Studia podyplomowe : Nauczyciel przyrody.
Przedmiot : Geografia.
Prowadzący : dr Anna Dębicka

Projekt zajęć terenowych :

,,Poznaję środowisko, w którym żyję”.

Opracowanie :
Anna Włodarczyk

Temat : Poznaję środowisko, w którym żyję.

Klasa : IV
Czas trwania zajęć : 5 godzin lekcyjnych
Cele zajęć :

• Poznanie najbliższego środowiska i specyfiki swojego regionu.

• Rozwijanie zainteresowania przyrodą.

• Rozwijanie umiejętności prowadzenia obserwacji i

wykonywania pomiarów.

• Kształcenie umiejętności w zakresie współpracy i działania w

grupie.

• Rozwijanie wrażliwości ekologicznej i poczucia

odpowiedzialności za ochronę dóbr przyrody.

Miejsce zajęć :

• boisko szkolne w Dobrzykowicach na terenie gminy Czernica.

• miejscowości leżące na trasie przejazdu autokarem w obrębie

gmin Czernica i Jelcz - Laskowice (Kamieniec Wrocławski,
Jeszkowice, Czernica, Łęg).

• rezerwat Łacha - Jelcz na terenie gminy Jelcz - Laskowice.

Metody pracy :

• obserwacja bezpośrednia,

• pomiary,

• praca z mapą turystyczną i planem,

• ćwiczenia ukierunkowane kartami pracy,

• pogadanka.

Środki dydaktyczne :

• mapa turystyczna - okolice Wrocławia,

• plan rezerwatu Łacha – Jelcz,

• atlasy roślin,

• kompasy,

• taśma miernicza,

• karty pracy.

Przedstawienie miejsca odbywania zajęć i charakterystyka jego
środowiska przyrodniczego :

Gmina Czernica leży w województwie dolnośląskim,

powiecie wrocławskim. Zajmuje powierzchnię 84,18 km

2

. Graniczy z

miastem Wrocław, gminami: Jelcz - Laskowice, Długołęka, Oleśnica,
Oława, Święta Katarzyna.

Gmina Czernica jest gminą wiejską. Granicząc bezpośrednio z

obszarem wrocławskiej aglomeracji miejsko - przemysłowej, wchodzi
częściowo w skład strefy funkcjonalnej miasta Wrocławia.
Przez teren gminy prowadzi droga krajowa relacji Wrocław - Oława -
Opole oraz zelektryfikowane dwie linie kolejowe. Podstawowym
bogactwem naturalnym gminy jest kruszywo naturalne (piasek, żwir).

Obszar gminy zamieszkuje ok. 7.450 osób, w 13 wsiach

sołeckich : Czernica, Wojnowice, Chrząstawa Wielka , Chrząstawa
Mała, Nadolice Wielkie, Nadolice Małe, Krzyków, Dobrzykowice,
Kamieniec Wrocławski, Łany, Gajków, Jeszkowice, Ratowice.
Pod

względem fizjograficznym gmina leży w środkowej części

Niziny Śląskiej i mezoregionie - Równiny Wrocławskiej. Część
gminy leży w obrębie Równiny Jelczańskiej. Morfologia obszaru
gminy nie jest zróżnicowana. Maksymalne różnice wysokości nie
przekraczają 15 m.
W południowo - wschodniej części gminy osiągają wartości rzędu
131 m n.p.m. w części północno - zachodniej 119 m n.p.m.

Gmina Czernica należy do najcieplejszych gmin na terenie

Polski. Średnia temperatura stycznia 1,1

o

C, średnia temperatura lipca

18,8

o

C. Roczna suma opadów ok.600 mm.

Okrywa glebowa pozostaje w ścisłym związku z budową

geologiczną i stosunkami wodnymi. Na terenach leżących wyżej
wytworzyły się gleby pseudobielicowe i brunatne, dając podstawę
gruntom ornym. W obniżeniach terenu występują mady, gleby
glejowe i mursze będące podstawą użytków zielonych. Przewaga gleb
słabych, wytworzonych z piasku.
Gmina pełni funkcje : mieszkaniowo - rekreacyjną, rolniczą i
produkcyjną. Posiada duże tereny pod inwestycje zarówno
mieszkaniowe jak i przemysłowo-składowe i usługowe. Atutem
gminy są również tereny rekreacyjne : lasy i tereny śród leśne oraz
zbiorniki wodne. Tereny te nadają się na rozwój bazy turystyczno -
rekreacyjnej.

