1. Elastyczność – podstawowe definicje

Elastyczność

– reakcja jednego czynnika (zmiennej) na zmianę

innego czynnika.

Elastyczność jakiejkolwiek wielkości nie tylko mówi nam, że zależność tegoż zjawiska od

jakiegoś innego istnieje i nie tylko jaki jest kierunek tej zależności (że zwyżka ceny zmniejsza

popyt), ale mówi nam cos więcej, mianowicie:

jak wielka jest zmiana danego zjawiska w zależności od innego.

Dodatkowo odpowiada nam na pytanie

o ile spadnie popyt pod wpływem podwyżki ceny lub

o ile podniesie się przy jej obniżce.

Podstawowymi czynnikami wpływającymi na popyt i podaż są ceny i dochody.

Stopień wrażliwości popytu i podaży ze względu na ceny i dochody określają:

1) współczynnik cenowej elastyczności popytu

2) współczynnik dochodowej elastyczności popytu

3) współczynnik krzyżowej elastyczności popytu

4) współczynnik cenowej elastyczności podaży

2

Współczynnik cenowej elastyczności popytu

Stosunek względnej zmiany wielkości popytu na dane dobro względem zmiany jego

ceny. Innymi słowy „cenowa elastyczność popytu” mierzy siłę reakcji popytu na zmianę ceny.

Q1 (wielkość popytu – przed zmianą),

Q2 (wielkość popytu - po zmianie),

P1 (cena początkowa),

P2 (cena po zmianie

)

1. Interpretacji wskaźnika elastyczności bierze się pod uwagę jego

wartość bezwzględną

(znak (+) lub (–) informuje jedynie o dodatniej lub ujemnej korelacji między zmiennymi.

2. Współczynniki elastyczności kształtują się w granicach od zera do nieskończoności.

3. Elastyczność cenowa popytu jest na ogół ujemna (ujemne nachylenie krzywej popytu)

W zależności od wysokości współczynnika elastyczności cenowej popytu wyodrębnia się,

dla:

a) 





Edp





 = 0

– popyt sztywny

b)

0 < 





Edp





 < 1 – popyt nieelastyczny (nisko, małoelastyczny

)

c) 





Edp





 = 1

– popyt neutralny (proporcjonalny, jednostkowy)

d) 





Edp





 > 1

– popyt elastyczny

e) 





Edp





 = ∞

∞

∞

∞

– popyt doskonale elastyczny

f) 





Edp





 < 0

– sytuacja nietypowa, anomalia cenowa funkcji

popytu

1

1

2

:

1

1

2

P

P

P

Q

Q

Q

Ep

−

−

=

0

1

∞

∞

∞

∞

popyt elastyczny

popyt

nieelastyczny

popyt neutralny

popyt doskonale

elastyczny

popyt sztywny

3

Dla liniowej krzywej popytu istnieje szybki

graficzny

sposób szacowania

elastyczności w analizowanym punkcie krzywej:

Elastyczność cenowa popytu zależy od:

1. Liczby dostępnych

substytutów dobra bądź usługi będącej przedmiotem badanego

popytu; im większa liczba substytutów, tym elastyczność cenowa popytu większa;

substytuty dają możliwość wyboru i – ewentualnie – łatwiejszej rezygnacji z

dotychczasowego przedmiotu zakupów; stwarzają też szansę na wzrost zakupów danego

dobra, gdy substytuty drożeją.

2.

Czasu, jakim dysponuje nabywca podejmujący decyzję zakupu; im dłuższy czas, tym

wyższa elastyczność popytu – większa bowiem szansa na znalezienie ewentualnego

substytutu.

3.

Udział danego dobra czy usługi w całkowitych wydatkach nabywcy; im ten udział jest

większy, tym popyt jest bardziej elastyczny.

4.

Skuteczności akcji promocyjnej produktu; skuteczna akcja edukacyjno – reklamowa

prowadzi do obniżenia elastyczności cenowej popytu wskutek przyczynienia się do

wzrostu zaufania czy przywiązania do znaku firmowego.

Q (ilość)

D (popyt)

P (cena)







Edp





 = 0 – popyt sztywny







Edp





 = ∞ popyt doskonale elastyczny







Edp





 = 1 popyt neutralny







Edp





 > 1 popyt elastyczny

0 < 





Edp





 < 1 popyt nieelastyczny

4

4. Współczynnik dochodowej elastyczności popytu

Elastyczność dochodowa popytu – stosunek względnej zmiany rozmiarów popytu na

określone dobro do względnej zmiany dochodu – siła reakcji popytu na zmianę dochodu.

