EUCHARYSTIA
ŹRÓDŁA:
KPK, kan. 897-958.
KKKW, kan. 698-717.
Benedictus XVI, Litterae apostolicae motu proprio datae „Summorum Pontificum”, 7.07.2007,
AAS 99 (2007) s. 777-781 (skrót: SP).
Institutio generalis Missalis Romani, w: Missale Romanum. Ex decreto sacrosancti oecumenici
Concilii Vaticani II instauratum, Città del Vaticano 2000
3
. (Wprowadzenie ogólne do
Mszału Rzymskiego, w: Mszał Rzymski dla diecezji polskich, Poznao 2009) (skrót:
MRIG).
Congregatio pro Clericis, Decretum „Mos iugiter”, 22.02.1991, WDL 65 (1991) s. 171-173 (skrót:
Dekret).
To czyocie na moją pamiątkę. Eucharystia w dokumentach Kościoła, Red. J. Miazek, Warszawa
1987.
Congregatio pro Clericis, Istruzione „Ecclesiae de mysterio” su alcune questioni circa la collabora-
zione dei fedeli laici al ministero dei sacerdoti, 15.08.1997, tekst polski: OsRomPol 19
(1998) n. 12, s. 30-40.
Congregatio de Cultu Divino et Disciplina Sacramentorum, Instructio „Redemptionis sacramen-
tum” de quibusdam observandis et vitandis circa Sanctissimam Eucharistiam, 25.03.
2004, AAS 96 (2004), 549-601 (skrót : RS).
Congregatio pro Doctrina Fidei, Normae de gravioribus delictis, 21.05.2010 (skrót: GD).
Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznao 1995, n. 1322-1419.
II Polski Synod Plenarny, Liturgia Kościoła po Soborze Watykaoskim II, Poznao 2001 (skrót: PSP,
Liturgia)
I Synod Diecezji Lubelskiej, stat. 216 § 3.
II Synod Diecezji Lubelskiej, stat. 197-203.
I Synod Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej, n. 44-45.
1.
Określenie sakramentu
KPK
Kan. 897 – Najbardziej czcigodnym sakramentem
jest Najświętsza Eucharystia, w której sam Chrys-
tus Pan jest obecny, ofiaruje się oraz jest spożywa-
ny i dzięki której Kościół ustawicznie żyje i wzras-
ta. Ofiara eucharystyczna, pamiątka śmierci i
zmartwychwstania Pana, w której uwiecznia się
Ofiara Krzyża, jest szczytem i źródłem całego kultu
oraz życia chrześcijaoskiego; oznacza ona i spra-
wia jednośd Ludu Bożego, przez nią buduje się
Ciało Chrystusa. Pozostałe bowiem sakramenty i
wszystkie kościelne dzieła apostolatu mają zwią-
zek z Najświętszą Eucharystią i ku niej są ukierun-
kowane.
Kan. 898 – Wierni powinni z największym szacun-
kiem odnosid się do Najświętszej Eucharystii, bio-
rąc czynny udział w sprawowaniu najczcigodniej-
szej Ofiary, z największą pobożnością i często
przyjmując ten sakrament i adorując Go z najwyż-
KKKW
Kan. 698 – W Boskiej Liturgii przez posługę kapła-
na w osobie Chrystusa sprawowaną nad darami
Kościoła, mocą Ducha Świętego nieprzerwanie do-
konuje się to, co sam Pan Jezus uczynił podczas
Ostatniej Wieczerzy, kiedy dał uczniom Swoje Cia-
ło na Krzyżu za nas ofiarowane i Swoją Krew za
nas przelaną, ustanawiając prawdziwą i mistyczną
ofiarę, w której owa Ofiara Krzyża jest wspomina-
na z dziękczynieniem, jest uobecniana i w której
uczestniczy Kościół poprzez ofiarę i komunię dla
wyrażenia i udoskonalenia jedności Ludu Bożego
w budowaniu Swojego Ciała, to jest Kościoła.
Kan. 699 – § 2. Diakoni swoją posługę podczas
Boskiej Liturgii wypełniają według przepisów ksiąg
liturgicznych razem z biskupami i prezbiterami.
§ 3. Pozostali chrześcijanie mocą chrztu i chryz-
macji czynnie uczestniczą w Ofierze Chrystusa
zebrani na obrzędach Boskiej Liturgii według
szą czcią. Duszpasterze wyjaśniając naukę o tym
sakramencie powinni starannie pouczad wiernych
o tym obowiązku.
Kan. 899 – § 1. Sprawowanie Eucharystii jest czyn-
nością samego Chrystusa i Kościoła, w której
Chrystus Pan, przez posługę kapłana, siebie same-
go, obecnego substancjalnie pod postaciami chle-
ba i wina, składa w ofierze Bogu Ojcu, a wiernym
– złączonym z Nim w Jego ofierze – daje się jako
duchowy pokarm.
§ 2. W zgromadzeniu eucharystycznym Lud Boży
gromadzi się w jedno, pod przewodnictwem bis-
kupa lub pozostającego pod jego władzą prezbi-
tera, działających w osobie Chrystusa, oraz wszys-
cy obecni wierni, czy to duchowni, czy świeccy łą-
czą się w uczestnictwie, każdy we własny sposób.
sposobu określonego w księgach liturgicznych lub
w prawie partykularnym. Najpełniej czynią to wte-
dy, gdy spożywają z owej Ofiary Ciało i Krew Paos-
ką. odpowiednio do święceo i zadao liturgicznych.
§ 3. Sprawowanie Eucharystii tak należy zorgani-
zowad, ażeby wszyscy uczestnicy uzyskali z niej jak
największe owoce, dla osiągnięcia których Chrys-
tus Pan ustanowił eucharystyczną Ofiarę.
Kan. 906 – Bez słusznej i uzasadnionej przyczyny
kapłan nie powinien odprawiad Ofiary eucharysty-
cznej bez udziału w niej chodby jednego wiernego.
Kan. 897-899 KPK i kan. 698 KKKW przypominają podstawowe zasady teologiczne doty-
czące sakramentu Eucharystii.
Eucharystia jest sercem i szczytem życia Kościoła, bowiem w niej Chrystus przyłącza swój
Kościół i wszystkie swoje członki do własnej ofiary i dziękczynienia złożonego Ojcu raz na zawsze
na krzyżu. Przez tę ofiarę Chrystus rozlewa łaski zbawienia na swoje Ciało czyli Kościół (KKK 1407).
Eucharystia jest pamiątką Paschy Chrystusa, tj. dzieła zbawienia dokonanego przez życie,
śmierd i zmartwychwstanie Chrystusa. Dzieło to uobecnia się w Eucharystii dzięki czynności
liturgicznej (KKK 1409).
Sam Chrystus, Najwyższy i Wieczny Kapłan Nowego Przymierza działając przez posługę
kapłanów składa ofiarę eucharystyczną. Ten sam Chrystus rzeczywiście jest obecny pod postacia-
mi chleba i wina (KKK 1410). Przez konsekrację dokonuje się przeistoczenie chleba i wina w Ciało i
Krew Chrystusa. Pod konsekrowanymi postaciami chleba i wina, sam Chrystus, żywy i chwalebny
jest obecny w sposób prawdziwy, rzeczywisty i substancjalny. W Eucharystii obecne jest Jego
Ciało i Jego Krew, z Jego duszą i Jego Bóstwem (KKK 1413).
Najwyższa wartośd Eucharystii wymaga szczególnego przygotowania ze strony wiernych
(kan. 898 KPK). Nakłada to obowiązek na duszpasterzy odpowiedniego i starannego pouczania we
wspólnotach im powierzonym. Celem formacji eucharystycznej jest więc pouczenie o treściach
natury doktrynalnej, wzbudzeniu pobożności, ukształtowanie postawy adoracji, czynne zaangażo-
wanie w sprawowanie Eucharystii, a szczególnie ukierunkowanie na częste i owocne przyjęcie
Komunii św.
Zaangażowanie w wykonywanie posług związanych z Eucharystią regulują odnośne
przepisy liturgiczne (kan. 899 § 2 i 3 KPK; kan. 698 KKKW).
Za względu na społeczny charakter Eucharystii, nie powinno się jej sprawowad bez udziału
chodby jednego wiernego. Jest to jednak dopuszczalne na zasadzie wyjątku, tzn. dla słusznej i
uzasadnionej przyczyny (kan. 906 KPK).
2.
Materia i forma Eucharystii
KPK
Kan. 924 – § 1. Najświętsza Ofiara eucharystyczna
powinna byd sprawowana z chleba i wina, do któ-
rego należy dodad trochę wody.
§ 2. Chleb winien byd czysto pszenny i świeżo
KKKW
Kan. 706 – W Boskiej Liturgii świętymi darami,
które są ofiarowywane, są: czysty chleb pszenny
świeżo przyrządzony tak, aby nie było niebezpie-
czeostwa zepsucia i wino naturalne z winnego
upieczony, aby nie było żadnego niebezpieczeos-
twa zepsucia.
§ 3. Wino powinno byd naturalne z owocu win-
nego i nie zepsute.
Kan. 926 – Przy sprawowaniu Eucharystii, według
starożytnej tradycji Kościoła łacioskiego, kapłan
winien używad chleba przaśnego, gdziekolwiek
odprawia.
Kan. 927 – Nawet w ostatecznej konieczności nie
godzi się dokonywad konsekracji jednej postaci
bez drugiej albo obydwu postaci poza sprawowa-
niem Eucharystii.
Kan. 928 – Eucharystię należy sprawowad w języ-
ku łacioskim lub w innym języku, byleby teksty li-
turgiczne zostały zgodnie z prawem zatwierdzone.
Kan. 930 – § 1. Kapłan chory lub w podeszłym wie-
ku, jeśli nie jest w stanie stad, może sprawowad
Ofiarę eucharystyczną siedząc z zachowaniem jed-
nak przepisów liturgicznych; bez udziału wszakże
wiernych, chyba że za zezwoleniem ordynariusza
miejsca.
§ 2. Kapłan niewidomy lub złożony inną chorobą
godziwe odprawia eucharystyczną Ofiarę, posłu-
gując się jakimkolwiek zatwierdzonym formula-
rzem mszalnym; przy obecności, jeśli zachodzi po-
trzeba, innego kapłana lub diakona albo nawet
świeckiego odpowiednio przygotowanego, który
mu pomaga.
krzewu nie zepsute.
Kan. 707 – § 1. Odnośnie do przygotowania chleba
eucharystycznego (...), prawo partykularne każde-
go Kościoła sui iuris winno ustanowid dokładne
normy.
§ 2. Jeśli nie budzi to zdziwienia chrześcijan, wol-
no użyd (...) chleba innego Kościoła sui iuris, jeśli
nie ma (...) chleba własnego Kościoła sui iuris.
Materią Eucharystii jest chleb i wino (KKK 1412, MRIG n. 319). Pod konsekrowanymi pos-
taciami chleba i wina jest obecny żywy i chwalebny Chrystus w sposób prawdziwy, rzeczywisty i
substancjalny, z Ciałem, Krwią, Duszą i Bóstwem (KKK 1413). W chlebie i winie eucharystyczna
obecnośd Chrystusa zaczyna się w chwili konsekracji i trwa, dopóki trwają postacie eucharys-
tyczne (KKK 1377). W Kościele łacioskim używa się chleba przaśnego (niekwaszonego) (MRIG n.
320-321), w niektórych Kościołach wschodnich jest to chleb kwaszony. Przyjmując dogmatyczną
definicję Soboru Florenckiego, który orzekł, że zarówno chleb pszenny przaśny (azymus), jak i
kwaszony (fermentatus) stanowią ważną materię konsekracji, Kościoły wschodnie podzieliły się
na dwie grupy. Jedna z nich, jak ormianie, maronici, syromalabarczycy oraz klasztor obrządku
greckiego w Grottaferrata koło Rzymu i kościół kolegiacki tegoż obrządku pod wezwaniem S.
Maria del Grafeo w diecezji messyoskiej używają do mszy chleba przaśnego, wszystkie zaś
pozostałe Kościoły wschodnie posługują się chlebem kwaszonym. Etiopczycy, chociaż konsekrują
zasadniczo na chlebie kwaszonym jeden raz w roku – w Wielki Czwartek – naśladując Jezusa
używają do konsekracji chleba przaśnego. Przygotowanie chleba może zostad osobom odpo-
wiednio przygotowanym i godnym zaufania. Konferencja Episkopatu Polski postanowiła (Komisja
do Spraw Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Przypomnienie w sprawie materii Eucharystii,
n. 4, 5, 10b):
W trosce o zachowanie tych właściwości chleba, przeznaczonego do sprawowania Eucharystii, osoba odpo-
wiedzialna za wypiek hostii musi zobowiązad się wobec przedstawiciela biskupa swojej diecezji do używa-
nia w tym celu czysto pszennej mąki bez żadnych dodatków. Otrzymuje wtedy zaświadczenie, że może
przygotowywad chleb do sprawowania Eucharystii. Po jego przygotowaniu umieszcza na opakowaniu swój
adres i datę wypieku.
Wypiek hostii był w tradycji Kościoła zawsze otoczony szczególnym szacunkiem. Często tej czynności
towarzyszyła modlitwa, a przygotowujący taki chleb mieli świadomośd, że już w pewien sposób dotykają
sacrum Eucharystii. Ten klimat może zostad zagubiony, gdy wypiek hostii staje się zwykłą działalnością
przemysłową. Dlatego prosimy wszystkich, którzy to zadanie podejmują, aby spełniali je z najwyższym
szacunkiem. Godne polecenia są hostie wypiekane przez zgromadzenia zakonne.
Na Zebraniu Plenarnym Konferencji Episkopatu Polski w dniu 11 marca 2009 roku zezwolili na używanie
hostii niskoglutenowych, wypiekanych w firmach posiadających kościelny certyfikat.
Zawsze musi byd to chleb z zawartością, chodby minimalną, glutenu. Tzw. hostie bezglutenowe
nie stanowią ważniej materii Eucharystii (Congregazione per la Dottrina della Fede, Lettera
circolare ai Presidenti delle Conferenze episcopali circa l’uso del pane con poca quantità di glutine
e del mosto come materia eucaristica, Prot. n. 89/78, 19.06.1995, Notitiae, 31 (1995) s. 608-610):
I. Jeśli chodzi o pozwolenie na użycie chleba z niewielką zawartością glutenu:
A. Może byd ona udzielona przez Ordynariuszy kapłanom i świeckim chorym na celiakię, po wcześniejszym
przedstawieniu zaświadczenia lekarskiego.
B. Warunki ważności materii:
1. specjalne hostie „quibus glutinum ablatum est” są materią nieważną;
2. są natomiast materią ważną, jeśli jest w nich obecna ilośd glutenu wystarczająca do otrzymania wypieku
chleba, nie zostały dodane materie obce, a postępowanie zastosowane do ich otrzymania w żadnym
wypadku nie zmienia istoty chleba.
II. Jeśli chodzi o pozwolenie na użycie moszczu:
A. Rozwiązaniem, które ma pierwszeostwo jest komunia „per intinctionem”, albo tylko pod samą postacią
chleba w koncelebracji.
B. Może byd ono udzielone przez Ordynariuszy kapłanom dotkniętym alkoholizmem lub inną chorobą, któ-
ra uniemożliwia przyjęcie nawet minimalnej ilości alkoholu, po wcześniejszym przedstawieniu zaświadcze-
nia lekarskiego.
C. Przez „mustum” rozumie się świeży winny sok lub także sok przechowywany, zatrzymując jego fermen-
tację (przez zamrożenie lub inne metody, które nie zmieniają jego natury).
D. Dla tych, którzy mają pozwolenie na używanie moszczu, pozostaje na ogół zakaz przewodniczenia Mszy
świętej koncelebrowanej. Można jednak dopuścid wyjątki; w przypadku Biskupa lub Przełożonego General-
nego, lub także w rocznicę święceo kapłaoskich lub przy podobnych okazjach, po wcześniejszym zezwo-
leniu przez Ordynariusza. W takich przypadkach kapłan, który przewodniczy Mszy świętej, powinien przy-
jąd komunię także pod postacią moszczu, a dla innych koncelebrujących kapłanów powinno się przygoto-
wad kielich z winem normalnym.
E. W bardzo rzadkich przypadkach próśb ze strony świeckich należy odwoływad się do Stolicy Świętej.
III. Normy ogólne:
A. Ordynariusz powinien sprawdzid, czy używany produkt jest zgodny z podanymi wyżej wymaganiami.
B. Ewentualne pozwolenie będzie udzielone, dopóki trwa sytuacja, która uzasadniła prośbę.
C. Należy unikad zgorszenia.
D. Kandydaci do kapłaostwa, którzy są chorzy na celiakię lub są dotknięci alkoholizmem lub analogicznymi
chorobami, biorąc pod uwagę centralne miejsce celebracji eucharystycznej w życiu kapłaoskim, nie mogą
byd dopuszczeni do święceo.
E. Od chwili, gdy odpowiednie kwestie doktrynalne zostały już zdefiniowane, kompetencja dyscyplinarna
łącząca się z tym zagadnieniem spoczywa na Kongregacji do Spraw Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramen-
tów.
F. Zainteresowane Konferencje Biskupów powinny co dwa lata zdad relację odnośnie stosowania powyż-
szych norm wyżej wymienionej Kongregacji.
Wino jest gronowe, bez dodatków, w Kościele łacioskim zwykle białe (MRIG, n. 322), w
Kościołach wschodnich częściej czerwone. Do wina wszystkie katolickie Kościoły sui iuris, z wyjąt-
kiem Kościoła ormiaoskiego, dodają nieco wody. Można w szczególnych przypadkach (względy
zdrowotne, uzależnienie) uzyskad od Kongregacji Nauki Wiary indult zezwalający na używanie
zamiast wina – winnego moszczu. Zwykle w takich przypadkach udzielane jest również zez-
wolenie na przyjmowanie Komunii św. przez koncelebransa jedynie pod postacią chleba (Pismo
Kongregacji z dnia 22.09.1981). Nie wolno jednak nawet w ostatecznej konieczności konsekrowad
Postaci Eucharystycznych poza Mszą św. lub tylko jednej postaci bez drugiej (GD, art. 3 § 2).
Gdyby zdarzyło się na skutek pomyłki wlad do kielicha samą wodę i ujawnione zostałoby to po
konsekracji, wówczas należy usunąd z kielicha wodę, wlad wino z wodą i wypowiedzied słowa
konsekracji wina, bez obowiązku powtarzania konsekracji chleba (MRIG n. 324). Należy dbad o to,
by szacunek dla Eucharystii nie został narażony na szwank na skutek użycia zepsutego chleba lub
wina. Instrukcja Redemptionis sacramentum przypomina (RS, n. 48 i 50):
Świętą Ofiarę eucharystyczną należy sprawowad posługując się chlebem przaśnym, z czystej mąki pszennej
i na tyle świeżym, żeby nie zachodziło niebezpieczeostwo zepsucia. W konsekwencji, chleb sporządzony z
innej materii, nawet gdyby to było jakieś zboże, bądź też chleb, do którego dodano czegoś innego poza
mąką w takiej ilości, że wedle powszechnego mniemania nie można by już było uważad go za chleb
pszenny, nie stanowi ważnej materii sprawowania Ofiary i Sakramentu Eucharystii. Dodawanie innych
substancji do sporządzania chleba przeznaczonego do Eucharystii, na przykład owoców, cukru czy miodu,
stanowi poważne nadużycie. Oczywiste jest, że hostie powinny byd sporządzane przez osoby godne zau-
fania, a nadto kompetentne w tej domenie i posługujące się odpowiednimi narzędziami.
Wino, jakiego używa się przy sprawowaniu Najświętszej Ofiary eucharystycznej, powinno byd naturalne, z
winogron, czyste i nie zepsute, bez domieszki obcych substancji. Przy sprawowaniu Mszy należy dodad do
niego odrobinę wody. Z troskliwością należy dbad, aby wino przeznaczone do Eucharystii było przechowy-
wane w doskonałym stanie i nie skwaśniało. Absolutnie zakazuje się używania wina, którego prawdziwośd i
pochodzenie byłyby wątpliwe: Kościół bowiem wymaga pewności, jeśli chodzi o warunki konieczne do
ważności sakramentów. Żaden pretekst nie może usprawiedliwid użycia jakichkolwiek innych napojów,
które nie stanowią ważnej materii.
