„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Paweł Krawczak

Opracowanie programu i realizacja obróbki elementów
na obrabiarkach CNC 722[02].Z3.04

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:

mgr inż. Regina Mroczek

mgr inż. Grażyna Uhman

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Paweł Krawczak




Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 722[02].Z3.04
„Opracowanie programu i realizacja obróbki elementów na obrabiarkach CNC”, zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu operator obrabiarek skrawających.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

13

5.1. Proces produkcyjny i proces technologiczny

13

5.1.1. Ćwiczenia

13

5.2. Rodzaje surówek. Naddatki na obróbkę

15

5.2.1. Ćwiczenia

15

5.3. Technologia typowych części maszyn. Opracowywanie planów

technologicznych

17

5.3.1. Ćwiczenia

17

5.4. Planowanie obróbki przedmiotu w odniesieniu do maszyn sterowanych

numerycznie

19

5.4.1. Ćwiczenia

19

5.5. Struktura programu obróbki części maszynowej. Program główny

i podprogramy

21

5.5.1. Ćwiczenia

21

5.6. Punkty charakterystyczne obrabiarki. Układy współrzędnych

23

5.6.1. Ćwiczenia

23

5.7. Interpolacje i cykle obróbkowe

25

5.7.1. Ćwiczenia

25

5.8. Symulacje i uruchamianie obróbki

27

5.8.1. Ćwiczenia

27

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

29

7. Literatura

42

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie operator obrabiarek skrawających
722[02].

Poradnik dla nauczyciela zawiera informacje i wskazówki niezbędne dla efektywnego

zorganizowania procesu kształcenia w jednostce modułowej. Zamieszczono w nim
następujące części:
–

wymagania wstępne,

–

szczegółowe cele kształcenia,

–

przykładowe scenariusze zajęć,

–

ć

wiczenia,

–

ewaluacja osiągnięć ucznia,

–

literatura.
Wymagania wstępne określają umiejętności, jakie uczeń powinien mieć ukształtowane

przed rozpoczęciem pracy z poradnikiem. Należy zachęcić uczniów, aby zapoznali się
z wymaganiami i ocenili, czy je spełniają. Spełnienie wymagań wstępnych pozwoli uczniom
na skoncentrowanie się na kształtowaniu nowych umiejętności potrzebnych do zaliczenia
jednostki modułowej.

Szczegółowe cele kształcenia określają umiejętności, jakie uczeń powinien ukształtować

w wyniku procesu kształcenia w tej jednostce modułowej. Przed rozpoczęciem zajęć należy
zapoznać uczniów z celami kształcenia, aby dowiedzieli się, czego się nauczą.

W poradniku zamieszczono także dwa przykładowe scenariusze zajęć. Wskazują one

sposób prowadzenia zajęć dydaktycznych z wykorzystaniem metod zalecanych w programie
jednostki modułowej.

Ć

wiczenia (tożsame z tymi, które znajdują się w poradniku dla ucznia), zawierają

polecenie, wskazówki do realizacji, zalecane metody nauczania – uczenia się oraz środki
dydaktyczne. Wykonując poszczególne ćwiczenia uczeń powinien ukształtować umiejętności
niezbędne do zaliczenia jednostki modułowej,

Ewaluacja osiągnięć ucznia powinna zostać przeprowadzona z pomocą testu pisemnego

z zadaniami wielokrotnego wyboru oraz testu praktycznego z zadaniem typu próby pracy.
W poradniku dla nauczyciela zamieszczono dwa przykładowe narzędzia pomiaru
dydaktycznego. Wszystkie zadania zamieszczone w testach obejmują treści objęte programem
nauczania oraz sprawdzają, czy uczeń osiągnął założone w jednostce modułowej cele.

Ostatnim elementem poradnika dla nauczyciela jest wykaz literatury. Zawiera on

zarówno pozycje przydatne uczniowi dla pogłębienia wiedzy z zakresu programu jednostki
modułowej, jak i pozycje metodyczne.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne w jednostce modułowe prowadzone były

różnymi metodami uwzględniającymi wszystkie strategie kształcenia wielostronnego.
Należy stosować metody z zakresu strategii problemowej (metody problemowe) i operacyjnej
(metody praktyczne). Formy organizacyjne pracy powinny być zróżnicowane począwszy od
samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

722[02].Z3

Technologie wytwarzania części maszyn

w procesie obróbki skrawaniem

722[02].Z3.01

Wykonywanie typowych prac

na tokarkach

722[02].Z3.03

Wykonywanie typowych prac na

frezarkach

722[02].Z3.03

Wykonywanie typowych prac na

szlifierkach

722[02].Z3.04

Opracowanie programu

i realizacja obróbki elementów

na obrabiarkach CNC

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

stosować zasady bezpiecznej pracy podczas eksploatacji maszyn i urządzeń,

−

dobierać sprzęt ochrony indywidualnej w zależności od prowadzonych prac,

−

posługiwać dokumentacją techniczną,

−

wykonywać pomiary warsztatowe,

−

wyjaśniać podstawowe pojęcia związane z procesem skrawania,

−

rozróżniać materiały narzędziowe,

−

rozróżniać narzędzia do obróbki skrawaniem,

−

wyjaśniać budowę i zasadę działania obrabiarek skrawających,

−

wykonywać rysunki części maszyn z wykorzystaniem programu CAD,

−

wykonywać typowe prace na tokarkach,

−

wykonywać typowe prace na frezarkach,

−

wykonywać typowe prace na szlifierkach,

−

korzystać z różnych źródeł informacji technicznej, jak: Polskie Normy, poradniki,

−

analizować treść zadania, dobierać metody i plan rozwiązania,

−

komunikować się i pracować w zespole,

−

samodzielnie podejmować decyzje,

−

dokonywać oceny swojej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

scharakteryzować proces produkcyjny/technologiczny,

–

opracować plany obróbki typowych części maszyn,

–

dobrać narzędzia skrawające do toczenia/frezowania/szlifowania,

–

dobrać ustawienie przedmiotu obrabianego do obróbki,

–

dobrać, ustalić i obliczyć parametry technologiczne do obróbki CNC,

–

zidentyfikować systemy mocowania narzędzi,

–

opracować program obróbki przedmiotu na obrabiarkę CNC,

–

wygenerować program obróbki konturu przedmiotu z wykorzystaniem edytora sterownika
obrabiarki CNC,

–

rozpoznać informacje w programie sterującym obrabiarki CNC,

–

rozpoznać poprawność programu głównego i podprogramów obróbki części maszyn na
obrabiarkę CNC,

–

wprowadzić niezbędne korekty do programu sterownika obrabiarki CNC i przeprowadzić
w nim symulację obróbki,

–

zrealizować bezkolizyjnie program obróbki przedmiotu na tokarce i frezarce sterowanej
numerycznie,

−

zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska podczas wykonywania pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Operator obrabiarek skrawających 722[02].

