kalendarium 2k.qxd 2007-05-17 22:35 Page 40
TEMPERATURA
Temperatura jest jednym z najczęściej mierzo-
cz. 39
nych parametrów. Ma swój udział i wpływ na świat
przemian fizycznych, chemicznych i biologicznych,
a związki te występują na wielu płaszczyznach. Jed-
TERMOMETR nak na przestrzeni dziejów pełne zrozumienie złożo-
ności zagadnień związanych z temperaturą i jej po-
miarem następowało powoli.
POMIAR CIEPA
A
Zapewne od pradawnych czasów ludzie intui-
P i o t r K a wa l e r o wi c z
cyjnie dostrzegali zróżnicowane właściwości wynika-
jące z różnej temperatury przedmiotów. Wiedzieli, że
Jedną z najbardziej ludzkich, spośród wielu śnieg czy lód są zimne, a ogień i żar  gorące. Rozróż-
charakterystycznych dla człowieka cech, jest niali stan: ciepło, zimno. Instynktownie czuli związek
ciekawość. W połączeniu z uporem, pracowi- ciepła z poczuciem komfortu (pierwsze okrycia ze
tością i dociekliwością często była z
ródłem od- skór), jak też to, że zimno jest niemiłe. Jednak wiedza
kryć  zarówno tych popychających cywilizację ta opierała się głównie na subiektywnej ocenie tem-
do przodu, jak i tych, które na lata pogrążały ją peratury.
w mrokach. Jaka jest historia wynalazków Większą wiedzę na temat znaczenia temperatu-
i odkryć, skąd się brały, kto i gdzie ich do- ry zdobyto, odkąd człowiek zajął się wypalaniem cera-
konywał, jaki był ich dalszy los i wpływ na miki, wytopem metali czyli obróbką cieplną. Poszcze-
cywilizacje? gólne czynności związane z wytopem metali wymaga-
Australopitek i Homo habilis  człowiek pierwotny 3 000 000 lat p.n.e.
Homo erectus  człowiek wyprostowany 2 000 000 1 500 000 lat p.n.e.
Homo sapiens  człowiek rozumny 350 000 250 000 lat p.n.e.
Człowiek z Cromagnon ok. 10 000 lat p.n.e.
Pierwsze wyraz
ne przejawy tzw. kultury rolnej  uprawy, co pociÄ…ga za sobÄ… poczÄ…tki ok. 8000 p.n.e.
osiadłego trybu życia (Mezopotamia, Azja Wschodnia, Meksyk, Peru).
Pojawia się: pismo, koło, żagiel, wytop metali z rud. w IV tysiącleciu p.n.e.
Grecki pisarz i naukowiec Filon z Bizancjum naj- 210 r. p.n.e.
prawdopodobniej jako pierwszy, stwierdził, że po-
wietrze pod wpływem ciepła zmienia swoją obję-
tość. Opisał też termoskop  przyrząd pozwalający
na określenie różnicy temperatur, którego zasada
działania opierała się na wykorzystaniu zjawiska
rozszerzalności cieplnej gazów.
p.n.e. /n.e.
Na różnice ciepłoty ciała ludzkiego zwraca uwagę ok. 129 201 r.
grecki lekarz żyjący sześć wieków po Hipokratesie
 uważany na równi z nim za współtwórcę medycy-
ny  Claudius Galen.
Ponieważ zmysły nie są najlepszym narzędziem do oceny ilości ciepła, przez długi
czas uważano, że ciepło i zimno to różne, niepowiązane ze sobą zjawiska.
