Nazwisko i imię: Zespół: Data:
Ćwiczenie nr 121: Termometr oporowy i termopara
Cel ćwiczenia: Wyznaczenie współczynnika temperaturowego oporu platyny oraz pomiar charakte-
rystyk termopary miedz
-konstantan.
Literatura
[1] Massalski J., Fizyka dla inżynierów, PWN, Warszawa 1975.
[2] Halliday D., Resnick R., Fizyka, Tom 1. PWN (rok wydania dowolny).
[3] A. Zięba (red), Pracownia Fizyczna Wydziału Fizyki i Techniki Jądrowej, cz. 1, SU1608, AGH,
Kraków 1999.
Zagadnienia do opracowania Ocena i podpis
1. Wymień zjawiska fizyczne wykorzystywane do pomiaru temperatury.
2. Opisz zjawiska Seebecka oraz Peltiera.
3. Omów prawa przepływu prądu elektrycznego.
4. Omów skale temperatur.
5. Uzasadnij celowość szeregowego łączenia termopar.
6. Podaj sposób pomiaru siły elektromotorycznej.
7. Dlaczego do opracowania danych pomiarowych w niniejszym ćwiczeniu stosujemy
metodÄ™ regresji ?
Ocena z odpowiedzi:
121-1
1 Opracowanie ćwiczenia
Opracuj i opisz zagadnienia nr i
podpis:
121-2
Rysunek 121-1: Typowa zależność oporności elektrycznej metalu od temperatury.
2 Oznaczenia, podstawowe definicje i wzory
Opór elektryczny metali
Zależność oporności metalu od temperatury, w zakresie temperatur pokojowych
R(t) H" R0(1 + Ä… t). (1)
ć%
gdzie t  temperatura w C, ą  temperaturowy współczynnik oporu, a R0  opór w temperaturze
ć%
zera C. W dokładniejszych pomiarach wprowadza się do wzoru więcej członów
R(t) H" R0(1 + Ä… t + ² t2). (2)
Napięcie termoelektryczne
W układzie dwóch różnych przewodników 1 i 2, połączonych jak na rys.121-3a, powstaje napięcie
termoelektryczne (napięcie Seebecka) o wartości proporcjonalnej do różnicy temperatur spoin tA i tB.
Napięcie to traktujemy jako różnicę dwóch napięć kontaktowych pojawiających się na stykach metali
w spoinach A i B.
Charakterystyki termopary podaje się w postaci tabeli lub aproksymuje wzorami o postaci zależnej
od przyjętego zakresu temperatur i wymaganej dokładności
Ea(t) H" a t + b t2 (3)
lub
Ea(t) H" a t + b t2 + c t3. (4)
Układ pomiarowy ćwiczenia
Istotnymi elementami układu pomiarowego są:
1. Termometr platynowy  ma postać spirali oporowej wykonanej z bardzo cienkiego dru-
tu platynowego umieszczonej w szczelnie zamkniętej ceramicznej rurce. Kontakt elektrycz-
ny ze spiralą i odpowiednią wytrzymałość mechaniczną zapewniają końcówki połączeniowe
wykonane z grubszego, srebrzonego drutu.
2. Termopara wykonana jest ze spojonych drutów: miedzianego i konstantanowego o małej
średnicy (0,2 mm). Konstantan to stop o składzie: 60%Cu + 40%Ni. Stosowanie drutów o
małej średnicy zapobiega odprowadzeniu ciepła z obiektu którego temperatura jest mie-
rzona oraz zwiększa szybkość reakcji termopary na zmiany temperatury. Dla zabezpiecze-
nia przed uszkodzeniem złącza pomiarowe i odniesienia umieszczono w rurkach szklanych
połączonych rurką z polietylenu.
121-3
Rysunek 121-2: Układ pomiarowy do cechowania termometru oporowego i termopary.