Moduł:

Technologie wytwarzania części maszyn w procesie
obróbki skrawaniem 722[02].Z3

Jednostka modułowa:

Opracowanie

programu

i

realizacja

obróbki

elementów na obrabiarkach CNC 722[02].Z3.03

Temat: Opracowanie programu obróbki dla części typu wałek.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności opracowania programu obróbki dla części typu

wałek.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

zorganizować stanowisko do opracowania programu,

−

dobrać narzędzia skrawające,

−

dobrać parametry skrawania do operacji toczenia,

−

dobrać funkcje przygotowawcze i maszynowe do obróbki części,

−

opracować program obróbki dla części klasy wałek,

−

wykonać symulację programu,

−

ocenić jakość wykonanej pracy.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenia praktyczne,

−

metoda tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

indywidualna.

Czas: 1 godzina dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

instrukcja do wykonania ćwiczenia zawierająca dokumentację zadania,

−

komputer z programem symulacyjnym,

−

instrukcje programowania,

−

tabele parametrów skrawania,

−

pisaki,

−

arkusze papieru do notatek.

Przebieg zajęć:

Zadanie dla ucznia
Opracuj program obróbki dla części typu wałek.

FAZA WSTĘPNA
Czynności organizacyjno-porządkowe, podanie tematu zajęć, zaznajomienie uczniów z pracą
metodą tekstu przewodniego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

FAZA WŁAŚCIWA

INFORMACJE
Pytania prowadzące:
1. W jaki sposób opracowuje się program dla obrabiarki sterowanej numerycznie?
2. W jakiej kolejności należy wykonać operacje technologiczne?
3. Jakie narzędzia należy dobrać do operacji technologicznych?
4. Jakie parametry skrawania należy dobrać do obróbki?
5. Jakie funkcje przygotowawcze i maszynowe należy wykorzystać przy opracowaniu

programu?

6. W jaki miejscu należy ustalić punkt zerowy przedmiotu obrabianego?
7. W jaki sposób wykonuje się symulacje obróbki?

PLANOWANIE
Sporządź plan pracy z uwzględnieniem następujących czynności:
1. Zaplanuj kolejność operacji technologicznych do wykonania operacji toczenia.
2. Ustal, jakimi narzędziami dokonasz obróbki przedmiotu.
3. Dobierz parametry skrawania.
4. Dobierz funkcje przygotowawcze i maszynowe.
5. Ustal położenie punktu zerowego
6. Zaplanuj czynności związane z symulacją obróbki.

UZGODNIENIE
1. Omów wszystkie punkty z fazy planowania z nauczycielem.
2. Odnieś się do uwag i propozycji nauczyciela.

WYKONANIE
1. Dostosuj symulator obróbki dla opracowania programu poprzez konfigurację:

−

surówki,

−

uchwytu obróbkowego,

−

narzędzi.

2. Ustal punkt zerowy przedmiotu obrabianego.
3. Opracuj program obróbki części.
4. Zwróć uwagę na prawidłowość i dokładność swojej pracy.
5. Wykonaj symulację obróbki.
6. Przygotuj się do zaprezentowania swojej pracy.

SPRAWDZANIE
1. Czy prawidłowo skonfigurowano symulator obróbki?
2. Czy prawidłowo zostały dobrane narzędzia?
3. Czy prawidłowo zostały dobrane parametry skrawania?
4. Czy prawidłowo opracowano program obróbki?
5. Czy uporządkowano stanowisko po wykonaniu ćwiczenia?

ANALIZA
Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy ćwiczenia sprawiły im najwięcej
trudności. Nauczyciel podsumowuje ćwiczenie, wskazuje, jakie nowe i ważne umiejętności
zostały ukształtowane, jakie wystąpiły nieprawidłowości oraz jak ich unikać w przyszłości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

FAZA KOŃCOWA

Zakończenie zajęć

Praca domowa
Odszukaj w literaturze wiadomości na temat frezarek sterownych numerycznie. Na podstawie
zgromadzonych informacji przygotuj się do dyskusji na temat różnicy pomiędzy układem
współrzędnych tokarki a frezarki.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności
podczas realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Operator obrabiarek skrawających 722[02].

Moduł:

Technologie wytwarzania części maszyn w procesie
obróbki skrawaniem 722[02].Z3

Jednostka modułowa:

Opracowanie

programu

i

realizacja

obróbki

elementów na obrabiarkach CNC 722[02].Z3.03

Temat: Opracowanie programu obróbki dla części klasy płyta.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności opracowania programu obróbki dla części klasy

płyta.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

zorganizować stanowisko do opracowania programu,

−

dobrać narzędzia skrawające,

−

dobrać parametry skrawania do operacji frezowania,

−

dobrać funkcje przygotowawcze i maszynowe do obróbki części,

−

opracować program obróbki dla części klasy płyta,

−

wykonać symulację programu,

−

ocenić jakość wykonanych operacji.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego,

−

ć

wiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

indywidualna.

Czas: 1 godzina dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

instrukcja do wykonania ćwiczenia zawierająca dokumentację zadania,

−

komputer z programem symulacyjnym,

−

instrukcje programowania,

−

tabele parametrów skrawania,

−

pisaki,

−

arkusze papieru do notatek.

Przebieg zajęć:

Zadanie dla ucznia
Opracuj program obróbki dla części klasy płyta.

FAZA WSTĘPNA
Czynności organizacyjno-porządkowe, podanie tematu zajęć, zaznajomienie uczniów z pracą
metodą tekstu przewodniego.

