JAK POWSTAJĄ LUDZKIE POSTAWY ?

Istnieje wiele definicji postawy: według G.W. Allporta termin postawa został po

raz pierwszy użyty przez filozofów Spencera i Baina, którzy przez postawę rozumieli
psychiczny stan gotowości do słuchania, uczenia się czegoś, stan który jest warunkiem

przyswojenia sobie prawdziwej wiedzy. F. Znaniecki i W.J. Thomas poprzez termin
postawa rozumieli stan umysłu jednostki wobec pewnych wartości o społecznym
charakterze. W.M. Fuson przez postawę rozumie prawdopodobieństwo wystąpienia w

danej sytuacji określonego zachowania. Według D. Droba postawa to psychologiczna
dyspozycja jednostki do działania w określony sposób wobec pewnych przedmiotów. L.L.

Thurstone przez postawę rozumie stopień natężenia pozytywnego lub negatywnego
uczucia związanego z jakimś przedmiotem. H.A. Murray i C.D. Morgan ujmują postawę

jako trwałą dyspozycję charakteryzującą się konsekwentnym występowaniem tego
samego uczucia wobec pewnej całości. S.A. Asch uważa, że postawa jest organizacją

doświadczeń i danych dotyczących jakiegoś przedmiotu. M.J. Rosenberg przez postawę
rozumie strukturę złożoną z elementów poznawczych (ze zbioru przekonań dotyczących

możliwości realizowania pewnych wartości przez przedmiot postawy). D. Krech i R.S.

Crutchfield wskazuje, że postawa jest „trwałą organizacją procesów motywacyjnych,
emocjonalnych i spostrzeżeniowych, a także innych procesów poznawczych, odnoszącą

się do jakiegoś aspektu świata otaczającego jednostkę”. M.B. Smith przez postawę
rozumie strukturę złożoną z elementów poznawczych, które składają się na zasób

informacji o przedmiocie postawy, z elementów afektywnych, mających określony
kierunek i siłę oraz z indywidualnego działania nosiciela postawy wobec jej przedmiotu.

S. Nowak, M. Marody i T. Mądrzycki stoją na stanowisku, że postawa odnosi się do
określonego przedmiotu i składa się z elementów poznawczych, emocjonalno-
oceniających i z elementów behawiorystycznych (dyspozycji do zachowania się) wobec

przedmiotu czy klasy przedmiotów. Według S. Mika postawa to względnie trwała

struktura (lub dyspozycja do pojawiania się takiej struktury) procesów poznawczych,

emocjonalnych i tendencji do zachowań, w której wyraża się określony stosunek wobec
danego przedmiotu.

Elementy postawy to:

1) zachowanie – tendencja do zachowania
2) uczucia, emocje
3) procesy poznawcze

Z postawą mamy do czynienia:

- raz gdy jest pewien aktualny stan wywołany przez obecność przedmiotu postawy
- drugi raz, gdy jest to dyspozycja do systematycznego pojawiania się tych samych

stanów.

Istnieje wiele teorii kształtowania i zmian postaw. Większość z nich nawiązuje do

określonych teorii psychologicznych.

Zgodnie z koncepcjami wywodzącymi się z teorii poznawczych, kształtowanie i

zmiana postawy polega na przekazywaniu informacji dotyczących przedmiotu postawy,
na oddziaływaniu na uczucia lub na prowadzeniu do zmian w zachowaniu. Każda taka

zmiana wywołuje odpowiednie zmiany w innych elementach postawy.

Postawa ma dwa wymiary: siłę i znak

0
znak

- +

silne

średnio silne słabe słabe średnio silne silne

siła

Znak

postawy jest jednym z podstawowych wymiarów klasyfikowania postawy.

Wyróżniamy trzy znaki postaw: dodatni, ujemny i zerowy. Znak + (plus) wskazuje na
postawę przychylną do przedmiotu postawy, znak – (minus) na nieprzychylną postawę do

przedmiotu, a znak „0” (zero) ma brak zdecydowania w tym zakresie.

W elementach postawy jeśli chodzi o procesy poznawcze, (przekonania) to dodatni

znak postawy ujawnia się, gdy przedmiot postawy jest wartościowany dodatnio.

Znak ujemy postawy będzie wyrażał się w negatywnych ocenach wartościowania

przedmiotu postawy.

Postawa o znaku zero nie wyraża żadnych uczuć ani sądów.

W przypadku emocji znak „+” postawy przejawia się pojawieniem uczuć

pozytywnych do przedmiotu postawy. Znak „-” postawy przejawia się w negatywnych
uczuciach w stosunku do jej przedmiotu

Siła postawy znajduje wyraz we wszystkich trzech składnikach postawy. W

przypadku postaw silnych znajdzie to odzwierciedlenie w silnym wartościowaniu
pozytywnej oceny przedmiotu postawy lub zdecydowanym potępieniu przedmiotu
postawy.

Przy

kształtowaniu lub zmianie postawy możemy mieć do czynienia z trzema

sytuacjami:

1) Sytuacja, w której brak było jakiejkolwiek postawy wobec danego przedmiotu i

próbuje się ukształtować jakąś postawę. Tego rodzaju sytuacje występują
najczęściej we wczesnym okresie socjalizacji człowieka, kiedy tworzą się postawy

wobec bardzo wielu przedmiotów.

2) Sytuacja, w której zmiana postawy polega na zmianie jej siły bez zmiany znaku.