Ponadto Konferencja Episkopatu Polski postanowiła (Komisja do Spraw Kultu Bożego i
Dyscypliny Sakramentów, Przypomnienie w sprawie materii Eucharystii, n. 8, 9):
Należy uznad, że wino rozlewane do butelek przez producentów, mające etykietę urzędu paostwa, które
przeprowadza weryfikację prawdziwości wina, jest winem gronowym.
Dopuszczalne jest używanie we Mszy świętej wina, które zawiera w sobie siarczyny, ponieważ jest to
naturalny wytwór pojawiający się w produkcji wina i nie narusza on ważności ani godziwości materii.
Kongregacja św. Oficjum 2 sierpnia 1922 roku wydała interpretację, iż „wolno używad wina z moszczu
siarkowanego”.
Formą sakramentu Eucharystii są słowa konsekracji. Kościoły wschodnie ponadto uwy-
puklają znaczenie epiklezy. Słowa te zawarte są w księgach liturgicznych.
Kapłan chory lub w podeszłym wieku może skorzystad z udogodnieo zawartych w kan.
930 KPK, który zezwala na użycie jakiegokolwiek zatwierdzonego formularza Mszy św., celebro-
wania na siedząco oraz z pomocą diakona lub innej osoby.
Językami, w których sprawowana jest Eucharystia, są języki narodowe lub język łacioski.
Przekłady tekstów liturgicznych muszą byd zatwierdzone przez Stolicę Apostolską (kan. 928 i 838
§ 2 KPK).
W Kościele łacioskim oprócz celebracji Mszy św. według Mszału Pawła VI papież Benedykt
XVI dopuścił w 2007 r. także możliwośd celebrowania Mszy św. przy użyciu Mszału św. Piusa V
wersji zatwierdzonej przez bł. Jana XXIII w roku 1962. Według zarządzenia papieskiego (SP, art. 2):
W Mszy sprawowanej bez ludu każdy kapłan katolicki obrządku łacioskiego, tak diecezjalny, jak i zakonny,
może korzystad z Mszału Rzymskiego, wydanego przez błogosławionego Papieża Jana XXIII w 1962 roku lub
z Mszału Rzymskiego, promulgowanego przez Papieża Pawła VI w 1970 roku, a to jakiegokolwiek dnia, wy-
jąwszy Triduum Święte. Do takiej celebry według jednego lub drugiego Mszału kapłan nie potrzebuje żad-
nego zezwolenia ani Stolicy Apostolskiej, ani swego Ordynariusza.
Forma ta została dopuszczona także we wspólnotach życia konsekrowanego, wspólno-
tach parafialnych (ale w niedzielę lub święto tylko jeden raz w ciągu dnia), z dowolnym uczest-
nictwem innych osób, także z racji sytuacji szczególnych, jak małżeostwo, pogrzeb czy celebracje
okazjonalne, na przykład pielgrzymki (SP, art. 3-5).
Ponadto kapłani zawsze mają prawo celebrowania Mszy św. w języku łacioskim (RS, n.
112):
Mszę świętą odprawia się w języku łacioskim albo w innym języku pod warunkiem użycia tekstów litur-
gicznych zatwierdzonych zgodnie z prawem. Z wyjątkiem Mszy świętych, które powinny byd sprawowane
w języku ojczystym zgodnie z rozkładem i czasem wyznaczonym dla nich przez władzę kościelną, wolno
kapłanom w każdym czasie i miejscu sprawowad Mszę świętą po łacinie.
3.
Szafarz Eucharystii
KPK
Kan. 900 – § 1. Szafarzem, który może sprawowad
w osobie Chrystusa sakrament Eucharystii, jest tyl-
ko kapłan ważnie wyświęcony.
§ 2. Godziwie sprawuje Eucharystię kapłan, które-
mu prawo kanoniczne tego nie zabrania, zacho-
wując przepisy, które następują.
Kan. 907 – W sprawowaniu Eucharystii diakonom i
świeckim nie wolno wypowiadad modlitw, zwłasz-
cza modlitwy eucharystycznej, lub wykonywad
czynności, które są właściwe kapłanowi odprawia-
jącemu.
Kan. 909 – Kapłan nie powinien opuszczad należy-
tego przygotowania się przez modlitwę do spra-
wowania Eucharystii, a po jej zakooczeniu złożenia
Bogu dziękczynienia.
Kan. 919 – § 2. Kapłan, który tego samego dnia
sprawuje dwa lub trzy razy Najświętszą Eucharys-
tię, może przed drugim lub trzecim sprawowa-
niem coś spożyd, chociażby nie zachodziła przer-
wa jednej godziny.
Kan. 916 – Kto ma świadomośd grzechu ciężkiego,
nie powinien bez sakramentalnej spowiedzi od-
prawiad Mszy świętej (...), chyba że istnieje po-
ważna racja i nie ma sposobności wyspowiadania
się. W takim jednak wypadku ma pamiętad o tym,
że jest obowiązany wzbudzid akt żalu Doskonałe-
go, który zawiera w sobie zamiar wyspowiadania
się jak najszybciej.
Kan. 1378 – § 2. Podlega wiążącej mocą samego
prawa karze interdyktu lub, jeśli jest duchownym,
suspensy:
1° kto nie mając święceo kapłaoskich usiłuje spra-
wowad liturgiczną czynnośd Ofiary eucharystycz-
nej.
Kan. 903 – Chociaż kapłan jest nieznany rektorowi
kościoła, powinien byd dopuszczony do odprawia-
nia, jeśli przedstawi pismo polecające własnego
ordynariusza lub przełożonego, wystawione nie
wcześniej niż przed rokiem albo można roztropnie
KKKW
Kan. 699 – § 1. Władzę sprawowania Boskiej Litur-
gii mają wyłącznie biskupi i prezbiterzy.
Kan. 707 – § 1. Odnośnie do (...) modlitw zanoszo-
nych przez kapłanów przed sprawowaniem
Boskiej Liturgii, zachowania postu eucharystyczne-
go, szat liturgicznych, czasu i miejsca sprawowania
i tym podobnych, prawo partykularne każdego
Kościoła sui iuris winno ustanowid dokładne nor-
my.
Kan. 711 – Ten, kto ma świadomośd grzechu cięż-
kiego, nie powinien sprawowad Boskiej Liturgii
(...), chyba że istnieje poważna racja i nie ma moż-
liwości skorzystania z sakramentu pokuty. W ta-
kim jednak wypadku powinien wzbudzid akt żalu
doskonałego, który zawiera w sobie postanowie-
nie wyspowiadania się jak najszybciej.
Kan. 1443 – Kto symulował sprawowanie Boskiej
Liturgii lub innych sakramentów, powinien zostad
ukarany odpowiednią karą, nie wyłączając eksko-
muniki większej.
Kan. 703 – § 1. Kapłan obcy nie może byd dopusz-
czony do sprawowania Boskiej Liturgii, jeśli nie
przedstawi rektorowi kościoła pisma polecającego
własnego Hierarchy lub w inny sposób nie udo-
wodni temuż rektorowi swojej uczciwości.
§ 2. Biskup eparchialny ma prawo wydad dokład-
niejsze normy w tym przedmiocie, których przes-
trzegad muszą wszyscy kapłani, także w jakikol-
wiek sposób wyjęci.
Kan. 705 – § 1. Kapłan katolicki może sprawowad
Boską Liturgię na ołtarzu każdego Kościoła katolic-
kiego.
§ 2. Aby kapłan mógł sprawowad Boską Liturgię w
kościele akatolickim, potrzebne jest zezwolenie
Hierarchy miejsca.
uważad, że nie ma przeszkód do odprawiania.
Przewodniczyd Eucharystii i konsekrowad chleb i wino, aby stały się Ciałem i Krwią Paoską
mogą jedynie kapłani ważnie wyświęceni (KKK 1411). Kapłani powinni odpowiednio przygotowad
się do sprawowania Eucharystii (kan. 909 KPK; kan. 707 § 1 KKKW) oraz byd bez grzechu ciężkiego
(kan. 916 KPK; kan. 711 KKKW). Obowiązek sakramentalnej spowiedzi ulega złagodzeniu jedynie
w sytuacji niemożności fizycznej (brak uprawnionego kapłana) lub moralnej (niemożnośd moralna
wyspowiadania się u dostępnego kapłana), przy jednoczesnej konieczności sprawowania Eucha-
rystii. W takiej sytuacji należy skorzystad z pozasakramentalnej formy pojednania. Warunkiem
ważnego sprawowania Eucharystii jest ze strony szafarza posiadanie święceo prezbiteratu oraz
właściwa intencja przy zachowaniu materii i formy sakramentalnej (kan. 900 § 1; kan. 699 § 1
KKKW). Wszystkie ograniczenia wynikające z przepisów prawa (np. pozostawanie w karach koś-
cielnych) oraz zachowanie przepisów liturgicznych wpływają jedynie na godziwośd czynności
sakramentalnej (kan. 900 § 2 KPK). Niektóre nadużycia związane z wykonywaniem czynności zas-
trzeżonych kapłanowi przy sprawowaniu Eucharystii piętnuje Instrukcja o niektórych kwestiach
dotyczących współpracy wiernych świeckich w ministerialnej posłudze kapłanów w art. 6.
Karami kościelnymi zakazującymi sprawowania Eucharystii są:
a) w Kościele łacioskim:
- ekskomunika (kan. 1331 § 1, n. 1 KPK);
- interdykt (kan. 1332 KPK);
- suspensa (kan. 1333 § 1, n. 1 KPK; por. kan. 1338 § 2 KPK);
- wydalenie ze stanu duchownego (kan. 1336 § 1, n. 5 KPK);
b) w Kościołach wschodnich:
- ekskomunika większa (kan. 1434 § 1 KKKW);
- ekskomunika mniejsza (kan. 1431 § 1 KKKW);
- suspensa (kan. 1432 § 1 KKKW);
- degradacja poniżej święceo prezbiteratu (kan. 1433 § 1 KKKW);
- depozycja (kan. 1433 § 2 KKKW).
Jednym z elementów przygotowania kapłana do sprawowania Eucharystii jest zachowanie postu
eucharystycznego. W Kościele łacioskim jest to jedna godzina przed przyjęciem Komunii św.
Jednak w przypadku kapłanów odprawiających więcej niż jedną Mszę św. w tym samym dniu ta
norma nie obowiązuje. Prawo Kościołów wschodnich, natomiast, odsyła w tym zakresie do pra-
wodawstwa partykularnego.
Symulowanie sprawowania Eucharystii przez osobę nie posiadającą święceo prezbiteratu
jest przestępstwem zagrożonym cenzurą (kan. 1443 § 2, n. 1 KPK; kan. 1443 KKKW) oraz powo-
duje zaciągnięcie nieprawidłowości (kan. 1041, n. 6 KPK) lub przeszkody (kan. 762, n. 6 KKKW) do
przyjęcia święceo oraz stanowi przestępstwo, którego osądzenie należy do Kongregacji Nauki
Wiary (GD, art. 3, § 1, n. 2°).
W przypadku dopuszczania do odprawiania Mszy św. nieznanego kapłana, rektor kościoła
powinien upewnid się co do jego uczciwości na podstawie dokumentów lub w inny sposób (kan.
903 KPK; kan. 703 i 705 § 1 KKKW). Natomiast, jeśli chodzi o sprawowanie Eucharystii katolickiej w
świątyni niekatolickiej, wymagane jest zezwolenie Hierarchy (ordynariusza miejsca) (kan. 705 § 2
KKKW).
4.
Koncelebracja Eucharystii
KPK
Kan. 902 – Jeśli czego innego nie domaga się lub
KKKW
Kan. 700 – § 1. Co zaś odnosi się do sposobu cele-
nie zaleca pożytek wiernych, kapłani mogą konce-
lebrowad Eucharystię, z zachowaniem jednak swo-
body każdego do indywidualnego sprawowania
Eucharystii, ale nie w czasie, w którym w tym sa-
mym kościele lub kaplicy jest koncelebra.
Kan. 908 – Katolickim kapłanom jest zabronione
koncelebrowanie Eucharystii z kapłanami lub sza-
farzami kościołów lub wspólnot kościelnych nie
mających pełnej wspólnoty z Kościołem katolic-
kim.
browania Boskiej Liturgii, czy to indywidualnie, czy
to w koncelebrze, w pierwszym rzędzie należy
mied na uwadze potrzeby pastoralne chrześcijan.
§ 2. Jeśli jednak jest to możliwe, dla ukazania jed-
ności kapłaostwa i ofiary, prezbiterzy powinni
sprawowad Boską Liturgię pod przewodnictwem
biskupa lub razem z innymi prezbiterami, z zacho-
waniem prawa każdego kapłana do indywidualne-
go odprawiania, jednak nie w tym samym czasie,
gdy w tym samym kościele ma miejsce konceleb-
ra.
Kan. 701 – Koncelebra biskupów i prezbiterów
różnych Kościołów sui iuris dla słusznej przyczyny,
przede wszystkim dla pielęgnowania miłości i oka-
zania jedności między Kościołami, może byd spra-
wowana za zgodą biskupa eparchialnego, z prze-
strzeganiem wszystkich przepisów ksiąg liturgicz-
nych głównego celebransa, w sposób wolny od ja-
kiegokolwiek synkretyzmu liturgicznego, przy
czym pożądane jest zachowanie szat liturgicznych
i insygniów własnego Kościoła sui iuris.
Kan. 702 – Zabrania się kapłanom katolickim kon-
celebrowania Boskiej Liturgii z kapłanami lub inny-
mi szafarzami akatolickimi.
Kodeksy, idąc za dokumentami Soboru Watykaoskiego II, wyróżniają dwie zasadnicze for-
my sprawowania Eucharystii: pojedyncze i w koncelebrze. Koncelebra jest znakiem jedności
kapłaostwa i ofiary (kan. 700, § 2 KKKW). Prawodawca podaje kryteria, które powinny decydowad
o wyborze jednej z tych form. Są to kryteria następujące:
- dobro duchowe wiernych, a więc zaspokojenie potrzeb pastoralnych, np. nie można og-
raniczyd ilości Mszy św. niedzielnych ze względu na koncelebrę (kan. 902 KPK; kan. 700, § 1
KKKW);
- każdy kapłan ma prawo do odprawiania indywidualnego, tzn. nie można zmuszad nikogo
do koncelebrowania Eucharystii (kan. kan. 902 KPK; kan. 700, § 2 KKKW);
- indywidualne sprawowanie Eucharystii nie może odbywad się w tym samym czasie i w
tym samym miejscu (kościół, kaplica), co koncelebra (kan. 902 KPK; kan. 700, § 2 KKKW, MRIG, n.
199);
- koncelebra kapłanów należących do różnych Kościołów sui iuris może odbywad się za
zgodą miejscowego biskupa eparchialnego (diecezjalnego), z użyciem ksiąg liturgicznych głów-
nego celebransa i, o ile to możliwe, własnych szat liturgicznych i insygniów każdego koncelebran-
sa (kan. 701 KKKW);
- nigdy nie wolno koncelebrowad Eucharystii z szafarzami akatolickimi, gdyż byłoby to za-
fałszowanie znaku sakramentalnego, który ukazuje jednośd Kościoła (kan. 908 KPK; kan. 702
KKKW), zwłaszcza szczególnie ciężkim przestępstwem jest koncelebrowanie Eucharystii z szafa-
rzami wspólnot kościelnych, które nie mają sukcesji apostolskiej i nie uznają godności sakramen-
talnej święceo kapłaoskich (GD, art. 3, § 1, n. 4°).
Szczegółowe normy dotyczące koncelebracji zawiera MRIG w n. 199-251. Według MRIG,
n. 201:
Tam gdzie jest wielu kapłanów, koncelebracja może się odbyd nawet kilkakrotnie w ciągu dnia, jeśli prze-
mawia za tym duszpasterska potrzeba lub stosownośd; koncelebracja winna byd zaplanowana w różnym
czasie albo w różnych miejscach świętych.
Prawodawca nakazuje koncelebrę w czasie święceo biskupa i prezbiterów, podczas błogo-
sławieostwa opata oraz we Mszy krzyżma oraz zaleca koncelebrowad Mszę wieczorną w Wielki
Czwartek, Msze sprawowane na soborach, zjazdach biskupów i synodach, Mszę konwentualną
oraz Mszę główną w kościołach i kaplicach, Msze sprawowane w czasie wszelkiego rodzaju zjaz-
dów kapłanów diecezjalnych i zakonnych (MRIG, n. 199), natomiast w n. 203 stwierdza, że:
szczególnym uznaniem powinna się cieszyd koncelebracja, w której biorą udział prezbiterzy jakiejś diecezji
ze swym biskupem w tzw. Mszy stacyjnej, zwłaszcza w bardziej uroczystych dniach roku liturgicznego, we
Mszy święceo nowego biskupa diecezjalnego albo jego koadiutora lub biskupa pomocniczego, w Mszy
krzyżma, w Mszy Wieczerzy Paoskiej Wielkiego Czwartku, w dniach obchodów ku czci świętego Założyciela
lokalnego Kościoła lub Patrona diecezji, w rocznice biskupa, wreszcie z okazji synodu lub wizytacji
pasterskiej. Z tej też racji zaleca się koncelebrację, ilekrod prezbiterzy spotykają się ze swym biskupem czy
to z okazji dwiczeo duchownych, czy na jakimś zjeździe. Wtedy to ukazuje się w sposób bardziej wyrazisty
ów znak jedności kapłaostwa i Kościoła, który właściwy jest każdej koncelebracji.
Prawodawca, podając jako ogólna zasadę, że kapłan może celebrowad Eucharystię jeden
raz w ciągu dnia, to jednak (MRIG, n. 204):
dla uwydatnienia symbolicznej wymowy obrzędu lub uroczystości można w następujących wypadkach Ce-
lebrowad lub koncelebrowad kilkakrotnie w ciągu dnia: celebrujący lub koncelebrujący w Wielki Czwartek
Mszę krzyżma może celebrowad lub koncelebrowad Mszę wieczorną; kto celebruje lub koncelebruje Mszę
w noc paschalną, może celebrowad lub koncelebrowad Mszę w dniu Paschy; w Narodzenie Paoskie wszys-
cy kapłani mogą celebrowad lub koncelebrowad trzy Msze święte, jeżeli się je sprawuje we właściwej po-
rze; w dniu Wspomnienia wszystkich wiernych zmarłych wszyscy kapłani mogą Celebrowad lub konceleb-
rowad trzy Msze święte, byleby odbywały się one w różnych porach i by zachowano przepisy dotyczące ap-
likacji drugiej i trzeciej Mszy; kto na synodzie, podczas wizytacji pasterskiej lub na zjeździe kapłanów konce-
lebruje z biskupem lub jego delegatem, może powtórnie w tym dniu celebrowad Mszę dla dobra wiernych.
Odnosi się to również, z zachowaniem obowiązujących przepisów, do zebrao zakonników.
II Polski Synod Plenarny postanowił (PSP, Liturgia, n. 94):
Należy ściśle przestrzegad prawa dotyczącego koncelebracji. Szczególnym uznaniem powinna się cieszyd
Koncelebra, w której biorą udział kapłani diecezji ze swoim biskupem, zwłaszcza w Wielki Czwartek w Mszy
krzyżma, z okazji synodu lub wizytacji pasterskiej. Z tej samej racji zaleca się koncelebrowanie, ilekrod
kapłani spotykają się ze swym biskupem z okazji dwiczeo duchownych i zjazdów duszpasterskich. Wtedy
ukazuje się bowiem w sposób bardziej wymowny znak jedności kapłaostwa i Kościoła, który wyraża każda
koncelebra.
5.
Częstośd sprawowania Eucharystii
KPK
Kan. 904 – Pamiętając o tym, że w tajemnicy Ofia-
ry eucharystycznej dokonuje się ustawicznie dzie-
ło zbawienia, kapłani powinni często odprawiad, a
zaleca się usilnie codzienne odprawianie, które,
nawet gdy nie ma wiernych, stanowi czynnośd
Chrystusa i Kościoła, którą sprawując kapłani wy-
pełniają swoje główne zadanie.
Kan. 905 – § 1. Z wyjątkiem wypadków, w których
zgodnie z prawem można kilka razy odprawiad lub
koncelebrowad Eucharystię w tym samym dniu,
nie wolno kapłanowi więcej niż raz odprawiad w
ciągu dnia.
