Wykład 2 – 17,03,2010
Metody nauki. Dedukcyjne, indukcyjna(...)

Teoria – przedtem fakty które uzyskujemy ze świata faktów empirycznych poprzez obserwacje 
świata konstruktów teorytycznych (np. neurotyzm, inteligencja). Teoria są to więc konstrukty i 
relacje pomiędzy nimi („konstrukty powiązane strzałkami”), np. „jeśli A to B”. Wychodząc z teorii 
musimy cały czas sprawdzać te fakty.

Nie istnieją gołe fakty. Za każdą obserwacją stoi jakaś koncepcja. „Ludzie widzą to co wiedzą, a nie 
wiedzą to co widzą”

Eksperyment naukowy to najbardziej charakterystyczny sposób sprawdzania teoretycznych 
konstruktów. W eksperymencie manipulujemy jednymi faktami, obserwujemy inne fakty i szukamy 
zależności.

W eksperymancie muszą być spełnione warunki:

1) Możliwość manipulacji I faktem
2) Możliwość obserwacji II faktu
3) Musimy kontrolować pozostałe czynniki by dobrze mierzyć wspomniane zależności

Fakty prowadzą do teorii a ta do powstawania nowych faktów.

Pojęcia -”tkanka teorii”; abstrakcja

–

w humanistyce: coś może być bardziej, lub mniej czymś

–

staramy się by były definiowane w sposób ostry → zniekształcenie rzeczywistości

–

FAŁSZYWA KONKRETYZACJA – traktowanie pojęć jak rzeczywistości 
(równoznacznie)

–

Funkcje:
–

składniki teorii

–

klasyfikacja doświadczeń

–

perspektywa rzeczywistości

–

wspólny język

Definicje – określenie znaczenia pojęć (definicje pojęciowe)

*są ani nie prawdziwe ani nie fałszywe, są albo nie są; można powiedzieć która jest lepsza. 

Ale definicji nie można sprawdzić!

–

terminy pierwotne (założenie) – które są niedefiniowalne

–

terminy pochodne (derywaty)

–

ostensywna definicja pojęcia – definicja poprzez pokazanie

Błędy definicji:

–

zdania twierdzące „coś jest a nie czymś nie jest”

–

definicja kołowa – definiuję nieznane przez nieznane pojęcie

–

Bo: jeśli w definicji używamy terminów to powinna być ogólna zgoda co do ich 
znaczenia

Definicje operacyjne - „mamy abstrakcję X, ale jeżeli zobaczyć coś (Y) to możesz to zaliczyć do 
klasy X.

Problem odpowiedzialności/zgodności

-definicyjno-eracyjna – czy jest zgodność pomiędzy definicją operacyjną a pojęciową

Pytanie – możliwość zoperacjonalizowania – czy jest sens budować takie konstrukty w których nie 
da się zaobserwować różnic.

Pojęcia naukowe – oceniane: 

-teorytyczne znaczenie
-obserwowalne

Teoria 

–

najogólniej: system logiczno-dedukcyjny; pojęcia, relacje między nimi; z którego można 
wyprowadzić obserwowalne twierdzenia

–

„praktyka to nie teoria” a Teoria nie jest praktyczna

Metoda prób (praktyka) i błędów (odnosi się do Teorii)

Rodzaje teorii ( od najsłabszych)

1. Systemy klasyfikacyjne AD-HOC

- kategorie arbitralne
- wyprowadzone z rzeczywistości

2. Taksonomie

- systemy klasyfikacyjne AD-HOC powiązane ze sobą
- kategorie deskryptywne
- porządkowanie badań o naturze jakościowej
- gdy są dobrze zdefiniowena mówią nam czego dotyczą
- funkcje opisowe – dzięki nim możemy to odnieść do rozkładów prostych

3. Struktury pojęciowe (Koncepcje)

- kategorie deskryptywne w postaci twierdzeń o zdolnościa między jednym a 
drugim
- równie dobrze jak taksonomie opisują, ale potrafią przewidywać dzięki czemu 
można je sprawdzić

4. System teorytyczny

- składa się z twierdzeń powiązanych ze sobą. Potrafimy nie tylko wyjaśnić, ale i 
przewidywać zjawiska.
- składa się z twierdzeń
- twierdzenia te tworzą system dedukcyjny – daje to możliwość wyprowadzania 
twierdzeń

5. Teorie aksjomatyczne (formalne) /nie występują w nauce (sic!)

- mamy zbiory twierdzeń; powiązań; aksjomaty i wyprowadzane twierdzenia i 
reguły logiczne
- „niby nie potrzebna rzeczywistość”
- empiryczni eniesprawdzalne (aksjomaty) – to co z nich wyprowadzamy można 
sprawdzić
- ZALETY

- zawsze dobre definicje
- zawsze uwzględnia stan nauki

-ALE (bo zawsze musi być ale)

-w nauce trudno budować takie teorie

Model 

–

inne rozumienie systemu teorytycznego; system teorytyczn zbudowany przez 
odniesienie do analogii

–

pozwala wykorzystywać przykłady z innych nauk

–

WADA: najgorzej jest uwierzyć, że: model to jest to co modeluje; odzwirciadla relacje 

ale nie właściwości; działa w jedną stronę

–

ZALETY: na modelu łatwiej

–

należy umieć nie popaść w nędzę konkretyzacji

–

Potrafimy zbudować model → mieć pewne wnioski i sprawdzać te wnioski po kawałku

Badania empiryczne → ← Teoria

•

nie ma określonego kierunku

Klasyczny Popperyzm – Teoria = sprawdzanie

1. model/teoria
2. wybierz twierdzenie do weryfikacji
3. opracuj plan
4. gdy twierdzenie jest odrzucone to zmień pkt 3 lub 1, jeśli się uda to punkt 2 dla 

innego twierdzenia

*Ale skąd się wzieła ta teoria?

Robert Nerton – Strategia badań przed Teorią

1. zanalizj zjawisko i określ jego cechy
2. zmierz te cechy
3. zanalizuj zależności – jeśli są powtarzalne to:
4. opracuj teorię (tylko gdy 3=ok)

Norton czy Popperyzm? - w zależności od rodzaju badania.

Najczęściej:
Popper do nauk przyrodniczych
a Nerton do nauk społecznych.

KONIEC w2 – sorry za błędy; i pewne nieścisłości ale tworzyłem to z moich notatek gdzie 
praktycznie nie ma spójników, i które składają się w dużej mierze ze strzałek. Powodzenia
Ł.P.S.