Temat 11

Cykl koniunkturalny. Polityka antycykliczna

państwa.

Opracowanie:

mgr Grzegorz Sobiecki

Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Katedra Analizy Rynków i Konkurencji



Cykl koniunkturalny = krótkookresowe
wahania produkcji wokół jej trendu



Tendencja rozwojowa (trend) produkcji =
wygładzona ścieżka obrazująca rozwój
produkcji w długim okresie po
wyeliminowaniu krótkookresowych wahań

Rodzaje wahań w gospodarce



Sezonowe – powtarzalne zgodnie z

kalendarzem, nie stanowią problemu, są

przewidywalne



Przypadkowe – nieprzewidywalne, np. w

skutek wojen, klęsk żywiołowych



Koniunkturalne – wahania takich

wielkości, jak dochód narodowy,

produkcja, konsumpcja, zatrudnienie,

inwestycje; mają charakter cykliczny, ale

nie zgodny z kalendarzem

Rodzaje cykli koniunkturalnych



Ogólnogospodarcze



Kichina (3-5 lat) – krótkie



Juglara (8-10 lat) – średnie



Kondratiewa (50-60 lat) – długie



Branżowe



świński



bydlęcy



Itp..

Teorie wahań cyklicznych



Neoklasyczne. Czynniki zakłócające równowagę mają charakter

egzogeniczny:

wojny, rewolucje i inne wydarzenia polityczne,

odkrycia, zmiany demograficzne, innowacje techniczne, zjawiska
przyrodnicze. W odpowiedzi na zakłócenia system gospodarczy
uruchamia mechanizmy endogeniczne, które prowadzą
gospodarkę w kierunku równowagi.



Keynesowskie. Czynniki zewnętrzne mogą jedynie zakłócić

endogeniczne

procesy, nie naruszając długookresowej

wewnętrznej logiki procesów gospodarczych. Przyczyny wahań
są endogeniczne – wynikają z reguł rynku. Fazy spadkowe są
efektem procesów w fazach wzrostowych i odwrotnie. Wahania
stopy zysku, wynikające z różnic między podażą a popytem
rynkowym, prowadzą do zmian popytu inwestycyjnego.

Teorie wahań cyklicznych – neoklasyczne



Teoria innowacji: Innowacje + przedsiębiorca = zysk nadzwyczajny.
Inni podążają za innowacją - następuje rozprzestrzenienie się
innowacji i wzmożone inwestycje, wzrost produkcji (rozkwit). Za
podażą nie nadąża popyt => obniżka cen, spadek stopy zwrotu,
maleje popyt inwestycyjny i gospodarka przechodzi w fazę kryzysu.
Zanikająca stopa zysku zmusza do wprowadzenia tańszych technik
wytwarzania – kolejny impuls innowacyjny…



Teoria cyklu politycznego: wahania wywołane są zmianami priorytetów
ekonomicznych władzy w okresach poprzedzających wybory w celu
pozyskania wyborców i zapewnienia sobie reelekcji. Rząd nie myśli
długookresowo, naród odczuje skutki po wyborach.



Teoria plam na Słońcu: periodyczne pojawianie się większej liczby
plam na Słońcu powoduje okresy nieurodzaju i zmiany w rytmie
produkcji, co wpływa na rytmiczne wahania aktywności gospodarki.

Klasyczny cykl koniunkturalny
– cztero-fazowy

depresja

~5-10 lat

1.

Faza recesji



Punkt wyjścia: kryzys nadprodukcji (faza

recesji) w wyniku niekontrolowanych

procesów inwestycyjnych. Rynek nie może

wchłonąć całej produkcji (rosną zapasy).

Następuje

ograniczenie

produkcji,

inwestycji => zatrudnienia, zamówień na

surowce, spadają zyski, dochody, rośnie

bezrobocie.

Zmniejsza

się

stopień

wykorzystania zasobów, ograniczone są

inwestycje.

2.

Faza depresji



Stabilizacja

gospodarki

na

obniżonym

poziomie. Na rynku zostają firmy, które przy
niskich cenach i przychodach mają zyski (a
przynajmniej pokrywają koszty zmienne).
Banki

komercyjne

ograniczają

ilość

kredytów. W pewnym momencie następuje
najniższy pułap (dolny punkt zwrotny).
Część firm bankrutuje. Zmniejsza się
potencjał produkcyjny, mamy do czynienia z
tzw. „twórczym zniszczeniem”.

