Ocena funkcji nerek-wybrane zagadnienia

Badanie organoleptyczne moczu

methemoglobina, kwas homogentyzynowy, melanina

Brązowoczarna

moczany

Czerwono różowa

Hb,RBC,mioglobina,urobilina,porfiryna,rabarbar,karoten,bura
ki,poch.aniliny,leki(np.aminofenazon, aminopiryna,
antypiryna,chinina,chlorochinon, hydrochinon,L-dopa,
naftol,fenytoina,metronidazol, nitraty ,nitrofurantoina,
fenacetyna,fenoloftaleina,fenotiazyna,salazopiryna,tymol)

Czerwona; brązowa

biliwerdyna,Pseudomonas,leki (np. arbutyn, błękit
metylenowy, triamteren, kreozat, guajakol)

Niebieskozielona

Bilirubina/biliwerdyna, leki (np. nitrofurantoiny)

Żółtobrązowa

Bilirubina, urobilina, rabarbar,leki (np.salozopiryny,
fenacytyny)

Żółtopomarańczowa

Bilirubina/biliwerdyna, vit B2, tymol

Żółtozielona

Vit B2

Żółta

Przyczyna

Barwa moczu

•

Hipokrates (460-377 p.n.e.) pęcherzyki na powierzchni
moczu wskazują na przewlekłą chorobę nerek

•

Fizjologiczne wydalanie białka ok. 100-150 mg/24h

•

Fizjologiczna albuminuria < 30 mg/24h (20

µg/min)

•

Mikroalbuminuria > 30 - < 300 mg/24h

•

Mikroalbumina/kreatynina - kobiety < 24.8 mg/g

mężczyźni < 16.8 mg/g

•

Makroproteinuria > 300 mg/24h

•

Na pasku wykrywana jest gł. albumina

•

Czułość testu 200 mg/l

•

Mocz alkaliczny – wyniki fałszywie dodatnie

•

W przypadku dodatniego wyniku należy dokonać
ilościowego pomiaru dobowej utraty białka

•

Wynik ujemny nie wyklucza obecności globulin, b B-J

Białko w moczu

1500 mg/24h

Aktywna

resorpcja

99.9%

Białko wydzielane

NAG, IgA, T-H

Białko < 150 mg/24h

Białka w moczu fizjologicznym

Drobnocząsteczkowe-

α1-

mikroglobina,

β2-mikroglobina,

rybonukleaza

Białko Tamma-Horsfalla

Śladowe ilości albuminy

Białkomocz

Przednerkowy

Nerkowy

Pozanerkowy

Stany zapalne i
nowotwory dróg
moczowych

Krwawienia

(

α

2makroglobulina)

Kłębuszkowy

Cewkowy-resorbcyjny,
wydzielniczy-białko
Tamma-Horsfalla

Ch.żył –zakrzepica

Czynnościowy-
ortostatyczny

Powysiłkowy

Termiczny

Białka
drobnocząsteczkowe-
hemoglobina,
mioglobina,
paraproteiny (b B-J)

Ch.pozanerkowe-
gorączka,
niewydolność
krążenia,

Glukoza w moczu

Poziom cukru w moczu odzwierciedla

poziom cukru w organizmie w okresie,

w którym wytwarzany był mocz

Mikroorganizmy wykorzystają zawartą
w moczu glukozą

Vit C – wyniki fałszywie ujemne

Zaniżenie wyników – ciała ketonowe,

Wysoki c.wł., zimny mocz, za późno

odczytany wynik

Glukozuria przy prawidłowej glikemii-

upośledzona resorpcja zwrotna glukozy

Test swoisty dla glikozy

Ciała ketonowe w moczu

• aceton, acetooctan, β-hydroksymaślan
• Metabolity przemian tłuszczów
• Wzrost przy upośledzeniu wykorzystania

węglowodanów

• Kwasica ketonowa- cukrzyca, gorączka, wymioty,

głodzenie, biegunka ciąża, stany hiperkataboliczne

• Testy paskowe wykazują obecność jedynie acetooctanu
• Ketony są lotne
• Levodopa zawyża wyniki

Barwniki żółciowe

• Bilirubina, urobilinogen
• Do moczu dostaje się

blirubina związana-
ż.zastoinowe,miąższowe, nie
hemolityczne

• BIL jest rozkładana przez

światło

• Vit C zaniża wyniki

+

+ lub -

-

-

Bilirubina

⇓ Lub brak

⇑

⇑

N

Uroblilinogen

Niedrożność dr
żółciowych

Ch. wątroby

Ch.hemolit.

