ZARAZKI BEZ GRANIC:
GA
ÓWNE FAKTY NA TEMAT CHORÓB
ZAKAy
NYCH W EUROPIE
Wybrane fragmenty z raportu
EUROPEJSKIE CENTRUM
DS. ZAPOBIEGANIA
I KONTROLI CHORÓB
rocznego ECDC na temat chorób
zakaz
nych w Europie
ecdc.europa.eu
kg712080_PL.indd 1 19/03/08 9:15:46
kg712080_PL.indd 1 19/03/08 9:15:46
Q7
7
Od czasu rozpoczęcia działalności ECDC w maju 2005 r. jednym
z jego głównych zadań jest dostarczanie Komisji Europejskiej
i państwom członkowskim danych naukowych najwyższej jakości,
których potrzebują one do podejmowania decyzji strategicznych.
Niniejszy raport to ważny zbiór danych naukowych opracowanych
przez ECDC.
Markos Kyprianou, komisarz europejski ds. zdrowia
W tym raporcie przeanalizowano najważniejsze dane z nadzoru
z okresu dziesięciu lat z całej Unii Europejskiej (UE) i choć
wyraz
nie widać, że same systemy wymagają ulepszenia
w celu poprawienia jakości danych, to jednak wyzwania są
oczywiste. ECDC  z udziałem wielu partnerów, zarówno na
poziomie krajowym, jak i UE  będzie rzetelnie pracować,
aby sprostać tym wyzwaniom.
Zsuzsanna Jakab, dyrektor ECDC
2
kg712080_PL.indd 2 19/03/08 9:15:47
kg712080_PL.indd 2 19/03/08 9:15:47
ECDC I NADZÓR NAD CHOROBAMI W UE
Niniejsza broszura oraz pełny roczny raport epidemiologiczny, na zoru prowadzonego na poziomie europejskim. Prace w obu tych
którym została ona oparta, zawierają analizę danych dotyczących obszarach trwają.
chorób zakaz
nych zgłaszanych w ramach różnych sieci nadzoru
epidemiologicznego nad chorobami w UE do Biura Statystycznego Wiele działań realizowanych przez sieci jest włączanych do ECDC,
Wspólnot Europejskich (Eurostat) oraz bezpośrednio do ECDC. a od 2007 r. państwa członkowskie mają zgłaszać swoje dane do
Pełny raport zawiera analizę trendów dotyczących 49 najważ- jednej bazy danych nadzoru na poziomie europejskim prowadzo-
niejszych chorób w 25 krajach, które były członkami UE w 2005 r. nej przez ECDC. Aby zapewnić wykorzystanie danych na poziomie
oraz trzech krajów EOG i EFTA (Islandia, Liechtenstein i Norwe- europejskim, sporządzono niniejszy dokument oraz obszerniej-
gia). Niniejsza broszura zawiera streszczenie najważniejszych szy raport, na którym on się opiera; dzięki temu możliwe stało
obserwacji. Pełny Roczny raport epidemiologiczny na temat cho- się udostępnienie i przedstawienie w zrozumiały sposób szerszej
rób zakaz
nych w Europie jest dostępny na stronie internetowej społeczności danych z ostatnich 10 lat.
ECDC (patrz poniżej).
Informacje o ECDC
Nadzór nad chorobami zakaz
nymi jest prowadzony w większości
krajów europejskich od dziesięcioleci, a nawet stuleci. Jednak Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób jest agen-
zaangażowanie UE w tym obszarze istnieje od stosunkowo nie- cją UE, której zadaniem jest wzmacnianie obrony Europy przed
dawna. Pierwsza finansowana przez UE sieć nadzoru powstała chorobami zakaz
nymi przez identyfikacjÄ™ i ocenÄ™ aktualnych
w 1984 r. w celu dostarczania danych z całej Europy na temat sze- i pojawiających się zagrożeń dla zdrowia ludzkiego oraz rozpo-
rzenia się HIV  wirusa, który powoduje AIDS. Sukces sieci EuroHIV wszechnianie wiedzy na ich temat. W ramach tej misji ECDC ściśle
doprowadził do utworzenia sieci, których celem jest prowadzenie współpracuje z krajowymi organizacjami kontroli chorób, wła-
nadzoru epidemiologicznego nad innymi chorobami zakaz
nymi dzami UE oraz organizacjami międzynarodowymi, zachęcając do
w całej Europie. współpracy i dzielenia się wiedzą. Główne obszary działalności
obejmują konsultacje naukowe, wzmacnianie ogólnoeuropej-
Do 2005 r., gdy wygenerowane zostały dane wykorzystane w tym skiego nadzoru nad chorobami i wspieranie gotowości i reakcji
raporcie, funkcjonowało 17 finansowanych przez UE sieci prowa- na pojawianie się ognisk chorób. ECDC rozpoczęło działalność
dzących taki nadzór. Rozwój gromadzenia danych i nadzoru nad w maju 2005 r. Jego siedziba mieści się w Sztokholmie.