§ 2. Gdy brakuje kapłanów, ordynariusz miejsca
KKKW
Kan. 378 – Duchowni powinni często sprawowad
Boską Liturgię według norm prawa partykularne-
go, zwłaszcza w niedziele i święta nakazane, a na-
wet gorliwie poleca się sprawowanie codzienne.
może zezwolid dla słusznej przyczyny na binację, a
gdy tego domaga się koniecznośd duszpasterska,
także na trynację w niedzielę i święta nakazane.
Prawodawca zachęca, aby z motywów pobożności kapłani celebrowali Eucharystię co-
dziennie (kan. 904 KPK; kan. 378 KKKW). Dodatkowo Kodeks dla Kościoła łacioskiego zabrania od-
prawiania Eucharystii więcej niż jeden raz w ciągu tego samego dnia, chyba że prawo dopuszcza
wyjątki (kan. 905 § 1 KPK) lub zezwolił na to ordynariusz miejsca ze względu na brak dostatecznej
liczby kapłanów, a jest potrzeba duszpasterska (kan. 905 § 2 KPK). Dotyczy to jednak jedynie
binacji i trynacji. W przypadku konieczności sprawowania więcej niż dwa razy w dni powszednie
lub trzy razy w niedziele i uroczystości, po odpowiednie zezwolenie należy zwrócid się za pośred-
nictwem biskupa diecezjalnego do Kongregacji do Spraw Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów.
Prawodawca zezwala na powtórne sprawowanie Eucharystii przez tego samego kapłana
w tym samym dniu w następujących sytuacjach (por. MRIG n. 199, 203, 204):
a) w Wielki Czwartek (Mszę św. Krzyżma i Mszę św. Wieczerzy Paoskiej);
b) w Uroczystośd Zmartwychwstania Paoskiego (Mszę w noc paschalną i w ciągu dnia);
c) na synodzie lub soborze lub zjeździe biskupów;
d) na zjeździe kapłanów diecezjalnych lub zakonnych;
e) w Uroczystośd Narodzenia Paoskiego: trzy Msze św. przewidziane w mszale: w nocy, o świcie,
w ciągu dnia;
f) we Wspomnienie Wszystkich Wiernych Zmarłych: trzy Msze św. w następujących intencjach: w
intencji wszystkich wiernych zmarłych, według intencji Ojca św., we własnej intencji celebransa
(Benedictus XV, Constitutio apostolica Incruentum altaris sacrificium, 10.08.1915, AAS 7 (1915) s.
401-404).
6.
Szafarz Komunii św.
KPK
Kan. 910 – § 1. Zwyczajnym szafarzem Komunii
świętej jest biskup, prezbiter i diakon.
§ 2. Szafarzem nadzwyczajnym Komunii świętej
jest akolita oraz wierny, wyznaczony zgodnie z
kan. 230, § 3.
Kan. 230 – § 3. Tam, gdzie to doradza koniecznośd
Kościoła, z braku szafarzy, także świeccy, chociaż-
by nie byli lektorami lub akolitami, mogą wykony-
wad pewne obowiązki w ich zastępstwie, miano-
wicie: (...) rozdzielad Komunię świętą, zgodnie z
przepisami prawa.
KKKW
Kan. 709 – § 1. Eucharystię rozdziela kapłan, lub
gdy prawo partykularne własnego Kościoła sui
iuris tak stanowi, także diakon.
§ 2. Synod Biskupów Kościoła patriarchalnego lub
Rada Hierarchów mają prawo ustanowid stosowne
normy, według których także inni chrześcijanie
mogą rozdzielad Boską Eucharystię.
Prawodawca rozróżnia zwyczajnych i nadzwyczajnych szafarzy Komunii św. Szafarzami
zwyczajnymi w Kościele łacioskim są: biskup, prezbiter i diakon (kan. 910 § 1 KPK), a w Kościołach
wschodnich: biskup i prezbiter (we wszystkich) oraz diakon (jeśli zezwala na to prawo par-
tykularne) (kan. 709 § 1 KKKW).
Szafarzem nadzwyczajnym w Kościele łacioskim jest akolita (jest to mężczyzna, który na
stałe otrzymał tę posługę) lub inny szafarz nadzwyczajny ustanowiony przez biskupa diecezjalne-
go (może to byd zarówno mężczyzna, jak i kobieta, zwykle ustanowieni czasowo) (kan. 910 § 1 i
kan. 230 § 3 KPK oraz interpretacja urzędowa tego kanonu z dnia 11.07.1992, AAS 86 (1994) s.
541-542). O istnieniu szafarzy nadzwyczajnych w Kościołach wschodnich decyduje prawodawca
partykularny (kan. 709 § 2 KKKW).
Dodatkowe przepisy zawiera art. 8 Instrukcji o niektórych kwestiach dotyczących współ-
pracy wiernych świeckich w ministerialnej posłudze kapłanów. Stolica Apostolska przypomina w
niej, że nadzwyczajnego szafarza Komunii św. Wyznacza biskup ad actum lub ad tempus albo na
stałe. W wyjątkowych i nieprzewidzianych przypadkach takiego upoważnienia może udzielid ad
actum kapłan przewodniczący liturgii eucharystycznej (art. 8 § 1, RS, n. 155). Nadzwyczajny sza-
farz Komunii św. Nie może jednak udzielad Komunii św. sobie, tak jakby był koncelebransem (art.
8 § 2).
Instrukcja Redemptionis sacramentum podaje następujące szczegółowe przepisy (RS, n.
157-159):
Jeśli w sytuacji zwyczajnej obecna jest wystarczająca liczba wyświęconych szafarzy, również do rozdawania
Komunii świętej, nie należy wyznaczad nadzwyczajnych szafarzy Komunii świętej. W takich okolicznościach
ci, którzy byliby wyznaczeni do tego rodzaju posługi, nie powinni jej wykonywad. Należy potępid
postępowanie tych kapłanów, którzy, chod sami uczestniczą w celebracji, powstrzymują się jednak od
udzielania Komunii, powierzając to zadanie świeckim.
Nadzwyczajny szafarz Komunii świętej będzie bowiem mógł udzielad Komunii jedynie w przypadku braku
kapłana lub diakona, albo kiedy kapłan napotyka trudności z powodu choroby lub podeszłego wieku lub
innej ważnej przyczyny albo gdy jest tak wielka liczba wiernych przystępujących do Komunii, że sama
celebracja Mszy zbytnio by się przeciągnęła. Należy to jednak rozumied w ten sposób, że w żadnym
przypadku wystarczającą przyczyną nie będzie nieznaczne przedłużenie, oceniane w świetle zwyczajów i
kulturowego kontekstu miejsca.
Nadzwyczajnemu szafarzowi Komunii świętej nie wolno nigdy wyznaczad nikogo innego do udzielania
Eucharystii, jak na przykład rodzica albo współmałżonka, albo dziecka tego chorego, który ma przyjąd
Komunię.
Instrukcja w ten sposób przypomniała wcześniejszą wypowiedź Papieskiej Rady Tekstów
Prawnych z dnia 1.06.1988 r. (AAS 80 (1988) s. 1373) dotyczącą określenia rzeczywistej sytuacji
nadzwyczajnej, w której staje się legalna posługa niewyświęconych szafarzy Komunii św.
7.
Wiatyk
KPK
Kan. 911 – § 1. Obowiązek i prawo zanoszenia
Najświętszej Eucharystii chorym na sposób Wiaty-
ku mają: proboszcz i wikariusze parafialni, kapela-
ni, jak również przełożony wspólnoty w kleryckich
instytutach zakonnych lub stowarzyszeniach życia
apostolskiego w odniesieniu do wszystkich
przebywających w domu.
§ 2. W razie konieczności albo za zgodą przynajm-
niej domyślną proboszcza, kapelana lub przełożo-
nego, których też należy potem powiadomid, po-
winien to uczynid każdy kapłan lub inny szafarz
Komunii świętej.
Kan. 530 – Do funkcji specjalnie powierzonych
proboszczowi należą następujące:
3° udzielanie Wiatyku.
Kan. 921 – § 1. Wierni znajdujący się z jakiejkol-
wiek przyczyny w niebezpieczeostwie śmierci, po-
winni byd umocnieni Komunią świętą na sposób
Wiatyku.
§ 2. Chociażby tego dnia przyjęli już Komunię
świętą, to jednak bardzo się zaleca, aby - znalaz-
łszy się w niebezpieczeostwie śmierci - otrzymali
ponownie Komunię świętą.
KKKW
Kan. 708 – Hierarchowie miejsca i proboszczowie
powinni się troszczyd, aby wszyscy chrześcijanie
zostali pilnie pouczeni o konieczności przyjęcia
Boskiej Eucharystii w niebezpieczeostwie śmierci
(...).
§ 3. Gdy niebezpieczeostwo śmierci trwa dłużej,
zaleca się, aby Komunia święta była udzielana
wielokrotnie, w poszczególnych dniach.
Kan. 922 – Udzielenia Wiatyku chorym nie należy
zbytnio odkładad. Duszpasterze powinni pilnie
czuwad nad tym, by chorzy byli posilani wtedy,
gdy są jeszcze w pełni świadomi.
Wiatyk jest to Komunia św. udzielana osobie umierającej jako umocnienie na drodze do
życia wiecznego (kan. 921 KPK). W miarę możliwości powinna byd ona udzielana podczas Mszy
św. i pod obiema postaciami oraz połączona z odnowieniem przyrzeczeo chrzcielnych. Proboszcz
(kan. 530, n. 3) i inni kapłani (kan. 922 KPK), którym powierzona została duchowa opieka nad cho-
rymi, powinni troszczyd się o to, aby chorzy będący w bezpośrednim niebezpieczeostwie śmierci,
zostali pokrzepieni świętym Wiatykiem Ciała i Krwi Paoskiej (Sakramenty chorych. Obrzędy i dusz-
pasterstwo, Katowice 1980, n. 117). Udzielanie Wiatyku należy do czynności specjalnie powierzo-
nych proboszczowi, jednak w nagłej sytuacji może go udzielid każdy zwyczajny lub nadzwyczajny
szafarz Komunii św., informując następnie proboszcza o tym fakcie.
8.
Uczestnictwo w Eucharystii
a.
udział we Mszy św.
KPK
Kan. 1247 – W niedzielę oraz w inne dni świątecz-
ne nakazane, wierni są zobowiązani uczestniczyd
we Mszy świętej oraz powstrzymad się od wyko-
nywania tych prac i zajęd, które utrudniają odda-
wanie Bogu czci, przeżywanie radości właściwej
dniowi Paoskiemu oraz korzystanie z należnego
odpoczynku duchowego i fizycznego.
Kan. 1248 – § 1. Nakazowi uczestniczenia we Mszy
świętej czyni zadośd ten, kto bierze w niej udział,
gdziekolwiek jest odprawiana w obrządku katolic-
kim, bądź w sam dzieo świąteczny, bądź też wie-
czorem dnia poprzedzającego.
§ 2. Jeżeli z braku świętego szafarza albo z innej
poważnej przyczyny nie można uczestniczyd w Eu-
charystii, bardzo zaleca się, ażeby wierni brali u-
dział w liturgii Słowa, gdy jest ona odprawiana w
kościele parafialnym lub innym świętym miejscu,
według przepisów wydanych przez biskupa
diecezjalnego, albo poświęcali odpowiedni czas na
modlitwę indywidualną w rodzinie lub w grupach
rodzin.
Kan. 1246 – § 1. Niedziela, w czasie której jest
czczona tajemnica paschalna, na podstawie tra-
dycji apostolskiej winna byd obchodzona w całym
Kościele jako najdawniejszy dzieo świąteczny
nakazany. Ponadto należy obchodzid dni Narodze-
nia Pana naszego Jezusa Chrystusa, Objawienia
Paoskiego, Wniebowstąpienia oraz Najświętszego
Ciała i Krwi Chrystusa, Świętej Bożej Rodzicielki
Maryi, Jej Niepokalanego Poczęcia i Wniebowzię-
cia, Świętego Józefa, Świętych Apostołów Piotra i
Pawła, wreszcie Wszystkich Świętych.
KKKW
Kan. 881 – § 1. Chrześcijanie są zobowiązani w
niedziele i święta nakazane uczestniczyd w Boskiej
Liturgii oraz, według przepisów lub prawnych zwy-
czajów własnego Kościoła sui iuris, w celebracji Li-
turgii Godzin.
§ 2. Aby chrześcijanie mogli łatwiej wypełnid ten
obowiązek, ustanawia się czas użyteczny biegnący
od nieszporów wigilii aż do zakooczenia niedzieli
lub święta nakazanego.
§ 3. Usilnie zachęca się chrześcijan, aby zwłaszcza
w tych dniach częściej lub nawet codziennie przyj-
mowali Boską Eucharystię.
§ 4. Chrześcijanie powinni w tych dniach pow-
strzymad się od tych zajęd i prac, które utrudniają
oddawanie czci Bogu, przeżywanie radości dnia
Paoskiego oraz korzystanie z należnego odpoczyn-
ku duchowego i fizycznego.
Kan. 880 – § 1. Ustanawianie dni świątecznych i
dni pokuty wspólnych dla wszystkich Kościołów
wschodnich, ich przenoszenie albo znoszenie, na-
leży wyłącznie do najwyższej władzy Kościoła, z za-
chowaniem § 3.
§ 2. Ustanawianie dni świątecznych i dni pokuty
dla poszczególnych Kościołów sui iuris, ich przeno-
szenie albo znoszenie, należy także do kompeten-
cji władzy, która ustanawia prawo partykularne
każdego Kościoła; powinna ona jednak uwzględnid
racje innych Kościołów sui iuris, z zachowaniem
kan. 40 § 1.
§ 3. Dniami świątecznymi nakazanymi wspólnymi
dla wszystkich Kościołów wschodnich, oprócz nie-
dziel, są dni: Narodzenia Pana naszego Jezusa
§ 2. Konferencja Episkopatu może jednak, za up-
rzednią aprobatą Stolicy Apostolskiej, niektóre z
dni świątecznych nakazanych znieśd lub przenieśd
na niedzielę.
Chrystusa, Epifanii, Wniebowstąpienia, Zaśnięcia
Świętej Bożej Rodzicielki Maryi, Świętych Aposto-
łów Piotra i Pawła, z zachowaniem prawa partyku-
larnego Kościoła sui iuris zatwierdzonego przez
Stolicę Apostolską, która może dzieo świąteczny
nakazany znieśd albo przenieśd na niedzielę.
Według kan. 1246 § 1 KPK i kan. 880 § 3 KKKW, obowiązek uczestniczenia we Mszy św.
mają katolicy w następujące dni (kalendarz zmodyfikowany przez Konferencję Episkopatu Polski i
zatwierdzony przez Kongregację do Spraw Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów z dnia 4.03.
2003 r. – Prot. 1784/01/L):
- wszystkie niedziele;
- Uroczystośd Narodzenia Paoskiego;
- Uroczystośd Objawienia Paoskiego (Epifanii);
- Uroczystośd Wniebowstąpienia Paoskiego (w Polsce przeniesiona na VII niedzielę Wielkanocy);
- Uroczystośd Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa (tylko w Kościele łacioskim);
- Uroczystośd Świętej Bożej Rodzicielki Maryi;
- Uroczystośd Niepokalanego Poczęcia NMP (tylko w Kościele łacioskim – w Polsce nie obowiązu-
je);
- Uroczystośd Wniebowzięcia NMP (Zaśnięcia NMP);
- Uroczystośd Świętego Józefa (tylko w Kościele łacioskim – w Polsce nie obowiązuje);
- Uroczystośd Świętych Apostołów Piotra i Pawła (w Polsce nie obowiązuje);
- Uroczystośd Wszystkich Świętych (tylko w Kościele łacioskim).
Obowiązek ten można wypełnid w sam dzieo świąteczny lub wieczorem (po Nieszporach)
dnia poprzedzającego (kan. 1248 § 1 KPK i kan. 881 § 2 KKKW). II Polski Synod Plenarny (PSP,
Liturgia, n. 26) cytuje List apostolski Jana Pawła II Dies Domini (n. 49) i precyzuje:
czas na wypełnienie obowiązku niedzielnego rozpoczyna się już w sobotę wieczorem, kiedy odprawia się
pierwsze nieszpory z niedzieli. Z liturgicznego punktu widzenia bowiem te właśnie nieszpory rozpoczynają
dzieo świąteczny. W konsekwencji Msza święta zwana czasem „przedświąteczną”, która jednak w rzeczy-
wistości ma charakter w pełni świąteczny, jest sprawowana według liturgii niedzielnej, co nakłada na celeb-
ransa obowiązek wygłoszenia homilii i odmówienia z wiernymi modlitwy powszechnej
Od obowiązku świętowania dnia świętego może dyspensowad biskup diecezjalny lub
proboszcz (kan. 87 i 1245 KPK). Obowiązek świątecznego uczestniczenia we Mszy św. może byd,
w sytuacji, gdy brakuje kapłana, zastąpiony wspólnotową modlitwą (kan. 1248 § 2 KPK). Dni
świąteczne mogą byd również ustanawiane i przenoszone przepisami prawa partykularnego (kan.
1246 § 2 KPK; kan. 880 § 2 i 3 KKKW).
b.
przyjęcie Komunii św.
1) warunki dopuszczenia do Komunii sakramentalnej
KPK
Kan. 912 – Każdy ochrzczony, jeśli tylko prawo te-
go nie zabrania, może i powinien byd dopuszczony
do Komunii świętej.
Kan. 915 – Do Komunii świętej nie należy dopusz-
czad ekskomunikowanych lub podlegających inter-
dyktowi, po wymierzeniu lub deklaracji kary, jak
również innych osób trwających z uporem w jaw-
KKKW
Kan. 675 – § 2. Jedynie człowiek, który przyjął rze-
czywiście chrzest, jest zdolny do przyjęcia pozos-
tałych sakramentów.
Kan. 712 – Przyjęcie Boskiej Eucharystii jest zabro-
nione tym, którzy są publicznie znani jako niegod-
ni.
Kan. 711 – Ten, kto ma świadomośd grzechu cięż-
nym grzechu ciężkim.
Kan. 916 – Kto ma świadomośd grzechu ciężkiego,
nie powinien bez sakramentalnej spowiedzi (...)
przyjmowad Komunii świętej, chyba że istnieje po-
ważna racja i nie ma sposobności wyspowiadania
się. W takim jednak wypadku ma pamiętad o tym,
że jest obowiązany wzbudzid akt żalu doskonałe-
go, który zawiera w sobie zamiar wyspowiadania
się jak najszybciej.
Kan. 1332 – Ukarany interdyktem jest związany
zakazami, o których w kan. 1331, § 1, n. (...) 2.
Kan. 1331 – § 1. Ekskomunikowanemu zabrania
się: 2° (...) przyjmowad sakramenty.
kiego, nie powinien (...) przyjmowad Boskiej Eu-
charystii, chyba że istnieje poważna racja i nie ma
możliwości skorzystania z sakramentu pokuty. W
takim jednak wypadku powinien wzbudzid akt żalu
doskonałego, który zawiera w sobie postanowie-
nie wyspowiadania się jak najszybciej.
Kan. 1431 – § 1. Ukarani ekskomuniką mniejszą są
pozbawieni prawa przyjęcia Boskiej Eucharystii;
mogą byd ponadto wykluczeni z uczestnictwa w
Boskiej Liturgii, a także wstępu do kościoła, jeśli w
nim jest sprawowany publiczny kult Boży.
Kan. 1434 – § 1. Ekskomunika większa, oprócz te-
go wszystkiego, o czym mowa w kan. 1431, § 1,
zabrania przyjmowania pozostałych sakramentów,
sprawowania sakramentów (...).
§ 2. Zabrania się ukaranemu ekskomuniką większą
uczestniczenia w Boskiej Liturgii w jakichkolwiek
innych publicznych celebracjach kultu Bożego.
Przyjmujący Komunię św. winni byd w stanie łaski. Kto jest świadomy popełnienia grzechu
śmiertelnego, nie może zbliżad się do Eucharystii bez otrzymania rozgrzeszenia w sakramencie
pokuty (KKK 1415).
Komunia święta Ciała i Krwi Chrystusa wzmacnia w tym, kto ją przyjmuje zjednoczenie z
Panem, odpuszcza mu grzechy powszednie i chroni go od grzechów ciężkich. Między przyjmują-
cymi Komunię św. umacniają się więzy miłości, dlatego przyjmowanie tego sakramentu wzmac-
nia jednośd Kościoła, Mistycznego Ciała Chrystusa (KKK 1416).
