1

Ć

wiczenie 10, część A

Czynność układu oddechowego

Zagadnienia:

•

Ogólna budowa układu oddechowego.

•

Budowa ściany pęcherzyka płucnego.

•

Wentylacja płuc, wymiana gazów w płucach.

•

Transport gazów, dyfuzja gazów w tkankach.

•

Regulacja oddychania.

•

Pomiar pojemności życiowej płuc przy pomocy spirometrów.

Materiały pomocnicze do ćwiczenia nr 10A z Fizjologii

2

Układ oddechowy człowieka

górne drogi oddechowe

dolne drogi oddechowe

Materiały pomocnicze do ćwiczenia nr 10A z Fizjologii

UKŁAD ODDECHOWY:

1) Drogi oddechowe

•

górne drogi oddechowe: nos zewnętrzny, jama nosowa z
zatokami przynosowymi (klinowe, sitowe, czołowe, szczękowe)
gardło

•

dolne drogi oddechowe: krtań, tchawica, oskrzela (drzewo
oskrzelowe)

2) Płuca

Materiały pomocnicze do ćwiczenia nr 10A z Fizjologii

3

Nabłonek wielorzędowy błony śluzowej nosa i tchawicy

rzęski

komórki kubkowe

uwalniające śluz

Materiały pomocnicze do ćwiczenia nr 10A z Fizjologii

Krtań (narząd głosu)

Położona poniżej nasady języka i kości gnykowej, między IV a VII kręgiem

szyjnym,

•

szkielet krtani - 9 chrząstek połączonych więzadłami i mięśniami; tworzą
jamę krtani,

•

chrząstki krtani: nieparzyste (ch. tarczowata, ch. pierścieniowata, ch.
nagłośniowa), nieparzyste (ch. nalewkowate, ch. rożkowate i ch. klinowate),

•

jama krtani pokryta błoną śluzową z nabłonkiem wielorzędowym
migawkowym tworzy fałdy: fałd nagłośni, fałdy przedsionkowe i fałdy
głosowe (inaczej struny głosowe pokryte nabłonkiem wielowarstwowym
płaskim),

•

ustawienie fonacyjne strun głosowych – fałdy głosowe krtani są zamknięte
podczas wydawania głosu, strumień powietrza wprawia struny w drgania,
powstaje fala dźwiękowa.

Materiały pomocnicze do ćwiczenia nr 10A z Fizjologii

4

Jama krtani. Głośnia.

struny głosowe

fałd nagłośni

fałdy przedsionkowe

ustawienie fonacyjne

szpara głośni

Materiały pomocnicze do ćwiczenia nr 10A z Fizjologii

Tchawica

–

sprężysta rura o dł. 10-12cm wzmocniona

chrząstkami tchawiczymi (16-20) zapewniająca swobodny i
drożny przepływ powietrza do oskrzeli i płuc.

•

ś

ciana błoniasta tchawicy (mięśnie gładkie) umożliwia zwężenie

ś

wiatła tchawicy (o 25%) i odkrztuszanie zalegającego śluzu,

•

w ścianie tchawicy obecne obecne chemoreceptory wrażliwe na
niedobór tlenu oraz tkanka limfoblastyczna z komórkami
plazmatycznymi produkującymi przeciwciała IgA.

Materiały pomocnicze do ćwiczenia nr 10A z Fizjologii

5

tchawica

drzewo oskrzelowe płuc:

oskrzela główne prawe i lewe---oskrzela płatowe---oskrzela segmentowe--

-oskrzela płacikowe---oskrzela końcowe---oskrzeliki oddechowe
(pęcherzykowe)---przewodziki pęcherzykowe

woreczki pęcherzykowe

pęcherzyki płucne

Materiały pomocnicze do ćwiczenia nr 10A z Fizjologii

Funkcje dróg oddechowych:

•

doprowadzają (podczas wdechu) i odprowadzają (podczas
wydechu) powietrze z płuc,

•

powodują ocieplenie wdychanego powietrza do ciepłoty ciała,

•

nawilżenie parą wodną,

•

oczyszczają, tj. zatrzymują cząsteczki kurzu, pyłu, bakterii,
grzybów i inne zanieczyszczenia na migawkach (rzęskach)
nabłonka błony śluzowej oraz w wydzielinie surowiczo-śluzowej
jej gruczołów.