Sytuacji takiej odpowiadają cztery możliwości:

-

może zmienić się silna postawa negatywna na słabą postawę negatywną

-

może zmienić się słaba postawa negatywna na silną postawę negatywną

-

może zmienić się słaba postawa pozytywna na silną postawę pozytywną

-

może zmienić się silna postawa pozytywna na słabą postawę pozytywną

3) Sytuacja, w której zmiana postawy może polegać na zmianie jej znaku. Sytuacji

takiej odpowiadają następujące możliwości:

-

zmiana znaku dodatniego na znak 0

-

zmiana znaku ujemnego na znak 0

-

zmiana znaku ujemnego na znak dodatni

-

zmiana znaku dodatniego na znak ujemny

-

zmiana znaku 0 na znak dodatni

-

zmiana znaku 0 na znak ujemny

Kształtowanie postaw oraz zmiany w nich dokonują się pod wpływem całego

szeregu czynników społecznych. Wpływ czynników społecznych na zmiany postaw można

badać na różnym poziomie ogólności:

-

w badaniach opinii publicznej bada się niejednokrotnie, w jaki sposób
zmieniają się ludzkie postawy w zależności od zaistnienia pewnych

wydarzeń, zwykle wydarzeń o charakterze społecznym

-

w badaniach porównawczych (międzykulturowych) ujawnia się zwykle

różnice w postawach ludzi żyjących w różnych kulturach

-

w podejściu eksperymentalnym (w którym w sposób kontrolowany przez

badacza) staramy się stwierdzić jak dany czynnik (czynniki) wpływają na
proces kształtowania się czy zmian postaw

Schemat kształtowania się postaw.

NADAWCA PRZEKAZ TREŚCI KANAŁ ODBIORCA EFEKT
POSTAWA

Schemat kształtowania się postaw składa się z czterech elementów, których różne

cechy mają wpływ na procesy kształtowania się postaw i na proces ich zmian. Jest to
schemat uproszczony i niepełny.

Nadawca to rodzice, grupy rówieśnicze, nauczyciele, środki masowego przekazu.

Każdy z tych nadawców w jakimś stopniu może wpływać na postawy odbiorców.

Zasadniczą rolę w kształtowaniu postaw odgrywają rodzice (szczególnie w okresie
dzieciństwa). Postawy rodziców i stosowane przez nich środki wychowawcze wpływają na
ukształtowanie się określonych postaw u dzieci co powoduje, że niejednokrotnie postawy

dzieci są podobne do postaw rodziców. Duża zależność dziecka od rodziców stanowi
łatwość kształtowania tych postaw i ich trwałość. Cechy nadawcy w znacznym stopniu

wpływają na skuteczność jego oddziaływania na odbiorcę.
Przekaz

(treść) – produkuje go nadawca, za jego pomocą chce wpłynąć na

ukształtowanie u odbiorcy danej postawy już istniejącej u niego. Cechy przekazu
wpływają na przebieg procesu zmian i kształtowania postaw. Przekaz w zależności od

zawartych w nim treści może mieć charakter racjonalny lub emocjonalny, może być
jednostronny lub dwustronny, może propagować postawy mniej lub bardziej rozbieżne z
postawami odbiorcy.

Kanał – narzędzie, za pomocą którego przesyłany jest przekaz. Takim narzędziem

może być np.: słowo drukowane, słowo mówione, obraz w telewizji.

Ostatecznym efektem oddziaływania nadawcy jest ukształtowanie się określonych

postaw u odbiorcy. Na to ukształtowanie wpływają cechy wszystkich czterech elementów

tego schematu. To czy ukształtują się postawy pożądane będzie zależało od postawy
nadawcy, od cech nadawcy, cech przekazu, kanału jak i cech odbiorcy.

Postawy mogą się kształtować pod wpływem bezpośrednich kontaktów z

przedmiotem postawy, bądź pod wpływem wielu różnych nadawców (rodziców, grup
rówieśniczych, nauczycieli, środków masowego przekazu).

Rodzice jako nadawcy mają znaczny wpływ na kształtowanie się postaw własnych

dzieci. Postawy ukształtowane przez rodziców w dzieciństwie są postawami trwałymi,

które bardzo trudno się zmieniają.

Istotny wpływ na kształtowanie się postaw mają grupy rówieśnicze. Grupa

rówieśnicza jest bowiem ważnym nadawcą wpływającym na kształtowanie się postaw jej
członków. Jednym z powodów wpływu grupy rówieśniczej na postawę jest pragnienie

identyfikowania się z tą grupą. Jednak w dzisiejszych czasach największy wpływ na
kształtowanie postaw mają środki masowego przekazu, a przede wszystkim reklama.
Reklama stanowi obecnie pejzaż codziennego życia miliardów ludzi. Jednostka nie ma

wpływu na jej treść, jest jedynie biernym odbiorcą, podmiotem oddziaływania.

Bardzo znaczący wpływ na powstawanie ludzkich postaw ma także kształcenie,

jako proces nabywania przez człowieka wiadomości, przekonań i postaw na podstawie
codziennego doświadczenia poprzez wpływ różnych czynników wychowawczych lub

środków masowego oddziaływania.

Literatura:

1) Mika S. Psychologia społeczna

2) Aronson E. Człowiek istota społeczna

3) Zimbardo R. Psychologia i życie