Sergiusz Kuczyński

Integracja gospodarcza na kontynencie

Integracja gospodarcza na kontynencie

Północnoamerykańskim.

Północnoamerykańskim.

N A F T A

N A F T A

Lublin, 2008

Integracja gospodarcza na kontynencie Północnoamerykańskim.

NAFTA

W ostatnich dziesięcioleciach gospodarka światowa wkroczyła na drogę prowadzącą do zbliżenia

i wzajemnego przenikania się ekonomiki krajów sąsiadujących ze sobą, znajdujących się na jednym

kontynencie, od lat współpracujących ze sobą w sferze politycznej i gospodarczej.

Zachodzące od wielu lat pozytywne procesy polityczne, kulturowe i gospodarcze motywują

poszczególne kraje do liberalizacji wielostronnych stosunków pomiędzy nimi, do łączenia swoich sił w

obliczu silniej konkurencji szybko rozwijających się krajów i grup regionalnych. Szereg problemów

ekonomicznych, które nawet najbogatsze i mające silną gospodarkę kraje nie są w stanie w obecnych

warunkach rozwiązywać same, motywuje je do łączenia swoich sił i możliwości. Stare wzorce

uprawiania polityki gospodarczej również nie do końca sprawdzają się w czasach obecnych.

Biorąc pod uwagę fakt, że procesy integracyjne nie zawsze, ale jednak w zdecydowanej

większości przypadków, przynoszą zauważalne korzyści krajom angażującym się w szerszą współpracę,

czynnikami odgrywającymi główną rolę pozostają korzyści ekonomiczne i interes narodowy .

R. Baldwin zauważa: „prawie wszystkie badania empiryczne europejskich i północnoamerykańskich

umów udowadniają pozytywny wpływ na standardy życia państw stron tych umów”.

Państwa integrujące się z innymi stawiają sobie za zadanie zwiększenie efektywności

funkcjonowania gospodarki tak we własnym kraju jak i w krajach należących do danej grupy, lepsze

warunki wspólnego wykorzystania ograniczonych zasobów. W odróżnieniu od nich kraje współpracujące

nie biorą na siebie zobowiązań co do dostosowania struktury swojej gospodarki narodowej, systemu

prawnego, nie są zmuszone do ponoszenia kosztów z tym związanych. Dbają bowiem one o swoje własne

interesy narodowe.

Aktualnie integracja nosi charakter regionalny. Tłumaczyć to można występowaniem takich

czynników jak bliskość geograficzna, wieloletnie lub nawet wielowiekowe kontakty polityczne i

gospodarcze, podobieństwo struktur gospodarczych, otwartość gospodarek narodowych na

przyjmowanie zagranicznych inwestycji, kwestii językowych i mentalnościowych. Potrzeba integracji,

łączenia możliwości i potencjału gospodarek narodowych pojawia się głównie w państwach

wysokorozwiniętych, mających nasycone rynki wewnętrzne. Dla tych krajów integracja otwiera

możliwości rozszerzenia rynku zbytu, łatwiejszego dostępu do zasobów i środków produkcji.

Międzynarodowa integracja gospodarcza jest logicznym i naturalnym rezultatem transnacjonalizacji

procesów mikro- i makroekonomicznych.

W chwili obecnej, najbardziej zaawansowaną formą integracji gospodarczej i politycznej jest

Unia Europejska. Wśród znaczących organizacji regionalnych o charakterze gospodarczym na

kontynencie amerykańskim możemy wyróżnić przede wszystkim NAFTA - Północnoamerykański Układ

Wolnego Handlu oraz kilka porozumień regionalnych zawartych pomiędzy państwami w regionie

Ameryki Centralnej i Południowej m. in.: LAFTA, CARICOM, ANDIAN GROUP, MERCOSUR. Istnieje

plan utworzenia strefy wolnego handlu Ameryki. Najbardziej prężnym, mającym największe osiągnięcia,

obejmującym kraje najbardziej rozwinięte i najbogatsze na kontynencie amerykańskim jest niewątpliwie

NAFTA (NAFTA - North American Free Trade Agreement / fr. L'Accord de Libre-Échange Nord-Américain

(ALÉNA) / hiszp. Tratado de Libre Comercio de América del Norte (TLCAN) ).