chorobami zakaz
nymi w całej UE stał się rzeczywiście jednym
z sukcesów strategii zdrowia publicznego w UE. Jednak wraz z roz- Adres do korespondencji:
poczęciem XXI wieku stało się także jasne, że nadzorowi temu ECDC, 17183 Sztokholm, Szwecja
należy zapewnić solidniejsze podstawy, jak również odpowiednio
rozwiązać kwestie związane ze zmiennością jakości niektórych Siedziba:
danych. Konieczne staÅ‚o siÄ™ utworzenie centralnej agencji koor- Tomtebodavägen 11A
dynującej wszystkie te działania i określającej strategię ich roz- Karolinska Campus
woju w miejsce sieci finansowanych w postaci szeregu projektów Solna, Szwecja
dotyczących poszczególnych chorób lub grup chorób. Była to
jedna z głównych przyczyn utworzenia ECDC. Jednym z zasad- Tel.: [phone]
niczych zadań ECDC jest wdrożenie bardziej systematycznego Faks: (46-8) 5860 1001
podejścia do nadzoru nad chorobami na poziomie europejskim, [e-mail]
jak również zapewnienie pełnego wykorzystania wyników nad- www.ecdc.europa.eu
3
kg712080_PL.indd 3 19/03/08 9:15:50
kg712080_PL.indd 3 19/03/08 9:15:50
JAKIE ZAGROŻENIE DLA MIESZKAC
CÓW EUROPY STANOWI
CHOROBY ZAKAy
NE?
Choroby zakaz
ne są wywoływane przez mikroorganizmy  takie W wypadku większości spośród 49 chorób ocenianych przez ECDC
jak bakterie, wirusy lub grzyby  które wnikają do organizmu w tym raporcie częstość zakażeń w ciągu ostatnich 10 lat zmniej-
ludzkiego i namnażają się wewnątrz niego. Mikroorganizmy mogą szała się lub pozostawała stabilna, a większość zgonów w krajach
zakażać ludzi wieloma różnymi drogami. Mogą one występować UE była spowodowana chorobami niezakaz
nymi, takimi jak nowo-
w powietrzu, którym oddychamy, w wodzie, którą p3
emy, i w pokar- twory i choroby serca.
mie, który spożywamy. Ludzie mogą zarażać się mikroorganiz-
mami na skutek kontaktu z innymi osobami, ze zwierzętami, Pomimo tego nie można lekceważyć zagrożenia, jakie stanowią
z roślinami, a nawet z niewidocznymi zanieczyszczeniami znaj- choroby zakaz
ne. Co roku w krajach UE choroby zakaz
ne sÄ… przy-
dującymi się na przedmiotach codziennego użytku. czyną dziesiątek tysięcy zgonów, wielu milionów utraconych dni
pracy, a także niewypowiedzianego bólu i cierpienia. Co więcej,
Kraje UE zazwyczaj dobrze radzą sobie ze zwalczaniem chorób mikroorganizmy dostosowują się i zmieniają, w wyniku czego
zakaz
nych. Standardy higieny w krajach UE są wysokie w porów- mogą pojawiać się i pojawiają się nowe choroby. Mieliśmy okazję
naniu z wieloma innymi częściami świata. W państwach człon- zaobserwować to w przypadku HIV i AIDS w latach osiemdziesią-
kowskich funkcjonują odpowiednie systemy zdrowia publicznego. tych, odmiany choroby Creutzfeldta-Jakoba w latach dziewięćdzie-
Krajowe kampanie szczepień doprowadziły do ograniczenia, a cza- siątych oraz SARS w 2003 r.
sami do niemal całkowitego wyeliminowania różnych chorób.
Choroby zakaz
ne  główne zagrożenia
" Najważniejszym zagrożeniem zdrowotnym w Europie są mikro- " W 2005 r. w 25 państwach członkowskich UE zgłoszono niemal
organizmy, które rozwinęły oporność na antybiotyki. Zakaże- 60 tys. przypadków gruz
licy. Są one coraz częstsze w grupach
nia takimi bakteriami stanowią duży i wciąż rosnący problem podwyższonego ryzyka, takich jak środowiska osób migrujących
w naszych szpitalach. Tak jest w wypadku zakażeń pozaszpital- i osób zakażonych wirusem HIV. W Europie obserwuje się przy-
nych, gdyż ludzie narażeni są na nie w szerszym społeczeństwie. padki gruz
licy opornej na leczenie, które są bardzo trudne lub
Co roku około 3 mln osób w UE ulega zakażeniom związanym nawet niemożliwe do leczenia  głównie w krajach bałtyckich.
z opieką zdrowotną, z czego około 50 tys. umiera.