•

migawki przesuwają wydzielinę z zanieczyszczeniami po
powierzchni nabłonka do gardła, skąd ulega ona odkrztuszeniu
lub połknięciu.

•

krtań jest narządem wytwarzania głosu oraz ochrony dolnych
dróg oddechowych przy przełykaniu.

Materiały pomocnicze do ćwiczenia nr 10A z Fizjologii

6

Bariera krew-powietrze (wycinek)

śródbłonek naczynia
włosowatego

nabłonek oddechowy

(pneumocyty typu I)

błona podstawna wspólna

błona podstawna

nabłonka oddechowego

błona podstawna
śródbłonka
naczyniowego

pęcherzyk płucny

krew

grubość (0,2-0,6 µM)

0

2

C0

2

Materiały pomocnicze do ćwiczenia nr 10A z Fizjologii

Surfaktant pneumocytów typu II nabłonka oddechowego

Składnik

Skład procentowy

Fosfatydylocholina

62 %

Fosfatydyloglicyna

5 %

Inne fosfolipidy

10 %

Lipidy obojętne

13 %

Białka

8 %

Węglowodany

2 %

Surfaktant – czynnik powierzchniowy; występuje w płynie
wyścielającym pęcherzyki płucne i obniża napięcie powierzchniowe.
Ułatwia proces rozprężania pęcherzyków podczas wdechu oraz
zapobiega sklejaniu się ścian pęcherzyków podczas wydechu

Skład surfaktantu uwalnianego przez pneumocyty typu II nabłonka oddechowego

Materiały pomocnicze do ćwiczenia nr 10A z Fizjologii

7

Definicje

•

OBJ

Ę

TO

ŚĆ

ODDECHOWA (TV)

- ilość powietrza, która napływa do płuc z każdym spokojnym
wdechem ( lub ilość powietrza, która wypływa z płuc z każdym
spokojnym wydechem- ok.500ml

•

OBJ

Ę

TO

ŚĆ

WDECHOWA ZAPASOWA

(DOPEŁNIAJ

Ą

CA, IRV)

- to ilość powietrza wprowadzana do płuc przy maksymalnym
wdechu w nadmiarze w stosunku do objętości oddechowej- ok.
1900ml (K), ok..3300ml (M)

•

OBJ

Ę

TO

ŚĆ

ODDECHOWA (TV)

+ OBJ

Ę

TO

ŚĆ

WDECHOWA ZAPASOWA (IRV)

=

POJEMNO

ŚĆ

WDECHOWA (IC)

Materiały pomocnicze do ćwiczenia nr 10A z Fizjologii

Definicje c.d.

•

OBJ

Ę

TO

ŚĆ

WYDECHOWA ZAPASOWA (ERV)

- to ilość powietrza usuwana przez aktywny wydech po
spokojnym wydechu - ok. 700ml (K), ok.1000ml (M)

• OBJ

Ę

TO

ŚĆ

ZALEGAJ

Ą

CA (RV)

- to ilość powietrza pozostająca w płucach po maksymalnym
wydechu- ok.1200ml

•

OBJ

Ę

TO

ŚĆ

WYDECHOWA ZAPASOWA (ERV)

+

OBJ

Ę

TO

ŚĆ

ZALEGAJ

Ą

CA (RV)

= POJEMNO

ŚĆ

ZALEGAJ

Ą

C

Ą

CZYNNO

Ś

CIOWA (FRC)

•

POJEMNO

ŚĆ

ś

YCIOWA PŁUC (IVC)

- to ilość powietrza, którą można wymienić w czasie jednego
maksymalnego cyklu oddechowego ( usunąć po maksymalnym
wdechu) - ok. 4200ml

Materiały pomocnicze do ćwiczenia nr 10A z Fizjologii

8

Definicje c.d.

• POJEMNO

ŚĆ

CAŁKOWITA PŁUC (TLC)

- to suma

POJEMNO

Ś

CI

ś

YCIOWEJ PŁUC (IVC)

i

OBJ

Ę

TO

Ś

CI ZALEGAJ

Ą

CEJ (RV)

- ok.5400 - 6000ml

• WENTYLACJA MINUTOWA

- ilość powietrza wprowadzana do płuc w ciągu 1min
- ok. 8000ml (500ml/oddech x 16 oddechów/min)

Materiały pomocnicze do ćwiczenia nr 10A z Fizjologii

Całkowita pojemność płuc