FAZA WŁAŚCIWA

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

INFORMACJE
Pytania prowadzące:
1. W jaki sposób opracowuje się program dla obrabiarki sterowanej numerycznie?
2. W jakiej kolejności należy wykonać operacje technologiczne?
3. Jakie narzędzia należy dobrać do operacji technologicznych?
4. Jakie parametry skrawania należy dobrać do obróbki?
5. Jakie funkcje przygotowawcze i maszynowe należy wykorzystać przy opracowaniu

programu?

6. W jaki miejscu należy ustalić punkt zerowy przedmiotu obrabianego?
7. W jaki sposób wykonuje się symulacje obróbki?

PLANOWANIE
Sporządź plan pracy z uwzględnieniem następujących czynności:
1. Zaplanuj kolejność operacji technologicznych do wykonania operacji frezowania.
2. Ustal, jakimi narzędziami dokonasz obróbki przedmiotu.
3. Dobierz parametry skrawania.
4. Dobierz funkcje przygotowawcze i maszynowe.
5. Ustal położenie punktu zerowego
6. Zaplanuj czynności związane z symulacją obróbki.

UZGODNIENIE
1. Omów wszystkie punkty z fazy planowania z nauczycielem.
2. Odnieś się do uwag i propozycji nauczyciela.

WYKONANIE
1. Dostosuj symulator obróbki dla opracowania programu poprzez konfigurację:

−

surówki,

−

uchwytu obróbkowego,

−

narzędzi.

2. Ustal punkt zerowy przedmiotu obrabianego.
3. Opracuj program obróbki części.
4. Zwróć uwagę na prawidłowość i dokładność swojej pracy.
5. Wykonaj symulację obróbki.
6. Przygotuj się do zaprezentowania swojej pracy.

SPRAWDZANIE
1. Czy prawidłowo skonfigurowano symulator obróbki?
2. Czy prawidłowo zostały dobrane narzędzia?
3. Czy prawidłowo zostały dobrane parametry skrawania?
4. Czy prawidłowo opracowano program obróbki?
5. Czy uporządkowano stanowisko po wykonaniu ćwiczenia?

ANALIZA
Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy ćwiczenia sprawiły im najwięcej
trudności. Nauczyciel podsumowuje ćwiczenie, wskazuje, jakie nowe i ważne umiejętności
zostały

ukształtowane,

jakie

wystąpiły

nieprawidłowości

oraz

jak

ich

unikać

w przyszłości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

FAZA KOŃCOWA

Zakończenie zajęć

Praca domowa
Odszukaj w literaturze wiadomości na temat transmisji danych do obrabiarki sterowanej
numerycznie. Na podstawie zgromadzonych informacji przygotuj się do dyskusji na temat
urządzeń niezbędnych do komunikacji z maszyną CNC.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności
podczas realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

5. ĆWICZENIA

5.1. Proces produkcyjny i proces technologiczny

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wytwarzanie części maszynowych wymaga opracowania dokumentacji technicznej

składającej się z dokumentacji konstrukcyjnej i dokumentacji technologicznej. Scharakteryzuj
dokumentację technologiczną.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia. Przygotować przykładowe dokumentacje technologiczne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odpowiedzieć na pytanie: co nazywamy dokumentacją technologiczną,
2) wymienić dokumenty, które wchodzą w skład dokumentacji technologicznej,
3) omówić zawartość dokumentacji technologicznej,
4) zaprezentować efekty pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– burza mózgów,
– ćwiczenia.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

dokumentacja technologiczna,

−

duże arkusze papieru,

−

mazaki,

−

tablica flipchart.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Ćwiczenie 2

Na rysunku przedstawiono kartę instrukcyjną obróbki. Na jej podstawie ustal: parametry

skrawania, narzędzia obróbkowe i przyrządy pomiarowe niezbędne do wykonania operacji.

Rysunek do ćwiczenia 1

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) ustalić parametry skrawania,
2) ustalić narzędzia obróbkowe,
3) ustalić przyrządy pomiarowe,
4) wpisać wszystkie pomysły na kartce (burza mózgów – nie krytykując żadnego

z pomysłów koleżanek/kolegów),

5) uporządkować zapisane pomysły – odrzucić ewentualnie nierealne lub budzące

wątpliwości członków grupy,

6) zaprezentować efekty pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

burza mózgów,

–

ć

wiczenia.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

duże arkusze papieru,

−

mazaki,

−

tablica flipchart.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

5.2. Rodzaje surówek. Naddatki na obróbkę

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz materiał wyjściowy do wykonania wałka wielostopniowego o średnicy 20 mm.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia. Przygotować katalogi wyrobów hutniczych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić rodzaje surówek,
2) dobrać materiał wyjściowy do wykonania części maszynowej,
3) wpisać wszystkie pomysły na kartce (burza mózgów – nie krytykując żadnego

z pomysłów koleżanek/kolegów),

4) uporządkować zapisane pomysły,
5) zaprezentować efekty pracy,
6) wziąć udział w podsumowaniu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

burza mózgów,

–

ć

wiczenia.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

katalogi wyrobów hutniczych,

−

duże arkusze papieru,

−

mazaki,

−

tablica flipchart.

Ćwiczenie 2

Dobierz naddatki na obróbkę wykańczającą powierzchni zewnętrznych i czołowych

wałka stalowego o średnicy 15 mm i długości 50 mm.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia. Przygotować tablice wartości naddatków obróbkowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dobrać naddatki na obróbkę wykańczającą powierzchni zewnętrznych,
2) dobrać naddatki na obróbkę wykańczającą powierzchni czołowych,
3) wpisać wszystkie pomysły na kartce (burza mózgów – nie krytykując żadnego

z pomysłów koleżanek/kolegów),

4) uporządkować zapisane pomysły,
5) zaprezentować efekty pracy,
6) wziąć udział w podsumowaniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

burza mózgów,

–

ć

wiczenia.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

tabele wartości naddatków,

−

duże arkusze papieru,

−

mazaki,

−

tablica flipchart.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.3. Technologia typowych części maszyn. Opracowywanie planów

technologicznych

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj proces technologiczny wałka zgodnie z dokumentacją zadania.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia. Przygotować instrukcję do ćwiczenia zawierającą rysunek
wałka, katalogi wyrobów hutniczych, obrabiarek, przyrządów i uchwytów oraz normatywy
technologiczne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z zasadami opracowywania typowych procesów technologicznych,
2) opracować proces technologiczny wałka,
3) dokonać oceny wykonanej pracy,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

dyskusja,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

dokumentacja zadania wraz z rysunkiem wałka,

–

katalogi wyrobów hutniczych,

–

katalogi obrabiarek,

–

katalogi przyrządów i uchwytów obróbkowych,

–

katalogi przyrządów pomiarowych,

–

normatywy technologiczne,

–

pisaki,

–

kartki papieru.