Do Komunii św. można dopuścid osoby, które:
- są ochrzczone (kan. 912 KPK; kan. 675 § 2 KKKW);
- są wolne od grzechu ciężkiego (kan. 916 KPK; kan. 711 KKKW; RS, n. 80-81, 86);
- są wolne od kar kościelnych: w Kościele łacioskim – ekskomuniki i interdyktu (kan. 915,
1331, 1332 KPK); w Kościołach wschodnich – ekskomuniki większej i mniejszej (kan. 1431 § 1,
1434 § 1 i 2 KKKW);
- nie żyją w jawnym grzechu ciężkim (kan. 915 KPK) i nie są publicznie znane jako niegod-
ne (kan. 712 KKKW)
- zachowały post eucharystyczny.
2) Komunia św. dzieci
KPK
Kan. 913 – § 1. Dzieci wtedy można dopuścid do
Komunii świętej, gdy posiadają wystarczające ro-
zeznanie i są dokładnie przygotowane, tak by sto-
sownie do swojej możliwości rozumiały tajemnicę
Chrystusa oraz mogły z wiarą i pobożnością przy-
jąd Ciało Chrystusa.
§ 2. Jednakże dzieciom znajdującym się w niebez-
pieczeostwie śmierci wolno udzielid Najświętszej
Eucharystii, gdy potrafią odróżnid Ciało Chrystusa
od zwykłego chleba i mogą z szacunkiem przyjąd
Komunię świętą.
Kan. 914 – Jest przede wszystkim obowiązkiem ro-
dziców oraz tych, którzy ich zastępują, jak również
proboszcza troszczyd się, ażeby dzieci, po dojściu
do używania rozumu, zostały odpowiednio przy-
KKKW
Kan. 697 – Wtajemniczenie sakramentalne w mis-
terium zbawienia doskonali się w przyjęciu Eucha-
rystii i dlatego Eucharystia powinna byd udzielana
chrześcijanom jak najszybciej po chrzcie i chryz-
macji, według norm prawa partykularnego włas-
nego Kościoła sui iuris.
Kan. 710 – Co do udziału dzieci w Boskiej Eucha-
rystii po przyjęciu chrztu i chryzmacji, należy
przestrzegad przepisów ksiąg liturgicznych własne-
go Kościoła sui iuris, z zachowaniem właściwej os-
trożności.
gotowane i jak najszybciej posiliły się tym Bożym
pokarmem, po uprzedniej sakramentalnej spowie-
dzi. Do proboszcza należy również czuwad nad
tym, by do Stołu Paoskiego nie dopuszczad dzieci,
które nie osiągnęły używania rozumu albo jego
zdaniem nie są wystarczająco przygotowane.
Kan. 919 – § 1. Przystępujący do Najświętszej Eu-
charystii powinien przynajmniej na godzinę przed
przyjęciem Komunii świętej powstrzymad się od
jakiegokolwiek pokarmu i napoju, z wyjątkiem tyl-
ko wody i lekarstwa.
§ 3. Osoby w podeszłym wieku lub złożone jakąś
chorobą, jak również ci, którzy się nimi opiekują,
mogą przyjąd Najświętszą Eucharystię, chociażby
coś spożyli w ciągu godziny poprzedzającej.
Kan. 713 – § 2. Odnośnie do przygotowania do
uczestniczenia w Boskiej Liturgii poprzez post,
modlitwy i inne uczynki chrześcijan, należy wier-
nie zachowywad normy Kościoła sui iuris, do któ-
rego są przypisani, nie tylko w granicach teryto-
rium tego Kościoła, ale, o ile to możliwe, na całym
świecie.
W tradycji Kościołów wschodnich I Komunii św. udziela się razem z sakramentami chrztu i
chryzmacji, a więc przeważnie w wieku niemowlęcym. Natomiast w tradycji Kościoła łacioskiego
do Komunii sakramentalnej wolno dopuścid dzieci dopiero, gdy znajdą się w wieku rozeznania.
Ma to więc nastąpid po osiągnięciu używania rozumu. Domniemywa się je po ukooczeniu przez
dziecko 7 roku życia (kan. 97 § 2 KPK). Natomiast, w niebezpieczeostwie śmierci, gdy przynajm-
niej, potrafią odróżnid zwykły chleb od chleba eucharystycznego i mogą pobożnie przyjąd Komu-
nię św. (kan. 913 § 1 i 2).
Odpowiedzialnymi za przygotowanie dziecka do Komunii sakramentalnej są rodzice (kan.
914 KPK) oraz proboszcz (kan. 914 i 777, n. 1-2 KPK).
Instrukcja Redemptionis sacramentum doprecyzowuje (RS, n. 54):
Pierwszą Komunię świętą dzieci musi zawsze poprzedzad sakramentalna spowiedź i rozgrzeszenie. Ponad-
to Pierwsza Komunia święta powinna byd zawsze udzielana przez kapłana i nigdy poza celebracją Mszy
świętej. Poza wyjątkowymi przypadkami nie jest właściwe organizowanie Pierwszej Komunii świętej w
Wielki Czwartek podczas Mszy Wieczerzy Paoskiej. Należy wybrad raczej inny dzieo, jakim może byd któraś
z Niedziel Wielkanocnych (od II do VI) lub uroczystośd Ciała i Krwi Paoskiej albo któraś z niedziel w ciągu
roku, ponieważ niedziela słusznie jest uważana za dzieo Eucharystii. Niech do przyjęcia Komunii świętej
„nie przystępują dzieci, które nie osiągnęły używania rozumu”, albo które „proboszcz uzna za niewystar-
czająco przygotowane”. Gdy się jednak zdarzy, że jakieś dziecko pomimo młodego wieku zostanie uznane
za wyjątkowo dojrzałe do przyjęcia sakramentu, nie należy mu odmawiad Pierwszej Komunii, byleby
zostało wystarczająco przygotowane.
Nie straciły ze swojej aktualności przepisy Dekretu Kongregacji do Spraw Sakramentów
Quam singulari z dnia 8.08.1910 r. o wieku, w którym należy dzieci dopuszczad do pierwszej Ko-
munii świętej:
1. Wiek rozeznania potrzebny tak do spowiedzi jak i do Komunii św. jest ten, w którym dziecko zaczyna
rozumowad, tj. około siódmego roku życia, czasem nieco później lub wcześniej. Od tego czasu zaczyna
obowiązywad podwójne przykazanie: spowiedzi i Komunii św.
2. Do pierwszej spowiedzi i Komunii św. nie jest konieczna zupełna i dokładna znajomośd nauki wiary
chrześcijaoskiej. Dziecko powinno jednak później w miarę swego uzdolnienia nauczyd się stopniowo całego
katechizmu.
3. Znajomośd religii, potrzebna dziecku do należytego przygotowania się do pierwszej Komunii św. jest ta,
aby odpowiednio do swego rozwoju umysłowego poznało tajemnice wiary konieczne pod utratą zbawie-
nia, umiało odróżnid Chleb Eucharystyczny od zwykłego i doczesnego pokarmu i w ten sposób z odpowied-
nią swemu wiekowo pobożnością, mogło przyjąd Najświętszy Sakrament.
4. Obowiązek, odnoszący się do pierwszej spowiedzi i Komunii św. dziecka spada w pierwszym rzędzie na
tych, którzy sprawują nad nim opiekę, a więc na rodziców, spowiednika, wychowawców i proboszcza.
Według Katechizmu rzymskiego dopuszczenie dziecka do pierwszej Komunii św. należy do ojca lub jego
zastępców oraz spowiednika.
5. Ci, którzy sprawują opiekę nad dziedmi, powinni dołożyd wszelkich starao, by po pierwszej Komunii św.
częściej – a ile to możliwe nawet codziennie – przystępowały one do Stołu Paoskiego, jak tego pragnie
Jezus Chrystus i Matka nasza Kościół św., oraz by przyjmowały Pana Jezusa z taką pobożnością, do jakiej
zdolny jest ich wiek dziecięcy. Ponadto opiekunowie powinni pamiętad, że ciąży na nich obowiązek Czu-
wania, aby dzieci uczęszczały na naukę katechizmu, a w razie trudności zapewnili im inny sposób pobie-
rania tejże nauki.
6. Należy bezwzględnie potępid zwyczaj niedopuszczania dzieci do spowiedzi św. lub odmawiania im roz-
grzeszenia, skoro już doszły do używania rozumu. Władze diecezjalne będą się starały, nawet przy pomocy
kar kościelnych, usunąd tego rodzaju panujący zwyczaj.
Przed przyjęciem Komunii św. obowiązuje zachowanie jednogodzinnego postu eucharys-
tycznego. Postu nie narusza woda oraz lekarstwo. Zwolnione z jego zachowania są osoby chore,
w podeszłym wieku oraz ich opiekunowie (kan. 919 KPK, kan. 713 § 2 KKKW).
3) Częstośd przyjmowania Komunii św.
KPK
Kan. 917 – Kto przyjął już Najświętszą Eucharystię,
może ją ponownie tego samego dnia przyjąd jedy-
nie podczas sprawowania Eucharystii, w której u-
czestniczy, z zachowaniem przepisu kan. 921, § 2.
Kan. 918 – Jak najbardziej zaleca się, ażeby wierni
przyjmowali Komunię świętą podczas sprawowa-
nia Eucharystii. Proszącym jednak o nią dla słusz-
nej racji poza Mszą świętą, należy udzielid, zacho-
wując obrzędy liturgiczne.
Kan. 920 – § 1. Każdy wierny po przyjęciu Najświę-
tszej Eucharystii po raz pierwszy ma obowiązek
przyjmowad ją przynajmniej raz w roku.
§ 2. Ten nakaz powinien byd wypełniony w okresie
wielkanocnym, chyba że dla słusznej przyczyny
wypełnia się go w innym czasie w ciągu roku.
Kan. 923 – Wierni mogą uczestniczyd w eucharys-
tycznej Ofierze i przyjmowad Komunię świętą w
jakimkolwiek obrządku katolickim, z zachowaniem
przepisu kan. 844.
Kan. 708 – Hierarchowie miejsca i proboszczowie
powinni się troszczyd, aby wszyscy chrześcijanie
zostali pilnie pouczeni o konieczności przyjęcia
Boskiej Eucharystii w niebezpieczeostwie śmierci
oraz w okresach ustanowionych przez najczcigod-
niejszą tradycję lub prawo partykularne własnego
Kościoła sui iuris, a zwłaszcza w okresie paschal-
nym, w którym Chrystus Pan powierzył misteria
eucharystyczne.
Kan. 713 – § 1. Boska Eucharystia powinna byd
rozdzielana podczas sprawowania Boskiej Liturgii,
jeśli słuszna przyczyna czego innego nie doradza.
§ 2. Odnośnie do przygotowania do uczestniczenia
w Boskiej Liturgii poprzez post, modlitwy i inne
uczynki chrześcijan, należy wiernie zachowywad
normy Kościoła sui iuris, do którego są przypisani,
nie tylko w granicach terytorium tego Kościoła,
ale, o ile to możliwe, na całym świecie.
Katechizm Kościoła Katolickiego przypomina (KKK 1417):
Kościół usilnie poleca swoim wiernym Komunię św. zawsze gdy uczestniczą w celebracji Eucharystii i
zobowiązuje ich do jej przyjęcia przynajmniej jeden raz w roku.
Obowiązek przyjmowania Komunii św. został określony prawnie dopiero wtedy, gdy os-
łabła gorliwośd i pobożnośd wiernych, a przez to zaczęto zaniedbywad korzystanie z Eucharystii. W
stosunku do całego Kościoła ten obowiązek wprowadził Sobór Lateraoski IV (1215 r.), postana-
wiając, że każdy wierny przynajmniej raz w roku – w okresie wielkanocnym – powinien przyjąd
Komunię św. Ten obowiązek ma obecnie swoje umocowanie w kan. 922 § 1 i 2 KPK oraz w kan.
708 KKKW i powtórzony przez II Polski Synod Plenarny (PSP, Liturgia, n. 26 i 79). Okres Komunii
św. wielkanocnej został ustalony w Polsce przez Konferencję Biskupów jako czas od niedzieli
przed Popielcem do niedzieli Trójcy Świętej (Wyjaśnienie KEP w sprawie wypełnienia obowiązku
przyjęcia Najświętszej Eucharystii w okresie wielkanocnym, 21.03.1985, Akta KEP 1 (1998) s. 138).
Dla słusznej przyczyny można wypełnid w innym czasie.
Komunię św. można przyjąd dwukrotnie w ciągu tego samego dnia (ale nie więcej – zob.
Papieska Rada Tekstów Prawnych, Odpowiedź, 11.07.1984, AAS 76 (1984) s. 746-747), z zastrze-
żeniem, że drugie przyjęcie Komunii św. odbywa się w połączeniu z uczestnictwem we Mszy św.
Wyjątek stanowi jedynie Wiatyk, który jako drugą Komunię św. w ciągu dnia można przyjąd poza
Mszą św. (kan. 917 KPK).
9. Sposób rozdzielania Komunii św.
KPK
Kan. 925 – Komunii świętej należy udzielad tylko
pod postacią chleba, albo, zgodnie z przepisami li-
turgicznymi, pod obiema postaciami; w wypadku
zaś konieczności, także tylko pod postacią wina.
KKKW
brak
W Kościele łacioskim zasadniczo Komunii św. udziela się jedynie pod postacią chleba.
Przepisy liturgiczne zezwalają również w pewnych okolicznościach na rozdzielanie Komunii św.
jedynie pod postacią wina (np. chorym) oraz pod obiema postaciami. Wprowadzenie do Mszału
zachęca do przyjmowania Komunii św. pod dwiema postaciami (MRIG, n. 281):
Ze względu na wymowę znaku Komunia święta nabiera pełniejszego wyrazu, gdy jest przyjmowana pod
obiema postaciami. W tej bowiem formie ukazuje się w doskonalszym świetle znak Uczty eucharystycznej i
jaśniej wyraża się wola dopełnienia nowego i wiecznego przymierza we Krwi Pana; jaśniej też uwydatnia
się związek istniejący pomiędzy Ucztą eucharystyczną a ucztą eschatologiczną w królestwie Ojca.
Wprowadzenie Ogólne do Mszału Rzymskiego przewiduje (MRIG, n. 283) następujące sy-
tuacje, w których można przyjąd Komunię św. pod dwiema postaciami:
Komunia święta pod obiema postaciami jest dozwolona w przypadkach przewidzianych w rytuale. Ponadto
mogą ją przyjmowad następujące osoby:
a) kapłani, którzy nie mogą celebrowad ani koncelebrowad;
b) diakon i usługujący, którzy pełnią swoje funkcje we Mszy świętej;
c) członkowie zgromadzeo w Mszy konwentualnej oraz Mszy zgromadzenia, alumni seminarium, uczestni-
cy rekolekcji lub zebrania jakiegoś zespołu duszpasterskiego.
Biskup diecezjalny może ustalid dla swej diecezji zasady dotyczące udzielania Komunii świętej pod obiema
postaciami. Zasady te obowiązują także w kościołach zakonnych oraz w małych grupach. Miejscowemu bis-
kupowi udziela się też władzy zezwalania na Komunię świętą pod obiema postaciami, ilekrod uzna to za
słuszne kapłan sprawujący pasterską pieczę nad powierzoną mu wspólnotą. Winien byd jednak spełniony
warunek, aby wierni zostali przedtem należycie pouczeni, by wykluczone było niebezpieczeostwo zniewa-
żenia Najświętszego Sakramentu, a sam obrzęd nie okazał się za trudny do wykonania z powodu zbyt dużej
liczby uczestników lub z innej przyczyny.
II Polski Synod Plenarny zachęcił (PSP, Liturgia, n. 93):
Duszpasterze powinni wykorzystywad wszystkie prawne możliwości udzielania Komunii świętej pod dwie-
ma postaciami. Należy jednak dołożyd starao, aby wierni rozumieli, że według wiary katolickiej przyjmuje
się całego Chrystusa i prawdziwy Sakrament także pod jedną tylko postacią.
Komunii św. pod dwiema postaciami udziela się przez zanurzenie albo przez bezpośrednie
picie z kielicha (MRIG, nn. 283-287). Zależy to m.in. od liczby przyjmujących Komunię św. (także
kapłanów w koncelebrze). Konferencja Episkopatu Polski ustaliła, że Komunii św. pod dwiema
postaciami należy udzielad „przez zanurzenie” (per intinctionem).
Instrukcja Redemptionis sacramentum podaje następujące szczegółowe przepisy (RS, n.
102-106):
Nie należy wiernym świeckim podawad kielicha, jeśli będzie tak duża liczba przystępujących do Komunii, że
trudno określid potrzebną do Eucharystii ilośd wina i zachodzi niebezpieczeostwo, że „pod koniec celebracji
pozostanie zbyt dużo Krwi Chrystusa do spożycia”. Podobnie należy postąpid w następujących przypad-
kach: kiedy uciążliwe byłoby zorganizowanie podejścia do kielicha lub gdy celebracja wymaga użycia takiej
ilości wina, że tylko z trudnością można rozeznad jego pewne pochodzenie i jakośd, albo gdy nie można
szybko zapewnid odpowiedniej liczby świętych szafarzy, ani nadzwyczajnych szafarzy Komunii świętej, któ-
rzy posiadaliby odpowiednią formację, lub gdy znaczna częśd ludu nie chce ustawicznie, z różnych powo-
dów, przystępowad do kielicha, tak że w jakiś sposób ginie wtedy znak jedności.
Przepisy Mszału Rzymskiego przyjmują zasadę, że w przypadkach, gdy udziela się Komunii pod obiema
postaciami, „Krew Paoską można spożywad albo pijąc bezpośrednio z kielicha, albo przez zanurzenie, albo
za pomocą rurki lub łyżeczki”. Jeśli chodzi o udzielanie Komunii wiernym świeckim, biskupi mogą wyk-
luczyd Komunię za pomocą rurki lub łyżeczki tam, gdzie nie ma takiego zwyczaju, pozostawiając jednak
zawsze możliwośd udzielania Komunii przez zanurzenie. W tym ostatnim przypadku należy jednak używad
hostii, które nie będą zbyt cienkie ani zbyt małe, a ten, kto przyjmuje Komunię, powinien przyjąd Sak-
rament od kapłana i wyłącznie do ust.
Nie zezwala się, aby przyjmujący Komunię sam zanurzał Hostię w kielichu ani brał na rękę Hostię, która
została zanurzona we Krwi Chrystusa. Jeśli chodzi o hostię przeznaczoną do Komunii przez zanurzenie,
powinna byd wykonana z ważnej materii i konsekrowana. W żadnym przypadku nie wolno używad chleba
niekonsekrowanego lub sporządzonego z innej materii.
Jeśli do udzielania Komunii pod obiema postaciami dla kapłanów koncelebrujących i wiernych nie wys-
tarcza jeden kielich, nic nie stoi na przeszkodzie, aby kapłan celebrujący użył kilku kielichów. Należy bo-
wiem pamiętad, że wszyscy kapłani celebrujący Mszę świętą są zobowiązani do przyjęcia Komunii pod
obiema postaciami. Ze względu na wymowę znaku jest godne pochwały, aby kielich główny był większy, a
pozostałe mniejsze.
Za wszelką cenę jednak należy unikad przelewania konsekrowanej Krwi Chrystusa z jednego kielicha do
drugiego, aby nie dopuścid do znieważenia tak wielkiego Sakramentu. Do podawania Krwi Paoskiej nie
wolno używad butelek, dzbanków ani innych naczyo, które całkowicie nie odpowiadają ustalonym nor-
mom.
Komunii św. udziela się w Polsce wiernym w postawie klęczącej lub stojącej (RS, n. 90)
bezpośrednio do ust lub na rękę. O zezwoleniu na Komunię św. na rękę decyduje Konferencja
Biskupów, po uzyskaniu recognitio Stolicy Apostolskiej (Komunia Święta i kult Tajemnicy Eucha-
rystycznej poza Mszą świętą, Wprowadzenie, n. 21):
Zgodnie z wielowiekową tradycją przy udzielaniu Komunii świętej należy zachowad zwyczaj składania cząs-
tki konsekrowanego chleba na języku przyjmujących Komunię.
