnie w skali

globalnej i niedocenianie go jest krótkowzrocznością. Stąd wieka rola, ale również i
odpowiedzialność spływa na rządy poszczególnych państw. Aktualne tendencje światowej
gospodarki wskazują, że warunkiem rozwoju gospodarczego jest powszechny dostęp do
informacji. Zapewnienie takiego dostępu jest jednym z nadrzędnych obowiązków
państwa.

Państwo może jednak wywiązywać się z tego obowiązku dwojako: obierając rolę

biernego obserwatora i pozostawiając przemiany społeczne zwykłemu biegowi spraw,
wychodząc z założenia, że nieuniknione, globalne zmiany wcześniej czy później muszą
nastąpić lub przyjmując rolę aktywną poprzez wyznaczenie odpowiednich priorytetów
rozwojowych i podjęcie działań zmierzających do przyspieszenia wspomnianych
przemian.

Pierwsze kraje, które wkroczą do społeczeństwa informacyjnego, uzyskają

największe korzyści. One ustalą porządek rzeczy dla wszystkich, którzy pójdą w ich
ślady. Dla kontrastu, kraje, które odkładają decyzje lub preferują rozwiązania częściowe,
mogą doświadczyć w najbliższej dekadzie katastrofalnego spadku inwestycji i
zmniejszenia liczby miejsc pracy. Brak aktywnego udziału w tych procesach jest
równoznaczny z utrwalaniem dystansu cywilizacyjnego i zepchnięciem kraju na
marginalną pozycje w świecie.

3

Stefanowicz, Podstawy Informatyki, rozdział 10, Warszawa 2000.

Proces kształtowania się społeczeństwa informacyjnego rozpoczął się stosunkowo

niedawno, odpowiednie regulacje prawne są dopiero tworzone, a większość krajów
dopiero wchodzi w fazę budowy zintegrowanej infrastruktury informatycznej o
zaawansowanych możliwościach usługowych.

Kraje wysoko rozwinięte budują jednak zintegrowane sieci informacyjne w oparciu

o istniejącą infrastrukturę fizyczną sieci telefonicznych, której budowa jest
najkosztowniejszym i najbardziej czasochłonnym zadaniem. Niska gęstość telefonizacji
kraju może być podstawową barierą rozwoju gospodarczego. Dlatego budowa
infrastruktury fizycznej powinna posiadać najwyższy priorytet w strategii rozwoju
gospodarczego kraju.

Rewolucja informacyjna z jednej strony decentralizuje społeczeństwa oraz

instytucje w różnych krajach, z drugiej wytwarza globalne więzi i czyni nas coraz bardziej
wzajemnie zależnymi. Poprzez rozwój telekomunikacji świat staje się globalną wioską. W
miejsce ,,nowoczesnej'' kultury narodowej weszła kultura globalna, z dominacją Ameryki
i zarazem silny jest nurt tożsamości lokalnej, regionalnej, etnicznej. Przestaje istnieć
,,kultura narodowa'', będąca gruntem porozumienia ludzi posługujących się jednym
językiem. Następuje homogenizacja treści kultur wysokich, ich przekształcenie w
postmodernistyczną grę symboli.

Rewolucja informacyjna powoduje przekształcenie edukacji masowej w edukację

nadzorowaną lokalnie, i dostosowaną do lokalnych rynków pracy. Przy czym znaczące
stają nie uprawnienia, świadectwa a rzeczywiste umiejętności i gotowość do stałego
podnoszenia kwalifikacji - coś co można by nazwać edukacją permanentną.

Coraz bardziej staje się widoczne, że źródłem bogactwa narodów, i na odwrót

ubóstwa staje się kultura, oraz wiedza i umiejętności społeczeństwa jako całości. Wiedza
staje się istotnym substytutem bogactw naturalnych kapitału. Przy czym coraz
istotniejsze staje się coś co w slangu ,,informatyków'', futurologów nazywa się B+R, czyli
działy badawczo rozwojowe, aplikacja badań podstawowych na zastosowania
komercyjne.

4

Obecnie od momentu stworzenia wynalazku do jego zastosowania nie mija

często i rok.

Informatyzacja przynosi społeczeństwu wyższy poziom życia, ale niesie ze sobą

również zagrożenia, których nie należy lekceważyć. Wskazuje się, że rozwój technik
informacyjnych i wzrost gospodarczej roli informacji może prowadzić do rozwarstwienia
społecznego, w wyniku którego osoby nie posiadające dostępu do informacji będą
cywilizacyjnie i ekonomicznie upośledzone. Ułatwiony dostęp do informacji może
zagrażać prywatności i innym interesom obywateli oraz wywoływać pojawienie się nowej
grupy przestępstw.