Termoskop składał się z jednostron-
nie zasklepionej rurki zanurzonej
Umiera geniusz nieskrępowanej myśli  Leonardo V 1519 r.
w zbiorniku z cieczÄ… (wodÄ… lub wi-
da Vinci, pozostawiajÄ…c po sobie ok. 7000 stron no-
nem). Gdy przed zanurzeniem rurkÄ™
tatek zawierających pomysły i wynalazki.
podgrzano, powietrze w niej ulegało
rozszerzeniu i wydostawało się do
atmosfery. Po zanurzeniu w cieczy, Galileusz uważany jest za twórcę termometru, chociaż instrument przez niego
gdy powietrze w rurce ochłodziło skonstruowany w pełni termometrem nie był. Nie miał skali, zatem pokazywał je-
się, w miejsce usuniętego powietrza dynie zmiany temperatury, nie umożliwiając ich pomiaru.
wpływała ciecz z naczynia. Przy dal-
szych zmianach temperatury wyso-
Galileusz powrócił do idei przedstawionej przez 1582 r.
kość cieczy w rurce zmieniała się,
Filona z Bizancjum. Zbudował przyrząd nazwany
a jej położenie wskazywało, czy by-
przez niego termoskopem. Był on bardzo podobny
ło cieplej, czy chłodniej w odniesie-
do urządzenia opisanego w starożytności, z tym
niu do wartości wyjściowej.
jednak, że jego rurka miała rozszerzoną, kulistą gór-
40
kalendarium 2k.qxd 2007-05-17 22:35 Page 41
zbiornik powietrza
cd. 1582 r. ną część. Istotą działania przyrządu była
Termoskop Galileu-
zmiana, pod wpływem zmiany tempera-
sza miał jednak
tury, objętości powietrza w górnej części
jednÄ… zasadniczÄ…
mniejszego naczynia. Gdy powietrze to
wadę: reagował ciecz wskax
nikowa
pod wpływem zimna kurczyło się, nala-
nie tylko na zmiany
ne do umieszczonego poniżej naczynia
temperatury, ale
wino było zasysane do rurki.
także na zmiany
h
1612 r. WÅ‚oski naukowiec Santorio Sanctorius
ciśnienia atmosfe-
wykorzystał termoskop do badania tem-
rycznego.
peratury ciała swoich pacjentów.
Sanctori adaptował do swoich celów koncepcję termoskopu, z tym
że rurka od strony zasklepionej była zaopatrzona w bańkę zawiera-
jącą powietrze. Pacjent brał bańkę do ust, a lekarz odczytywał wy-
nik pomiaru na specjalnej skali, w którą Sanctori zaopatrzył termo-
skop. Był to pierwszy termometr.
naczynie z cieczÄ…
1617 1626 Anglik Robert Fludd zmodyfikował termoskop Filona z Bizancjum
i wykorzystywał go do demonstracji zjawiska zwiększania objętości powie-
trza pod wpływem ciepła dostarczanego przez promieniowanie słoneczne.
1629 r. Joseph Solomon Delmedigo opisuje szklany, zamknięty
termometr wykorzystujÄ…cy jako ciecz brandy.
W celu określenia
1643 r. Evangelista Torricelli wynajduje barometr rtęciowy.
punktu referencyj-
1644 r. Książę toskański Ferdynand II zafascynowany wynalaz-
nego na termomet-
kiem Galileusza wyeliminował istotną wadę termoskopu
rze Robert Hook
Galileusza (reagował nie tylko na zmiany temperatury,
skonstruował
ale także na zmiany ciśnienia atmosferycznego). Dokonał
specjalne stano-
tego poprzez odizolowanie rurki od otaczajÄ…cego powiet-
wisko do cechowa-
rza, dzięki czemu znajdująca się w niej ciecz przestała re-
nia termometrów.
agować na wahania ciśnienia.
1654 r. Wyprodukowano szczelny termometr szklany z wypełnie-
niem z płynu (alkohol) wg rozwiązania Ferdynanda II. Po-
Termometr
mimo znacząco lepszej konstrukcji przyrząd był niedok-
spiralny
Å‚adny z uwagi na brak standaryzowanej skali.
z XVII w. Je-
1654 r. W Warszawie przypuszczalnie rozpoczęto pierwsze po-
go kształt
miary temperatury i ciśnienia powietrza.
umożliwiał
1665 r. Robert Boyle przedstawił hipotezę, że przemiany fazowe
dokładniej-
ciał, a konkretnie temperatura topnienia, jest wartością
sze wyskalo-
stałą dla danego ciała.