" Każdej zimy setki tysięcy osób w UE ulega poważnym zachoro-
" W 2005 r. w krajach UE odnotowano ponad 28 tys. nowych przy- waniom w wyniku sezonowej grypy. Wśród nich w ciągu przecięt-
padków HIV i AIDS. Całkowitą liczbę osób żyjących z wirusem nego sezonu grypy umiera kilka tysięcy, czego można by unik-
HIV w UE szacuje się na około 700 tys. Wśród tych osób około nąć, gdyż dla grup ryzyka dostępne są skuteczne szczepienia.
30%  w przybliżeniu 200 tys.  nie wie o swoim zakażeniu wiru-
sem HIV. " Kolejnym ważnym zabójcą jest Pneumococcus  bakteria wywo-
łująca zapalenie płuc i zapalenie opon mózgowych (a także
Lekarz i pacjent oglądają łagodniejsze zakażenia). Dostępne są skuteczne szczepionki
zdjęcie rentgenowskie na przeciwko pneumokokom.
negatoskopie. Zdjęcia rtg
klatki piersiowej wykonuje
siÄ™ w celu rozpoznania
gruz
licy
OPORNOŚĆ NA ANTYBIOTYKI I ZAKAŻENIA ZWI
ZANE Z OPIEK
ZDROWOTN

Oporność na antybiotyki stanowi jeden z ważniejszych problemów państwom członkowskim udało się odwrócić ten trend. Jednak
zdrowia publicznego, zarówno na świecie, jak i w Europie. Jeżeli oporność na leki stała się poważnym problemem w szeregu innych
aktualnie obserwowany wzrost oporności na leki wśród mikro- chorób, w tym w szeroko rozpowszechnionych na świecie i grożą-
organizmów nie zostanie zatrzymany, to ludzkość utraci jedną cych śmiertelnymi powikłaniami chorobach, takich jak HIV, gruz
-
z najważniejszych form obrony przed chorobami zakaz
nymi. lica i malaria. Pojawiają się także nowe mikroorganizmy oporne na
Problem oporności na leki jest złożony i wynika z nadużywania leki, takie jak szczepy drobnoustroju Clostridium difficile.
lub niewłaściwego używania antybiotyków i leków przeciwwiru-
sowych, rozprzestrzeniania się mikroorganizmów opornych na Zasadniczym czynnikiem w rozwoju oporności na antybiotyki jest
leki, szczególnie w szpitalach, klinikach i ośrodkach leczenia, jak ilość stosowanych antybiotyków. Szczegółowe dane na temat sto-
również z mniejszej liczby nowych antybiotyków. sowania antybiotyków i schematów ich używania mogą być trudne
do uzyskania. Mimo to trudno zrozumieć, dlaczego różnica ilości
Mikroorganizmem opornym na leki, jakiemu w ostatnich latach antybiotyków zużywanych na jednego mieszkańca w poszczegól-
poświęcano największą uwagę, jest oporny na metycylinę gron- nych państwami członkowskimi może być aż trzykrotna.
kowiec złocisty  Staphylococcus aureus (ang. MRSA), który stał
się problemem zdrowotnym w większości państw członkowskich. Jednak jeszcze większy niż problem oporności jest problem zaka-
Liczba zakażeń tym gronkowcem wzrasta niemal we wszystkich żeń związanych z opieką zdrowotną, przy czym szacuje się, że co
krajach. Rosnący odsetek wszystkich poważnych zakażeń wywo- roku w UE dochodzi do 3 mln takich zakażeń i do 50 tys. zgonów
łanych przez gronkowca złocistego jest spowodowany opornym spowodowanych przez nie.
na leki szczepem mikroorganizmu i wydaje się, że tylko dwóm
4
kg712080_PL.indd 4 19/03/08 9:15:53
kg712080_PL.indd 4 19/03/08 9:15:53
Trendy dotyczące gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus):
oporność na metycylinę w różnych krajach w latach 1999 2005
1999
IS (56)
AT Austria
1999
BE Belgia
NO (416)
BG Bułgaria
1999 CY Cypr
NL (1358)
CZ Republika Czeska
1999 DE Niemcy
SE (1686)
DK Dania
EE Estonia
1999
DK (850) ES Hiszpania
FI Finlandia
2001
EE (101) FR Francja
GR Grecja
1999
HR Chorwacja
FI (629)
HU Węgry
2000
IE Irlandia
SI (283)
IL Izrael
2000
IS Islandia
CZ (1190)
IT WÅ‚ochy
1999
LU Luksemburg
LU (78)
MT Malta
2000
NL Niderlandy
AT (813)
NO Norwegia
2001
PL Polska
SK (200)
PT Portugalia
2001
RO Rumunia
HU (624)
SE Szwecja
1999
SI SÅ‚owenia
DE (1045)
SK SÅ‚owacja
2001
UK Zjednoczone Królestwo
PL (192)
2000
1999
ES (1043)
2000
2001
FR (2383)
2001
2000
2002
BG (136)
1999 2003
BE (934)
2004
1999
IT (1130) 2005
2001
HR (307)
2001
IL (448)
1999
IE (956)
1999
GR (463)
1999
UK (2346)
1999
PT (690)
2000
MT (90)
2003
CY (40)
2003
RO (85)
010 20 30 40 50 60 70 80
% MRSA
Uwaga: Dane ze wszystkich 31 krajów zgłaszane do sieci EARSS. Uwzględniono tylko kraje, które zgłosiły 20 lub więcej izolatów
rocznie w ciągu ostatnich trzech lat. Strzałki wskazują istotne trendy.