Przebieg zajęć w obrębie poszczególnych stanowisk pracy.

L.p.

Miejsce obserwacji /

stanowisko pracy

Szczegółowa tematyka

zagadnienia

Oczekiwane osiągnięcia ucznia

1.

Boisko szkolne.

- Zapoznanie z celem i przebiegiem
zajęć terenowych.
- Orientacja mapy w okolicy szkoły.
- Określenie trasy i kierunku
przejazdu.

- Zna cel zajęć i ich przebieg.
- Orientuje mapę.
- Na mapie wskazuje miejsce, w którym
się znajduje oraz miejsce, do którego
pragnie dotrzeć.

- Określa kierunek geograficzny, w
którym będzie się przemieszczać.

- Oblicza długość trasy posługując się
skalą mapy.

2.

Trasa przejazdu.

- Obserwacja krajobrazu w trakcie
przejazdu autokarem.
- Rozróżnianie krajobrazu
naturalnego i wytworzonego przez
człowieka.
- Klasyfikowanie elementów przyrody
na ożywione i nieożywione.

- Wypisuje różne elementy krajobrazu.
- Rozpoznaje krajobraz naturalny i
przekształcony przez człowieka.
- Dokonuje podziału elementów przyrody
na ożywione i nieożywione.

3.

Rezerwat Łacha – Jelcz.

- Określenie zasad zachowania się w
rezerwacie i innych obszarach
chronionych.
- Oznaczanie obiektów
przyrodniczych będących pod
ochroną.
- Analizowanie mapy turystycznej i
planu rezerwatu.
- Rozpoznawanie roślin chronionych
w rezerwacie.

- 0kreśla właściwe zachowanie turystów
przebywających na terenie rezerwatu.
- Rysuje oznakowanie rezerwatu i
pomnika przyrody.
- Określa położenie i elementy przyrody
leżące na terenie rezerwatu.
- Przedstawia krótką charakterystykę
rezerwatu.
- Odnajduje i rozpoznaje rośliny
chronione w rezerwacie.

4.

Rezerwat Łacha - Jelcz.
Pomniki przyrody.

- Omówienie jednej z form ochrony
przyrody (pomniki przyrody).
- Określanie gatunku drzew przy
pomocy atlasu.
- Szacowanie i mierzenie grubości
pnia.
- Obliczanie średniego wieku drzewa.
- Szkicowanie drzewa - pomnika
przyrody.
- uzasadnianie konieczności ochrony
przyrody.

- Definiuje pojęcie pomnik przyrody.
- Wymienia obiekty przyrodnicze, które
mogą być pomnikami przyrody.
- Określa gatunek drzew.
- Szacuje i mierzy grubość pnia drzewa.
- Oblicza średni wiek drzewa.
- Szkicuje drzewo będące pomnikiem
przyrody.
- Wyjaśnia konieczność ochrony
wybranego obiektu przyrodniczego.

5.

Las na terenie rezerwatu
Łacha - Jelcz.

- Orientowanie się w terenie bez
mapy.
- Wyznaczanie w terenie kierunków
głównych różnymi sposobami.

- Wyznacza kierunek północny według
przedmiotów terenowych.
- Wyznacza kierunek północny za
pomocą kompasu.
- Wyznacza pozostałe kierunki na linii
widnokręgu.

6.

Boisko szkolne.

- Omówienie i ocena efektów pracy
uczniów.
- Refleksja na temat formy i
przebiegu zajęć.

- Dokonuje oceny własnej pracy
wskazując sukcesy i trudności.
- Dzieli się refleksją na temat formy i
przebiegu zajęć.

Rezerwat przyrody - florystyczny Łacha – Jelcz został utworzony
na podstawie zarządzenia ministra leśnictwa z dnia 25.04.1954 r. w
sprawie uznania za rezerwat przyrody w celu zachowania ze
względów naukowych naturalnego środowiska chronionego gatunku
rośliny wodnej pod nazwą kotewka – orzech wodny (Trapa natans).

Rezerwat jest położony w oddziale 54, pododdziale c Leśnictwa

Jelcz .Rozpościera się on na piaszczystej mieliźnie po prawej stronie
Odry i obejmuje fragment starorzecza Odry wraz z otaczającym go
terenem porośniętym lasem łęgowym i roślinnością o charakterze
bagiennym. Od koryta Odry jest oddalony o około 500 m i leży w
pobliżu uczęszczanej drogi Jelcz-Oława w miejscu gdzie znajduje się
przystanek PKS Jelcz-Wały.