Ćwiczenie 2

Opracuj proces technologiczny tulei zgodnie z dokumentacją zadania.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia. Przygotować instrukcję do ćwiczenia zawierającą rysunek
tulei, katalogi wyrobów hutniczych, obrabiarek, przyrządów i uchwytów oraz normatywy
technologiczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z zasadami opracowywania typowych procesów technologicznych,
2) opracować proces technologiczny tulei,
3) dokonać oceny wykonanej pracy,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

dyskusja,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

dokumentacja zadania wraz z rysunkiem tulei,

−

katalogi wyrobów hutniczych,

−

katalogi obrabiarek,

−

katalogi przyrządów i uchwytów obróbkowych,

−

katalogi przyrządów pomiarowych,

−

normatywy technologiczne,

−

pisaki,

−

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5.4. Planowanie obróbki przedmiotu w odniesieniu do maszyn

sterowanych numerycznie

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z narzędzi przedstawionych na rysunku wybierz te, które można zastosować do obróbki

na maszynach sterowanych numerycznie.

Rysunek do ćwiczenia 1

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia. Przygotować katalogi narzędzi obróbkowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić, jakie narzędzia mają zastosowanie w procesie technologicznym CNC,
2) wpisać wszystkie pomysły na kartce (burza mózgów – nie krytykując żadnego

z pomysłów koleżanek/kolegów),

3) uporządkować zapisane pomysły,
4) zaprezentować efekty pracy,
5) wziąć udział w podsumowaniu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

burza mózgów,

–

ć

wiczenia.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

duże arkusze papieru,

−

mazaki,

−

tablica flipchart.

a)

b)

d)

e)

c)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Ćwiczenie 2

Na podstawie procesu technologicznego dla obrabiarki sterowanej numerycznie ustal:

parametry skrawania, narzędzia obróbkowe i przyrządy pomiarowe niezbędne do wykonania
operacji.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia. Przygotować przykładowy proces technologiczny dla
obrabiarki sterowanej numerycznie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z procesem technologicznym,
2) ustalić parametry skrawania,
3) ustalić narzędzia obróbkowe,
4) ustalić przyrządy pomiarowe,
5) wpisać wszystkie pomysły na kartce (burza mózgów – nie krytykując żadnego

z pomysłów koleżanek/kolegów),

6) uporządkować zapisane pomysły – odrzucić ewentualnie nierealne lub budzące

wątpliwości członków grupy,

7) zaprezentować efekty pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

burza mózgów,

–

ć

wiczenia.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

duże arkusze papieru,

−

mazaki,

−

tablica flipchart

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

5.5.

Struktura

programu

obróbki

części

maszynowej.

Program główny i podprogramy

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj strukturę przykładowego programu dla obrabiarki CNC.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia. Przygotować przykładowe programy i podprogramy dla
obrabiarek sterownych numerycznie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z programem obróbkowym,
2) rozpoznać strukturę programu,
3) scharakteryzować strukturę tego programu,
4) wpisać wszystkie pomysły na kartce (burza mózgów – nie krytykując żadnego

z pomysłów koleżanek/kolegów),

5) uporządkować zapisane pomysły – odrzucić ewentualnie nierealne lub budzące

wątpliwości,

6) zaprezentować efekty pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

burza mózgów,

–

ć

wiczenia.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

program obróbkowy,

−

duże arkusze papieru,

−

mazaki,

−

tablica flipchart.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj funkcje technologiczne S i F oraz maszynowe M występujące

w strukturze programu dla obrabiarek CNC.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia. Przygotować przykładowe programy dla obrabiarek
sterownych numerycznie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z programem obróbkowym,
2) rozpoznać funkcje technologiczne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

3) rozpoznać funkcje maszynowe,
4) scharakteryzować funkcje technologiczne,
5) scharakteryzować funkcje maszynowe,
6) wpisać wszystkie pomysły na kartce (burza mózgów – nie krytykując żadnego

z pomysłów koleżanek/kolegów),

7) uporządkować zapisane pomysły – odrzucić ewentualnie nierealne lub budzące

wątpliwości,

8) zaprezentować efekty pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

burza mózgów,

–

ć

wiczenia.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

program obróbkowy,

−

duże arkusze papieru,

−

mazaki,

−

tablica flipchart

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

5.6. Punkty charakterystyczne obrabiarki. Układy współrzędnych

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zdefiniuj zmianę położenia punktu zerowego na frezarce sterowanej numerycznie.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przygotować instrukcje do ćwiczeń. Przygotować przyrządy do ustalania punktu zerowego,
uchwyty i materiały do ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z techniką ustalania punktu zerowego,
2) zamocować przedmiot obrabiany,
3) ustalić punkt zerowy,
4) przestrzegać przepisów bhp w trakcie wykonywania ćwiczenia,
5) uporządkować stanowisko pracy,
6) dokonać oceny wykonanej pracy,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

instrukcja do wykonania ćwiczenia,

–

frezarka sterowna numerycznie,

–

instrukcja obsługi maszyny,

–

instrukcja programowania,

–

płyta aluminiowa,

–

pisaki,

–

kartki papieru.