y
ródło: EARSS
5
kg712080_PL.indd 5 19/03/08 9:15:55
kg712080_PL.indd 5 19/03/08 9:15:55
Kod kraju (średnia liczba izolatów zgłoszonych na rok) i rok rozpoczęcia nadzoru
ZAKAŻENIE HIV, CHOROBY PRZENOSZONE DROG
PA
CIOW
I ZAKAŻENIA WIRUSOWE PRZENOSZONE PRZEZ KREW
Szacuje się, że w 2005 r. w UE żyło 700 tys. osób zakażonych wiru- Wydaje się, że w większości krajów UE zapadalność na rzeżączkę
sem HIV. Większość nowo rozpoznanych zakażeń HIV w UE odno- osiągnęła maksymalny poziom tuż po 2000 r., a obecnie stopniowo
towano u imigrantów z krajów, w których panuje powszechna epi- powoli spada. Kiła jest najbardziej rozpowszechniona wśród męż-
demia HIV (głównie w Afryce Subsaharyjskiej) oraz u mężczyzn czyzn uprawiających seks z innymi mężczyznami, a częstość jej
uprawiających seks z innymi mężczyznami. Wydaje się, że liczba występowania ogólnie wzrosła od końca lat dziewięćdziesiątych.
zakażeń, do których dochodzi na skutek dożylnego podawania Jedynie w około połowie państw członkowskich obserwuje się
narkotyków, powoli zmniejsza się we wszystkich krajach UE, obecnie zakażenie chlamydią, choć wydaje się, że w krajach tych
choć w niektórych nowych państwach członkowskich z bardzo zapadalność wzrosła w ostatnim dziesięcioleciu. Chlamydia różni
wysokiego poziomu. Szacuje się, że 30% osób aktualnie zaka- się od innych chorób przenoszonych drogą płciową tym, że wystę-
żonych wirusem HIV w UE nie zdaje sobie z tego sprawy. Należy puje głównie u młodych osób, które nie należą do żadnej z łatwo
zatem podjąć zdecydowane działania mające na celu przekona- identyfikowalnych grup ryzyka.
nie większej liczby osób do wykonywania testów na zakażenie
wirusem HIV. Częstość występowania wirusowego zapalenia wątroby typu B
zmniejszyła się w UE w ciągu ostatnich 10 lat. Zakażenie to nadal
występuje głównie u osób migrujących z krajów o dużym rozpo-
wszechnieniu tego zakażenia, jak również u osób, których działa-
nia narażają ich na zwiększone ryzyko zakażenia, takich jak osoby
wstrzykujące dożylnie narkotyki oraz osoby posiadające wielu
partnerów płciowych. Wirusowe zapalenie wątroby typu C stanowi
najczęstszą postać wirusowego zapalenia wątroby w UE. Sytuacja
epidemiologiczna w tym zakresie w UE jest w dużej mierze niejasna
ze względu na brak porównywalnych danych z nadzorów krajowych.
Choroba ta jest wprawdzie problemem głównie wśród osób wstrzy-
kujących dożylnie narkotyki, ale zaobserwowano także pewną liczbę
zakażeń szpitalnych. Prawdopodobny jest wzrost liczby odległych
powikłań, takich jak marskość wątroby i rak wątroby, które często
występują dopiero po 25 35 latach od zakażenia. Istnieje koniecz-
ność zgromadzenia dokładniejszych danych na temat wirusowego
Histopatologia u pacjenta z AIDS
zapalenia wątroby typu B i typu C w całej UE.
Nowe rozpoznania zakażenia wirusem HIV na milion osób, Region Europejski WHO,
przypadki odnotowane w 2005 r.