Zdrowy

pH moczu (5.0 –6.0)

• Poranny mocz- zwykle kwaśny
• Mocz dzieci – często zasadowy
• Bakterie w moczu – alkaliczny, zapach amoniakalny
• Mocz alkaliczny – zasadowice metaboliczne,kwasice

kanalikowe dystalne,hiperkaliemia, jarosze,
nadczynność przytarczyc

• Mocz kwaśny- kwasice (poza cewkowymi),

hipokaliemia, odwodnienie, gorączka, dieta
wysokobiałkowa, leki vit , konserwant- kwas borowy

Blood

W badaniu skriningowym
nie można odróżnić:
- hematurii
- hemoglobinurii
- mioglobinurii

Świeże erytrocyty

?

Krwiomocz -hematuria

• Norma -0÷3 RBC wpw x 400;
• Krwinkomocz (mikrohematuria)- brak zmiany barwy
• Krwiomocz – makrohematuria
• Wyniki fałszywie dodatnie- bakterie,środki czystości,

HCl

• Wyniki fałszywie ujemne – dużą gęstość
• Krwinki szybko ulegają rozkładowi
• Jogging powoduje hematurię
• W moczu świeżym i hipertonicznym, krwinki

nienaruszone nie dają odczynu na pasku

Brązowa

+

Brak

⇑ LD-5

⇑ ⇑ ⇑

N

czerwona, brązowa

+

Obecna

⇑ LD-1, LD-2

⇑
⇓

Mocz

- barwa

- krew

Surowica
- hemoliza
-LDH
- CK
-haptoglobina

Mioglobinuria

Hemoglobinuria

Parametr

Różnicowanie hemoglobinurii

i mioglobinurii

Azotyny

• Dodatni wynik testu wskazuje na zakażenie układu moczowego,

natomiast ujemny wynik go nie wyklucza

• Fałszywie ujemny wynik- niedostateczna podaż azotanów, zbyt

krótki czas inkubacji moczu dla rozwoju odpowiedniej ilości

bakterii, zakażenie bakteriami, które nie posiadają zdolności

redukcyjnych azotanów do azotynów (bakterie Gram

dodatnie,Enterococcus spp. i Staphylococcus spp.)

• Fałszywie dodatni wynik- namnożenie bakterii in vitro

Leukocyty <10 WBC wpw

• Testem paskowym wykrywamy

esterazę granulocytów i monocytów

• Nie wykrywamy limfocyturii

• Test paskowy z uwagi na lizę

leukocytów jest bardziej czuły niż
badanie mikroskopowe

• Fałszywie ujemne –

vitC,glukoza>20/l, białko>5g/l

• Przednerkowe przyczyny-

niewydolność krążenia,wysiłek,
gorączka

Wałeczki

białokrwinkowe

Odmiedniczkowe

zapalenie nerek

Mikroskopowe badanie osadu moczu



erytrocyty



leukocyt



inne elementy morfotyczne – komórki

nowotworowe, pasożyty,bakterie



nabłonki – płaskie



wałeczki



osad mineralny

Krystaluria

• Diagnostycznie ważna-

kryształy cystyny- cystynuria
kryształy tyrozyny- ostry zanik miąższu wątroby
kryształy leucyny- ostry zanik miąższu wątroby
kryształy ksantyny- wrodzony defekt przemian k.mocz.
kryształy leków- zatrucia

Kryształy kw.moczowego, moczanów,szczawianu wapnia, węglanu

wapnia- mogą występować u ludzi zdrowych

Wielokrotne stwierdzenie jednego rodzaju krystalurii może

nasuwać podejrzenie występowania wady metabolicznej-

moczany (przemiana puryn), fosforany i węglany Ca-

przemiana Ca-Pi

Mocz dobowy

• Ocena wielkości klirensu kreatyniny

≅

GFR [ ml/min ]