Powierzchnia obiektu wynosi 14,62ha.,natomiast lustro wody

mierzy ok.6 ha. Powierzchnia wodna jest obecnie podzielona na dwie
nierówne części. Większa zajmuje północną i północno-zachodnią
część rezerwatu- tu masowo występuje grążel żółty ,mniej licznie
grzebienie białe i tu jest stanowisko kotewki. Mniejsza część leży przy
jego południowo-wschodnim krańcu-małe oczko wodne , płytkie
zarastające w szybkim tempie ale z licznymi gatunkami zasługującymi
na ochronę. Część środkowa rezerwatu jest zarośnięta przez trzcinę,
turzyce i inne gatunki hydrofilne.

Na terenie rezerwatu znajdują się też stanowiska innych roślin

chronionych tj.: bluszcz pospolity, kalina koralowa, konwalia majowa,
kruszyna pospolita, śnieżyczka przebiśnieg.
Rezerwat

leży w najcieplejszym regionie Polski. Średnia

temperatura roczna wynosi 8,7 º C . Roczna suma opadów sięga 590-
600 mm . 82 % opadów przypada na okres letni. Okres wegetacji trwa
230 dni. Przeważają wiatry południowo-zachodnie i zachodnie.

Fauna rezerwatu to między innymi : szczupak, leszcz, ukleja,

amur biały, tołpyga, sandacz, okoń, traszka zwyczajna i grzebieniasta,
żaba wodna, jeziokowa i trawna. jaszczurka żyworodna i zwinka,
zaskroniec zwyczajny. trzciniak ,łabędź niemy, zimorodek .kania
czarna i ruda, karczownik i piżmak.
Obecnie

trwają prace związane z ustanowieniem parku

krajobrazowego Dolina Odry II, obejmującego dolinę tej rzeki,
powyżej miasta Wrocławia aż do granicy województwa opolskiego,
wraz z dolina rzeki Smortawy.

Literatura:

1.Mapa turystyczna – Okolice Wrocławia skala 1:100 000.

2.Dokumentacja Urzędu Gminy w Czernicy – Informacje o gminie
Czernica.

3. Przewodnik po ziemi jelczańsko-laskowickiej.- K.Wróblewski,
A.Pasternak.

4.Dokumentacja rezerwatu Łacha-Jelcz - Praca zbiorowa

5.Edukacja przyrodnicza w szkole podstawowej –1-2/2001

MAPA TURYSTYCZNA

OKOLICE WROCŁAWIA SKALA 1:100 000

Karta pracy nr 1

Zadanie 1

Zorientuj mapę zgodnie z instrukcją :
1. Sprawdź czy w pobliżu nie ma magnesów zakłócających działanie kompasu.
2. Przyłóż kompas do ramki mapy.
3. Ułóż mapę tak, by ramka pokryła się z igłą magnetyczną wskazującą
kierunek N-S.

Zadanie 2

1. Na mapie zaznacz miejsce, w którym się znajdujesz oraz miejsce, do którego
pragniesz dotrzeć.
2. Określ kierunek geograficzny, w którym będziesz się przemieszczać.
3. Zaproponuj trasę przejazdu. Zaznacz ją kolorową linią na mapie.
4. Zmierz odległość na mapie i oblicz długość trasy posługując się skalą mapy.

Zadanie 3

Po wykonaniu zadań 1 i 2 uzupełnij tabelkę i poniższy tekst :

Tu jestem :

Tu będę :

Obiekt

Miejscowość

Gmina

Województwo

Aby dotrzeć do rezerwatu przyrody Łacha - Jelcz muszę przemieszczać się w
kierunku ............................................................ .
Odległość na mapie między miejscowościami Dobrzykowice a Jelcz –
Laskowice wynosi : ................................................................... .
Odległość między tymi miejscowościami w rzeczywistości wynosi :
.................................................................................................................................

Karta pracy nr 2

Zadanie 1

W trakcie przejazdu autokarem obserwuj krajobraz i wypisuj jego
elementy.

Zadanie 2

Uporządkuj zaobserwowane elementy krajobrazu wpisując je w
poszczególne rubryki tabeli.

Krajobraz

Naturalny Przekształcony

Ożywiony Nieożywiony

Zadanie 3

Spróbuj odpowiedzieć na pytania:
1. Które elementy krajobrazu dominują na obserwowanym terenie?
2. Jaki to typ krajobrazu?