27
Islandia
Przypadki HIV na milion
< 20
20 99
47 26 247
100 199
Norwegia Finlandia Federacja Rosyjska
200+
43
Brak danych Szwecja
Estonia
Irlandia
Dania 467
77
A
otwa
52
Zjednoczone 130
Litwa
Niderlandy
Królestwo
35
148
Obw. Kaliningradzki (Rosja)
30
75
77
Niemcy
17
Belgia
102
Białoruś
Polska
Republika Czeska
Luksemburg: 136
Austria 9
Ukraina
SÅ‚owacja
Szwajcaria
4 243
100 55
99
Portugalia
11
127
Francja 18
Węgry
WÅ‚ochy
15
251 9
SÅ‚owenia
Hiszpania Rumunia Gruzja
3
Chorwacja
14 Mołdawia
54
11
Bośnia-Hercegowina
Bułgaria
6
10
Serbia i Czarnogóra
5
50
BJR Macedonii
Turcja
Albania Grecja
Malta: 47
52
Cypr
y
ródło: EuroHIV
6
kg712080_PL.indd 6 19/03/08 9:15:56
kg712080_PL.indd 6 19/03/08 9:15:56
ZAKAŻENIA DRÓG ODDECHOWYCH
Zagrożenie ptasią grypą oraz możliwość wywołania przez nią pan-
demii stanowiła główny problem w 2005 r.  przypadki tej choroby
u ludzi zaobserwowano w Turcji, jednego z krajów sąsiadujących
z UE. Dotychczas nie odnotowano jednak żadnych przypadków
zakażeń H5N1 w UE ani w krajach EOG i EFTA.
Epidemie sezonowej grypy w sezonach zimowych 2004 2005
i 2005 2006 przybrały w UE średni rozmiar. Stosowanie szcze-
pień w grupach podwyższonego ryzyka (głównie u osób powyżej
65. roku życia oraz u pacjentów z przewlekłymi chorobami serca
lub płuc) wydaje się podlegać znacznym różnicom w poszczegól-
nych państwach członkowskich UE. W wypadku grypy głównym
Zakażenia oddechowe mogą rozprzestrzeniać się przez kropelki
problemem jest planowanie przygotowań do przyszłej pandemii
rozpylane w powietrzu podczas kichania
oraz konieczność zwiększenia zakresu stosowania normalnych,
sezonowych szczepień.
Choć częstość występowania gruz
licy w UE powoli zmniejsza siÄ™, to
Zapadalność na gruz
licę zmniejsza się w rdzennych populacjach jednak istnieje kilka krajów o wysokim poziomie gruz
licy opornej
niemal we wszystkich państwach członkowskich. W krajach tych na leki. Kraje te podejmują działania mające na celu rozwiązanie
choroba ta występuje obecnie głównie u ludzi starszych, ulegając tego problemu.
reaktywacji po pierwotnym zakażeniu, do którego doszło kilka-
dziesiąt lat wcześniej. Spadek ten obserwuje się także w 10 pań- Coraz częstsze używanie urządzeń do klimatyzacji w miastach
stwach członkowskich, które dołączyły do UE w 2004 r., choć odno- europejskich oraz równoległy rozwój i stały wzrost intensyw-
towywano wśród nich wyższy poziom zachorowań niż w krajach ności masowej turystyki doprowadziły do pojawienia się kilku
UE-15. Jednak wśród osób migrujących do UE z krajów, w których poważnych ognisk choroby legionistów (legionellozy). Częstość
gruz
lica stanowi poważny problem (na przykład Afryka Subsaha- występowania legionellozy stale rosła w latach 1996 2002, a od
ryjska, niektóre części Azji i Europy Wschodniej), nadal występuje tego czasu pozostała na niezmienionym poziomie. Legionelloza
ryzyko gruz
licy nawet po przeniesieniu się do UE. występuje najczęściej u ludzi starszych oraz u mężczyzn.
Gruz
lica w krajach z ponad 20 przypadkami na 100 000 rocznie oraz ogólne liczby
dla krajów UE-25, 1995 2005
Litwa
100
90
A
otwa
80
70
Estonia
60
50
Portugalia
40
Polska
30
20
Węgry
10
0
UE-25
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
y
ródło: EuroTB
7
kg712080_PL.indd 7 19/03/08 9:15:56
kg712080_PL.indd 7 19/03/08 9:15:56
Przypadki gruz
licy/100 000
CHOROBY, KTÓRYM MOŻNA ZAPOBIEGAĆ PRZEZ SZCZEPIENIA
Wiele najpoważniejszych chorób, którym można zapobiegać przez
szczepienia, zostało obecnie niemal wyeliminowanych w UE. Od
1992 r. nie zaobserwowano przypadków polio, odnotowano jedy-
nie kilka przypadków błonicy w kilku państwach członkowskich,
Wszystkie państwa UE mają krajowe programy
a częstość występowania tężca wynosi około jednego na milion
szczepień, które skutecznie redukują
lub mniej.
zapadalność na wiele chorób
Odra i różyczka nadal wykazują stałą tendencję spadkową w UE,
zwiększa się za to od 2002 r. częstość występowania świnki.