Ćwiczenie 2

Zmierz wartości korekcyjne noża tokarskiego zgodnie z instrukcją wykonania ćwiczenia.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przygotować instrukcje do ćwiczeń. Przygotować narzędzia obróbkowe, uchwyty i materiały
do pomiaru wartości korekcyjnych narzędzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z techniką pomiaru wartości korekcyjnych narzędzia,
2) zmierzyć wartości korekcyjne narzędzia,
3) wprowadzić dane do tabeli korekcji narzędzia,
4) przestrzegać przepisów bhp w trakcie wykonywania ćwiczenia,
5) uporządkować stanowisko pracy,
6) dokonać oceny wykonanej pracy,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

instrukcja do wykonania ćwiczenia,

–

tokarka sterowna numerycznie,

–

instrukcja obsługi maszyny,

–

instrukcja programowania,

–

nóż tokarski,

–

oprawka do noża,

–

wałek aluminiowy,

–

pisaki,

–

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

5.7. Interpolacje i cykle obróbkowe

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj program obróbki części klasy wałek zgodnie z instrukcją wykonania ćwiczenia.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia. Przygotować instrukcje do ćwiczeń. Przygotować obrabiarkę
lub stanowiska symulacyjne do opracowania programu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z techniką programowania części typu wałek,
2) przygotować obrabiarkę,
3) dobrać sposób zamocowania przedmiotu obrabianego,
4) dobrać narzędzia obróbkowe,
5) dobrać parametry skrawania,
6) opracować program obróbkowy dla części typu wałek,
8) dokonać oceny wykonanej pracy,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekst przewodni,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

instrukcja do wykonania ćwiczenia,

–

instrukcje programowania,

–

katalogi narzędzi obróbkowych,

–

tabele parametrów skrawania,

–

pisaki,

–

kartki papieru.

Ćwiczenie 2

Opracuj program obróbki części klasy płyta zgodnie z instrukcją wykonania ćwiczenia.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia. Przygotować instrukcje do ćwiczeń (tekst przewodni do
wykonania ćwiczenia) wraz z rysunkiem płyty. Przygotować obrabiarkę lub stanowiska
symulacyjne do opracowania programu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z techniką programowania części typu płyta,
2) dobrać sposób zamocowania przedmiotu obrabianego,
3) dobrać narzędzia obróbkowe,
4) dobrać parametry skrawania,
5) opracować program obróbkowy dla części typu płyta,
6) dokonać oceny wykonanej pracy,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekst przewodni,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

instrukcja do wykonania ćwiczenia,

–

instrukcje programowania,

–

katalogi narzędzi obróbkowych,

–

tabele parametrów skrawania,

–

pisaki,

–

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

5.8. Symulacje i uruchamianie obróbki

5.8.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj bezkolizyjnie program obróbki części klasy wałek na tokarce sterowanej

numerycznie zgodnie z instrukcją wykonania ćwiczenia.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przygotować instrukcje do ćwiczeń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z instrukcją obsługi obrabiarki,
2) sprawdzić stan techniczny narzędzi, obrabiarki, uchwytów,
3) wczytać program obróbkowy,
4) wykonać symulację obróbki,
5) zamocować narzędzia obróbkowe,
6) zamocować przedmiot obrabiany,
7) ustalić wartości korekcyjne narzędzi,
8) ustalić przesunięcie punktu zerowego,
9) wykonać obróbkę wałka,
10) przestrzegać przepisów bhp w trakcie wykonywania ćwiczenia,
11) uporządkować stanowisko pracy,
12) zagospodarować odpady,
13) dokonać oceny wykonanej pracy,
14) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekst przewodni,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

instrukcja do wykonania ćwiczenia,

–

komputer z programem symulacyjnym,

–

tokarka sterowana numerycznie,

–

instrukcja obsługi obrabiarki,

–

instrukcja programowania,

–

narzędzia obróbkowe,

–

przyrządy pomiarowe,

–

pisaki, kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Ćwiczenie 2

Wykonaj bezkolizyjnie program obróbki części klasy płyta na frezarce sterowanej

numerycznie zgodnie z instrukcją wykonania ćwiczenia.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przygotować instrukcje do ćwiczeń. Przygotować obrabiarkę, narzędzia obróbkowe, uchwyty
do wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z instrukcją obsługi obrabiarki,
2) sprawdzić stan techniczny narzędzi, obrabiarki, uchwytów,
3) wczytać program obróbkowy,
4) wykonać symulację obróbki,
5) zamocować narzędzia obróbkowe,
6) zamocować przedmiot obrabiany,
7) ustalić wartości korekcyjne narzędzi,
8) ustalić przesunięcie punktu zerowego,
9) wykonać obróbkę płyty,
10) przestrzegać przepisów bhp w trakcie wykonywania ćwiczenia,
11) uporządkować stanowisko pracy,
12) zagospodarować odpady,
13) dokonać oceny wykonanej pracy,
14) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

instrukcja do wykonania ćwiczenia,

–

komputer z programem symulacyjnym,

–

frezarka sterowana numerycznie,

–

instrukcja obsługi obrabiarki,

–

instrukcja programowania,

–

narzędzia obróbkowe,

–

przyrządy pomiarowe,

–

pisaki,

–

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Opracowanie programu
i realizacja obróbki elementów na obrabiarkach CNC”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 15, 16, 17, 18 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 1, 6, 12, 19, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie przynajmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie przynajmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie przynajmniej 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie przynajmniej 18 zadań, w tym 5 z poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. a, 4. c, 5. c, 6. a, 7. a, 8. b, 9. b, 10. a, 11. c,

12. c, 13. a, 14. c, 15. b, 16. c, 17. a, 18. c, 19. a, 20. b.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Rozróżnić elementy składowe procesu
produkcyjnego

B

C

a

2

Rozróżnić elementy składowe procesu
technologicznego

B

P

b

3

Rozróżnić elementy składowe
operacji technologicznej

B

P

a

4

Określić zawartość dokumentacji
technologicznej

B

P

c

5

Zdefiniować pojęcie karta
technologiczna

A

P

c

6

Rozróżnić elementy składowe
instrukcji obróbki

B

C

a

7

Zdefiniować pojęcie naddatek
obróbkowy

A

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

8

Określić, na czym polega opracownie
procesu technologicznego

B

P

b

9

Zdefiniować pojecie głowica
rewolwerowa

A

P

b

10

Dobrać narzędzia do obróbki na
obrabiarkach CNC

C

P

a

11

Określić oznaczenie osi na tokarce
CNC

B

P

c

12

Dobrać surówkę do obróbki na
obrabiarkach CNC

C

PP

c

13

Zdefiniować pojecie program
sterujący

A

P

a

14 Określić zastosowanie adresu T

B

P

c

15

Dobrać funkcję przygotowawczą do
wykonania interpolacji kołowej

C

P

b

16

Dobrać funkcję maszynową do
wyłącznia obrotów wrzeciona

C

P

c

17 Określić położenie punktu zerowego

B

P

a

18 Dobrać adresy do cyklu G81

C

P

c

19

Okreslić znaczenie adresu F w cyklu
gwintowania

B

PP

a

20

Dobrać funkcję przygotowawczą do
wykonania frezowania okrągłego
zagłebienia

C

PP

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przed rozpoczęciem sprawdzianu przedstaw uczniom zasady przebiegu testowania.
3. Podkreśl wagę samodzielnego rozwiązania zadań testowych.
4. Rozdaj uczniom przygotowane dla nich materiały (instrukcję, zestaw zadań testowych,

kartę odpowiedzi).