wanie (420
1665 r. Holenderski matematyk, fizyk oraz astronom Christian
pkt.!) oraz
Huyghens zaproponował, aby za podstawowe punkty
czynił go
skali temperatury przyjąć temperaturę topnienia lodu lub
mniej podat-
wrzenia wody.
nym na stłu-
1679 r. Sebastiano Bartolo zaproponował, aby do wyznaczenia
czenie.
skali termometrycznej wykorzystać zarówno punkty top-
nienia lodu, jak i wrzenia wody. Umożliwiło to wprowadzenie jednolitej me-
tody cechowania termometrów. Nadal nie ustalono wartości działki elemen-
tarnej termometru, nie wybrano ciała termometrycznego, materiału obudowy
termometru itp. Bartolo w swoim termometrze zakres temperatury między
punktami referencyjnymi podzielił na 18 stopni.
1688 r. W publikacji J. D Alence a pt.  Traittez des Barometres, Thermometres et No-
tiometres ou Hygrometres zaprezentowano przykłady termometrów: proste-
go i kÄ…towego.
ok. 1700 r. Isaac Newton stwierdził, że litr oleju lnianego o temperaturze topniejącego
śniegu zwiększa swoją objętość do 1,0725 litra w temperaturze wrzącej wo-
dy. Stwierdzenie to stało się podstawą skali Newtona, którą uczony zastoso-
wał w swoim termometrze o długości 3 stóp i średnicy 2 cali, wypełnionym
olejem lnianym. Newton przyjął zero skali w punkcie topnienia śniegu, a 12
stopień dla temperatury ciała ludzkiego.
1702 r. Oleaus Roemer zaproponował dla swojego termometru, w którym był alkohol, 80-stopniową
skalę opartą na punkcie topnienia lodu, temperaturze ciała ludzkiego i punkcie wrzenia wody.
Roemer przyjÄ…Å‚ jako punkt zerowy skali (0°Ro) temperaturÄ™ mieszaniny lodu, wody i salmiaku,
jako temperaturÄ™ mieszaniny tylko lodu i wody  7,5°Ro oraz 22,5°Ro jako temperaturÄ™ krwi
41
ludzkiej.
kalendarium 2k.qxd 2007-05-17 22:35 Page 42
ły kontroli nad temperaturą. Jednak aby temperaturę lono ponad 35 różnych skali do pomiaru temperatury.
kontrolować, trzeba było znać sposoby jej pomiaru. W 1714 r. Daniel Gabriel Fahrenheit wynalazł termo-
Pierwszy przyrząd pozwalający na fizyczne metr alkoholowy i rtęciowy. Jego termometr rtęciowy
określenie różnicy temperatury opisał w III w p.n.e. składał się z cienkiej rurki (kapilary), która po wypeł-
Filon z Bizancjum, a póz
niej Heron z Aleksandrii. Ba- nieniu rtęcią była podgrzewana, aby zwiększyć obję-
dacze ci wiedzieli, że powietrze pod wpływem ciepła tość rtęci i w celu pozbycia się z rurki powietrza.