3.

Faza ożywienia



Silniejsi przedsiębiorcy, którzy przetrwali kryzys wykorzystują
niższe ceny, zaczynają renowację kapitału, zwiększają
zatrudnienie i inwestycje. Zaczyna się poprawiać relacja cen
do kosztów wytwarzania, co prowadzi do zwiększania zysków.
Nagromadzone

środki

w

bankach

„szukają”

ujścia

handlowego, zmniejszony w kryzysie popyt na pieniądz obniża
stopy procentowe – tańsze kredyty pozwalają na większe
inwestycje. To powoduje jeszcze większy przyrost dochodu
narodowego (popytowy mechanizm mnożnika inwestycyjnego),
wzrost popytu konsumpcyjnego, i aby sprostać mu – dalszy
wzrost inwestycji (*)

(*) Zasada zwielokrotnienia inwestycji w ten sposób – indukowanych

zmianą dochodu narodowego to zasada akceleracji

4.

Faza rozkwitu



Ożywienie obejmuje coraz to nowsze dziedziny życia
gospodarczego, aż osiągnie fazę szczytowego rozwoju –
wszystkie wskaźniki wciąż rosną, ale coraz wolniej. W
szczytowym stanie koniunktury gospodarka wykazuje
najwyższy poziom inwestycji. Wzrost kosztów wytwarzania
spowodowany wzrostem stopnia wykorzystania potencjału
produkcyjnego hamuje wzrost zysków. Firmy ograniczają
inwestycje, co wywołuje ujemne efekty mnożnikowe
(popytowe) i dalszy spadek inwestycji i konsumpcji.
Osłabienie popytu zbiega się z efektem podażowym
będącym wynikiem przeinwestowania. To zaczyna fazę
recesji.

Polityka antycykliczna państwa

CEL: pobudzanie wzrostu w fazach spadku i hamowanie w sytuacji

„przegrzania” koniunktury = zapewnienie odpowiednich warunków rozwoju

gospodarczego w długim okresie (interwencjonizm rozwojowy)



Narzędzia polityki fiskalnej



pobudzanie – obniżka podatków + zwiększanie wydatków;

wady: wzrasta deficyt budżetowy, rosną ceny



hamowanie – zwiększenie podatków + zmniejszanie wydatków rządowych

wady: zmniejsza się poziom produkcji, bezrobocie



Narzędzia polityki pieniężnej



hamowanie – „polityka drogiego pieniądza” – ograniczanie podaży pieniądza

przez zwiększenie stopy rezerw obowiązkowych, stóp procentowych banku

centralnego i sprzedaż obligacji



pobudzanie – „polityka taniego pieniądza” – …

Współczesny cykl koniunkturalny

Charakterystyczna zmiana we współczesnych

cyklach koniunkturalnych dotyczy

skrócenia oraz spłycenia fazy spadkowej.

Jest to jednoznaczne ze złagodzeniem

recesji, która ujawnia się w dynamicznie

rozwijających się gospodarkach w postaci

przyhamowania tempa wzrostu

gospodarczego, nie zaś w postaci

absolutnego zmniejszenia produkcji.

Współczesny cykl koniunkturalny
– dwu-fazowy

niska

aktywność

gospodarcza

~3-5 lat

wysoka

aktywność

gospodarcza

Porównanie kilku cech klasycznych i
współczesnych cykli gospodarczych

Cykl klasyczny

Cykl współczesny

cykl czterofazowy: ożywienie,

rozkwit, kryzys, depresja

cykl dwufazowy: faza wysokiej i faza

niskiej aktywności gospodarczej

punkty zwrotne gwałtowne, ostre

punkty zwrotne łagodne

faza pomyślnej koniunktury 4-6 lat

faza spadkowej koniunktury 4-6 lat

Cykl 8-12 lat

faza pomyślnej koniunktury 2-3 lat

faza spadkowej koniunktury 1,5-2

lat

Cykl 3,5-5 lat

niska częstotliwość zmian

wysoka częstotliwość zmian