5. Udzielaj odpowiedzi na pytania formalne uczniów.
6. Przypomnij o upływającym czasie po upływie połowy czasu i na 5 minut przed końcem

sprawdzianu.

7. Zbierz od uczniów karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych..

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj dokładnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Odpowiedzi udzielaj wyłącznie na karcie odpowiedzi.
4. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
5. Test zawiera 20 zadań.
6. Do każdego zadania podane są cztery odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa.
7. Zaznacz prawidłową według Ciebie odpowiedź wstawiając literę X w odpowiednim

miejscu na karcie odpowiedzi.

8. W przypadku pomyłki zaznacz błędną odpowiedź kółkiem, a następnie literą X zaznacz

odpowiedź prawidłową.

9. Za każde poprawne rozwiązanie zadania otrzymujesz jeden punkt.
10. Za udzielenie błędnej odpowiedzi, jej brak lub zakreślenie więcej niż jednej odpowiedzi –

otrzymujesz zero punktów.

11. Uważnie czytaj treść zadań i proponowane warianty odpowiedzi.
12. Nie odpowiadaj bez zastanowienia; jeśli któreś z zadań sprawi Ci trudność – przejdź do

następnego. Do zadań, na które nie udzieliłeś odpowiedzi możesz wrócić później.

13. Pamiętaj, że odpowiedzi masz udzielać samodzielnie.
14. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia !

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Proces produkcyjny składa się z

a) procesu technologicznego, kontroli technicznej, transportu, magazynowania,

regeneracji, remontu, itp.

b) procesu technologicznego.
c) procesu technologicznego i kontroli technicznej.
d) procesu technologicznego, kontroli technicznej i remontu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

2. Proces technologiczny podzielony jest na

a) zabiegi.
b) operacje technologiczne.
c) ruchy robocze.
d) ruchy elementarne.

3. W operacjach obróbki skrawaniem rozróżnia się zabiegi

a) proste i złożone.
b) proste.
c) złożone.
d) łatwe i skomplikowane.

4. W skład dokumentacji technologicznej wchodzą

a) rysunki związane z danymi do projektowania.
b) szkice różnych rozwiązań i wariantów konstrukcji urządzenia.

c) dokumenty związane z procesem technologicznym elementów maszyn i urządzeń.
d) rysunki złożeniowe i wykonawcze.

5. Karta technologiczna jest dokumentem opisującym

a) założenia konstrukcyjne.
b) warunki techniczne montażu.
c) proces technologiczny obróbki lub montażu.
d) parametry technologiczne operacji.

6. Instrukcja obróbki składa się z

a) karty tytułowej oraz kart instrukcyjnych kolejnych operacji.
b) zestawienia wszystkich operacji w kolejności ich wykonania.
c) instrukcji uzbrojenia i obróbki cieplnej.
d) rysunków złożeniowych i wykonawczych urządzenia.

7. Naddatek na obróbkę jest to

a) różnica pomiędzy wymiarem surówki a wymiarem obrobionej części.
b) różnica między wymiarem części przed danym etapem obróbki i jej wymiarem po

rozpatrywanym etapie obróbki.

c) szerokość warstwy skrawania.
d) grubość warstwy usuwanej w zabiegu.

8. Opracowanie technologiczne procesu obróbki polega na

a) opracowaniu technologicznym części, zespołów i całych maszyn.
b) ustaleniu kolejności operacji, zabiegów, ustawień, pozycji i przejść potrzebnych do

wykonania danego przedmiotu, uszeregowanie ich w określonej kolejności
i ustalenie czasu trwania każdej czynności.

c) podziale obróbki na operacje.
d) analizie rysunku technicznego i ustaleniu sposobu obróbki, narzędzi skrawających

i kontrolnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

9. Głowica rewolwerowa obrabiarki sterowanej numerycznie to

a) urządzenie do automatycznej wymiany przedmiotu obrabianego.
b) urządzenie do automatycznej wymiany narzędzi.
c) system pomiarowy, wykrywający aktualne położenie zespołów obrabiarki.
d) urządzenie do pomiaru wartości korekcyjnych narzędzia.

10. W obrabiarkach sterowanych numerycznie stosuje się narzędzia

a) z płytkami wieloostrzowymi.
b) ze stali szybkotnącej.
c) z płytkami lutowanymi.
d) ze stali narzędziowej.

11. Osie współrzędnych w tokarce sterowanej numerycznie są oznaczone literami

a) Y Z.
b) Y X.
c) X Z.
d) X Y.

12. Najczęściej stosowanymi surówkami do obróbki na obrabiarkach sterowanych

numerycznie są
a) odlewy.
b) wypraski.
c) wyroby hutnicze.
d) odkuwki.

13. Program sterujący obrabiarką CNC jest:

a) ciągiem instrukcji kodujących ruchy narzędzi i przedmiotu obrabianego poprzez

zapis współrzędnych.

b) zbiorem współrzędnych określających położenie narzędzia w przestrzeni obróbki.
c) zapisem elementarnych ruchów narzędzia.
d) zbiorem adresów technologicznych.

14. Adres T wywołuje

a) zmianę wartości obrotów.
b) zmianę wartości posuwu.
c) zmianę położenia magazynu narzędziowego.
d) ruch narzędzia.

15. Do wykonania interpolacji kołowej zgodnej z kierunkiem ruchu wskazówek zegara

należy użyć funkcji przygotowawczej
a) G01.
b) G02.
c) G03.
d) G04.

16. Aby wyłączyć obroty wrzeciona obrabiarki CNC należy użyć funkcji pomocniczej

a) M03.
b) M04.
c) M05.
d) M06.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

17. Położenie punktu zerowego przedmiotu obrabianego jest

a) ustalane przez programistę według kryteriów praktycznych.
b) niezmienne i ustalane przez producenta obrabiarki.
c) ustalane zawsze w osi przedmiotu obrabianego.
d) dokładnie ustalone poprzez wyłączniki krańcowe.