zmienia swoją objętość. Zjawisko to stanowiło podsta- Następnie tubę zamykano, pozostawiając rtęci możli-
wę działania termoskopu będącego pierwowzorem wość kurczenia się lub rozszerzania wraz ze zmiana-
termometru. mi temperatury (tzw. ciało termometryczne). Pomimo
Jeszcze ok. 260 lat temu określanie temperatury że termometr rtęciowy nie jest tak dokładny jak po-
odbywało się subiektywnie. Dla gorących metali wietrzny ma istotną przewagę: dzięki temu, że jest
wskaz
nikiem był np. kolor żaru. Można było też wy- szczelny, jest niezależny od ciśnienia atmosferyczne-
rywkowo określić, za pomocą innych materiałów, tem- go. W tym czasie termometry były skalibrowane (mia-
peratury charakterystyczne. Ale jaką dokładnie tem- ły podziałkę) pomiędzy punktem zamarzania słonej
peraturę wyznacza topienie się siarki, ołowiu, wosku wody a temperaturą ludzkiego ciała (sól dodawano
czy wrzenie wody? Tak ścisłej odpowiedzi nie znano. do pokruszonego lodu, aby uzyskać najniższą, możli-
Innymi słowy, pomimo że znane były określone wą do otrzymania sztucznie w tym czasie temperatu-
punkty pośrednie, nie było skali ani sposobu, aby rę). W popularnych flamandzkich termometrach zak-
zmierzyć temperaturę pomiędzy tymi punktami. Jest res ten podzielony był na 12 punktów. Nieco póz
niej
jednak możliwe, że w znanych nam zapisach Fahrenheit dokonał dalszego podziału na 96 pun-
dotyczących historii technologii jest luka, ponieważ któw, nadając swojemu termometrowi większą dok-
wydaje się niemożliwe aby np. starożytni Egipcjanie, ładność i tworząc skalę bardzo zbliżoną do współ-
Asyryjczycy, Grecy, Rzymianie czy Chińczycy nie znali czesnej skali Fahrenheita. Póz
niej w XVIII w. Anders
sposobów pomiaru temperatury. Celsius zdał sobie sprawę, że dużo praktyczniejszą
Punktem przełomowym dla pomiarów było skalą kalibracji byłby podział na 100 jednostek, za-
wprowadzenie podziałki  skali. Wie- miast 96. Początkowo aproponował, aby oznaczyć ja-
lu naukowców proponowaÅ‚o swoje ko 100 stopni punkt zamarzania wody, a jako 0° stop-
autorskie pomysły, różniące się pun- ni punkt wrzenia wody. Skalę tę póz
niej odwrócono,
ktami stałymi (zamarzania, wrzenia, co dało początek tzw. skali Centigrade.
etc.), ilością stopni i dokładnością po- Początek XIX w. to seria nowych odkryć, bardzo
działki. Na początku XVIII w. wymyś- istotnych dla zrozumienia i rozwoju pomiaru tempera-
Guillaume Amontons ustalił, że ciśnienie powietrza w danej objętości rośnie 1702 r.
w przybliżeniu proporcjonalnie do temperatury i skonstruował termometr ga-
zowy o stałej objętości. Analizując odkrytą przez siebie zależność, doszedł do
wniosku, że istnieje taka temperatura, w której gaz zamknięty w stałej obję-
tości będzie wywierał zerowe ciśnienie. W ten sposób Amontons wprowadził
pojęcie temperatury zera bezwzględnego.
Wytwórca termometrów Daniel Gabriel Fahrenheit pokonał trudności 1709 r.
techniczne i produkował termometry alkoholowe, których wskazania były
wzajemnie zgodne.
Daniel Gabriel Fahrenheit jako pierwszy 1714 r.
skonstruował szklany termometr rtęciowy.
Dzięki właściwościom rtęci i ulepszonej obróbce elementów
szklanych był on zadowalająco dokładny.
Fahrenheit odkrył zjawisko przechłodzenia wody, a także 1721 r.
stwierdził, że temperatura wrzenia wody jest zależna od
ciśnienia atmosferycznego.
Francuski przyrod- 1731 r.
Do wyskalowania swoich termometrów Fahren-
nik René-Antoine Ferchault de Réaumur zapropono-
heit użył 2 punktów charakterystycznych. Prze-
wał skalę termometryczną, w której temperaturze
dział pomiędzy punktem zamarzania a wrzenia
punktu zamarzania wody odpowiadaÅ‚o 0°R, a tempe-
wody podzielił na 180 stopni. 32 przyjął jako
raturze wrzenia wody  80°R. Termometry o tej skali
liczbÄ™ poczÄ…tkowÄ… swojej skali. Skala Fahren-
były używane głównie we Francji i w centralnej Eu-
heita jest nadal w użyciu np. w USA.
ropie przez ponad stulecie.