Wzrost dochodów ludności zwiększa popyt na większość dóbr.

Jednak popyt na różne dobra zwiększa się pod wpływem wzrostu dochodów

w różnym stopniu.

Ei

= procentowa zmiana popytu

procentowa zmiana dochodu

Q1 (wielkość popytu – przed zmianą),

Q2 (wielkość popytu - po zmianie),

I1 (dochód początkowy),

I2 (dochód po zmianie

)

Dla:

a)

Ei

= 0 – popyt sztywny –

dalszy wzrost dochodu nie wywołuje żadnej reakcji po stronie popytu

b) Ei

< 0 –

wzrost dochodów powoduje spadek popytu na dane dobro

–

dobro niższego rzędu

[-]

c) Ei

> 0 –

wzrost dochodów powoduje wzrost popytu na dane dobro

–

dobro normalne

[+]

d)

Ei

= 1 – popyt neutralny –

wzrost dochodu wywołuje proporcjonalną reakcji po stronie popytu

e) Ei

> 1 –

wzrost procentowy wielkości popytu jest większy od procentowego wzrostu dochodu

–

dobro

luksusowe

f) Ei

< 1 –

wzrost popytu jest wolniejszy w stosunku do wzrostu dochodu

–

dobro podstawowe

1

1

2

:

1

1

2

I

I

I

Q

Q

Q

I

E

−

−

=

5

W zależności od wartości dochodowej elastyczności popytu Edi możemy dokonać

następującego rozróżnienia poszczególnych dóbr:

1.

Dobra normalne

(zwykłe) charakteryzują się dodatnią elastycznością dochodową popytu

(UWAGA: mogą być to zarówno dobra luksusowe i dobra podstawowe!).

2.

Dobra niższego rzędu

– mają ujemną elastyczność dochodową. Wzrost dochodu

zmniejsza rozmiary popytu na te dobra, z zarazem ich udział w budżetach nabywców.

3.

Dobra wyższego rzędu

(luksusowe) – mają elastyczność dochodową wyższą od

jedności. Wzrost dochodu zwiększa rozmiary popytu na te dobra i ich udział w budżetach

nabywców.

4.

Dobra pierwszej potrzeby

(podstawowe) – mają elastyczność dochodową niższą od

jedności. Są to wszystkie dobra niższego rzędu oraz część dóbr normalnych, z wyjątkiem

luksusowych. [D. Begg]

Uwaga:

paradoks Veblena – przy wzroście ceny rośnie popyt na dobra luksusowe

.

Uwaga wyjątki:

dobra Giffena – przy wzroście ceny rośnie popyt na dobra niższego rzędu

nie posiadające bliskich substytutów

).

0

1

+∞

∞

∞

∞

Dobra wyższego

rzędu (luksusowe) –

w tym dobra Veblena

Dobra pierwszej potrzeby

(podstawowe

)

Dobra niższego rzędu

- w tym dobra Giffena!

Dobra normalne

-∞

∞

∞

∞

Wartość Edi

6

Prawa Engla

Ernest ENGEL (1821-1896) statystyk z Saksonii, badając budżety domowe rodzin
robotniczych ustalił trzy prawa:

1. Wraz ze wzrostem dochodów spada proporcja wydatków na

ż

ywność

2. W miarę wzrostu dochodów wydatki na mieszkania, opał i światło

wzrastają skokowo

3.

W miarę wzrostu dochodów zwiększa się udział wydatków na dobra

luksusowe

I (dochody)

Wydatki w

procentach

a) wydatki na żywność

c) wydatki na dobra luksusowe

20%

40%

60%

80%

100%

b) wydatki na mieszkanie

7

1. Współczynnik cenowej elastyczności podaży

Elastyczność cenowa podaży – wyraża siłę reakcji wielkości podaży danego dobra na

zmianę jego ceny.