18. Cykl G81 składa się z adresów

a) X... Y... A...
b) X... Z... K...
c) X... Z... I.....
d) Y... Z... D....

19. Adres F w cyklu gwintowania G31 oznacza

a) skok gwintu.
b) liczbę przejść narzędzia.
c) posuw wgłębny.
d) głębokość gwintu.

20. Cykl frezowania okrągłego zagłębienia programuje się za pomocą funkcji

przygotowawczej
a) G87.
b) G88.
c) G89.
d) G90.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ..................................................................................................

Opracowanie programu i realizacja obróbki elementów na obrabiarkach
CNC

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedzi

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

TEST 2
Test typu „próba pracy” do jednostki modułowej „Opracowanie programu
i realizacja obróbki elementów na obrabiarkach CNC”

Próba pracy ma dwa zadania:

1) sprawdzić stopień opanowania jednej z umiejętności praktycznych, jakie uczniowie

powinni zdobyć przy realizacji tego modułu,

2) przygotować uczniów do zdawania części praktycznej egzaminu zewnętrznego,

potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie operator obrabiarek skrawających.
W tym celu zadanie praktyczne musi być przygotowane w takiej formie, z jaką uczniowie

spotkają się na egzaminie. Oznacza to konieczność opracowania zadania w sposób
umożliwiający kryterialne ocenianie wykonywanych przez ucznia czynności w czterech
obszarach: planowania, organizowania, wykonywania i prezentowania. Nauczyciel powinien
przygotować dokumentację zadania wraz z rysunkiem.

Ocenianie:
niedostateczny

do 13 pkt.

dopuszczający

14–15 pkt.

dostateczny

16–17 pkt.

dobry

18–19 pkt.

bardzo dobry

20 pkt.

Wyposażenie stanowiska do przeprowadzenia próby pracy:

Lp.

Wyposażenie stanowiska

1. Tokarka sterowana numerycznie

2.

Instrukcja obsługi i DTR obrabiarki, instrukacja programowania,
tabele parametrów skrawania

3. Noże tokarskie

4. Oprawki narzędziowe

5. Narzędzia pomiarowe: suwmiarka, mikrometr

6. Czyściwo, szczotki zmiotki, szufelka

Informacja dla ucznia

1. Sprawdź, czy otrzymałeś kompletny arkusz do wykonania zadania. Ewentualne braki

stron lub inne usterki zgłoś nauczycielowi.

2. Na arkuszu PLAN DZIAŁANIA wpisz swój numer ewidencyjny PESEL, datę urodzenia

i numer stanowiska.

3. Zapoznaj się z treścią zadania praktycznego, instrukcją do jego wykonania, stanowiskiem

roboczym i jego wyposażeniem. Masz na to 15 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

4. Czas rozpoczęcia i zakończenia zadania nauczyciel zapisze w widocznym dla Ciebie

miejscu (czas wykonania zadania wynosi 60 minut).

Pamiętaj, że podczas wykonywania zadania jesteś oceniany przez nauczyciela, który
obserwuje wykonywane przez Ciebie czynności i nie będzie udzielać Ci żadnych wskazówek.
Nauczyciel interweniuje tylko w przypadku naruszenia przez Ciebie przepisów bhp, ochrony
przeciwpożarowej i może w takim przypadku przerwać wykonywanie zadania.

Powodzenia!

Zadanie
Wykonaj na tokarce sterowanej numerycznie obróbkę części maszynowej przedstawionej na
rysunku. Program obróbki otrzymasz na dyskietce i w formie wydruku. Ułóż plan działania
niezbędny do wykonania zadania. Wczytaj lub wpisz program do układu sterowania
obrabiarki, dokonaj symulacji programu i wykonaj obróbkę wałka. Powierzone zadanie
wykonaj dokładnie z zachowaniem zasad bhp. Na wykonanie zadania masz 60 minut.

Instrukcja wykonania zadania
Aby bezpiecznie i poprawnie wykonać zadanie:
1. Przeanalizuj dokładnie treść zadania.
2. Zapisz w formularzu PLAN DZIAŁANIA:

a) czynności związane z wykonaniem zadania, w kolejności ich wykonywania,
b) wykaz narzędzi obróbkowych i przyrządów niezbędnych do wykonania zadania,
c) wykaz przyrządów pomiarowych,
d) parametry skrawania.

3. Przystąp do zorganizowania stanowiska pracy:

a) zgromadź i rozmieść na stanowisku pracy narzędzia, sprzęt kontrolno-pomiarowy,

i instrukcje niezbędne do wykonania zadania,

b) sprawdź stan techniczny obrabiarki i narzędzi skrawających,
c) dobierz środki ochrony indywidualnej wymagane do bezpiecznego wykonania

zadania.

4. Zamocuj narzędzia obróbkowe i przedmiot obrabiany.
5. Zmierz i wprowadź do układu sterowania wartości korekcyjne narzędzi.
6. Ustal punkt zerowy przedmiotu obrabianego.
7. Wykonaj zaplanowane operacje i zabiegi zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny

pracy i ochrony przeciwpożarowej.

8. Sprawdź jakość wykonanej pracy w odniesieniu do rysunku z dokumentacji zadania.
9. Po zakończeniu pracy uporządkuj obrabiarkę, oczyść narzędzia i odłóż je na miejsce

składowania.

10. Zgłoś gotowość do prezentacji wykonanego zadania.
11. Zaprezentuj sposób wykonania zadania: omów operacje i zabiegi prowadzące do

wykonania zadania, uzasadnij dobór narzędzi obróbkowych, oceń jakość wykonywanej
pracy w odniesieniu do dokumentacji zadania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

Zawód: operator obrabiarek skrawających
Symbol cyfrowy zawodu 722[02]
Oznaczenie tematu: …….
Oznaczenia zadania: ………

PESEL

Data urodzenia

Numer stanowiska

dzień miesiąc

rok

PLAN DZIAŁANIA

1. Zapisz czynności związane z wykonaniem zadania, w kolejności ich wykonywania:

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

2. Wykaz narzędzi skrawających i przyrządów niezbędnych do wykonania zadania:

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

3. Wykaz przyrządów pomiarowych:

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

4. Parametry skrawania:

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

Zadanie praktyczne

Wykonaj na tokarce sterowanej numerycznie obróbkę części maszynowej przedstawionej

na rysunku. Program obróbki otrzymasz na dyskietce i w formie wydruku. Ułóż plan
działania niezbędny do wykonania zadania. Wczytaj lub wpisz program do układu sterowania
obrabiarki, dokonaj symulacji programu i wykonaj obróbkę wałka. Powierzone zadanie
wykonaj dokładnie z zachowaniem zasad bhp. Na wykonanie zadania masz 60 minut.