4

Toffler A. Budowa nowej cywilizacji. Polityka trzeciej fali. Poznań 1996

Dzięki telekomunikacji wzrasta wprawdzie możliwość utrzymywania kontaktów

międzyludzkich także wtedy, gdy kontakt bezpośredni nie jest możliwy ze względu na
odległość, stan zdrowia, charakter pracy czy sytuację rodzinną. Nadużywanie mediów
elektronicznych w zastępstwie bezpośrednich kontaktów społecznych może jednak
prowadzić do poczucia alienacji i zaburzeń psychicznych. Rolą państwa jest zapobieganie
tym i innym zagrożeniom oraz zapewnienie trwałego i zrównoważonego rozwoju
społeczno-gospodarczego.

Informatyka będzie odgrywała coraz ważniejszą rolę w społeczeństwach i

gospodarkach wszystkich krajów, zmieniając zasadniczo metody ich funkcjonowania.

Innym problemem jest brak społecznej świadomości, wiedzy i doświadczenia do

czego można wykorzystywać teleinformatykę. Jednym z podstawowych zadań państwa
powinno więc być zapewnienie odpowiedniej powszechnej edukacji w tym zakresie.

Program edukacyjny powinien być poparty szeroką kampanią reklamową i zmianami
organizacyjnymi w administracji i przedsiębiorstwach państwowych.

Oczywiście przedstawione powyżej tezy są w części istniejącymi już faktami, inne

przybierają postać zarysowujących się trendów, zaś część to jedynie projekty, postulaty.
Przy czym ogólną cechą ery informacyjnej jest przeciążenie, eksplozja informacyjna przy
braku odpowiednich struktur wiedzy, umiejętności.

Podsumowując, społeczeństwo informacyjne jest faktem społecznym. Natomiast

drogi dojścia do tego stanu rozwoju społecznego mogą być, rzecz jasna, różne. Na ich
wybór mają wpływ takie czynniki, jak: stan rozwoju systemu społecznego, stopień
rozwoju technologii (systemów) informacyjnych, stan nastrojów społecznych, stopień
podatności na zmiany społeczne, wola polityczna elit rządzących itp. Jednak podstawą
istnienia społeczeństwa informacyjnego jest krajowa sieć informatyczna, która zapewni
gromadzenie, przesyłanie oraz udostępnianie informacji wysokiej jakości z dużą
szybkością. Z jej tworzeniem związane są jednak poważne nakłady inwestycyjne.

W ten, nakreślony bardzo szkicowo, ,,krajobraz społeczeństwa informacyjnego''

doskonale wpisuje się Internet jako nowe medium komunikacyjne.

Eksperci związani z jedną z najbardziej wpływowych ,,w sieci" instytucji Internet

Engering Task Force opisują Internet jako:

• sieć komputerową opartą na protokole TCP/IP,
• zasoby dostępne na komputerach połączonych z siecią (tzw. hostach)
• społeczność, wspólnotę (community) ludzi używających i rozwijających tę sieć

5

.

Powyższa definicja wyśmienicie pokazuje postrzeganie Internetu wśród jego

użytkowników. Nie tylko sieć, ale i społeczność – wspólnota ludzi korzystających z sieci.

Podstawową usługą Internetu jest dostęp do poczty elektronicznej. Umożliwia ona

wymianę korespondencji pomiędzy dowolnymi użytkownikami sieci jeśli tylko ich

5

Network Working Group Request for Comments:

http://www.elka.pw.edu.pl/cgi-bin/rfcpl/1462

komputery mają, choćby okresowo dostęp do sieci. Jest jedną z najbardziej pewnych
metod przekazania informacji, zwłaszcza jeśli zażąda się, aby nadawca został
poinformowany o otwarciu listu przez odbiorcę i jeśli stosuje się szyfrowanie za pomocą
klucza publicznego wystarczająco zabezpiecza wymóg tajności korespondencji

6

.