Francuski astronom pracujący w St. Petersburgu  Joseph Nicolas Delisle  wykonał termo- 1732 r.
metr rtÄ™ciowy z takÄ… samÄ… skalÄ… jak u Réaumura, tylko odwróconÄ…, czyli zero odpowiadaÅ‚o
temperaturze wrzenia wody, a 80° temperaturze zamarzania wody. Termometr byÅ‚ wyskalo-
wany do 240 lub 270 stopni, co miało zapewnić (z nadmiarem) pomiar w mroz
ne zimy
42
w St. Petersburgu.
kalendarium 2k.qxd 2007-05-17 22:35 Page 43
1740 r. Joseph Betali konstruuje w Paryżu termometry.
1742 r. Szwedzki astronom Anders Celsius (Celsjusz) zaproponował skalę termo-
metryczną, która opierała się na dwóch punktach referencyjnych  tempera-
turze topnienia lodu i wrzenia wody. Swoją koncepcję opisał w artykule za-
mieszczonym w  Kungliga Svenska Wetenskaps Academiens Handlingar
(Kroniki Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk) pt.  Uwagi o dwóch sta-
Å‚ych stopniach termometru .
Zestaw
Celsjusz zakres podzielił na 100 równych części, wprowadzając tym samym skalę dzie- barome-
siÄ™tnÄ…. Temperaturze topnienia lodu przyporzÄ…dkowaÅ‚ 100°C, a temperaturze wrzenia tru i ter-
wody 0°C. Podobno pytany, czym siÄ™ kierowaÅ‚, ustalajÄ…c taki kierunek skali, odpowie- mometru
dział, że w Szwecji przez większą część roku panuje temperatura niższa niż temperatu- z 1740 r.
ra topnienia lodu i tak konstruując skalę, chciał uniknąć wartości ujemnych.
1743 r. Francuz Jean Pierre Cristin zaproponował odwróconą wersję skali Celsjusza (punkt zamarza-
nia = 0°, wrzenia = 100°). NazwaÅ‚ jÄ… Centigrade.
1757 r. Lord Charles Cavendish (ojciec znanego chemika) skonstruował pierwsze termometry ekstre-
malne.
1767 r. W Norriton w Pensylwanii David Rittenhouse skon- przewód przewód
struował termometr kieszonkowy działający na za-
sadzie bimetalu.
styk
Bimetal jest to najczęściej taśma składającą się z dwóch
zwalcowanych metali o różnych temperaturowych współ-
czynnikach rozszerzalności liniowej. Pod wpływem tem-
peratury swobodny koniec bimetalu odchyla się od poło-
blaszki bimetalu
żenia równowagi proporcjonalnie do temperatury. Właś-
ciwość ta jest wykorzystywana do licznych zastosowań np. jako termowyłącznik lub rejestrator temperatury.
1772 r. Szwajcarski geolog i meteorolog Jean Andre Deluc prowadzi badania
m.in. temperatury wrzenia wody. Jako jeden z pierwszych na podsta-
wie wskazań barometru poprawnie określał wysokość wzniesień.
1774 r. P. Cotte, w publi-
kacji pt.  Traite
Termometry Santorio,
de Meteorolo-
Drebbela i florentyń-
gie , opisuje róż-
ski wg P. Cotte a.
ne rodzaje termo-
metrów i prezentuje szkice urządzeń.
1779 r. Lambert napisał o możliwościach wyko-
rzystania bimetali do pomiarów tempe-
ratury, a właściwie do rejestracji prze-
biegów temperatury.
1786 r. Josiah Wed-
gwood zapre-
PrzyrzÄ…dy do badania
zentował kró-
temperatury  XVIII w.
lowi Jerzemu III pyrometr  instrument do po-
miaru wysokich temperatur majÄ…cy zastoso-
wanie przy wypalaniu ceramiki.
Obwód złożony z dwóch
różnych metali, w którym
Pyrometr  zasada działania opierała się na po- po umieszczeniu spoin
miarze skurczu drobnych kawałków porcelany w różnych temperaturach
będącego wynikiem oddziaływania wysokiej zaczyna płynąć prąd,
temperatury. nazwano termoparÄ… (ang.
thermocouple).