Zalążkiem powstania tej organizacji regionalnej skupiającej trzy państwa Ameryki Północnej

była współpraca dwóch najbogatszych i najbardziej rozwiniętych krajów amerykańskich: Stanów

Zjednoczonych Ameryki oraz Kanady. Gospodarki tych krajów są na tyle mocno powiązane ze sobą od

wielu lat, że naturalnym continuum tego procesu staje się zawarta w dniu 2 stycznia 1988 roku

Amerykańsko - Kanadyjska Umowa o Wolnym Handlu (Canada - US Free Trade Agreement). Na mocy

tego porozumienia, w ciągu 10 lat między Stanami i Kanadą miały zostać zniesione cła i ograniczenia, co

w praktyce miało prowadzić do powstania całkowicie wolnego handlu w tym regionie. Umowa weszła w

życie 1 stycznia 1989 roku. Zachęcony sukcesami północnych sąsiadów, szukający możliwości rozwoju i

modernizacji swojej gospodarki, pozyskania kapitału z Północy, w późniejszym okresie do umowy

przystąpił Meksyk. Ze swojej strony Meksyk w latach 80. odnotował realne sukcesy gospodarcze, które

osiągnął m. in. dzięki restrukturyzacji gospodarki narodowej, zmniejszeniu długu zagranicznego.

Stany Zjednoczone i Kanada zainteresowane były ulokowaniem w Meksyku bezpośrednich

inwestycji, ograniczeniem zjawiska nielegalnej imigracji na południu kraju poprzez tworzenie miejsc

pracy na terenie Meksyku oraz podniesienie poziomu zamożności i jakości życia obywateli

meksykańskich. Nie były to cele czysto altruistyczne, bowiem od wielu dziesięcioleci USA mimo

angażowania dużych środków finansowych, starań, wdrażanych planów i projektów nie może

powstrzymać fali nielegalnej emigracji, przestępczości (m. in. handel narkotykami) i postępującej

„latynizacji” południowych stanów USA.

Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu (NAFTA) pomiędzy trzema krajami została

podpisana 7 października 1992 roku, w życie weszła blisko dwa lata później (po ratyfikacji przez

parlamenty Kanady, Meksyku i Stanów Zjednoczonych) 1 stycznia 1994 roku.

Głównymi przesłankami, sprzyjającymi powstaniu porozumienia NAFTA między Kanadą i

Stanami Zjednoczonymi był fakt, że kraje te posiadały wspólne interesy gospodarcze. Ważnym

czynnikiem pobudzających do szerszej integracji były amerykańskie i kanadyjskie transnacjonalne

korporacje działające na terenie USA, Kanady i Meksyku. Budowa jednolitego rynku w Europie, obawa

przed coraz mocniejszą konkurencją ze strony Unii Europejskiej i Japonii, przesycenie rynku tanimi i

wątpliwej jakości towarami z Chin i wiele innych przesłanek zmobilizowały Stany Zjednoczone

do budowania nowego bloku handlowego. Efektem starań USA i negocjacji z Kanadą staje się zawarte

porozumienie handlowe. Nowo powstałe porozumienie gospodarcze ma zapewnić przewodnictwo w

sferze gospodarczej Stanom Zjednoczonym. W późniejszym okresie te kraje postanowiły włączyć w ten

proces sąsiedni kraj – Meksyk. NAFTA jest jedynym w swoim rodzaju układem łączącym kraje

wysokorozwinięte z krajem rozwijającym się. Poziom PKB per capita w USA jest 6,6 razy większy niż w

Meksyku i 4 razy niż w Kanadzie.

Źródło: Report of the Department of Foreign Affairs and International Trade of Canada

Wejście w życie układu Północnoamerykańskiej Strefy Wolnego Handlu (NAFTA) powołało

powstanie obszaru handlowego liczącego 406 milionów ludzi ze wskaźnikiem PKB (GDP) na poziomie

prawie 11,4 miliona USD. Poza obszarem geograficznym, NAFTA ma podobne podstawowe wskaźniki

ekonomiczne i demograficzne jak i rozszerzona Unia Europejska. W odróżnieniu od Unii Europejskiej

inicjatywa o utworzeniu strefy wolnego handlu pomiędzy trzema krajami Ameryki Północnej szła „od

dołu”, podyktowana chęcią usunięcia barier we współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami

amerykańskimi i kanadyjskimi.

Obszar układu NAFTA.

Ź

ródło: Wikipedia

Istnieją plany poszerzenia układu o nowe państwa Ameryki Środkowej i Południowej. Ich

inicjatorem są Stany Zjednoczone, które pod swoim przywództwem chcą stworzyć regionalne

ugrupowanie o charakterze ekonomiczno – politycznym, a w ten sposób pozyskać możliwość

poszerzenia swojego rynku, pozyskanie tańszej siły roboczej w regionie. Poprzez posiadanie ogromnych

wpływów gospodarczych USA będą w stanie kontrolować i wpływać także na sytuacje polityczną na całej

zachodniej półkoli. Jest to, moim zdaniem, nowoczesna forma doktryny Monroe'a z przeniesieniem

punktu ciężkości z instrumentów militarno - politycznych na gospodarcze.