Szczepionka MMR, która chroni przed tymi trzema chorobami,
nie wszędzie jest stosowana. Częstość poważnych zakażeń wywo-
łanych przez bakterię Haemophilus influenzae typu b zmniejszyła publiczne zainteresowanie. Skuteczne szczepionki są dostępne
się w większości krajów, które wprowadziły szczepionkę przeciwko tylko dla jednego z dwóch głównych typów obserwowanych czę-
tej chorobie. Jeżeli chodzi o krztusiec (koklusz), wydaje się, że sto w Europie, lecz w niektórych państwach członkowskich wciąż
zapadalność nieznacznie rośnie w całej UE, a niektóre dane wska- trwa wprowadzanie tych szczepionek. Są one generalnie bardzo
zują na to, że programy szczepień mogą nie odnosić zamierzonego skuteczne, a krajowe programy szczepień w całej UE  nawet jeżeli
efektu w zapobieganiu zgonom u małych niemowląt. są one realizowane w odmienny sposób  mają na celu zapewnienie
odpowiedniej ochrony.
Istnieją dwa poważne zakażenia bakteryjne, dla których dostępne
są szczepionki, lecz nie są one rutynowo stosowane w większości W ostatnim czasie wiele nowych szczepionek zostało dopuszczo-
państw członkowskich  inwazyjne zakażenie pneumokokowe nych do obrotu lub ich rejestracja zmierza ku końcowi. Należą do
i meningokokowe zapalenie opon mózgowych. Wydaje się, że czę- nich szczepionki przeciwko ospie wietrznej, wirusowi brodaw-
stość występowania inwazyjnego zakażenia pneumokokowego czaka ludzkiego (HPV) i rotawirusowi. Konieczne będzie podjęcie
pozostaje stała w UE, lecz jest to poważna choroba zakaz
na powo- decyzji na temat tego, czy i w jaki sposób należy stosować te szcze-
dująca co roku wiele tysięcy zgonów, głównie wśród osób bardzo pionki. Po ich wprowadzeniu niezbędne stanie się monitorowanie
młodych i bardzo starych. i ocena ich wpływu na zdrowie publiczne. Głównym wyzwaniem
w wypadku wszystkich tych chorób jest dalsza poprawa zakresu
Choroba meningokokowa (często przebiegająca z zapaleniem wykonywania szczepień, nawet w tych grupach populacji, do któ-
opon mózgowych) jest bardzo poważnym zakażeniem, budzącym rych trudno jest dotrzeć.
Trendy dotyczÄ…ce odry w UE-25, Norwegii i Islandii, 1995 2004
40
35
30
25
20
15
10
5
0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Rok
y
ródło: Eurostat
8
kg712080_PL.indd 8 19/03/08 9:15:57
kg712080_PL.indd 8 19/03/08 9:15:57
Liczba przypadków/100 000
ZAKAŻENIA PRZENOSZONE PRZEZ POKARM I WOD

Masowe żywienie, intensyfikacja hodowli, przemysłowa produkcja występowania listeriozy od końca lat dziewięćdziesiątych, a dane
żywności oraz w dużym stopniu międzynarodowy rynek żywności na temat toksoplazmozy nie są miarodajne.
doprowadziły do powstania nowych, dogodnych szlaków do sze-
rzenia się chorób. Trudno jest zapobiegać dużym, międzynarodo- Wprawdzie częstość występowania wirusowego zapalenia wątroby
wym ogniskom chorób przenoszonych przez pokarm i trudno jest je typu A zmniejsza się w UE, lecz oznacza to także, że coraz więcej
kontrolować. Skuteczne zapobieganie i kontrola wymagają ścisłej osób jest nieodpornych na wirus, a w kilku krajach wciąż notuje
współpracy pomiędzy wszystkimi jednostkami odpowiedzialnymi się niewielkie ogniska zakażeń.