Konferencje Biskupów mogą jednak postanowid, żeby na podległym im terenie przyjmowano Komunię
świętą także przez składanie konsekrowanego chleba na rękach wiernych, byleby nie zaistniało niebezpie-
czeostwo braku czci lub powstania wśród wiernych fałszywych opinii o Najświętszej Eucharystii. Decyzja
taka wymaga zatwierdzenia Stolicy Apostolskiej.
W Polsce taka możliwośd istnieje od 21.04.2006 r., kiedy to Kongregacja do Spraw Kultu
Bożego i Dyscypliny Sakramentów dekretem z dnia 21 kwietnia 2006 r. udzieliła recognitio na
praktykę Komunii św. na rękę w Polsce, zatwierdzając postanowienie przyjęte na 331. Zebraniu
Plenarnym Konferencji Episkopatu Polski dnia 9.03.2005 r., stwierdzające: „Komunii świętej udzie-
la się przez podanie Hostii wprost do ust. Jeżeli jednak ktoś prosi o Komunię na rękę przez gest
wyciągniętych dłoni, należy mu w taki sposób jej udzielid. Przyjmujący winien spożyd Ciało Paoskie
wobec szafarza”. W postanowieniach tych, zatytułowanych Wskazania Episkopatu Polski po ogło-
szeniu nowego wydania Ogólnego wprowadzenia do Mszału Rzymskiego, znajdują się następu-
jące rozporządzenia odnoszące się do sposobu rozdzielania Komunii św. w Polsce (n. 38 i 40):
Zaleca się procesyjne podchodzenie do przyjęcia Komunii świętej (zob. OWMR 44, 86 i 160). Ciało Pana jest
bowiem pokarmem na drodze do życia wiecznego. Komunię świętą można przyjąd w postawie klęczącej
lub stojącej. Postawę stojącą należy zachowad zawsze, gdy Komunii świętej udziela się pod obiema posta-
ciami. Wierni przyjmujący Ciało Paoskie w postawie stojącej wykonują wcześniej skłon ciała lub przyklękają
na jedno kolano.
Komunii świętej udziela się przez podanie Hostii wprost do ust. Jeżeli jednak ktoś prosi o Komunię na rękę
przez gest wyciągniętych dłoni, należy mu w taki sposób jej udzielid. Przyjmujący winien spożyd Ciało Pao-
skie wobec szafarza. Wierni przystępujący do Komunii świętej nie mogą sami brad konsekrowanego Chleba
ani Kielicha Krwi Paoskiej (zob. OWMR 160). Nie wolno im też podawad na rękę Hostii zanurzonej we Krwi
Paoskiej.
Jednak nawet w krajach, w których dopuszczono Komunie św. w postawie stojącej i na
rękę nie wolno odmówid wiernemu Komunii św. tylko z tego powodu, że pragnie przyjąd ją do ust
lub w postawie klęczącej (RS, n. 91, 92):
Przy udzielaniu Komunii świętej należy pamiętad, że „święci szafarze nie mogą odmówid sakramentów
tym, którzy właściwie o nie proszą, są odpowiednio przygotowani i prawo nie zabrania im ich przyjmo-
wania”. Stąd każdy ochrzczony katolik, któremu prawo tego nie zabrania, powinien byd dopuszczony do
Komunii świętej. W związku z tym nie wolno odmawiad Komunii świętej nikomu z wiernych, tylko dlatego,
że na przykład chce ją przyjąd na klęcząco lub na stojąco.
Chociaż każdy wierny zawsze ma prawo według swego uznania przyjąd Komunię świętą do ust, jeśli ktoś
chce ją przyjąd na rękę, w regionach, gdzie Konferencja Biskupów, za zgodą Stolicy Apostolskiej, na to zez-
wala, należy mu podad konsekrowaną Hostię. Ze szczególną troską trzeba jednak czuwad, aby natychmiast
na oczach szafarza ją spożył, aby nikt nie odszedł, niosąc w ręku postacie eucharystyczne. Jeśli mogłoby
zachodzid niebezpieczeostwo profanacji, nie należy udzielad wiernym Komunii świętej na rękę.
10.
Szaty liturgiczne
KPK
Kan. 929 – Przy sprawowaniu i udzielaniu Eucha-
rystii, kapłani oraz diakoni powinni używad szat li-
turgicznych przepisanych przez rubryki.
KKKW
Kan. 707 – § 1. Odnośnie do (...) szat liturgicznych,
prawo partykularne każdego Kościoła sui iuris win-
no ustanowid dokładne normy.
§ 2. Jeśli nie budzi to zdziwienia chrześcijan, wol-
no użyd szat liturgicznych (...) innego Kościoła sui
iuris, jeśli nie ma szat liturgicznych (...) własnego
Kościoła sui iuris.
Sprawę szat liturgicznych regulują w zasadzie księgi liturgiczne. W Kościele łacioskim od-
powiednie normy zawarte są we Wprowadzeniu Ogólnym do Mszału Rzymskiego w n. 335-347.
Według MRIG, n. 335, szaty liturgiczne wskazują na funkcje spełniane w czasie liturgii:
W Kościele, który jest Ciałem Chrystusa, nie wszyscy członkowie pełnią jednakowe czynności. To zróżnico-
wanie funkcji w sprawowaniu Eucharystii ukazuje się zewnętrznie przez różnorodnośd szat liturgicznych.
Dlatego szaty te powinny byd znakiem funkcji właściwej każdemu z posługujących. Poza tym szaty liturgicz-
ne winny podkreślad piękno świętych czynności. Szaty, jakie mają ubierad kapłani, diakoni, a także pełniący
posługi świeccy, przed oddaniem do użytku liturgicznego mogą zostad pobłogosławione zgodnie z obrzę-
dem podanym w Rytuale Rzymskim.
Prawodawstwo Kościołów wschodnich zezwala w wyjątkowych okolicznościach na uży-
wanie szat liturgicznych innego Kościoła sui iuris (por. także kan. 701 KKKW w odniesieniu do kon-
celebry).
Stolica Apostolska wyraźnie zabroniła celebrowania Eucharystii bez szat liturgicznych lub z
użyciem szat niekompletnych (RS, n. 126):
Należy odrzucid zwyczaj, sprzeczny z przepisami ksiąg liturgicznych, polegający na tym, że wyświęceni sza-
farze sprawują Mszę świętą, nawet z udziałem jednego tylko posługującego, bez szat liturgicznych albo
używają samej stuły nałożonej na płaszcz mniszy (kukullę) lub na zwyczajny habit zakonny lub na zwykłe
ubranie. Ordynariusze powinni zadbad o to, aby takie nadużycia jak najszybciej zostały naprawione i we
wszystkich kościołach i kaplicach podległych ich jurysdykcji była odpowiednia liczba szat liturgicznych wy-
konanych zgodnie z przepisami.
11.
Czas i miejsce sprawowania Eucharystii
KPK
Kan. 931 – Eucharystię można sprawowad i jej
udzielad w każdym dniu i o każdej godzinie, z wy-
jątkiem przypadków wykluczonych przepisami li-
turgicznymi.
Kan. 932 – § 1. Eucharystię należy sprawowad w
miejscu świętym, chyba że w poszczególnym wy-
padku czego innego domaga się koniecznośd; w
takim wypadku Eucharystia winna byd sprawowa-
na w odpowiednim miejscu.
§ 2. Ofiarę eucharystyczną należy sprawowad na
ołtarzu poświęconym lub pobłogosławionym. Poza
miejscem świętym można użyd odpowiedniego
stołu, zawsze jednak z obrusem i korporałem.
Kan. 933 – Dla słusznej przyczyny i za wyraźną
zgodą ordynariusza miejsca wolno kapłanowi
sprawowad Eucharystię w świątyni jakiegoś Koś-
cioła lub wspólnoty kościelnej nie mającej pełnej
jedności z Kościołem katolickim, z wykluczeniem
zgorszenia.
KKKW
Kan. 704 – Boska Liturgia może byd sprawowana
we wszystkie dni, z wyjątkiem tych, w których zab-
raniają tego przepisy ksiąg liturgicznych Kościoła
sui iuris, do którego kapłan jest przypisany.
Kan. 707 – § 1. Odnośnie do (...) czasu i miejsca
sprawowania, prawo partykularne każdego Koś-
cioła sui iuris winno ustanowid dokładne normy.
Kan. 705 – § 2. Aby kapłan mógł sprawowad Boską
Liturgię w kościele akatolickim, potrzebne jest ze-
zwolenie Hierarchy miejsca.
Prawodawca zezwala na sprawowanie Eucharystii we wszystkie dni i o każdej porze dnia,
chyba że przepisy szczególne wprowadzają jakieś ograniczenia. Zakazy tego rodzaju znaleźd moż-
na w przepisach liturgicznych. I tak w Kościele nie sprawuje się Eucharystii w Wielki Piątek Męki
Paoskiej i w Wielką Sobotę, natomiast w Wielki Czwartek Mszę św. Krzyżma sprawuje się jedynie
w godzinach porannych w kościołach katedralnych. Kościoły wschodnie w okresie Wielkiego Pos-
tu Eucharystię (Służbę Bożą) sprawują wyłącznie w soboty i niedziele oraz w Zwiastowanie Paos-
kie, a w środy i piątki tego okresu liturgicznego zamiast Eucharystii sprawują Liturgię wcześniej
poświęconych darów (Liturgia Praesanctificatorum). Tradycja ta pochodzi z czasów wczesno-
chrześcijanskich i wspomina o niej już Synod w Trullo (692 r.) w kan. 52.
Właściwym miejscem sprawowania Eucharystii jest miejsce święte, to znaczy: kościół,
kaplica, cmentarz lub sanktuarium (por. kan. 1205-1243 KPK i kan. 868-874 KKKW). Msza powinna
byd sprawowana na ołtarzu poświęconym lub pobłogosławionym. Można jednak dla poważnej
przyczyny sprawowad Eucharystię w innym odpowiednim i godnym miejscu. Może to byd nawet,
za zgodą ordynariusza (Hierarchy) miejsca, świątynia niekatolicka (kan. 933 KPK; kan. 705 § 2
KKKW), ale nie może to byd miejsce kultu niechrześcijaoskiego (RS, n. 108-109):
„Eucharystię należy sprawowad w miejscu świętym, chyba że w poszczególnym wypadku czego innego
domaga się koniecznośd; w takim wypadku Eucharystia winna byd sprawowana w odpowiednim miejscu”
(kan. 932 § 1). O tym, czy istnieje taka koniecznośd, za każdym razem zgodnie ze zwyczajem na terenie
swojej diecezji będzie rozstrzygał biskup diecezjalny.
Kapłanowi nigdy nie wolno sprawowad Eucharystii w świątyni lub miejscu świętym jakiejkolwiek religii
niechrześcijaoskiej.
Wprowadzenie ogólne do Mszału Rzymskiego (MGIR, n. 288) precyzuje:
Na sprawowanie Eucharystii lud Boży gromadzi się zwykle w kościele lub gdy kościoła brak albo jest on
niewystarczający, w innym odpowiednim miejscu, godnym tak wielkiego misterium. Zarówno kościoły, jak i
te miejsca powinny byd odpowiednio przystosowane do sprawowania czynności liturgicznych i osiągnięcia
czynnego udziału wszystkich wiernych. Świątynie i przedmioty związane z kultem Bożym winny byd
prawdziwie godne i piękne, stanowiąc jednocześnie znaki i symbole rzeczywistości nadprzyrodzonych.
Do miejsca i organizacji wielkich celebracji, także poza miejscem świętym, odniósł się papież
Benedykt XVI w adhortacji apostolskiej Sacramentum caritatis z 22.02.2007 r. (n. 61):
Zgromadzenie synodalne rozważyło kwestię jakości uczestnictwa podczas wielkich celebracji, które mają
miejsce w szczególnych okolicznościach. Biorą w nich udział również – poza wielką liczbą wiernych – liczni
koncelebrujący kapłani. Z jednej strony, łatwo dostrzec wartośd tych momentów, szczególnie gdy zgroma-
dzeniu przewodniczy biskup otoczony prezbiterium oraz diakonami, z drugiej strony, mogą się w takich
okolicznościach pojawid trudności w wyrażeniu odczuwalnej jedności prezbiterium, szczególnie podczas
modlitwy eucharystycznej, oraz trudności przy udzielaniu Komunii św. Należy dołożyd starao, by takie
wielkie koncelebry nie powodowały rozproszenia. Można się o to zatroszczyd poprzez stosowne zabiegi ko-
ordynacyjne oraz odpowiednie urządzenie miejsca kultu, by zapewnid prezbiterom oraz wiernym pełne i
rzeczywiste uczestnictwo. W każdym razie warto mied na uwadze, że chodzi tutaj o koncelebry o cha-
rakterze wyjątkowym i ograniczone do okazji nadzwyczajnych.
12. Przechowywanie Eucharystii
KPK
Kan. 934 – § 1. Najświętsza Eucharystia:
1° winna byd przechowywana w kościele katedral-
nym lub z nim zrównanym, w każdym kościele pa-
rafialnym jak również w kościele lub kaplicy złą-
czonej z domem instytutu zakonnego lub stowa-
rzyszenia życia apostolskiego;
2° może byd przechowywana w kaplicy biskupiej
oraz, za zezwoleniem ordynariusza miejsca, w in-
nych kościołach i kaplicach, także prywatnych.
§ 2. W miejscach świętych, gdzie jest przechowy-
wana Najświętsza Eucharystia, musi byd zawsze
ktoś mający nad nią pieczę, a kapłan powinien
tam odprawiad wedle możności Mszę świętą przy-
najmniej dwa razy w miesiącu.
Kan. 935 – Nikomu nie wolno przechowywad Naj-
świętszej Eucharystii u siebie ani zabierad jej ze
sobą w drogę, chyba że nagli koniecznośd pasters-
ka i z zachowaniem przepisów wydanych przez
biskupa diecezjalnego.
Kan. 936 – W domu instytutu zakonnego albo w
pobożnym zakładzie, Najświętszą Eucharystię na-
leży przechowywad tylko w kościele albo w głów-
nej kaplicy złączonej z domem. Dla słusznej przy-
czyny ordynariusz może zezwolid na jej przecho-
wywanie także w innej kaplicy tegoż domu.
Kan. 937 – Jeśli nie stoi na przeszkodzie poważna
racja, kościół, w którym jest przechowywana Naj-
świętsza Eucharystia, powinien byd otwarty dla
wiernych przynajmniej przez kilka godzin dzien-
nie, aby mogli się modlid przed Najświętszym Sak-
ramentem.
Kan. 938 – § 1. Najświętsza Eucharystia na stałe
powinna byd przechowywana tylko w jednym ta-
bernakulum kościoła lub kaplicy.
KKKW
Kan. 714 – § 1. W kościołach, gdzie sprawowany
jest publiczny kult Boży i przynajmniej kilka razy w
miesiącu Boska Liturgia, Boska Eucharystia powin-
na byd przechowywana przede wszystkim dla cho-
rych, z wiernym zachowaniem przepisów ksiąg li-
turgicznych własnego Kościoła sui iuris, i z najwyż-
szym szacunkiem adorowana przez chrześcijan.
§ 2. Strzeżenie Boskiej Eucharystii podlega szcze-
gólnej trosce i kierownictwu Hierarchy miejsca.
§ 2. Tabernakulum, w którym przechowuje się
Najświętszą Eucharystię, winno byd umieszczone
w odznaczającej się, widocznej, stosownie przyoz-
dobionej i odpowiedniej dla modlitwy części koś-
cioła lub kaplicy.
§ 3. Tabernakulum, w którym na stałe przechowu-
je się Najświętszą Eucharystię, ma byd nieusuwal-
ne, wykonane z materiału trwałego, nieprzezro-
czystego i tak zamknięte, ażeby możliwie całkowi-
cie wykluczyd niebezpieczeostwo profanacji.
§ 4. Dla poważnej przyczyny, wolno przechowy-
wad Najświętszą Eucharystię, zwłaszcza w porze
nocnej, w innym, bezpieczniejszym i stosownym
miejscu.
§ 5. Kto ma opiekę nad kościołem lub kaplicą, po-
winien zadbad o to, by klucz od tabernakulum, w
którym przechowuje się Najświętszą Eucharystię,
był najstaranniej strzeżony.
Kan. 939 – Hostie konsekrowane, w ilości odpo-
wiedniej do potrzeb wiernych, winny byd przecho-
wywane w puszce lub naczyniu, i często po spoży-
ciu starych odnawiane.
Kan. 940 – Przed tabernakulum, w którym jest
przechowywana Najświętsza Eucharystia, powinna
stale świecid się specjalna lampa, oznaczająca i
wyrażająca cześd dla obecności Chrystusa.
Instrukcja Redemptionis sacramentum ponadto podaje następujące przepisy (RS, n.
129-132):
„Sprawowanie Eucharystii w ofierze Mszy świętej jest źródłem i celem kultu, jaki się jej oddaje poza Mszą.
Święte postacie przechowuje się przede wszystkim w tym celu, aby wierni, którzy nie mogą brad udziału
we Mszy świętej, zwłaszcza chorzy i starsi, jednoczyli się przez Komunię sakramentalną z Chrystusem i Jego
Ofiarą, którą składa się we Mszy świętej”. Ponadto owo przechowywanie pozwala również na praktykę
adoracji tego Wielkiego Sakramentu oraz oddawania mu tej czci, która jest należna samemu Bogu. Należy
więc bardzo popierad niektóre formy kultu adoracji nie tylko prywatnej, lecz również publicznej i
wspólnotowej, ustanowione lub zatwierdzone przez Kościół.
„Najświętszą Eucharystię należy przechowywad w tabernakulum trwałym i nienaruszalnym, umieszczonym
na środku ołtarza wielkiego lub bocznego, ale naprawdę okazałego”; jak również w miejscu, ze względu na
spokój, przestrzeo przed tabernakulum oraz liczbę ławek lub krzeseł i klęczników, „odpowiednim do
modlitwy”. Ponadto należy pilnie zwracad uwagę na wszystkie przepisy ksiąg liturgicznych i normy prawne,
szczególnie w celu wykluczenia niebezpieczeostwa profanacji.
Z wyjątkiem przepisów kan. 934 § 1, zabrania się przechowywania Najświętszego Sakramentu w miejscu,
które nie podlega oczywistej władzy biskupa diecezjalnego lub gdzie istnieje niebezpieczeostwo profanacji.
Gdyby coś takiego zaistniało, biskup diecezjalny winien natychmiast cofnąd udzielone już pozwolenie na
przechowywanie Eucharystii.
Nikt nie może zanosid Najświętszej Eucharystii do domu lub do jakiegoś innego miejsca wbrew przepisom
prawa. Ponadto należy pamiętad, że zabranie lub przetrzymywanie w celu świętokradczym albo
wyrzucenie konsekrowanych postaci jest poważnym przestępstwem, od którego uwolnienie zastrzeżone
jest Kongregacji Nauki Wiary.
Zasadniczym i pierwotnym celem przechowywania Eucharystii poza Mszą św. jest udzie-
lanie Wiatyku chorym. Celami drugorzędnymi zaś: udzielanie Komunii św. poza Mszą św. oraz
adoracja Chrystusa obecnego w Eucharystii.
Miejsca, w których jest obowiązek przechowywania Eucharystii, stanowią:
- kościół katedralny bądź z nim zrównany (np. konkatedra);
- kościół parafialny;
- kościół lub kaplica złączona z domem instytutu zakonnego lub stowarzyszenia życia apostol-
skiego (kan. 934 § 1, n. 1 KPK).
Miejscami, w których można (fakultatywnie) przechowywad Eucharystię są:
- kaplica biskupia;
- za zgodą ordynariusza miejsca, inne kościoły i kaplice, także prywatne (kan. 934 § 1, n.2 KPK).
W każdym z powyższych miejsc powinna byd osoba wyznaczona do sprawowania szcze-
gólnej opieki nad Eucharystią oraz przynajmniej dwa razy w miesiącu ma byd w tym miejscu
sprawowana Msza św. (kan. 934 § 2 KPK), a taki kościół lub kaplica powinny byd udostępnione
wiernym dla adoracji (kan. 937).
Prawodawca poza tym zakazuje przechowywania Eucharystii w mieszkaniu i zabierania Jej
w drogę, chyba że zachodzi jakaś poważna przyczyna, jak np. zabezpieczenie przed profanacją lub
zaniesienie do chorego (kan. 935). W porze nocnej można umieścid Najświętszy Sakrament poza
kościołem lub kaplicą (np. w specjalnej kaplicy na plebanii) (kan. 938 § 4 KPK).