Esp

= procentowa zmiana wielkości podaży/ procentowa zmiana cen

Q

S

1

(wielkość podaży – przed zmianą),

Q

S

2

(wielkość podaży - po zmianie),

P1

(cena początkowa),

P2

(cena po zmianie

)

Wskaźnik Esp, może przyjąć następujące wartości:

a) Esp = 0 – podaż sztywna

b) 0 < Esp < 1 – podaż nieelastyczna (nisko-, małoelastyczna)

c) Esp = 1 – podaż neutralna

d) Esp > 1 – podaż elastyczna

e) Esp = ∞

∞

∞

∞ – podaż doskonale elastyczna

Elastyczność cenowa podaży

zależy od możliwości producentów

ograniczania rozmiarów produkcji, gdy ceny jej spadają, oraz ich

zdolności zwiększenia rozmiarów własnej oferty towarowej, gdy ceny

produktów gotowych rosną.

1

1

2

:

1

1

2

P

P

P

Q

Q

Q

S

E

s

S

S

−

−

=

8

Elastyczność cenowa podaży jest zależna przede wszystkim od:

1)

czasu, jakim dysponuje producent na przystosowanie się do zmienionego poziomu cen;

im dłuższy czas, tym elastyczność cenowa podaży jest większa – od sztywnej w bardzo

krótkim okresie czasu do doskonale elastycznej w okresie bardzo długim;

2) zachowania się

kosztów produkcji wraz ze zmianą skali produkcji; jeżeli wraz ze

wzrostem skali produkcji koszty szybko rosną, podaż jest mało elastyczna – szybki wzrost

kosztów ogranicza siłę stymulacyjną rosnącej ceny produktu; jeśli natomiast koszty rosną

relatywnie wolno wraz ze wzrostem produkcji, podaż jest bardziej elastyczna – ruch

kosztów nie niweczy cenowej stymulacji zmiany wielkości podaży.

Oraz

W bieżącym i krótkim okresie elastyczność cenowa podaży jest zależna od:

1) podatności danego dobra na

magazynowanie i od kosztów tego magazynowania; im

mniejsza możliwość przechowywania dóbr (dobra szybko psujące się) i wyższe koszty

magazynowania, tym mniejsza elastyczność cenowa podaży;

2)

cech technologicznych produkcji wynikających np. ze stopnia wyspecjalizowania

aparatu wytwórczego i obsługującej go załogi; wąska specjalizacja zmniejsza

elastyczność, charakter bardziej uniwersalny daje możliwość dokonywania pewnych

zmian asortymentowych, a więc stwarza warunki bardziej elastycznego reagowania na

zmiany cen rynkowych.

9

Współczynnik krzyżowej (mieszanej) elastyczności popytu

Elastyczność krzyżowa popytu (cenowa mieszana elastyczność popytu) na dane dobro A

względem zmian ceny

dobra B to relacja między względną zmianą zapotrzebowania na

dobro A a względną zmianą ceny dobra B.

Elastyczność krzyżowa popytu - stopień reakcji popytu na dane

dobro w odpowiedzi na zmianę ceny innego dobra.

Em

= procentowa zmiana popytu na dobro A /

procentowa zmiana ceny dobra B

QA1

(wielkość popytu na dobro A – przed zmianą),

QA2

(wielkość popytu na dobro A - po zmianie),

PB1

(cena dobra B początkowa),

PB2

(cena dobra B po zmianie

).

UWAGI:

1. Elastyczność krzyżowa popytu przyjmuje wartości zarówno ujemne i dodatnie.

2. Znak uzyskanej wartości zależy od wzajemnych powiązań (

substytucyjnych lub

komplementarnych) między dwoma branymi pod uwagę towarami (patrz rysunek!).

Wartość bezwzględna uzyskanego wskaźnika elastyczności mieszanej mówi o

sile danego związku (reakcji) czyli o sile związku o charakterze substytucyjnym

i komplementarnym. Im większa wartość wsk. elastyczności, tym substytucyjność

i komplementarność jest większa.

1

1

2

:

1

1

2

PB

PB

PB

QA

QA

QA

Em

−

−

=

10

Graficzna analiza elastyczności krzyżowej popytu:

Wzrost ceny dobra X powoduje wzrost popytu na

substytucyjne

dobro Y.

Wzrost ceny dobra X powoduje spadek popytu na

komplementarne

dobro Y.

WNIOSKI:

Elastyczność krzyżowa (mieszana):

dóbr komplementarnych jest ujemna,

dóbr substytucyjnych - dodatnia

P

dobro X

D

S

A

X

1

P

1

A’

P

2

X

2

S’

P

dobroY

D

S

A

Y

2

A’

Y

1

D’

dobro X

D

S

A

X

1

P

1

A’

P

2

X

2

S’

dobroY

D’

S

A’

Y

1

A

Y

2

D

P

P