za zdrowie publiczne, w tym władzami do spraw zdrowia publicz-
nego, służbami weterynaryjnymi i instytucjami nadzorującymi Zakażenia wywołane przez norowirusa i rotawirusa nie podle-
bezpieczeństwo żywności. gają zgłaszaniu w UE, lecz oba te typy zakażeń stanowią istotne
przyczyny zapalenia żołądka i jelit w regionie. Częstość zakażeń
Campylobacter jest najczęściej rozpoznawaną bakterią przeno- wywołanych przez norowirusa w szkołach, szpitalach i na statkach
szoną przez pokarm w UE, przy czym wydaje się, że liczba zaka- rejsowych może wzrastać. Rzeczywisty rozmiar tego problemu
żeń z czasem rośnie. W wypadku dwóch innych ważnych zaka- jest trudny do oszacowania: nawet najlepsze krajowe systemy
żeń  salmonellozy i pałeczki czerwonki  wydaje się, że w UE nadzoru nie obejmują większości przypadków  mianowicie tych
występuje ogólny trend spadkowy. Choć większość osób z zaka- pacjentów, którzy nie szukają pomocy medycznej z powodu nie-
żeniami wywołanymi przez bakterie Campylobacter i Salmonella żytu żołądkowo-jelitowego. Gromadzenie danych na temat tych
nie wymaga żadnej farmakoterapii, to jednak czasem dochodzi do chorób pozostaje ważne w celu wykrycia oraz  w najlepszym
poważnych zakażeń. Z tego względu należy monitorować oporność wypadku  zatrzymania epidemii. Co jeszcze ważniejsze, istnieje
na antybiotyki i włączyć ją do działań związanych z nadzorem. konieczność identyfikacji słabych punktów w łańcuchu przetwa-
Cryptosporidium wywołał ogniska zakażeń przenoszonych przez rzaniu pokarmów (i wody); należy podjąć odpowiednie działania
wodę w kilku państwach członkowskich. mające na celu poprawę obecnej sytuacji w przyszłości.
Oprócz tego istnieje kilka zakażeń przenoszonych przez pokarm
lub wodę, które stanowią problem głównie regionalny (brucelloza,
echinokokoza, włośnica) bądz
które zazwyczaj nie są groz
ne dla
osób dorosłych, lecz mogą powodować poważne zakażenia u osób
z zaburzeniami odporności, u płodów lub u małych dzieci (liste-
rioza, toksoplazmoza). Pewne dane wskazują na wzrost częstości
Trendy dotyczÄ…ce kampylobakteriozy w UE, 1995 2004
Płytka Petriego z żelem agarowym i próbkami
mikrobiologicznymi
60
55
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Rok
y
ródło: Eurostat
9
kg712080_PL.indd 9 19/03/08 9:15:58
kg712080_PL.indd 9 19/03/08 9:15:58
Liczba przypadków/100 000
INNE CHOROBY POCHODZENIA ODZWIERZ
CEGO I ÅšRODOWISKOWEGO
Najważniejszymi chorobami w tej grupie są: tularemia, zakaże- Wiele chorób egzotycznych, takich jak wirusowa gorączka krwo-
nie wirusem Puumala, borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu. toczna, malaria i dżuma, powinno być zgłaszane do sieci UE, lecz
Wśród nich tylko tularemia jest obecnie objęta nadzorem UE. Jest to w rzadkich przypadkach wykrycia tych chorób w UE niemal zawsze
choroba przenoszona głównie przez kontakt ze zwierzętami żyją- są one przywiezione z zewnątrz. Niewiele z tych chorób stanowi
cymi na wolności (np. zającami, królikami), występująca w Europie jakiekolwiek zagrożenie zdrowia publicznego dla obywateli UE 
Środkowej w regionach północnych i słabo zamieszkanych. Ogni- przynajmniej jeżeli pozostają oni w domu  lecz niektóre z nich
ska choroby pojawiają się sporadycznie, a występujące trendy mogą wywołać epidemie. Ogniska tych chorób w innych częściach
są trudne do opisania. Zakażenie wirusem Puumala (nefropatia świata, jak również pojedyncze przypadki przywiezione do UE,
epidemiczna) może także wywoływać gorączkę krwotoczną, lecz przyciągają zazwyczaj dużą uwagę mediów. Ważne jest zatem
przypadki takie rzadko notuje się w UE. badanie tych przypadków i wyjaśnianie, w jaki sposób doszło do
zakażenia w celu przekazywania odpowiednich informacji oby-
watelom UE.
Zmiany środowiskowe, ekologiczne i klimatyczne przyczyniają
się do występowania i rozprzestrzeniania się chorób przenoszo-
nych przez nosicieli (np. kleszcze lub komary), przy czym niektóre
z nich pochodzą z obszarów, dla których są endemiczne. Wpływ
globalnego ocieplenia w Europie w nadchodzących latach może
zwiększać te zagrożenia.
Należy monitorować przypadki zachorowań osób powracających
z dalekich podróży, w szczególności w odniesieniu do takich
chorób, jak malaria, chikungunya i żółta febra, co do których
istnieje pewne ryzyko zadomowienia się w UE, jak również chorób
o dużej zakaz
ności, takich jak ebola i inne wirusowe gorączki
krwotoczne.