1821 r. W Niemczech Thomas Johann Seebeck, fizyk estońskiego pochodzenia,
wynalazł tzw. termoparę.
1848 r. William Thompson, póz
niejszy baron Kelvin of Largs, lord Kelvin of Scotland, badając równa-
nia gazowe, ustalił wartość temperatury zera bezwzględnego, która wyrażona w stopniach
Celsjusza wynosi  273,15°. ZaproponowaÅ‚ skalÄ™, która rozpoczynać siÄ™ bÄ™dzie od 0 bezwzglÄ™d-
nego i której jednostka, 1 kelwin, bÄ™dzie równa 1°C . PozwoliÅ‚o to na ustalenie wzajemnego
związku między skalami Kelvina i Celsjusza. T = t + 273,15.
C
43
kalendarium 2k.qxd 2007-05-17 22:35 Page 44
Henri Victor Renault po raz pierwszy zasto- 1855 r.
tury: William Thomson (póz
niej lord Kelvin) zapropo-
sował zjawisko Seebecka do pomiaru tem-
nował określenie tzw.  zera absolutnego . Sir William
peratury, stosujÄ…c termoparÄ™ Cu-Fe. Pomiar
Hershel zaobserwował, że poszczególne barwy skła-
temperatury termoparÄ… mimo takich zalet,
dowe, rozszczepionego za pomocą pryzmatu światła
jak czułość, mała bezwładność
słonecznego (kolory), gdy przesuwa się po nich ter- Temperatura zera bez-
i rozmiar, nastręczał jednak trud-
mometr z czarną względnego jest najniższą
ności, gdyż jedna ze spoin musia-
końcówką, wy- internetowy kalkulator temperatur: temperaturą, jaką mogą
ła być utrzymywana w stałej tem-
kazują różną http://www.brannan.co.uk/pa- osiągnąć wszystkie ciała.
peraturze (najczęściej mieszaninie
temperaturÄ™. ges/thermometers/convert.html
wody z lodem).
Henri Becquerel proponuje pyrometer op- 1864 r.
Czy wiesz, że...
tyczny.
Calender van Duesen konstruuje platynowe 1885 r.
Rodzaje termometrów
urzÄ…dzenie oporowe do pomiaru temperatury.
Podział termometrów ze względu na zasadę
Henri-Louis Le Châtelier konstruuje pier- 1892 r.
działania
wszy optyczny pyrometr. UrzÄ…dzenie to
 termometr cieczowy  wykorzystuje zjawisko roz-
umożliwia pomiar temperatury na odleg-
szerzalności cieplnej cieczy (przeważnie rtęci albo
łość.
alkoholu):
Sidney Brannan, londyński producent ter- 1913 r.
 termometr rtÄ™ciowy  dla temperatur od  38°C
mometrów, uruchamia zakład produkujący
(temp. topnienia rtÄ™ci) do +356°C (temp. wrze-
przyrzÄ…dy do pomiaru temperatury.
nia rtęci);
 termometr alkoholowy  dla temperatur od  70
do +120°C; np. termometr pokojowy
 termometr gazowy  czynnikiem roboczym jest
gaz, mierzy się parametry gazu np. objętość. Ciś-
nienie się zmienia przy stałej objętości.
 termometr parowy  wykorzystuje zależność ciś-
nienia pary nasyconej od temperatury, stosowany
często w termostatach, np. samochodowych,
 termometr oporowy  wykorzystuje zjawisko zmia-
ny oporu elektrycznego przy zmianie temperatury,
stosowanym czynnikiem jest platyna, brąz, pół-
przewodniki, specjalne stopy
 termopara  wykorzystuje zjawisko termoelektrycz-
ne,
 termometr magnetyczny (paramagnetyczny)  do
pomiaru temperatur mniejszych niż 1 kelwin. Współcześnie
Podział termometrów ze względu na przeznaczenie produkowane
 termometr lekarski  zakres temperatur: od 35 do termometry.