3. A
az
nia laboratoryjna Używana w ćwiczeniu łaz
nia laboratoryjna typu MLL 1147 po-
zwala na utrzymywanie stałej temperatury kąpieli wodnej w zakresie 20ć%C do 100ć%C z
dokładnością ą1,5ć%C. Sygnalizacja optyczna łaz
ni obejmuje:
 grzanie wody  dolna czerwona lampka,
 osiągnięcie temperatury zadanej  lampka zielona,
 przekroczenie temperatury zadanej  gaśnie lampka zielona a zapala się
górna czerwona,
 kontrolę ilości wody w zbiorniku  świecenie się lampki żółtej wskazuje na
za małą ilość wody w zbiorniku.
Rysunek 121-3: Obwody elektryczne zawierające: a) przewodniki wykonane z dwóch różnych metali;
b) przewodniki wykonane z trzech różnych metali;.
3 Wykonanie ćwiczenia
Zestaw układ pomiarowy pokazany na rys.121-2. Złącze termopary odniesienia winno znajdować
się w stałej temperaturze 0ć%C w otoczeniu topniejących kawałków lodu.
Uwaga! W przypadku mieszaniny dużej ilości wody i małej lodu, lód pływa po powierzchni.
Temperatura wody na dnie naczynia  przy braku odpowiedniego mieszania  może wówczas
wzrosnąć do kilku stopni powyżej zera.
1. Zmierz wartości napięcia termoelektrycznego E termopary i oporności R opornika platy-
nowego w ustalonej temperaturze poczÄ…tkowej (pokojowej).
2. Zwiększaj stopniowo nastawę regulatora temperatury łaz
ni wodnej, co 5ć%C, w zakresie
121-4
od temperatury otoczenia do 95ć%C. Po każdorazowym ustaleniu się temperatury odczytaj
wskazania woltomierza i omomierza. Wyniki wpisz do tabeli 1.
4 Wyniki pomiarów
Tabela 1. Zestawienie wyników pomiarów oraz obliczeń pomocniczych
Temperatura Oporność Napięcie E/t Ea(t) H" at + bt2
Lp. t [ć%C] platyny termoelektryczne [mV/ć%C] [mV]
R [&!] E [mV]
podpis:
5 Opracowanie wyników pomiarów
1. Wykonaj wykres R(t) dla opornika platynowego, (rys.121-4).
2. Wyznacz prostą regresji a następnie wartość i odchylenie standardowe temperaturowego
współczynnika oporu platyny.
3. W oparciu o dane doświadczalne oblicz i nanieś na rys.121-5 wartości stosunku E/t dla
poszczególnych temperatur. Do punktów na wykresie dopasuj w sposób graficzny linię
prostą. Z wykresu określ wartości współczynnika nachylenia i rzędną początkową prostej,
będące odpowiednio współczynnikami a i b wzoru (3) dla badanej termopary.
4. Wykonaj wykresy E(t) oraz Ea(t) dla badanej termopary (rys.121-6).
Obliczone wartości temperaturowego współczynnika oporności i jego odchylenie standardowe
wynoszÄ…
Ä… = . . . . . . . . . . . . . . . ÃÄ… = . . . . . . . . . . . . . . ..
Wyznaczone graficznie współczynniki równania (2) wynoszą
a = . . . . . . . . . . . . . . . b = . . . . . . . . . . . . . . ..
121-5
20 30 40 50 60 70 80 90
Temperatura, [oC]
Rysunek 121-4: Zależność oporności rezystora platynowego od temperatury.
20 30 40 50 60 70 80 90
Temperatura, [oC]
Rysunek 121-5: Zależność stosunku E/t od temperatury.
Wnioski:
Uwagi prowadzÄ…cego:
121-6
Oporność, [&!]
E/t
, [mV/
ć%
C]
20 30 40 50 60 70 80 90
Temperatura, [oC]
Rysunek 121-6: Porównanie charakterystyk termopary: E  doświadczalna, Ea  obliczona ze wzo-
ru (3).
Ocena za opracowanie wyników:
ocena podpis
6 Załączniki: dodatkowe wykresy, obliczenia, ewentualna poprawa
121-7
a
E, E
, [mV]