Kolejną wg popularności usługą jest WWW

7

, czwarte, obok prasy, radia i telewizji,

medium informacyjne - sieć wzajemnie powiązanych ze sobą serwerów informacji.
Multimedialna zawartość dokumentów: tekst, ilustracje, dźwięk, wideo, trójwymiarowe
animacje, w powiązaniu z prostota obsługi, zadecydowała o niezwykle szybkim
rozpowszechnieniu się tych serwisów. WWW pozwala nie tylko na przeglądanie
światowych zasobów informacji, ale również na publikowanie własnych materiałów
promocyjnych, reklam, cenników i banków danych.

Kolejną częścią sieci jest tzw. IRC

8

– tańszy, tekstowy odpowiednik telefonicznych

party line - początkowo projektowany dla przeprowadzania rozmaitych konferencji i
innych wirtualnych spotkań w czasie rzeczywistym, stanowiąca przedmiot
zainteresowania stosunkowo wąskiej grupy, żeby nie powiedzieć subkultury, z całym
typowym dla wszelkich alternatywnych wzorów zachowania ceremoniałem,
hermetycznością.

Publicznym forum wymiany informacji miedzy użytkownikami Internetu są listy

dyskusyjne (dystrybuowane przy pomocy e-mail, i wymagające zadeklarowania swojej
chęci uczestniczenia w dyskusji) oraz Usenet (czyli rozprowadzane globalnie listy
pogrupowane wg tematów dostępne na tzw. serwerach dla każdego z użytkowników
sieci, w każdej chwili).

Internet jest definiowany również jako społeczność, wspólnota ludzi używających i

rozwijających sieć. Jeśli przyjąć, że podstawowym spoiwem społeczeństwa, grup
społecznych jest komunikowanie się to uczestnictwo, działalność w globalnej sieci staje
się może stać się uczestnictwem w ,,życiu społecznym". Zaś z powodu braku istnienia
barier międzynarodowych w tej sieci, niemożności zastosowania cenzury (choćby z
powodu ilości przepływających materiałów, wypowiedzi), jest to jedna z nielicznych
,,agor'', pozwalających każdemu, niezależnie od wieku, płci, koloru skóry na wyrażenie
swoich poglądów, wypowiedzenie swojej opowieści.
Cyfrowa rewolucja kulturalna.

Wpływ Internetu na dokonującą się w dzisiejszym świecie transformacja sfery

komunikowania społecznego zasługuje na miano rewolucji. Rewolucyjne zmiany
następują w kulturze jako sposobie komunikowania. Ich najgłębszą podstawą staje się
przejście od kodowania analogowego do cyfrowego w co najmniej jednym z elementów
toru komunikacyjnego, gdyż jest warunkiem wprowadzenia najnowszych technologii

6

ibidem

7

WWW – World Wide Web

telekomunikacyjnych (rzadziej zauważany jest fakt, że kodowanie cyfrowe doskonale
nadaje się do manipulowania, tworząc nieznane przedtem szanse jak i zagrożenia
społeczne i kulturalne).

Podstawą relacji międzyludzkich jest komunikowanie. Bez niego nie sposób mówić

o istocie ludzkiej i społeczeństwie. Z drugiej strony współcześnie niepotrzebny staje się
transport materialnych nośników kultury. Zastępuje go bezpośredni transport myśli. Na
naszych oczach kultury łączą się z kulturą mediów. Telekomunikacja określa w coraz
większym stopniu kształt procesów cywilizacyjno-kulturowych. Zmienia tradycyjne
rozumienia pojęć, min. cywilizacja i kultura. Z tego względu można zaryzykować
stwierdzenie, że Internet staje się nową platformą dla komunikacji międzykulturowej.

Wyraża się to poprzez nowe formy funkcjonowania społeczeństwa. Internet

umożliwia m.in. pracę "na odległość", nauczanie „na odległość”, zdalną opiekę medyczną,
handel elektroniczny, a także usprawnienie obrotu i obiegu informacji między
przedsiębiorstwami i wewnątrz firm oraz w administracji państwowej.

Interesująca wydaje się możliwość telepracy. Daje ona nowe globalne możliwości

zatrudnienia; zwiększenie dostępności usług specjalistów; zmniejszenie kosztów
związanych z tworzeniem miejsc pracy i dojazdem do miejsca pracy. Najważniejszą
zaletą jest wzrost wydajności pracy (obliczany na ok. 10-30 proc). Z drugiej strony, wady
telepracy to przede wszystkim ograniczenie kontaktów międzyludzkich, które działają
motywująco i destresująco. Z tego względu niezbędne staje się stworzenie warunków, w
których aktywna praca zawodowa nie osłabia więzów rodzinnych, stworzenie sytuacji, w
których atrakcyjne miejsca pracy nie wiążą się z koniecznością mieszkania w dużych
aglomeracjach.