W odniesieniu do domów zakonnych i innych podobnych miejsc (np. seminarium du-
chowne) prawodawca wyjaśnia, że Najświętszy Sakrament może byd przechowywany tylko w
kościele lub głównej kaplicy. Na przechowywanie Najświętszego Sakramentu w innych kaplicach
(oratoriach) tej samej instytucji wymagane jest specjalne zezwolenie ordynariusza miejsca (kan.
936).
Eucharystia powinna byd przechowywana w tabernakulum, które może byd tylko jedno w
danym kościele lub kaplicy (kan. 938 § 1 KPK). Ma to byd miejsce wyróżniające się, stosownie
przyozdobione, odpowiednie do modlitwy i adoracji (kan. 938 § 2 KPK), należycie umocowane,
wykonane z materiału trwałego i nieprzezroczystego (kan. 938 § 3 KPK), przed którym ma palid się
wieczna lampka, wyrażająca obecnośd i cześd dla Chrystusa (kan. 940 KPK). Klucz do tabernaku-
lum ma byd pilnie strzeżony przez wyznaczoną osobę, do której należy troska o kościół lub kaplicę
(kan. 838, § 5 KPK). Prawo partykularne nakazuje posiadanie klucza zapasowego do tabernaku-
lum (II Synod Diecezji Lubelskiej, n. 259).
Benedykt XVI w adhortacji Sacramentum caritatis odnośnie do tabernakulum przypom-
niał (n. 69):
Ze względu na wagę przechowywania Eucharystii oraz adoracji i szacunku wobec sakramentu Ofiary
Chrystusa Synod Biskupów postawił sobie pytanie dotyczące sprawy właściwego umiejscowienia taber-
nakulum w naszych kościołach. Jego właściwe usytuowanie ułatwia bowiem unaocznienie realnej obec-
ności Chrystusa w Najświętszym Sakramencie. Jest zatem konieczne, by miejsce, gdzie są przechowywane
Postacie Eucharystyczne, było łatwo rozpoznawalne przez każdego, kto wchodzi do kościoła, również dzięki
wiecznej lampce. W tym celu należy wziąd pod uwagę układ architektoniczny budynku sakralnego: w
kościołach, w których nie ma kaplicy Najświętszego Sakramentu a pozostał ołtarz główny z tabernakulum,
wskazane jest, by zachowad ten układ dla przechowywania i adoracji Eucharystii, unikając stawiania w tym
miejscu fotela dla celebransa. W nowych kościołach dobrze jest przewidzied kaplicę z Sanctissimum w
pobliżu prezbiterium; tam, gdzie to nie jest możliwe, lepsze jest usytuowanie tabernakulum w prezbite-
rium, w miejscu odpowiednio podwyższonym, w pośrodku przestrzeni absydalnej, lub w innym miejscu,
skąd będzie równie dobrze widoczne. Takie rozwiązania przyczyniają się do uszanowania godności taber-
nakulum, o które zawsze należy dbad również pod względem artystycznym. Trzeba oczywiście wziąd pod
uwagę to, co na ten temat orzeka Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego. Ostatecznie osąd w tej
materii należy do biskupa miejsca.
Wprowadzenie ogólne do Mszału Rzymskiego precyzuje (MRIG, n. 314-317):
Biorąc po uwagę przestrzenny układ każdego kościoła i zgodne z prawem miejscowe zwyczaje, Najświętszy
Sakrament należy przechowywad w tabernakulum umieszczonym w części kościoła odpowiednio godnej i
przyozdobionej oraz sprzyjającej modlitwie
Tabernakulum winno byd zwykle jedno, nieruchome, mocne i nieprzezroczyste. Ma ono byd tak zamknięte,
aby wykluczało niebezpieczeostwo profanacji. Wskazane jest, aby przed oddaniem do użytku liturgicznego
zostało pobłogosławione zgodnie z obrzędem podanym w Rytuale Rzymskim.
Z uwagi na znak jest bardziej słuszne, aby na ołtarzu, przy którym sprawuje się Mszę świętą, nie było
tabernakulum z Najświętszą Eucharystią.
Uwzględniając decyzję biskupa diecezjalnego, tabernakulum można umieścid:
a) w prezbiterium, poza ołtarzem, przy którym sprawuje się Mszę świętą, w formie i miejscu bardziej
odpowiednim, nie wykluczając dawnego ołtarza, którego nie używa się już do celebracji (por. nr 303);
b) w jakiejś kaplicy, organicznie związanej z kościołem, nadającej się do prywatnej adoracji i modlitwy
wiernych oraz dla nich widocznej.
Według przyjętego zwyczaju przed tabernakulum winna nieustannie płonąd lampka, podsycana olejem lub
woskiem, aby wskazywała na obecnośd Chrystusa i pobudzała do Jego czci.
Należy pamiętad także o wszystkich innych przepisach prawnych dotyczących przechowywania Najświęt-
szej Eucharystii.
Hostie powinny byd przechowywane w tabernakulum w liczbie odpowiadającej potrze-
bom wiernych: chorych i przystępujących do Komunii św. poza Mszą św. Należy to czynid w
odpowiednich naczyniach liturgicznych. Około raz na dwa tygodnie należy dokonywad renowacji
Sanctissimum (kan. 939 KPK).
13.
Kult Eucharystii
KPK
Kan. 941 – § 1. W kościołach lub kaplicach, które
mają zezwolenie na przechowywanie Najświętszej
Eucharystii, można dokonywad jej wystawienia w
puszce lub monstrancji, z zachowaniem norm
przepisanych w księgach liturgicznych.
§ 2. Podczas odprawiania Mszy świętej nie powin-
no byd w tej samej części kościoła lub kaplicy wys-
tawienia Najświętszego Sakramentu.
Kan. 942 – Zaleca się, ażeby w tych kościołach i
kaplicach organizowano corocznie uroczyste wys-
tawienie Najświętszego Sakramentu przez odpo-
wiedni czas, chodby z przerwami, aby miejscowa
wspólnota głębiej rozważała i adorowała Tajemni-
cę eucharystyczną. Jednakże tego rodzaju wysta-
wienie ma byd tylko wtedy, gdy przewiduje się od-
powiedni udział wiernych, i przy zachowaniu usta-
nowionych norm.
Kan. 943 – Szafarzem wystawienia Najświętszego
Sakramentu i błogosławieostwa eucharystycznego
jest kapłan lub diakon. W szczególnych okolicznoś-
ciach, tylko wystawienia i schowania, jednak bez
błogosławieostwa, może dokonad akolita, szafarz
nadzwyczajny Komunii świętej lub ktoś inny wyz-
naczony przez ordynariusza miejsca, z zachowa-
niem przepisów wydanych przez biskupa diecez-
jalnego.
Kan. 944 – § 1. Gdzie, zdaniem biskupa diecezjal-
nego, jest to możliwe, należy dla publicznego
świadectwa czci wobec Najświętszej Eucharystii
urządzad; zwłaszcza w uroczystośd Ciała i Krwi
Chrystusa, procesję prowadzoną po drogach pub-
licznych.
§ 2. Do biskupa diecezjalnego należy wydawanie
zarządzeo o procesjach, uczestnictwa w nich i ich
KKKW
Kan. 714 – § 1. W kościołach, gdzie sprawowany
jest publiczny kult Boży i przynajmniej kilka razy w
miesiącu Boska Liturgia, Boska Eucharystia powin-
na byd przechowywana przede wszystkim dla cho-
rych, z wiernym zachowaniem przepisów ksiąg li-
turgicznych własnego Kościoła sui iuris, i z najwyż-
szym szacunkiem adorowana przez chrześcijan
Kan. 1442 – Kto Boską Eucharystię porzucił albo w
celu świętokradczym zabrał lub zatrzymał, powi-
nien zostad ukarany ekskomuniką większą oraz,
jeśli jest duchownym, także innymi karami, nie
wyłączając depozycji.
godności.
Kan. 1367 – Kto postacie konsekrowane porzuca
albo w celu świętokradczym zabiera lub przecho-
wuje, podlega ekskomunice wiążącej mocą same-
go prawa, zarezerwowanej Stolicy Apostolskiej;
duchowny może byd ponadto ukarany inną karą,
nie wyłączając wydalenia ze stanu duchownego.
Ponieważ sam Chrystus jest obecny w tym Sakramencie ołtarza, należy czcid Go przez
adorację. Nawiedzanie Najświętszego Sakramentu jest próbą wdzięczności, znakiem miłości i
należnej czci Chrystusa Pana (KKK 1418). Benedykt XVI w adhortacji Redemptionis sacramentum
zauważa (n. 68):
Osobista łącznośd, jaką konkretny wierny nawiązuje z Jezusem obecnym w Eucharystii, zawsze odsyła go
ponownie do wspólnoty kościelnej, uświadamiając mu jego przynależnośd do Ciała Chrystusa. Dlatego poza
zaproszeniem poszczególnych wiernych, by osobiście znajdowali czas na przebywanie na modlitwie przed
sakramentem Ołtarza, uważam, iż moim obowiązkiem jest zachęcenie parafii i różnych grup kościelnych,
by praktykowały wspólnotową adorację. Oczywiście, zachowują całą swoją wartośd istniejące już formy
pobożności eucharystycznej. Mam na myśli, na przykład, procesje eucharystyczne, a nade wszystko
tradycyjną procesję w uroczystośd Bożego Ciała, pobożną praktykę nabożeostwa czterdziestogodzinnego,
kongresy eucharystyczne lokalne, narodowe i międzynarodowe oraz inne analogiczne inicjatywy. Takie
formy pobożności, dostosowane odpowiednio do współczesności i do różnych okoliczności, zasługują na
praktykowanie również dzisiaj.
Podstawą formą kultu eucharystycznego jest wystawienie Najświętszego Sakramentu.
Może ono mied miejsce w każdym kościele i kaplicy, w których Eucharystia jest przechowywana.
Wystawienia można dokonywad w puszce lub w monstrancji, przy zachowaniu odnośnych przepi-
sów liturgicznych. W szczególności prawodawca zakazuje dokonywania wystawienia w podczas,
gdy w tej samej części kościoła lub kaplicy jest odprawiana Msza św. (kan. 941 § 1 i 2 KPK). Wys-
tawienie Najświętszego Sakramentu może trwad krótszy lub dłuższy czas. Zaleca się jednak, aby
corocznie odbywało się dłuższe wystawienie, aby miejscowa wspólnota głębiej rozważyła i uczciła
tajemnicę eucharystyczną (kan. 942 KPK). W takiej sytuacji należy zadbad o odpowiedni udział
wiernych w tym nabożeostwie. Takie dłuższe wystawienie może byd również nakazane przez
ordynariusza miejsca, gdy zachodzi poważna przyczyna (por. Komunia św. poza Mszą św., n. 63).
Instrukcja Redemptionis sacramentum zamieszcza następujące zachęty i przepisy (RS, n. 135-141:
„W ciągu dnia” wierni „niech nie zaniedbują nawiedzenia Najświętszego Sakramentu, jako że jest ono
dowodem wdzięczności, znakiem miłości i wyrazem uznania dla Chrystusa Pana tam obecnego”. Kontem-
placja bowiem Jezusa obecnego w Najświętszym Sakramencie, jako Komunia duchowa, ściśle jednoczy
wiernego z Chrystusem, jak pokazuje przykład tylu Świętych. „Jeśli nie stoi na przeszkodzie poważna racja,
kościół, w którym jest przechowywana Najświętsza Eucharystia, powinien byd otwarty dla wiernych przy-
najmniej przez kilka godzin dziennie, aby mogli się modlid przed Najświętszym Sakramentem”.
Ordynariusz powinien usilnie popierad adorację eucharystyczną z udziałem ludu, zarówno krótką, jak dłuż-
szą lub jako wieczystą. W ostatnich bowiem latach „w wielu miejscach adoracja Najświętszego Sakramentu
znajduje swoją właściwą rolę w życiu codziennym i staje się niewyczerpanym źródłem świętości”, chociaż
istnieją również miejsca, „w których zauważa się prawie całkowity zanik praktyki adoracji eucharystycznej”.
Wystawienie Najświętszej Eucharystii winno się zawsze odbywad zgodnie z przepisami ksiąg liturgicznych.
Nie należy również wykluczad odmawiania przed schowanym lub wystawionym Najświętszym Sakramen-
tem maryjnej modlitwy różaocowej, godnej podziwu „ze względu na jej prostotę a zarazem głębię”. Jed-
nakże, szczególnie podczas wystawienia, należy ukazad istotę tej modlitwy jako kontemplacji tajemnic życia
Chrystusa Odkupiciela i zbawczego planu wszechmogącego Ojca, wykorzystując przede wszystkim czytania
zaczerpnięte z Pisma świętego.
Nigdy jednak wystawionego Najświętszego Sakramentu nie powinno się, nawet na krótko, pozostawiad bez
wystarczającego nadzoru. Stąd należy postępowad tak, aby w ustalonych porach niektórzy wierni, nawet
na zmianę, zawsze byli obecni.
Gdy biskup diecezjalny ma wyświęconych szafarzy lub inne osoby przeznaczone do wystawienia Najświęt-
szego Sakramentu, wierni mają prawo często nawiedzad Najświętszy Sakrament w celu adoracji i przynaj-
mniej czasami w ciągu roku uczestniczyd w adoracji przed wystawioną Najświętszą Eucharystią.
Zaleca się bardzo, aby w dużych miastach lub przynajmniej większych miejscowościach biskup diecezjalny
wyznaczył jakiś budynek kościoła dla adoracji wieczystej, w którym jednak powinna byd często, a nawet o
ile to możliwe codziennie, sprawowana Msza święta, pod warunkiem ścisłego przestrzegania zasady, że na
czas Mszy świętej przerywa się wystawienia. Wypada, aby we Mszy, która poprzedza czas bezpośredniej
adoracji, była konsekrowana hostia, która ma byd wystawiona do adoracji, oraz aby została umieszczona w
monstrancji na ołtarzu po zakooczeniu Komunii.
Biskup diecezjalny powinien uznad i w miarę możliwości popierad prawo wiernych do ustanawiania bractw
lub stowarzyszeo oddających się praktyce adoracji, również wieczystej. Ilekrod takie stowarzyszenia przy-
biorą charakter międzynarodowy, ich erygowanie lub zatwierdzanie ich statutów należy do Kongregacji do
Spraw Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów.
Szafarzem wystawienia Najświętszego Sakramentu jest ta osoba, która jest szafarzem Ko-
munii św., a więc biskup, prezbiter i diakon (szafarze zwyczajni) oraz akolita i inna osoba wyz-
naczona przez biskupa diecezjalnego (szafarze nadzwyczajni). Szafarze nadzwyczajni nie mogą
jednak udzielad błogosławieostwa eucharystycznego, lecz tylko dokonad wystawienia i schowania
(kan. 943 KPK).
Inną formą kultu eucharystycznego wymienioną przez Kodeks są procesje eucharystycz-
ne. Prawodawca szczególnie zachęca do urządzania procesji eucharystycznej po drogach pub-
licznych z racji Uroczystości Najświętszego Ciała i Krwi Paoskiej (Boże Ciało) dla wyrażenia publicz-
nej czci dla Chrystusa Eucharystycznego. Szczegółowe przepisy w tej materii może wydad biskup
diecezjalny (kan. 944, § 1 i 2 KPK; RS, n. 142-144):
„Do biskupa diecezjalnego należy wydawanie zarządzeo o procesjach, zasadach uczestnictwa w nich oraz
ich godności”, a także popieranie wśród wiernych praktyki adoracji.
„Gdzie, zdaniem biskupa diecezjalnego, jest to możliwe, należy dla publicznego świadectwa czci wobec
Najświętszej Eucharystii urządzad, zwłaszcza w uroczystośd Ciała i Krwi Chrystusa, procesję prowadzoną po
drogach publicznych”, ponieważ pobożne „uczestnictwo wiernych w procesji eucharystycznej w uroczys-
tośd Ciała i Krwi Paoskiej jest łaską od Pana, która co roku napełnia radością wszystkich biorących w niej
udział”.
Chociaż w niektórych miejscach nie jest możliwe organizowanie procesji eucharystycznych, jest jednak ko-
nieczne zachowanie takiej tradycji. Trzeba raczej poszukiwad nowych sposobów ich organizacji w dzisiej-
szych warunkach, na przykład w sanktuariach, w miejscach należących do Kościoła, lub, za zgodą władzy
świeckiej, w publicznych ogrodach.
Księgi liturgiczne wymieniają ponadto jako szczególną formę kultu kongresy eucharys-
tyczne. Organizuje się je po to, aby zgłębid jakiś aspekt tajemnicy eucharystycznej i aby uczcid ją
publicznie (Komunia św. poza Mszą św., n. 85nn, RS, n. 145):
Należy uznad wielką wartośd duszpasterską Kongresów eucharystycznych, które „powinny byd prawdzi-
wym znakiem wiary i miłości”. Winny one byd przygotowywane i przeprowadzane zgodnie z ustalonymi
zasadami, aby wierni, godnie otaczając czcią święte tajemnice Ciała i Krwi Syna Bożego, mogli nieustannie
doznawad w sobie owoców odkupienia.
Prawodawca obwarowuje karą ekskomuniki przestępstwo świętokradztwa w stosunku
do Najświętszej Eucharystii (kan. 1367 KPK z interpretacją z dnia 3.07.1999, AAS 91 (1999) s. 918;
kan. 1442 KKKW; GD, art. 3, § 1, n. 1°).
14.
Msze gregoriaoskie
Przez Msze św. gregoriaoskie rozumie się Msze św. odprawiane przez kolejne trzydzieści
dni (przez jednego lub solidarnie przez wielu kapłanów) w intencji określonej jednej osoby
zmarłej. Praktyka ta wywodzi się od papieża Grzegorza I Wielkiego (560-604), który jeszcze jako
opat w klasztorze benedyktyoskim polecił w ten sposób modlid się za zmarłego mnicha (PL 77,
420-421). Zasadniczo obowiązuje ciągłośd odprawiania. Stolica Apostolska wyjaśniła jednak (Dek-
laracja Kongregacji Soboru, 24.02.1967, AAS 59 (1967) s. 229-230), że przerwa w odprawianiu
tych Mszy spowodowana nieprzewidzianą przeszkodą, np. nagłą chorobą, albo z innej uzasadnio-
nej przyczyny, np. odprawienia Mszy pogrzebowej lub za nowożeoców, nie narusza ich ciągłości.
Msze gregoriaoskie mimo takiej przerwy zachowują te same owoce wstawiennicze, jakie przyzna-
wała im praktyka Kościoła i pobożnośd wiernych, pod warunkiem, że liczba odprawianych Mszy
zostanie jak najszybciej dopełniona przez odprawiającego kapłana do trzydziestu.
15.
Ofiary mszalne
a.
Przyjmowanie ofiar mszalnych
KPK
Kan. 901 – Kapłan może odprawiad Mszę świętą
za kogokolwiek, zarówno za żywych, jak i za zmar-
łych.
Kan. 945 – § 1. Zgodnie z uznanym zwyczajem
Kościoła, każdy kapłan celebrujący lub koncelebru-
jący Mszę św. może przyjąd ofiarę złożoną, aby
odprawił Mszę św. w określonej intencji.
§ 2. Usilnie zaleca się kapłanom, ażeby także nie
otrzymawszy ofiary odprawiali Mszę św. w inten-
cji wiernych, zwłaszcza ubogich.
Kan. 946 – Wierni składający ofiarę, aby w ich in-
tencji była odprawiona Msza św., przyczyniają się
do dobra Kościoła oraz uczestniczą przez tę ofiarę
w jego trosce o utrzymanie szafarzy i dzieł.
Kan. 947 – Od ofiar mszalnych należy bezwzględ-
nie usuwad wszelkie pozory transakcji lub handlu.
Kan. 948 – Należy odprawid oddzielnie Msze św.
w intencji tych, za których została złożona i przyję-
ta ofiara, nawet niewielka.
Kan. 949 – Kto ma obowiązek odprawienia i apli-
kowania Mszy św. w intencji tych, którzy złożyli
ofiarę, pozostaje nim związany, chociażby bez
jego winy przepadły przyjęte ofiary.