Klirens kreatyniny = (140 - wiek) (kg) / (72 x kreatynina w surowicy)

kobiety X 0.85

Wydalanie kreatyniny [mg] = stężenie K w moczu [mg/dl] x obj. moczu

Wydalanie kreatyniny/min [ mg/min] = Wydalanie kreatyniny / 1440

Kreatynina w surowicy mg - 100ml

Wydalanie/min Umg -

X

X =

Kreatynina w moczu/min x 100

Kreatynina w surowicy

DEFINICJA WIELKOŚCI FILTRACJI

KŁĘBUSZKOWEJ (GFR)

• Objętość wody osocza filtrowana przez błonę

kłębuszków w jednostce czasu, w przeliczeniu na
znormalizowaną powierzchnię ciała = 1.73 m

2

• Mierzona jako klirens nerkowy z osocza do

moczu substancji

Podlegającej swobodnej filtracji kłębuszkowej
Nie wiążącej się z białkami
Nie resorbowanej w kanalikach
Nie podlegającej sekrecji kanalikowej
Nie usuwanej z krwi drogą pozanerkową

WSKAŹNIKI FILTRACJI

KŁĘBUSZKOWEJ

•

Egzogenne

Inulina – „złoty standard”;

Czasochłonna, niska specyficzność oznaczeń

51

Cr-EDTA,

131

J-jodooctan, - izotopowa

Czasochłonna, prosty pomiar

– Jodoheksol – nieizotopowa

Czasochłonna

•

Endogenne

Kreatynina – Ulega sekrecji

Tania, niska czułość i specyficzność oznaczeń

Cystatyna C – Nie ulega sekrecji i reabsorpcji, stała szybkość produkcji

Wysoka czułość i specyficzność oznaczeń

KLIRENS KREATYNINY vs. GFR

Endogenny metabolit, produkowany ze stałą szybkością, którego stężenie w

osoczu pozostaje w wąskich granicach, dieta modyfikuje około 10% puli

osoczowej

obecna we wszystkich płynach ustrojowych, podlega filtracji kłebuszkowej i jej

klirens może być mierzony jako wskaźnik filtracji kłębuszkowej

nie podlega resorpcji zwrotnej, 7-10% kreatyniny ulega sekrecji (wartość klirensu

wyższa 1,1-1,2 razy od klirensu inuliny)

udział sekrecji rośnie ze wzrostem stężenia kreatyniny w osoczu, (wartość klirensu

może być > 2x wyższa od klirensu inuliny), podanie cymetydyny hamuje sekrecję

i koryguje różnicę pomiędzy klirensem kreatyniny i inuliny

szybkość produkcji kreatyniny spada ze wzrostem stężenia w osoczu (konwersja

do kreatyny i innych metabolitów, zahamowanie przemiany z kreatyny)

GFR [ ml/min] = 167 – (1,16 x wiek pacjenta)

wiek

Przykładowe obliczenie

Dane – diureza dobowa – 1440 ml;
kreatynina w moczu – 100 mg/dl
kreatynina w surowicy 1 mg/dl

Wydalanie kreatyniny [mg] = stężenie K w moczu [mg/dl] x obj. moczu [dl]

Wydalanie kreatyniny [mg] = 100 mg/ 100 ml x 1440 ml = 1440 mg

Wydalanie kreatyniny/min [ mg/min] = Wydalanie kreatyniny / 1440

Wydalanie kreatyniny/min [ mg/min] = 1440 mg / 1440 min = 1mg/min

1mg kreatyniny - 100 ml surowicy

1 mg kreatyniny w moczu

- X ml surowicy GFR

GFR = 100 ml/min

A może cystatyna C ?

• 120 aminokwasowy inhibitor proteaz
• Produkowana przez wszystkie jądrzaste komórki

organizmu

• Swobodnie filtrowana i wydalana z moczem
• Stężenie cystatyny C zależy od wielkości GFR
• Wzrost stężenia koreluje ze spadkiem GFR i

klirensu kreatyniny endogennej

• Do oceny GFR wymagane jest jedynie oznaczenie

cystatyny w surowicy

• Wada – wysoka cena oznaczenia