Ocena uciążliwości wysiłku fizycznego.
1. Wstęp.
Do oceny uci żliwości wysiłku fizycznego metod szacunkowo-tabelaryczn
wg Lehmanna brane s pod uwagę następuj ce składniki:
a) wydatek energetyczny [kJ/8h], wyrażaj cy pracę mechaniczn (wysiłek
dynamiczny) wykonan podczas czynności roboczych,
b) wysiłek statyczny, zwi zany ze stałym napięciem mięśni podczas pracy w
wymuszonej pozycji ciała,
c) powtarzalność ruchów, określaj c uci żliwość pracy wywołan jednostronnym
obci żeniem układu mięśniowego w wyniku wykonywania jednostajnych,
monotonnych ruchów roboczych (np. na taśmie montażowej).
Sposób posługiwania się metod jest następuj cy:
a) obliczyć wielkość wydatku energetycznego (z tabel 1 i 2),
b) ocenić kolejne składniki uci żliwości w skali punktowej wg zamieszczonych dalej
tabel 4-6,
c) podsumować oceny punktowe (tab.3.),
d) z tabeli 6 odczytać ł czn uci żliwość danej pracy fizycznej.
Wydatek energetyczny metod Lehmanna można oszacować dla prac średnio
ciężkich i ciężkich z dokładności rzędu 10%, co jest wystarczaj ce dla potrzeb
przemysłowych.
Uwagi do posługiwania się metod Lehmanna:
a) dopuszczalne s niewielkie interpolacje wartości z tabel,
b) przerwy w pracy winny być wliczone, z uwzględnieniem jedynie pozycji ciała, w
jakiej pracownik te przerwy spędza,
c) dokładność szacowania wydatku energetycznego spada, gdy okresy pracy
przedzielone s długimi przerwami.
2. Fotografia dnia roboczego.
Przed przyst pieniem do oceny należy sporz dzić zestawienie wszystkich
czynności roboczych wykonywanych przez pracownika w ci gu 8 godz. zmiany
roboczej. Zestawienie takie zwane jest fotografi dnia roboczego (tab.8, str.6).
Oznaczenia do tab.8.:
t - czas trwania danej czynności roboczej [min],
wa - wydatek energetyczny z uwagi na pozycję tułowia [kJ/min],
wb - wydatek energetyczny z uwagi na pracę kończyn [kJ/min],
wc - wydatek energetyczny na dan czynność robocz [kJ], obliczony jako
wc=(wa+wb)*t.
wartości wa i wb odczytujemy z tab.1. i tab.2.
1
Wielkość całkowitego wydatku energetycznego we [kJ/8h] obliczamy sumuj c
wydatki energetyczne wc dla wszystkich czynności w ci gu 8-godzinnej zmiany
roboczej. Obliczona wielkość wydatku energetycznego powinna mieścić się w
zakresie:
do 3500 kJ/8h - dla prac lekkich,
od 3500 do 6500 kJ/8h - dla prac średnio ciężkich,
od 6500 do 10000 kJ/8h - dla prac ciężkich.
Dla osób o przeciętnej sile fizycznej za granicę dopuszczaln wydatku
przyjmuje się ok. 8400 kJ/8h dla mężczyzn, ok. 7100 kJ/8h dla kobiet, natomiast za
zakres optymalny dla obu płci 3300-6500 kJ/8h.
Szacunkowe wartości wydatku energetycznego wg Lehmanna:
Tab.1. Wydatek energetyczny wa z uwagi na pozycję tułowia.
Pozycja ciała wa [kJ/min]
Siedz ca 1,2
Klęcz ca 2,1
Stoj ca 2,5
Stoj ca pochylona 4,2
Chodzenie 7,2-14,8
Chodzenie bez obci żenia po pochyłości 10o 3,5/metr wzniesienia
Tab.2. Wydatek energetyczny wb z uwagi na pracę kończyn.
Rodzaj pracy wb [kJ/min]
Prace palców dłoni i przedramienia lekka 1,2 - 2,5
średnia 2,5 - 3,8
ciężka 3,8 - 5,2
Prace jednego ramienia lekka 3,0 - 5,0
średnia 5,0 - 7,2
ciężka 7,2 - 9,3
Prace obu ramion lekka 6,3 - 8,4
średnia 8,4 -10,5
ciężka 10,5-12,6
Praca całego ciała lekka 10,5-16,8
średnia 16,8-25,1
ciężka 25,1-35,6
b.ciężka 35,6-48,2
2
3.Ocena punktowa uciążliwości.
Po obliczeniu wielkości wydatku energetycznego kolejne składniki wysiłku
fizycznego należy oszacować w skali punktowej:
Tab.3. Ocena ł czna uci żliwości.