Kan. 950 – Jeśli ktoś składa pewną sumę pieniędzy
na odprawienie Mszy św., nie określając ich liczby,
należy ją ustalid biorąc pod uwagę wielkośd ofiary,
ustaloną w miejscu zamieszkania ofiarodawcy,
chyba że zgodnie z prawem należy domniemywad,
iż inna była jego intencja.
Kan. 951 – § 1. Kapłan, odprawiający więcej razy
w tym samym dniu, może poszczególne Msze św.
aplikowad w intencji, w której została złożona
ofiara, przy zachowaniu jednak prawa, że oprócz
dnia Bożego Narodzenia, wolno mu zatrzymad dla
siebie jedną tylko ofiarę, pozostałe zaś winien
przekazad na cele oznaczone przez ordynariusza, z
KKKW
Kan. 715 – § 1. Kapłani godziwie mogą przyjmo-
wad ofiary, które chrześcijanie według uznanego
zwyczaju Kościoła ofiarują im z racji sprawowania
Boskiej Liturgii w ich własnych intencjach.
§ 2. Wolno także, jeśli jest taki prawny zwyczaj,
przyjąd także ofiary z racji sprawowania Liturgii
wcześniej poświęconych darów i z racji czynienia
wspomnieo podczas Boskiej Liturgii.
Kan. 716 – Z zachowaniem kan. 1013 usilnie za-
leca się, aby biskupi eparchialni, o ile to możliwe,
wprowadzali praktykę, według której przyjmuje
się jedynie te ofiary z okazji sprawowania Boskiej
Liturgii, które chrześcijanie dobrowolnie składają.
Wszystkim zaś kapłanom zaleca się, aby także nie
otrzymawszy ofiary sprawowali Boską Liturgię w
intencjach chrześcijan, zwłaszcza ubogich.
Kan. 717 – Kapłani, jeśli przyjmują ofiary z racji
sprawowania Boskiej Liturgii od chrześcijan inne-
go Kościoła sui iuris, mają poważny obowiązek
zachowania w odniesieniu do tych ofiar norm
tego Kościoła, jeśli co innego nie wynika ze strony
ofiarodawcy.
dopuszczeniem jednak pewnego wynagrodzenia z
tytułu zewnętrznego.
§ 2. Kapłan koncelebrujący w tym samym dniu
drugą Mszę św., nie może z żadnego tytułu przy-
jąd za nią ofiary.
Kan. 952 – § 1. Do synodu prowincjalnego lub do
zebrania biskupów prowincji, należy określid dek-
retem wysokośd ofiary składanej za odprawianie i
ofiarowanie Mszy św., i kapłanowi nie wolno do-
magad się wyższej ofiary. Może jednak przyjąd do-
browolnie złożoną ofiarę wyższą od określonej, jak
również ofiarę niższą.
§ 2. Gdzie nie ma takiego dekretu, należy zacho-
wad zwyczaj obowiązujący w diecezji.
§ 3. Członkowie wszystkich instytutów zakonnych
winni zachowad dekret lub miejscowy zwyczaj, o
których w §§ 1 i 2.
Kan. 953 – Nikomu nie wolno przyjąd do osobiste-
go odprawiania tylu ofiar mszalnych, że sam nie
może im zadośduczynid w ciągu roku.
Kan. 1385 – Kto niezgodnie z prawem czerpie zysk
z ofiar mszalnych, powinien byd ukarany cenzurą
lub inną sprawiedliwą karą.
Prawo zezwala na aplikowanie Mszy św. w intencji żywych i zmarłych. Może to byd
praktycznie każda intencja, która jest zgodna z zasadami prawa Bożego. Można więc aplikowad
Mszę św. zarówno za ochrzczonych, jak i za nieochrzczonych, za wierzących i niewierzących. Nie
wolno jednak, zgodnie z dawną tradycją Kościoła, wymieniad imion niekatolików w modlitwie
eucharystycznej (kan. 901 KPK).
Z racji sprawowania Mszy św. i aplikowania jej w określonej intencji, kapłan może przyjąd
złożoną mu ofiarę mszalną (stypendium mszalne) (kan. 945, § 1 KPK; kan. 715 § 1 KKKW). Godzi-
wośd przyjęcia tej ofiary zależy od przestrzegania następujących norm:
- nie można aplikowad owoców Mszy św. zgodnie z intencją tego, który dopiero w przyszłości
poprosi o odprawienie Mszy św.;
- nie wolno łączyd przyjętych kilku intencji i zadośduczynid obowiązkowi ich odprawienia w jednej
Mszy św. (kumulacja);
- nie można oddzielnie przyjąd jednej ofiary mszalnej za samą celebrację, a drugiej za aplikowanie
jej owoców w określonej intencji.
Prawo Kościołów wschodnich zezwala również na przyjęcie ofiar z racji sprawowania
Liturgii wcześniej poświęconych darów i z racji czynienia wspomnieo w Eucharystii (kan. 715 § 2
KKKW).
Jednocześnie prawodawca zachęca kapłanów, aby sprawowali Eucharystię także wtedy,
gdy nie otrzymali stypendium mszalnego (kan. 945 § 2 KPK; kan. 716 KKKW). Duszpasterze mają
obowiązek aplikowania Mszy św. w intencjach wspólnot sobie powierzonych. Biskup diecezjalny i
proboszcz mają obowiązek sprawowania w niedziele i święta nakazane Mszy św. za lud (kan. 388
i 534 KPK; kan. 198 i 294 KKKW).
Celem złożenia ofiary mszalnej jest utrzymanie szafarzy i dzieł Kościoła (kan. 946 KPK).
Dlatego ofiary mszalne, mimo iż są przeznaczone dla kapłana, należy traktowad jako własnośd
Kościoła.
Prawodawca zabrania jakiegokolwiek handlu ofiarami mszalnymi, a nawet wszystkiego
tego, co ma chociażby tylko pozór handlu (kan. 947 KPK). Nie można np. zbierad ofiar mszalnych
w kraju, gdzie wartośd waluty jest wyższa i przekazad je komuś innemu w kraju, gdzie wartośd
waluty jest niższa, a różnicę kursu zachowad dla siebie. Nadużyciem jest też zbieranie intencji oraz
ofiar mszalnych z zamiarem przekazania innemu celebransowi, który za tę usługę jakąś częśd ofiar
przekazuje pośredniczącemu. Prawodawca nadużycia w tym zakresie określa jako przestępstwo i
w kan. 1385 KPK upoważnia do wymierzenia przestępcy cenzury lub innej kary.
Zasadą jest, że należy aplikowad tyle Mszy św., ile zostało przyjętych ofiar mszalnych. Nie
ma znaczenia, czy przyjęta ofiara mszalna jest znaczna, czy też skromna. Kapłan nie może również
kumulowad przyjętych intencji. Normę kan. 948 KPK naruszają ci, którzy ogólnie gromadzą ofiary
na Msze św. mające określone intencje wiernych i bez wiedzy ofiarodawców łącząc je razem,
odprawiają jedną Mszę św. w intencji tzw. zbiorowej (Dekret Mos iugiter, art. 1 § 2). Jedynie w
wypadku, gdy ofiarodawcy wcześniej i w wyraźny sposób poinformowani, dobrowolnie się
zgadzają, aby ofiary przez nich złożone zostały połączone z innymi w celu odprawienia jednej
Mszy św., można odprawid Mszę św. zbiorową (Dekret, art. 2 § 1). W takim wypadku należy
podad do publicznej wiadomości czas odprawienia takiej Mszy św., a w jednym kościele nie może
ona byd odprawiana więcej niż dwa razy w tygodniu (Dekret, art. 2 § 2). Obowiązek zadośd-
uczynienia przyjętym zobowiązaniom mszalnym jest bezwzględny i nie wygasa nawet wtedy,
gdyby w sposób niezawiniony przepadły złożone ofiary (kan. 949 KPK). Wysokośd stypendium
może określid zebranie biskupów prowincji (kan. 952 § 1 KPK), ale zwykle określana jest ona
zwyczajowo (kan. 952 § 2). Zakonnicy są zobowiązani do zachowania norm lub zwyczaju miej-
scowego (kan. 952 § 3 KPK).
Prawodawca określa, że kapłan może zatrzymad dla siebie tylko jedno stypendium w
ciągu jednego dnia, chociażby zgodnie z prawem wielokrotnie odprawiał Mszę św. (kan. 951 § 1 i
2 KPK). Wyjątkiem jest jedynie Uroczystośd Narodzenia Paoskiego, w który to dzieo kapłan może
zatrzymad dla siebie trzy stypendia mszalne. Prawodawca określa następnie, że stypendia z
binacji i trynacji należy przekazad na cele wyznaczone przez ordynariusza. W archidiecezji lubel-
skiej cel ten został określony przez I Synod Diecezji Lubelskiej (stat. 216 § 3) i jest nim seminarium
duchowne. W diecezji zamojsko-lubaczowskiej sprawę powyższą reguluje dekret biskupa diecez-
jalnego z dnia 30 września 1993 roku (Zamojski Informator Diecezjalny 2 (1993) s. 164-165), w
którym postanowiono, że stypendia pochodzące z binacji należy rozliczad następująco:
1) kapłan w parafii liczącej do 1000 wiernych może stypendia z Mszy św. binowanych binacje
zatrzymad dla siebie (n. 9);
2) w parafiach liczących powyżej 1000 wiernych stypendia z Mszy św. binowanych należy rozliczyd
według zasady:
- kwoty przekazuje się do funduszu parafialnego;
- kwoty przekazuje się do Kurii Diecezjalnej;
- kwoty należy podzielid pomiędzy kapłanów (n. 10).
Natomiast w przypadku kapłanów zakonnych obowiązują następujące zasady:
- proboszczowie i wikariusze przesyłają stypendia binowane według zarządzeo ordynariusza
miejsca;
- pozostali kapłani zakonni kierują się normami wydanymi przez ordynariusza zakonnego (Wy-
jaśnienie Komisji Interpretacyjnej, 23.04.1987, AAS 79 (1987) s. 1132; WDL 55 (1991) 311-312).
W ten podobny sposób należy postąpid w przypadku odprawiania Mszy św. zbiorowych
(wielointencyjnych). Wówczas nadwyżkę ponad średnie stypendium diecezjalne należy potrakto-
wad w ten sam sposób jak stypendium binowane i odesład je na wskazany cel (Dekret Mos
iugiter, art. 3 § 2). Instrukcja Redemptionis sacramentum przypomina (RS, n. 116):
Msze nie powinny byd mnożone wbrew przepisom prawa, a odnośnie do stypendium mszalnego, należy
przestrzegad wszystkiego, co skądinąd zgodnie z prawem winno byd zachowywane.
Nie wolno również przyjąd do osobistego odprawiania tylu ofiar mszalnych, że nie zdołał-
by im zadośduczynid w ciągu roku (tzn. nie wolno przyjąd więcej niż ok. 365 ofiar) (kan. 953 KPK).
b.
Przekazywanie ofiar mszalnych
KPK
Kan. 954 – Jeśli w niektórych kościołach lub kapli-
cach proszą o odprawienie tylu Mszy św., że nie
można ich tam odprawid, wolno stypendia przeka-
zad gdzie indziej, chyba że ofiarodawcy wyraźnie
okazali wolę przeciwną.
Kan. 955 – § 1. Kto zamierza powierzyd innym od-
prawienie intencji mszalnych, powinien przekazad
je możliwie najszybciej wybranym przez siebie
kapłanom, byleby tylko był przekonany, że są
wolni od podejrzeo; powinien przekazad w całości
przyjętą ofiarę, chyba że na pewno wiadomo, iż
nadwyżka w stosunku do wysokości obowiązującej
w diecezji, została dana ze względu na osobę.
Ciąży na nim również obowiązek troski o odpra-
wienie Mszy św., dopóki nie uzyska potwierdzenia
tak o przejęciu zobowiązania, jak i otrzymaniu
ofiary.
§ 2. Czas, w którym należy odprawid Msze św., li-
czy się od dnia przyjęcia ich przez kapłana mające-
go je odprawiad, chyba że stwierdza się co innego.
§ 3. Ci, którzy powierzają innym Mszę św. do od-
prawienia, powinni od razu zapisad w książce za-
równo Msze św. przyjęte, jak i przekazane, zazna-
czając również wysokośd ofiary.
§ 4. Każdy kapłan powinien dokładnie zapisywad
Msze św., które przyjął do odprawienia i które od-
prawił.
Kan. 956 – Wszyscy zarządcy pobożnych fundacji
albo w jakikolwiek sposób zobowiązani do troski o
odprawienie Mszy św., czy to duchowni czy świec-
cy, powinni przesład do własnych ordynariuszy te
zobowiązania mszalne, których nie wypełniono w
ciągu roku, zachowując sposób przez nich określo-
ny.
Kan. 957 – Obowiązek i prawo czuwania nad wy-
pełnieniem zobowiązao mszalnych w kościołach
kleru diecezjalnego należy do ordynariusza miej-
sca, w kościołach zaś instytutów zakonnych lub
stowarzyszeo życia apostolskiego – do ich przeło-
żonych.
KKKW
Brak
Jeśli ofiarodawcy nie zastrzegli wyraźnie, by ich intencje mszalne były odprawione przez
przyjmującego lub w kościele, w którym zostały przyjęte, wówczas można te intencje przekazad
do odprawienia innym, przy zachowaniu następujących zasad:
- intencje i ofiary należy przekazad niezwłocznie;
- przekazad je można jedynie kapłanom, co do których jest moralna pewnośd, że sumiennie za-
dośduczynią zobowiązaniom;
- przekazując intencje należy w całości przekazad również stypendia mszalne, z wyjątkiem sy-
tuacji, w której złożono wyższą ofiarę ze względu na osobę przyjmującego;
- przyjmujący i przekazujący zobowiązania jest z nich zwolniony dopiero po potwierdzeniu przy-
jęcia ich przez innego kapłana - nie wystarcza samo wysłanie intencji i ofiar;
- czas aplikowania liczy się od dnia przyjęcia zobowiązao;
- na kapłanach, którzy nie są w stanie zadośduczynid przyjętym wcześniej zobowiązaniom mszal-
nym (np. z racji choroby), ciąży obowiązek ich przekazania innym kapłanom.
c.
Zapisywanie zobowiązao mszalnych
KPK
Kan. 955 – § 3. Ci, którzy powierzają innym Mszę
św. do odprawienia, powinni od razu zapisad w
książce zarówno Msze św. przyjęte, jak i przekaza-
ne, zaznaczając również wysokośd ofiary.
§ 4. Każdy kapłan powinien dokładnie zapisywad
Msze św., które przyjął do odprawienia i które od-
prawił.
Kan. 958 – § 1. Proboszcz oraz rektor kościoła lub
innego pobożnego miejsca, w których zwykło się
przyjmowad stypendia mszalne, powinni posiadad
specjalną książkę, w której dokładnie mają zapisy-
wad liczbę Mszy św. przyjętych do odprawienia,
intencje, jak również złożoną ofiarę i odprawienie.
§ 2. Ordynariusz jest obowiązany każdego roku
sprawdzad osobiście lub przez innych te księgi.
KKKW
Brak
Każdy kapłan, który przyjmuje intencje mszalne ma obowiązek zapisywania ich w spec-
jalnej księdze oraz odnotowywania w niej intencji odprawionych. W kościołach jest obowiązek
prowadzenia specjalnej księgi (liber stipendiorum), w której zapisuje się intencje i stypendia
mszalne. Zwykle ma ona formę kalendarza, w którym zapisuje się zobowiązania. Zawsze muszą
byd zachowane następujące elementy:
- data przyjęcia intencji mszalnej;
- brzmienie intencji;
- wysokośd złożonej ofiary (stypendium mszalnego) i kto ją przyjął;
- dane ofiarodawcy (nazwisko, adres) – informacja fakultatywna, ale bardzo przydatna, gdyby
trzeba było wprowadzid zmiany;
- data odprawienia Mszy św.;
- podpis kapłana, który Mszę św. odprawił;
- uwagi.
Również każdy kapłan ma obowiązek prowadzenia osobistej księgi przyjętych intencji i stypen-
diów mszalnych. Może mied ona wzór następujący:
Numerus
(L.p.)
TEMPUS
Missarum acceptarum
(Data przyjęcia intencji)
INTENTIONES MISSARUM
A PETENTIBUS
(Treśd intencji)
Eleemosyna
vel stipendium
(Ofiara czyli stypendium)
TEMPUS
Missarum persolutarum
(Data odprawienia)
1
30.01.2010
O pomyślne zdanie egzaminu
50 zł
2
30.01.2010
O cierpliwośd
gratis
Praktyczną jest rzeczą przechowywanie stypendiów mszalnych nieodprawionych w
określonym miejscu z zaznaczonym pochodzeniem pieniędzy (np. w kopercie z napisem „sty-
pendia mszalne”). Pożądane byłoby wskazanie miejsca przechowywania intencji i stypen-
diów w testamencie kapłana.
Zapisywanie i rozliczanie stypendiów mszalnych podlega nadzorowi ordynariusza
(kan. 958 § 2 KPK).
16.
Redukcja zobowiązao mszalnych
KPK
Kan. 1308 – § 1. Redukcja zobowiązao dotyczą-
cych Mszy św., której można dokonywad tylko ze
słusznej i koniecznej przyczyny, jest zarezerwowa-
na Stolicy Apostolskiej, z zachowaniem zamiesz-
czonych przepisów, które następują.
§ 2. Jeśli w akcie fundacyjnym zostało to wyraźnie
zastrzeżone ordynariusz może zredukowad zobo-
wiązania mszalne na skutek zmniejszenia się do-
chodów.
§ 3. Biskup diecezjalny posiada władzę redukowa-
nia z powodu zmniejszenia się dochodów, dopóki
trwa przyczyna, Mszy św. związanych z legatami
lub w jakikolwiek sposób fundowanych, które są
samoistne, do wysokości stypendium prawnie
obowiązującego w diecezji, pod warunkiem
jednak, że nie ma nikogo, kto jest zobowiązany i
kogo można by było skutecznie nakłonid do
podwyższenia dochodów.
§ 4. Przysługuje temuż władza redukowania zobo-
wiązao lub legatów mszalnych, obciążających in-
stytucję kościelną, jeśli dochody stały się niewys-
tarczające do osiągnięcia w odpowiedni sposób
własnego celu tej instytucji.
§ 5. Te same władze, o których w §§ 3 i 4, przysłu-
gują również najwyższemu przełożonemu kleryc-
kiego instytutu zakonnego na prawie papieskim.
Kan. 1309 – Władzom, o których w kan. 1308,
przysługuje ponadto uprawnienie przenoszenia,
dla stosownej przyczyny, zobowiązao mszalnych
na dni, kościoły lub ołtarze, różne od tych, które
zostały określone w akcie fundacji.
KKKW
Kan. 1052 – § 1. Redukcja zobowiązao związanych
ze sprawowaniem Boskiej Liturgii jest zarezerwo-
wana Stolicy Apostolskiej.
§ 2. Jeśli w akcie fundacyjnym zostało to wyraźnie
zastrzeżone Hierarcha może zredukowad zobowią-
zania związane ze sprawowaniem Boskiej Liturgii
na skutek zmniejszenia się dochodów.
§ 3. Biskup eparchialny posiada władzę redukowa-
nia z powodu zmniejszenia się dochodów, dopóki
trwa przyczyna, liczby celebracji Boskiej Liturgii do
wysokości stypendium prawnie obowiązującego w
eparchii, pod warunkiem jednak, że nie ma niko-
go, kto jest zobowiązany i kogo można by było
skutecznie nakłonid do podwyższenia dochodów.
§ 4. Biskupowi eparchialnemu przysługuje także
władza redukowania zobowiązao związanych ze
sprawowaniem Boskiej Liturgii spoczywających na
instytucji kościelnej, jeśli dochody stały się niewys-
tarczające do osiągnięcia z nich zysków możliwych
w czasie przyjęcia zobowiązao.
§ 5. Władzę, o której mowa w §§ 3 i 4 posiadają
także przełożeni generalni kleryckich instytutów
zakonnych i stowarzyszeo życia wspólnego na
wzór zakonników na prawie papieskim lub patriar-
szym.
§ 6. Władzę, o której mowa w §§ 3 i 4, Biskup e-
parchialny może delegowad jedynie Biskupowi ko-
adiutorowi, Biskupowi pomocniczemu, Protosyn-
cellowi i Syncellom, z wykluczeniem jednak sub-
delegacji.