Szczególnego znaczenia nabiera również nowy model edukacji. Już obecnie nasza

edukacja nie kończy się w szkole lecz trwa, trwa i trwa (life-long learning). Tymczasem
istnieje ogromna luka w owym "nowym" społeczeństwie. Dla niektórych, głównie
młodzieży, komputer staje się codziennością, czymś bardzo naturalnym. Dla innych
stanowi barierę, często jedynie psychologiczną, nie do przejścia.

Jednocześnie większość "komputerowych" programów edukacyjnych skierowanych

jest wyłącznie do młodego pokolenia, podczas gdy dzisiejsze zmiany wymuszają na nas
wszystkich ciągły proces uczenia się nowych rzeczy. Strach i niepewność, jaki dzisiaj
często wzbudza informatyzacja, trzeba zastąpić świadomością, że już niedługo będzie to
wyróżnik dobrze prosperującej gospodarki oraz zamożności społeczeństwa, że jest to w
końcu nasza i naszych dzieci przyszłość. Dlatego potrzeba budowania powszechnej

8

IRC – Internet Relay Chat

świadomości społeczeństwa informacyjnego powinna być dzisiaj wielkim wyzwaniem dla
naszego systemu edukacyjnego

9

.

Nie można jednak pominąć obaw i zagrożeń. Pesymiści mówią, że dochodzi do

swoistej inwersji kultury. Zwrócona kiedyś ku człowiekowi, zwraca się dziś ku narzędziom
i środkom, jest zdominowana przez wielkie techniczne kompleksy informacyjno-
komunikacyjne. Doszło nawet do tego, że przy rosnącej złożoności systemów
technicznych wszelkiego rodzaju wizje przyszłości i strategie działania są determinowane
przez rozwój tych właśnie systemów. Postęp techniki w tej dziedzinie staje się w istocie
jedynym kryterium rozwoju, utwierdza się podział świata na programujących i
programowanych; przez społeczeństwa przebiegają nowe linie podziałów. Słyszy się
przestrogi, że popadamy we wtórną niewolę techniki.

Nowe środki techniczne, telewizja kablowa, satelitarna, poczta elektroniczna,

elektroniczne biuletyny i wydawnictwa komputerowe pozwalają na bardzo dokładną
segmentyzację publiczności, zwracanie się do wyodrębnionych (przez nadawcę lub
samych odbiorców) audytoriów. Tym samym jednak publiczność narodowa, niekiedy
globalna (w czasie wielkich wydarzeń) ulega rozbiciu na wiele lokalnych lub
środowiskowych audytorów mających ze sobą niewiele wspólnego, co rodzi problemy z
integracją społeczną.

Już dawno zauważono, że w skali masowej komputery znajdują entuzjastów

głównie wśród młodzieży, a jako narzędzia pracy u osób poniżej pięćdziesiątki. Dzieje się
tak jak sugeruje nazwa: starzeje się publiczność prasy (szczególnie dzienników),
tradycyjnej telewizji, a więc tzw. starych mediów, natomiast odmładza publiczność płyt
(kompaktowych), a także telewizji satelitarnej i wideo.

Tworzy się więc luka informacyjna między osobami z wykształcenia (lub pewnych

cech osobowych) bardziej predestynowanych do korzystania z nowych mediów.
Społeczeństwo się bardziej różnicuje niż ujednolica. Powiększa się dystans między
zrozumieniem środowiska technicznego a techniczną ignorancją. "Analfabetyzm"
komputerowy staje się obecnie tak dotkliwy, jak dawniej analfabetyzm.

Wreszcie rozwój współpracy międzynarodowej w dziedzinie wymiany informacji

sprzyjać będzie wzrostowi poczucia "wspólnoty globalnej ", lecz mogą powstać warunki
sprzyjające zacieraniu się tożsamości kulturowej i narodowej. Zasadniczą negatywną
konsekwencją realizacji wspomnianych programów może być powstanie społeczeństwa
kontrolowanego. Widmo systemu Orwellowskiego wydaje się krążyć, jeśli nie nad

9

Ciekawym przykładem programu edukacyjnego skierowanego do wszystkich jest inicjatywa o nazwie