Składnik wysiłku Ocena
punktowa słowna
Wydatek energetyczny ................. kJ/8h z tab.4.
Obci żenia statyczne z tab.5.
Powtarzalność ruchów z tab.6.
Ł ........pkt. Wysiłek...................
(ocena słowna z Tab.7.)
Tab.4. Ocena wydatku energetycznego przy pracy fizycznej.
Wydatek Ocena wydatku
energetyczny
[kJ/8h]
słowna punktowa
do 1260 bardzo mały 0
1260 - 3350 mały 1 - 25
3350 - 6300 średni 25 - 50
6300 - 8400 duży 51 - 75
ponad 8400 bardzo duży 76 - 100
3
Tab. 5.Ocena stopnia obci żenia statycznego.
Ocena stopnia Pozycja ciała przy pracy Przykłady
obci żenia statycznego
słownie punkty
1-10 siedz ca niewymuszona większość prac biurowych
stoj ca niewymuszona z
mały 11-20 możliwości okresowej ślusarz, stolarz
1-30 zmiany na siedz c
21-30 siedz ca lub stoj ca na nadzór techniczny,
przemian z chodzeniem bibliotekarz
31-40 siedz ca wymuszona, pisanie na maszynie,
niepochylona b dz
obsługa pras
nieznacznie pochylona mechanicznych
41-50 stoj ca niewymuszona, bez obsługa niektórych
średni możliwości okresowej obrabiarek, malowanie,
31-60 zmiany pozycji na siedz c lakierowanie, praca
ekspedienta
51-60 stoj ca wymuszona, motorniczy, suwnicowy
niepochylona z możliwości
okresowej zmiany pozycji
na siedz c
61-70 siedz ca, wymuszona, szwaczka,
bardzo pochylona zegarmistrz
duży 71-80 stoj ca wymuszona, piaskowanie, obsługa
61-90 niepochylona bez niektórych obrabiarek
możliwości okresowej
zmiany pozycji na siedz c
81-90 stoj ca wymuszona, górnictwo, obróbka drewna
pochylona, niezależnie od
możliwości zmieniania
pozycji
bardzo 91-100 klęcz ca, w przysiadzie i formowanie ręczne,
duży inne nienaturalne pozycje górnictwo, posadzki,
91-100 ślusarz samochodowy
4
Tab.6. Ocena stopnia uci żliwości pracy fizycznej wskutek powtarzalności ruchów.
Liczba powtórzeń ruchów
stereotypowych na zmianę robocz Stopień uci żliwości
Wywierana siła
ponad 100 N do 100 N słownie w punktach
do 300 do 800 mały 1 - 30
300 - 800 800-1600 średni 31 - 60
ponad 800 ponad 1600 duży 61 - 100
Tab.7. Ocena sumaryczna obci żenia prac w skali punktowej.
Ocena wysiłku
Ogólna W punktach
Bardzo lekki 1 - 30
Lekki 31 - 70
Średni 71 - 120
Ciężki 121 - 190
Bardzo ciężki 191 - 300
4.Analiza składników uciążliwości.
Należy określić:
a) który ze składników obci żenia prac fizyczn najbardziej przyczynia się do jej
uci żliwości,
b) wskazać, które czynności robocze s najbardziej energochłonne i uci żliwe.
Należy zaproponować metody pracy i usprawnienia techniczne zmierzaj ce do:
a) zmniejszenia wydatku energetycznego,
b) ogólnego zmniejszenia uci żliwości pracy fizycznej na badanym stanowisku.
LITERATURA:
1. A.Hansen. Ergonomiczna analiza uci żliwości pracy. Wyd. ZW. W-wa 1977.
2. Praca zbiorowa. Medycyna Pracy. PZWL W-wa 1985.
3. J.V.G. Durnin, R.Passmore. Energetyka pracy i wypoczynku. PWN, W-wa 1969.
4. G.Lehmann. Praktyczna fizjologia pracy. PWT, W-wa 1960.
5
 Skład grupy laboratoryjnej:
1. ......................................
Ćwiczenie 2. Analiza uciążliwości wysiłku fizycznego
2. ......................................
metodą szacunkową Lehmanna.
3. ......................................
1. Nazwa stanowiska pracy:....................................................................................
2. Fotografia dnia roboczego
twa wb wc
L.p. [min] [kJ/min] [kJ/min] [kJ]
1. Przygotowanie stanowiska roboczego 15
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
SUMA:
kJ/8h
Wydatek energetyczny We=......................
Ocena punktowa
Wydatek energetyczny ................kJ/8h
" ..................... punktów
..........................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
5. Propozycje zmian:.................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
6