Kan. 1053 – Władzom, o których w kan. 1052,
przysługuje ponadto uprawnienie przenoszenia,
dla słusznej przyczyny, zobowiązao sprawowania
Boskiej Liturgii na dni lub instytuty różne od tych,
które zostały określone w akcie fundacji.
Zasadą jest to, że wyłącznie Stolica Apostolska może redukowad zobowiązania mszal-
ne (kan. 1308 § 1 KPK; 1052 § 1 KKKW). Jest to zastrzeżenie nie dopuszczające wyjątków,
jeśli chodzi o stypendia manualne, to znaczy przyjęte do odprawiania przez kapłana od kon-
kretnej osoby. Natomiast prawodawca przewiduje możliwośd redukcji zobowiązao mszal-
nych wynikających z fundacji przez biskupa diecezjalnego lub ordynariusza. Jeżeli statuty fun-
dacji to przewidują, może redukcji dokonad ordynariusz (kan. 1308 § 2 KPK; kan. 1052 § 2
KKKW), w każdym innym przypadku decyzję podejmuje biskup diecezjalny z prawem dele-
gacji (kan. 1308 § 3-4 KPK; kan. 1052 § 3-4 i § 6 KKKW), a w przypadku zakonników najwyższy
przełożony instytutu (kan. 1308 § 5 KPK; kan. 1052 § 5 KKKW). Przełożeni ci mogą również
podejmowad decyzje w sprawie przenoszenia zobowiązao (kan. 1309 KPK; kan. 1053 KKKW).
Możliwośd takich redukcji oparta jest na zasadzie teologicznej, iż następuje uzupełnienie ze
skarbca Kościoła. Przyczyną kanoniczną, dla której można dokonad redukcji, jest niezawinio-
ne zmniejszenie dochodów z fundacji. W przypadku całkowitego wygaśnięcia dochodów, na-
stępuje ustanie zobowiązao.
17.
Ochrona prawna Eucharystii
a) ciężkie przestępstwa
Wykaz tych przestępstw zawiera Instrukcja Redemptionis sacramentum (RS, n. 172) oraz
dekret Kongregacji Nauki Wiary (GD, art. 3):
- zabranie lub przechowywanie w celu świętokradczym albo porzucenie świętych postaci;
- usiłowanie sprawowania liturgicznej czynności Ofiary eucharystycznej lub jej symulowanie;
- koncelebracja Ofiary eucharystycznej razem z szafarzami Wspólnot kościelnych, które nie
posiadają sukcesji apostolskiej ani nie uznają sakramentalnej godności święceo kapłaoskich;
- konsekracja w celu świętokradczym jednej postaci bez drugiej w czasie celebracji euchary-
stycznej albo nawet obydwu poza sprawowaniem Eucharystii.
b) poważne wykroczenia
Ta sama instrukcja (RS, n. 173) wylicza inne zachowania, które są traktowane jako poważne
wykroczenia, które narażają na niebezpieczeostwo ważnośd lub godnośd Najświętszej
Eucharystii:
- niewłaściwe przygotowanie chleba eucharystycznego, a w szczególności dodawanie do
chleba przeznaczonego do Eucharystii innych substancji, jakimi są owoce lub cukier czy miód
(RS, n. 48, 49);
- używanie niewłaściwego, a w szczególności o wątpliwym pochodzeniu, wina; użycie innych
napojów, które nie stanowią ważnej materii (RS, n. 50);
- używanie niezatwierdzonych tekstów modlitwy eucharystycznej, zmiana ich tekstów
zatwierdzonych przez Kościół lub wprowadzanie innych tekstów prywatnego autorstwa (RS,
n. 51);
- recytowanie niektórych fragmentów Modlitwy eucharystycznej przez diakona, świeckiego
posługującego w liturgii lub poszczególnego wiernego czy też wszystkich wiernych razem
(RS, n. 52);
- pominięcie wspomnienia imienia papieża oraz biskupa diecezjalnego (RS, n. 56);
- łączenie sakramentu pokuty z Mszą św. w taki sposób, że powstaje jedna czynnośd
liturgiczna (RS, n. 76);
- łączenie Mszy św. ze zwykłym, czy też nawet uroczystym posiłkiem; sprawowanie Mszy św.
na stole służącym do spożywania posiłków (poza poważną koniecznością), w jadalni, w
miejscu, które jest wykorzystywane do wspólnego ucztowania oraz w jakimkolwiek po-
mieszczeniu, gdzie znajduje się pożywienie; zasiadanie przy stołach przez uczestników Mszy
świętej w czasie jej trwania; podawanie wiernym podczas celebracji Mszy św. zwykłego
pokarmu (RS, n. 77);
- wprowadzanie do celebracji Mszy św. elementów niezgodnych z przepisami ksiąg liturgicz-
nych, a zaczerpniętych z obrzędów innych religii (RS, n. 79);
- odmówienie Komunii św. wiernemu tylko dlatego, że chce ją przyjąd na klęcząco lub na
stojąco oraz do ust lub na rękę (w regionach, gdzie Konferencja Biskupów, za zgodą Stolicy
Apostolskiej, na to zezwala) (RS, n. 91-92);
- branie konsekrowanego Chleba lub kielicha Krwi Paoskiej przez wiernych lub przekazywanie
między sobą z rąk do rąk; udzielnie wzajemne przez nowożeoców w czasie Mszy świętej
ślubnej Komunii św. (RS, n. 94);
– rozdzielanie w czasie Mszy św. lub przed nią na podobieostwo Komunii niekonsekrowanych
hostii albo innych rzeczy nadające się czy też nie nadających do spożycia (RS, n. 96);
- narażenie na znieważenie Świętych Postaci przez nienależyte przygotowanie obrzędu
Komunii św. pod dwiema postaciami (RS, n. 101-102);
- zanurzanie Hostię przez wiernego w kielichu lub branie na rękę Hostii, która została
zanurzona we Krwi Chrystusa; użycie do Komunii św. pod dwiema postaciami chleba
niekonsekrowanego lub sporządzonego z innej materii (RS, n. 104);
- przelewanie konsekrowanej Krwi Chrystusa z jednego kielicha do drugiego; użycie butelek,
dzbanków ani innych naczyo, które całkowicie nie odpowiadają ustalonym normom (RS, n.
106);
- sprawowanie przez kapłana Eucharystii w świątyni lub miejscu świętym jakiejkolwiek religii
niechrześcijaoskiej (RS. N. 109);
- dopuszczenie obcego kapłana do celebrowania Eucharystii bez zbadania jego uczciwości
(RS, n. 111);
- samowolnym odkładaniu sprawowania Mszy świętej dla dobra ludu, wbrew przepisom
Mszału Rzymskiego i zdrowej tradycji obrządku rzymskiego, pod pretekstem popierania
„postu od Eucharystii” (RS, n. 115);
- używanie do sprawowania Mszy naczyo codziennego użytku lub mało wartościowych pod
względem jakości, lub pozbawionych wartości artystycznej, lub zwykłych koszyków, lub też
innych naczyo wykonanych ze szkła, gliny, terakoty czy innych materiałów łatwo się
tłukących (RS, n. 117);
- sprawowanie Mszy św., nawet z udziałem jednego tylko posługującego, bez szat liturgicz-
nych albo używanie samej stuły nałożonej na płaszcz mniszy (kukullę) lub na zwyczajny habit
zakonny lub na zwykłe ubranie (RS, n. 126);
- przechowywanie Najświętszego Sakramentu w miejscu, które nie podlega oczywistej
władzy biskupa diecezjalnego lub gdzie istnieje niebezpieczeostwo profanacji (RS, n. 131);
- zanoszenie Najświętszej Eucharystii do domu lub do jakiegoś innego miejsca wbrew
przepisom prawa (RS, n. 132);
– załatwianie przez szafarza Komunii św. niosącego Ciało Paoskie wszelkich spraw świeckich
(RS, n. 133);
- pozostawienie bez wystarczającego nadzoru wystawionego Najświętszego Sakramentu (RS,
n. 138);
- przyjmowanie przez świeckich funkcji diakona lub kapłana lub nakładanie ich szat albo
innych do nich podobnych (RS, n. 153);
- sprawowanie sakramentów jakiegoś zadania lub funkcji podczas sprawowania świętej
liturgii przez duchownego, który utracił stan duchowny zgodnie z przepisami prawa ma zakaz
wykonywania władzy święceo (RS, n. 168).
c) ochrona prawno-karna
KPK
Kan. 1367 – Kto postacie konsekrowane porzuca
albo w celu świętokradczym zabiera lub prze-
chowuje, podlega ekskomunice wiążącej mocą
samego prawa, zarezerwowanej Stolicy Apostol-
skiej; duchowny może byd ponadto ukarany inną
karą, nie wyłączając wydalenia ze stanu duchow-
nego.
Kan. 1376 – Kto profanuje rzecz świętą, rucho-
mą czy nieruchomą, powinien byd ukarany spra-
wiedliwą karą.
Kan. 1378 – § 2. Podlega wiążącej mocą samego
prawa karze interdyktu lub, jeśli jest duchow-
nym, suspensy:
1° kto nie mając święceo kapłaoskich usiłuje
sprawowad liturgiczną czynnośd Ofiary eucha-
rystycznej;
Kan. 1380 – Kto stosując symonię sprawuje lub
przyjmuje sakrament, powinien byd ukarany
interdyktem lub suspensą.
Kan. 1384 – Kto oprócz wypadków, o których w
kan. 1378-1389, niezgodnie z prawem sprawuje
zadanie kapłaoskie lub inną świętą posługę,
może byd ukarany sprawiedliwą karą.
Kan. 1385 – Kto niezgodnie z prawem czerpie
zysk z ofiar mszalnych, powinien byd ukarany
cenzurą lub inną sprawiedliwą karą.
Kan. 1391 – Stosownie do ciężkości przestęp-
stwa, może byd ukarany sprawiedliwą karą:
1° kto sporządza fałszywy dokument kościelny
lub prawdziwy zmienia, niszczy, ukrywa, albo
posługuje się fałszywym lub zmienionym;
2° kto w sprawie kościelnej posługuje się innym
fałszywym lub zmienionym dokumentem;
3° kto w publicznym dokumencie kościelnym
potwierdza fałsz.
KKKW
Kan. 1442 – Kto Boską Eucharystię porzucił albo w
celu świętokradczym zabrał lub zatrzymał, powinien
zostad ukarany ekskomuniką większą oraz, jeśli jest
duchownym, także innymi karami, nie wyłączając
depozycji.
Kan. 1441 – Kto przeznacza rzecz świętą do użytku
świeckiego lub używa w złym celu, powinien zostad
ukarany suspensą albo zakazem przyjmowania Bos-
kiej Eucharystii.
Kan. 1443 – Kto symulował sprawowanie Boskiej Li-
turgii lub innych sakramentów, powinien zostad uka-
rany odpowiednią kara, nie wyłączając ekskomuniki
większej.
Kan. 1461 – Kto udzielił lub przyjął święcenia w Spo-
sób symoniacki, powinien zostad deponowany; kto
zaś inne sakramenty symoniacko sprawował lub przy-
jął, powinien zostad ukarany odpowiednią karą, nie
wyłączając ekskomuniki większej.
Kan. 1455 – Kto sporządził fałszywy dokument koś-
cielny albo potwierdził w nim fałsz, albo w jakikol-
wiek sposób fałszywym lub zmienionym dokumen-
tem świadomie posłużył się w sprawie kościelnej,
albo prawdziwy dokument zmienił, zniszczył lub
ukrył, powinien zostad ukarany odpowiednią karą.
Prawodawca chroni najwyższe dobro jakim jest Eucharystia stosownymi przepisami prawa
karnego. Przewiduje sankcje karne za następujące przestępstwa:
- profanacja Najświętszego Sakramentu (KPK, kan. 1367; KKKW, kan. 1442);
- profanacja rzeczy świętych, np. miejsce święte, naczynia i szaty liturgiczne itp. (KPK, kan.
1376; KKKW, kan. 1441);
- symulowanie sprawowania Eucharystii przez osobę nie posiadającą święceo kapłaoskich
(KPK, kan. 1378 § 2; KKKW, kan. 1443);
- symonia (KPK, kan. 1380; KKKW, kan. 1461);
- inne nadużycie zadania kapłaoskiego (KPK, kan. 1384; KKKW, kan. 1461);
- nadużycia związane ze stypendiami mszalnymi (KPK, kan. 1385);
- sporządzenie lub posługiwanie się fałszywym dokumentem kościelnym, np. celebretem
(KPK, kan. 1391; KKKW, kan. 1455).
d) prawa wiernych w zakresie Eucharystii według Instrukcji Redemptionis sacramentum
- prawo do prawdziwej liturgii sprawowanej według Magisterium Kościoła, tak aby ukazywa-
ła sakrament jedności (RS, n. 12):
Wszyscy wierni mają prawo do prawdziwej liturgii, a w sposób szczególny do celebracji Mszy św.,
która winna byd taka, jaką chciał i ustanowił Kościół, tak jak określają przepisy w księgach liturgicz-
nych oraz w innych normach i aktach prawnych. Podobnie lud katolicki ma prawo, aby Ofiara Mszy
św. była celebrowana w sposób niezmieniony, zgodny z całym nauczaniem Magisterium Kościoła.
Wspólnota katolicka ma wreszcie prawo do celebracji dla niej Ofiary Mszy św. w taki sposób, aby
prawdziwie ukazywała sakrament jedności, czyli z wykluczeniem uchybieo i wszelkich gestów, które
mogłyby zrodzid w Kościele podziały i stronnictwa
.
- prawo do tego, by władza kościelna czuwała na prawidłowym sprawowaniem liturgii (RS, n.
18):
Wierni mają prawo, aby władza kościelna sprawowała pełne i skuteczne kierownictwo nad świętą li-
turgią, aby liturgia nigdy nie była postrzegana jako „prywatna własnośd kogokolwiek, ani samego ce-
lebransa, ani wspólnoty, w której sprawuje się sakramenty”.
- prawo do troski i czujności ze strony biskupa w sprawach liturgii (RS, n. 24):
Ze swojej strony lud chrześcijaoski ma prawo, aby biskup diecezjalny czuwał nad tym, iżby w dyscy-
plinę kościelną nie wkradły się nadużycia, zwłaszcza jeśli chodzi o posługę słowa, sprawowanie sa-
kramentów i sakramentaliów, kult Boga i świętych.
- prawo do dobrego przygotowania liturgii (homilia, muzyka, naczynia i szaty liturgiczne,
czysty obrus itd.) (RS, n. 57-58):
Wspólnota wiernych ma prawo, aby zwłaszcza w celebracji niedzielnej stale była obecna odpowied-
nia i prawdziwa muzyka oraz aby ołtarz, sprzęty i bielizna liturgiczna zgodnie z przepisami zawsze
odznaczały się godnością, pięknem i czystością.
Wszyscy wierni mają również prawo, by sprawowanie Eucharystii we wszystkich jej częściach zostało
tak troskliwie przygotowane, aby słowo Boże było w niej godnie i skutecznie głoszone i wyjaśniane,
aby zgodnie z przepisami pieczołowicie została zachowana możliwośd wyboru tekstów liturgicznych i
obrzędów, a słowa pieśni podczas celebracji liturgii strzegły i właściwie ożywiały ich wiarę.
- prawo do przyjęcia Komunii św. na klęcząco i do ust (RS, n. 91-92):
Przy udzielaniu Komunii świętej należy pamiętad, że „święci szafarze nie mogą odmówid sakramen-
tów tym, którzy właściwie o nie proszą, są odpowiednio przygotowani i prawo nie zabrania im ich
przyjmowania”. Stąd każdy ochrzczony katolik, któremu prawo tego nie zabrania, powinien byd do-
puszczony do Komunii świętej. W związku z tym nie wolno odmawiad Komunii świętej nikomu z
wiernych, tylko dlatego, że na przykład chce ją przyjąd na klęcząco lub na stojąco.
Chociaż każdy wierny zawsze ma prawo według swego uznania przyjąd Komunię świętą do ust, jeśli
ktoś chce ją przyjąd na rękę, w regionach, gdzie Konferencja Biskupów, za zgodą Stolicy Apostolskiej,
na to zezwala, należy mu podad konsekrowaną Hostię. Ze szczególną troską trzeba jednak czuwad,
aby natychmiast na oczach szafarza ją spożył, aby nikt nie odszedł, niosąc w ręku postacie euchary-
styczne. Jeśli mogłoby zachodzid niebezpieczeostwo profanacji, nie należy udzielad wiernym Komunii
świętej na rękę.
- prawo do otwartego kościoła na adorację Najświętszego Sakramentu (RS, n. 135):
Jeśli nie stoi na przeszkodzie poważna racja, kościół, w którym jest przechowywana Najświętsza Eu-
charystia, powinien byd otwarty dla wiernych przynajmniej przez kilka godzin dziennie, aby mogli się
modlid przed Najświętszym Sakramentem.
- prawo do uczestniczenia we Mszy św. w dni o godzinach dla nich dogodnych (RS, n. 162-
-164):
W dzieo, który się nazywa „dniem Paoskim”, Kościół wiernie wspólnie się gromadzi, aby wspominad
zmartwychwstanie Pana oraz całe misterium paschalne zwłaszcza przez sprawowanie Mszy świętej.
Albowiem „nie zbuduje się (...) żadnej wspólnoty chrześcijaoskiej, jeżeli nie jest ona zakorzeniona w
celebracji Najświętszej Eucharystii”. Stąd lud chrześcijaoski ma prawo, aby dla jego dobra sprawo-
wana była Eucharystia w niedziele i święta obowiązujące oraz inne ważniejsze dni świąteczne, a w
miarę możliwości nawet codziennie. Dlatego tam, gdzie w niedzielę trudno zorganizowad sprawo-
wanie Mszy w kościele parafialnym lub w innej wspólnocie wiernych, biskup diecezjalny w łączności
ze swoim prezbiterium winien w odpowiedni sposób zaradzid tej sytuacji. Wśród tych możliwych
rozwiązao najważniejsze będą: wezwanie do tego innych kapłanów albo udanie się wiernych w celu
uczestniczenia w tajemnicy Eucharystii do najbliższego im kościoła.
Wszyscy kapłani, którym „dla dobra” innych zostało powierzone kapłaostwo i Eucharystia, powinni
pamiętad, że są zobowiązani stworzyd okazję wszystkim wiernym, aby mogli wypełnid obowiązek
uczestniczenia we Mszy niedzielnej. Ze swojej strony, wierni świeccy mają prawo, by żaden kapłan,
jeśli nie zachodzi rzeczywista przeszkoda, nigdy nie odmawiał sprawowania Mszy dla dobra ludu lub
nie sprzeciwiał się, gdy będzie sprawowana przez innego kapłana, jeśli wierni nie mogą w inny spo-
sób wypełnid obowiązku uczestniczenia we Mszy w niedzielę oraz inne ustalone święta.
„Jeżeli z braku świętego szafarza albo z innej poważnej przyczyny nie można uczestniczyd w Eucha-
rystii”, lud chrześcijaoski ma prawo, aby biskup diecezjalny w miarę możliwości zatroszczył się o zor-
ganizowanie w niedzielę jakiejś celebracji dla samej wspólnoty zgodnie z jego autorytetem i z prze-
pisami kościelnymi. Jednakże tego rodzaju szczególne celebracje niedzielne zawsze należy uważad za
coś całkowicie nadzwyczajnego. Zadaniem więc wszystkich, zarówno diakonów, jak wiernych świec-
kich, którym biskup diecezjalny zleci wypełnianie funkcji w takich celebracjach, „będzie (...) troska o
nieustanne podtrzymywanie we wspólnocie prawdziwego «głodu» Eucharystii, który sprawi, iż nie
zostanie zmarnowana żadna okazja do odprawiania Mszy świętej, dzięki skorzystaniu chociażby z
okazjonalnej obecności kapłana”.
- prawo do wniesienia skargi na nadużycia liturgiczne (RS, n. 184):
Każdy katolik, czy to kapłan, czy diakon, czy wierny świecki ma prawo zgłosid skargę na nadużycie li-
turgiczne przed biskupem diecezjalnym lub równym mu w prawach kompetentnym ordynariuszem,
lub przed Stolicą Apostolską na mocy prymatu Biskupa Rzymu. Wypada jednak, aby – jeśli to możliwe
– takie zażalenie lub skarga była najpierw przedstawiona biskupowi diecezjalnemu. Zawsze jednak
winno się to dokonywad w prawdzie i miłości.