Karta pracy nr 3

Znajdujemy się na terenie rezerwatu przyrody Łacha - Jelcz.
- Czy wiesz co to jest rezerwat?
- Po co tworzy się rezerwaty?
- Co podlega ochronie na terenie takiego obszaru?

Posłuchaj wyjaśnień nauczyciela i zastosuj swoje nowe
wiadomości do wypełnienia tej karty pracy.

Zadanie 1
Rezerwat przyrody jest to : .....................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................

Zadanie 2
Narysuj oznakowanie rezerwatu przyrody.

Zadanie 3

Opracuj w grupie zasady, których należy przestrzegać na obszarach
chronionych.

Zadanie 4
Rezerwat przyrody Łacha - Jelcz został utworzony w celu : .................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
Zadanie 3
Przeanalizuj plan rezerwatu i ustal elementy przyrody, które wchodzą
w jego skład. Przedstaw jego krótką charakterystykę.
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................

Zadanie 4
Poruszając się po rezerwacie obserwuj rośliny. Posługując się atlasem
spróbuj je rozpoznać. Ustal, które z nich należą do gatunków
chronionych.

Kart pracy nr 4

Widzisz dwa drzewa, które są pomnikami przyrody.

Zadanie 1

Co to jest pomnik przyrody?
Jakie obiekty przyrodnicze mogą być uznane za pomniki przyrody?

Zadanie 2

Obejrzyj dokładnie oba drzewa i posługując się atlasem ustal do
jakiego gatunku należą.

Drzewa, które oglądam to : ...................................................................

Zadanie 3

Oszacuj, a następnie zmierz grubość pnia jednego z nich na wysokości
1 m.

Spróbuj ustalić wiek tego drzewa posługując się następującym
wzorem :
Średni wiek drzewa = ½ ( ½ obwodu drzewa +

1

/

3

obwodu ).

Moje drzewo ma ................ lat.

Zadanie 4

Narysuj swoje drzewo.
Pamiętaj o oznaczeniu, że jest ono pomnikiem przyrody.
Wyjaśnij koledze/koleżance, dlaczego powinniśmy je chronić.

Karta pracy nr 5

Zadanie 1
Jesteś na skraju lasu. Masz za zadanie określić strony świata bez
mapy. W tym celu przeprowadź następujące obserwacje :

1. Obejrzyj dokładnie pnie drzew, zwróć uwagę na położenie
mchów i porostów.
2. Popatrz na stojące samotnie drzewo, zwróć uwagę na

rozgałęzienia jego korony.

3. Widzisz mrowisko, zobacz z której strony jest ono bardziej

strome.

4. Obejrzyj pień ściętego drzewa. Czy słoje przyrostu rocznego są

ułożone jednakowo blisko od siebie ze wszystkich stron?

Na podstawie przeprowadzonych obserwacji spróbuj wyznaczyć
kierunek geograficzny północny.

Czy znasz jeszcze inny sposób wyznaczenia kierunku północnego?

Zadanie 2
Wyznacz kierunek północny posługując się kompasem.
Czy potwierdziły się twoje wcześniejsze przypuszczenia.
Zadanie 3
Po wyznaczeniu kierunku północnego określ pozostałe kierunki
główne.
Zadanie 4
Uzupełnij poniższy tekst :
Kierunek północny można określić według przedmiotów terenowych.
Mchy i porosty na pniach drzew najsilniej rozwijają się od strony
............................................ . Korony samotnie rosnących drzew są
bardziej rozrośnięte od strony .......................... .
Kopce mrowisk są zwykle bardziej strome od strony ............................
.................................................................................................................
Słoje widoczne na pniach ściętych drzew są wyraźnie szersze od
strony ......................................................................................................
Twój cień rzucany na ziemię w południe wskazuje kierunek ................
.................................................................................................................

Karta pracy nr 6

0dpowiedz szczerze na pytania :

1. Zadania zawarte w kartach pracy były dla mnie :

a) zbyt trudne,
b) trudne, ale możliwe do wykonania,
c) w sam raz,
d) zbyt łatwe.

2. Najciekawsze było zadanie (napisz, o co w nim chodziło) :
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................

3. Na zajęciach byłem :

a) aktywny,

b) średnio aktywny,
c) bierny.

4. Zaznacz krzyżykiem na skali swój stopień zainteresowania tematem
zajęć :

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

5. Zaznacz krzyżykiem na skali swój stopień zadowolenia z zajęć :

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10