Anopheles funestus (przedstawiony w chwili, gdy p3
e krew
ludzką) jest jednym z komarów przenoszących malarię
Trendy dotyczÄ…ce malarii w UE-25, Norwegii i Islandii
2,50
2,25
2,00
1,75
1,50
1,25
1,00
0,75
0,50
0,25
0,00
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Rok
y
ródło: Eurostat
10
kg712080_PL.indd 10 19/03/08 9:15:58
kg712080_PL.indd 10 19/03/08 9:15:58
Liczba przypadków/100 000
PODSUMOWANIE
Częstość występowania większości z 49 chorób przeanalizowanych Pomimo to nie ma powodów do zadowolenia. Nie wszystkie zaob-
przez ECDC podczas opracowywania tego raportu zmniejszyła się serwowane trendy są korzystne. Na przykład wzrosła liczba przy-
lub pozostała stabilna w ciągu ostatnich 10 lat. Systemy zdrowia padków zgłaszanych jako pewne zakażenia żołądkowe (np. wywo-
publicznego w UE zazwyczaj dobrze radzą sobie ze zwalczaniem łanych przez Campylobacter lub norowirus) oraz niektóre choroby
chorób zakaz
nych. Na przykład programy szczepień skutecznie przenoszone drogą płciową (HIV, zakażenia chlamydiowe). Nasza
zredukowały zapadalność na choroby takie, jak odra i różyczka. wiedza na temat sposobów rozprzestrzeniania się zakażeń oraz
Niektóre choroby, takie jak polio, zostały skutecznie wyelimi- poziomu stwarzanych przez nie zagrożeń jest wciąż niedosko-
nowane w UE: nie odnotowano żadnych przypadków od 1992 r. nała. Nowe choroby zakaz
ne mogą pojawić się bez ostrzeżenia.
Błonica i tężec stały się bardzo rzadkie (częstość występowania Istniejące wirusy i bakterie mogą ulegać adaptacji lub mutacjom.
poniżej 1 przypadku na milion). Oznacza to, że jakiekolwiek zaniedbanie działań związanych
z zapobieganiem i kontrolą może doprowadzić do ponownego
pojawienia się chorób.
Najważniejsze kwestie problematyczne wskazane w raporcie ECDC:
" rosnąca częstość zakażeń związanych z opieką zdrowotną i opor- działania mające na celu dalsze zwiększenie skuteczności zapo-
ność na antybiotyki (zarówno w szpitalach, jak i poza nimi), biegania chorobom zakaz
nym i ich zwalczania. ECDC zostało
utworzone specjalnie dla ułatwienia tej pracy. Wśród głównych
" ciągłe zagrożenie gruz
licą w Europie, działań ECDC znajduje się współpraca z państwami członkowskimi
i z KomisjÄ… EuropejskÄ… w celu:
" zagrożenie, jakie stwarza grypa i zakażenia pneumokokowe,
" poprawienia jakości i porównywalności danych gromadzonych
" rosnąca częstość zakażeń wirusem HIV i innych chorób przeno- w ramach nadzoru epidemiologicznego nad chorobami,
szonych drogą płciową.
" wzmocnienia europejskich systemów wczesnego ostrzegania
Zakażenia związane z opieką zdrowotną, szczególnie wywołane przed pojawieniem się ognisk chorób,
przez mikroorganizmy oporne na leki, zostały wskazane jako być
może największe wyzwanie dotyczące chorób zakaz
nych, jakiemu " rozpowszechniania przykładów dobrej praktyki w zakresie zapo-
musi stawić czoło UE. Unia i jej państwa członkowskie podejmują biegania chorobom oraz ich zwalczania.
Dodatkowe informacje na temat chorób zakaz
nych
Pełny Roczny raport epidemiologiczny ECDC, jak również obszer-
niejszą analizę głównych obserwacji poczynionych w tym raporcie
przedstawiono na stronie internetowej:
http://ecdc.europa.eu/Publications/2007_AER.html
Pochodzenie zdjęć
Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób: str. 2,
str. 3, str. 4, str. 9; Ośrodki Zapobiegania i Kontroli Chorób: str. 6,
str. 8, str. 10; prof. Andrew Davidhazy, Rochester Institute of
Technology: str. 7
ISBN 978-92-9193-081-4
© Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób, 2008
Kopiowanie jest dozwolone pod warunkiem podania z
ródła.
Printed in Belgium
11
kg712080_PL.indd 11 19/03/08 9:16:00
kg712080_PL.indd 11 19/03/08 9:16:00
Adres do korespondencji:
ECDC  Europejskie Centrum
ds. Zapobiegania
i Kontroli Chorób
17183 Sztokholm, Szwecja
Siedziba:
Tomtebodavägen 11A
Solna, Szwecja
Tel.: [phone]
EUROPEJSKIE CENTRUM
Faks: [phone]
DS. ZAPOBIEGANIA
I KONTROLI CHORÓB
[e-mail]
ecdc.europa.eu
Agencja Unii Europejskiej:
www.europa.eu
ISBN 978-92-9193-081-4
,!7IJ2J1-jdaibe!
kg712080_PL.indd 12 19/03/08 9:16:00
kg712080_PL.indd 12 19/03/08 9:16:00
TQ-78-07-038-PL-C