O

b

sz

ar

st

an

d

ar

d

CZYNNOŚCI OCENIANE I KRYTERIA WYKONANIA

Liczba

pkt.
0–1

Czynność 1: zapisanie kolejnych czynności związanych z wykonaniem

zadania.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń uwzględnił w wykazie, co
najmniej 6 z następujących czynności:
– dobieranie narzędzi obróbkowych,
– dobieranie parametrów skrawania,
– dobieranie sposobu zamocowania przedmiotu obrabianego,
– zamocowanie przedmiotu obrabianego,
– zamocowanie narzędzi obróbkowych,
– wczytanie programu obrobkowego,
– sprawdzenie i wpisanie wartosci korekcyjnych narzędzi,
– ustalenie punktu zerowego,
– wykonanie obróbki przedmiotu,
– sprawdzenie jakości wykonanej pracy,
– porządkowanie stanowiska pracy,
– prezentacja wykonanego zadania.

Czynność 2: sporządzenie wykazu niezbędnych narzędzi skrawających
i przyrządów.

Kryterium wykonania: 1 pkt. – jeżeli uczeń zapisał, co najmniej:
– noże tokarskie,
– oprawki do noży,
– uchwyt trójszczękowy samocentrujący.

Czynność 3: sporządzenie wykazu niezbędnych przyrządów pomiarowych.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń zapisał:
– suwmiarka.

Czynność 4: dobieranie parametrów skrawania.
Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń zapisał dobrane parametry
skrawania.

I.

P

L

A

N

O

W

A

N

IE

Suma punktów w obszarze I. Planowanie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

Czynność 5: zgromadzenie na stanowisku pracy niezbędnych narzędzi,
sprzętu kontrolno-pomiarowego i instrukcji niezbędnych do wykonania
zadania.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń zgromadził i rozmieścił na
stanowisku pracy:

– narzędzia obróbkowe,
– przyrządy pomiarowe,
– rysunek do wykonania zadania,
– materiał obrabiany.

Czynność 6: sprawdzenie stanu technicznego obrabiarki i narzędzi
skrawających.

Kryterium wykonania: 1 pkt. – jeżeli uczeń ocenił stan techniczny obrabiarki
i narzędzi dokonując oględzin i próbnego uruchomienia maszyny.

Czynność 7: dobieranie środków ochrony indywidualnej wymaganych do
bezpiecznego wykonania zadania.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń założył ubranie robocze jedno- lub
dwuczęściowe, nakrycie głowy.

II

.

O

R

G

A

N

IZ

O

W

A

N

IE

Suma punktów w obszarze II. Organizowanie

Czynność 8: uruchomienie i bazowanie obrabiarki.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń uruchomił i sprowadził
obrabiarkę na punkt referencyjny.

Czynność 9: mocowanie narzędzi na obrabiarce.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń prawidłowo zamocował
narzędzia na obrabiarce.

Czynność 10: sprawdzenie wartości korekcyjnych narzędzi.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń sprawdził wartości korekcyjne
narzędzi a wynik zapisał w tabeli korekcji.

Czynność 11: mocowanie przedmiotu obrabianego.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń prawidłowo zamocował

przedmiot obrabiany w uchwycie.

Czynność 12: ustalenie punktu zerowego przedmiotu obrabianego.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń ustalił punkt zerowy przedmiotu

obrabianego i wpisał wartości przesunięcia do rejestrów układu sterowania.

Czynność 13: wczytanie programu obróbki.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń wczytał program obróbki do

pamięci obrabiarki z dyskietki lub wpisał program ręcznie z wydruku.

II

I.

W

Y

K

O

N

Y

W

A

N

IE

Czynność 14: wykonanie symulacji obróbki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń wykonał symulację obróbki.

Czynność 15: wykonanie obróbki.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń zrealizował bezkolizyjnie

program obróbki.

Czynność 16: sprawdzenie jakości pracy.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń po wykonaniu zadania sprawdził

jakość wykonanej pracy wykonując pomiary.

Czynność 17: porządkowanie stanowiska pracy.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń po zakończeniu zadania

uporządkował stanowisko pracy, oczyścił tokarkę, odłożył narzędzia na
miejsce przechowywania.

Suma punktów w obszarze III. Wykonywanie

Czynność 18: omówienie operacji i zabiegów wykonywanych podczas
obróbki przedmiotu.
Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń omówił operacje i zabiegi
wykonywane podczas obróbki przedmiotu

Czynność 19: uzasadnienie doboru narzędzia obróbkowego.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń uzasadnił wybór noży tokarskich.

Czynność 20: ocena jakości wykonanej pracy.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń ocenił jakość wykonanej pracy
odnosząc się do rysunku wykonawczego zawartego w dokumentacji zadania.

Suma punktów w obszarze IV. Prezentowanie

IV

.

P

R

E

Z

E

N

T

O

W

A

N

IE

RAZEM

Czynność wykonana – 1 pkt., niewykonana – 0 pkt.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

7.

LITERATURA

1. Brodowicz W., Grzegórski Z.: Technologia budowy maszyn. WSiP, Warszawa 2004
2. Feld M.: Podstawy projektowania procesów technologicznych typowych części maszyn.

WNT, Warszawa 2000

3. Licencja MTS: Podstawy obróbki CNC. Rea Warszawa 2001
4. Licencja MTS: Programowanie obrabiarek CNC. Toczenie Rea, Warszawa 2001
5. Licencja MTS: Programowanie obrabiarek CNC. Frezowanie. Rea, Warszawa 2001
6. Stach B.: Podstawy programowania obrabiarek sterowanych numerycznie. WSiP,

Warszawa 2004

Literatura metodyczna
1. Dretkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele

kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994

2. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. BKKK, Warszawa 1997

3. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom, 2001