CyberSkills, zrealizowana pilotażowo w Wałbrzychu. W jej wyniku powstało nowoczesne, wyposażone
w najnowszy sprzęt multimedialny centrum szkoleniowe. Nie jest to jednak zwykły ośrodek szkoleń
komputerowych, lecz miejsce, gdzie każdy, niezależnie od wieku, wykształcenia i zawodu, może
zrozumieć cele i zasady funkcjonowania społeczeństwa informacyjnego. Przełamując lęk przed
komputerem, daje ludziom nowe możliwości wykorzystania ich potencjału, poszerzania wiedzy i

światem, to w wielu umysłach, zwłaszcza dotkniętych wcześniej groźbą totalitaryzmu.
"Rewolucja" informatyczna niewątpliwie daje, w pewnym sensie, broń obusieczną, być
może nawet w większym stopniu, niż to miało miejsce w wypadku energii jądrowej.
Zalety rewolucji społecznej opartej na komputerach są wielkie, jednakże zachodzi obawa,
że jej ujemne skutki mogą być równie wielkie.

Niebezpieczeństwo społeczeństwa kontrolowanego oznacza przede wszystkim

wdzieranie się w życie prywatne informacji, centralizację i zmonopolizowanie informacji,
alienację wskutek automatyzacji i oszczędności w zatrudnieniu. Każdy z funkcjonalnych
systemów informatycznych i telekomunikacyjnych może być związany z określonymi
zagrożeniami. I każdy wykazuje pewną podatność na działania o charakterze
kryminalnym. Przestępcze oblicze komputerów to swoiste zwierciadło tej ciemnej strony
ludzkich postaw i działań.

Dlatego jednym z ważniejszym problemem jest rozwój systemów

teleinformatycznego wspomagania organów bezpieczeństwa wewnątrz państwa w
zakresie informacji o przestępstwach oraz wzrost zastosowań systemów ekspertowych w
dziedzinie kryminalistyki oraz rozwój teleinformatycznych systemów obserwacji miasta,
kraju, ruchu. To wszystko ma stworzyć szansę wzrostu bezpieczeństwa społeczeństwa
poprzez obniżenie wskaźników przestępczości. Niestety nieuniknione są też zagrożenia,
takie jak: możliwość wykorzystania informacji z baz danych o obywatelach do celów
niezgodnych z przeznaczeniem oraz poczucie ograniczonej swobody jednostek ("Syndrom
Wielkiego Brata"),

Zagrożeń związanych z Internetem jest jednak znacznie więcej. To nie tylko te

najgroźniejsze o których wspomniałem wyżej: możliwość powstania społeczeństwa
kontrolowanego, czy uzależnionego całkowicie od techniki, ale również bardziej
prozaiczne, związane bezpośrednio z naszym korzystaniem z Sieci, takimi negatywami
jak: natłok informacyjny, który przybiera coraz bardziej objawy szumu informacyjnego,
zagrożenie dostępem do treści niepokojących i społecznie niepożądanych, czy nawet

nielegalnych. Problemem jest również anonimowość w Internecie, a także
„narkotyzujący” wpływ na niektórych użytkowników i korzystających z Internetu. Jednak
omówienie tych wszystkich zagrożeń znacznie wykraczałoby poza zakres ninjeszej pracy.
Bez wątpienia jednak.

Podsumowując można zaryzykować tezę, że społeczeństwo informacyjne staje się

powoli w wielu krajach faktem. Rola Internetu, jako nowej podstawy owego
społeczeństwa wydaje się być sprawą przesądzoną. Z tego względu można nawet
powiedzieć, że bez Sieci niemożliwe jest powstanie społeczeństwa informacyjnego. To
dzięki Internetowi powstają coraz to nowe możliwości, ekonomiczne i społeczne rozwoju

ciągłego rozwoju. Głównym akcentem w programie CyberSkills nie jest technika jako taka, lecz
gotowość ludzi do korzystania z niej.

gospodarczego wzrostu dobrobytu. Cenę jest dezintegracja tradycyjnych społeczności,
które zastępowanych przez ,,cyberspace'' czy raczej przez kulturę globalną. Następuje
drastyczna zmiana sposobów myślenia, działania, doświadczeń i świadomości. Sieć,
komputer, czy może raczej technologie teleinformatyczne na naszych oczach zaczęły
zastępować tradycyjne źródła potęgi, dobrobytu. A właśnie w tym sensie wyraża się
przejście do społeczeństwa informacyjnego, w którym najważniejszą wartością jest
wiedza i informacja.