42°C i jest to termometr temperatury maksymalnej
 termometr zaokienny  zakres temperatur: od  50
W Death Valley (Kalifornia) odnotowano VII 1913 r.
do 50°C
najwyższą w USA temperaturę powietrza =
 termometr pokojowy  zakres temperatur: od 0 do
134°F (57°C).
40°C
 termometr laboratoryjny  zakres temperatur: bar-
dzo różny (zazwyczaj od 0 do 120°C) Aby przeliczyć temperaturÄ™ w skali Celsjusza
(°C) na skalÄ™ Fahrenheit a (°F) lub odwrotnie,
należy skorzystać z odpowiedniego wzoru:
Warto poznać
°C = °F  32 × (5/9)
°F = °C/(5/9) + 32
Termometr
Przyrząd do pomiaru temperatury metodą pośrednią,
W Libii odnotowano najwyższą z zmierzo- 1922 r.
na podstawie zmiany pod wpływem temperatury
nych temperaturÄ™ powietrza = 136°F (58°C).
właściwości termometrycznej ciała termometrycznego
Na VII Generalnej Konferencji Wag i Miar 1927 r.
zastosowanego w termometrze. Zakres mierzonych
przyjęto pierwszą Międzynarodową Skalę
temperatur i zastosowań termometru w znacznym
Temperatury. Skala ta była ograniczona
stopniu zależy od ciała termometrycznego i właści-
z jednej strony temperaturÄ… wrzenia tlenu,
wości termometrycznej. Termometr może służyć do
a z drugiej topnienia złota.
pomiaru dowolnej temperatury w określonym zakresie
C.H. Meyers wykonał klasyczny platynowy 1932 r.
lub wskazywania tylko wybranych wartości
opornik termometryczny. Obecnie oporniki
44 temperatury (wskaz
niki temperatury).
kalendarium 2k.qxd 2007-05-17 22:35 Page 45
cd. 1932 r. platynowe noszące skrótowe oznaczenie PT100 są standardo-
wymi czujnikami temperatury większości stacji automatycz-
nych i termometrów rezystancyjnych używanych w meteoro-
logii. Liczba umieszczo-
na za symbolem platyny
Współczesne platynowe termometry
określa wartość rezys-
oporowe. UrzÄ…dzenie dokonuje pomia-
tancji opornika termo-
ru temperatury na podstawie zmian
metrycznego w omach
oporności metalowego przewodu.
w temperaturze 0°C.
1960 r. Wprowadzono Między-
narodową Praktyczną Skalę Temperatury (IPTS-48), w której jako punkt definiujący kelwina
ustalono temperaturÄ™ punktu potrójnego wody wynoszÄ…cÄ… 0,01°C.
1989 r. Międzynarodowy Komitet Miar na polecenie XVIII Generalnej Konferencji Miar (1987 r.)
wprowadza Międzynarodową Skalę Temperatury (ITS-90), która obowiązuje do dnia dzisiej-
szego. Wprowadzając tę skalę, ustalono między innymi, że: jednostką temperatury termody-
namicznej T jest kelwin (K), definiowany jako 1/273,16 temperatury punktu potrójnego wo-
dy. Jako jednostkÄ™ praktycznÄ… ITS-90 dopuszcza stosowanie skali Celsjusza, przy czym jed-
nostkÄ… tej skali jest stopieÅ„ Celsjusza (°C) z definicji równy kelwinowi.
1998 r. Firma Casio wprowadza do ręcznych zegarków cyfrowych dodatkowe funkcje
pomiarowe.
Z przymrużeniem oka
Zegarek posiada też alti-
mertr (wysokościomierz),
barometr i termometr.
Do przygotowania kalendarium wykorzystano
materiały z
ródłowe:
 Kronika Techniki  Praca zbiorowa, wyd. WEP PWN, 45
 Pomiary temperatury w meteorologii i hydrologii  Andrzej Maciążek 
 Gazeta Obserwatora IMGW nr 6, 2005
http://brunelleschi.imss.fi.it/museum/esim.asp?c=500026
Gorączka złota
Stopnie Celsjusza
Termometr