Układ pomiędzy trzema krajami zakładał piętnastoletni okres przejściowy, podczas którego

miały zostać zniesione cła na artykuły przemysłowe. W handlu artykułami rolnymi miała także nastąpić

liberalizacja. Członkowie NAFTA zobowiązali się do stworzenia warunków dla uczciwej konkurencji na

obszarze strefy wolnego handlu oraz zapewnienia skutecznej ochrony praw własności intelektualnej

każdej ze stron. Umowa, jako międzynarodowy akt prawny, porusza takie kwestie jak: zasady

rozwiązywania sporów, prawa pracownicze, inwestycje zagraniczne, standardy techniczne i ochrona

środowiska.

Wśród celów, które stawia przed sobą to porozumienie regionalne są między innymi: osiągnięcie

dobrobytu (tu ma się na uwadze w głównej mierze Meksyk) i rozwój krajów członkowskich, dogodny

klimat inwestycyjny w krajach członkowskich oraz stworzenie warunków politycznych służących

rozwojowi wzrostu gospodarczego stron umowy.

Te cele zawarte w bardzo obszernym akcie prawnym jakim jest umowa o NAFTA określone są

w sposób następujący:

a) usunięcie barier w handlu towarami, ułatwienie przepływ towarów i usług przez teren Stron umowy;

eliminate barriers to trade in, and facilitate the cross-border movement of, goods and services
between the territories of the Parties;

b) promowanie warunków do uczciwej konkurencji w strefie wolnego handlu;

promote conditions of fair competition in the free trade area;

c) znaczne rozszerzenie możliwości inwestycyjnych na terenie Stron umowy;

increase substantially investment opportunities in the territories of the Parties;

d) zapewnienie odpowiedniej i skutecznej ochrony oraz wprowadzenie w życie praw własności
intelektualnej na terenie każdej ze Stron umowy;

provide adequate and effective protection and enforcement of intellectual property rights in each
Party's territory;

e) utworzenie efektywnych procedur niezbędnych do wdrożenia i realizacji tego porozumienia, do jego
wspólnego administrowania i rozwiązywania sporów;

create effective procedures for the implementation and application of this Agreement, for its joint
administration and for the resolution of disputes; and

a także

f) utworzenie struktury potrzebnej do dalszej trójstronnej, regionalnej i wielostronnej współpracy, do

rozwoju i wzmacniania korzyści płynących z tej Umowy.

establish a framework for further trilateral, regional and multilateral cooperation to expand and

enhance the benefits of this Agreement.

Umowa reguluje zasady współpracy pomiędzy stronami porozumienia w takich sferach jak :

−

Handel towarami

(TRADE IN GOODS),

−

Handel usługami

(CROSS-BORDER TRADE IN SERVICES),

−

Inwestycje

(INVESTMENT, SERVICES AND RELATED MATTERS),

−

Zamówienia państwowe

(GOVERNMENT PROCUREMENT),

−

Polityka konkurencji, monopole i przedsiębiorstwa państwowe

(COMPETITION POLICY, MONOPOLIES AND STATE ENTERPRISES),

−

Zasady dotrzymywania standardów

(STANDARDS-RELATED MEASURES),

−

Niektóre aspekty ruchu osobowego

(TEMPORARY ENTRY FOR BUSINESS PERSONS),

−

Prawa własności intelektualnej

(INTELLECTUAL PROPERTY),

−

Zasady rozpatrywania i rozwiązywania sporów

(INSTITUTIONAL ARRANGEMENTS AND DISPUTE

SETTLEMENT PROCEDURES).

W sferze liberalizacji handlu towarami, umowa o NAFTA zakłada zniesienie barier (taryfowych i

pozataryfowych) pomiędzy stronami tej umowy. Większość barier powinna być zlikwidowana w ciągu 10

lat, niektóre – 15 lat od wejścia w życie umowy o NAFTA.

Zgodnie z tym wszelkie bariery pomiędzy USA, Kanadą i Meksykiem zostaną zniesione do końca 2008 r.

Ze względu na wysoki poziom rozwoju gospodarczego, stałe relacje polityczne i gospodarcze, te

założenia przede wszystkim zostały zrealizowane pomiędzy USA i Kanadą.

W ramach NAFTA zostały zniesione wszelkie bariery pozataryfowe w handlu artykułami

rolniczymi. Dla towarów wrażliwych (tekstylia, samochody, niektóre wyroby spożywcze, energetyka,

itd.) zostały wprowadzone dłuższe okresy przejściowe. Poza tym kraje NAFTA mogą stosować w okresie

przejściowym środki ochronne w przypadkach zaistnienia sytuacji zagrożeń dla gospodarki krajowej.

W samej strefie NAFTA do końca okresu przejściowego ma nastąpić swobodny obrót towarami i

usługami, które kwalifikują się do tego, żeby moc określić ich pochodzenie jako wytworzonych w USA,

Kanadzie lub Meksyku (reguły pochodzenia będą omówione w dalszej części opracowania). Na

zewnątrz zaś, w stosunkach z krajami trzecimi, kraje członkowskie mogą zachować swoje taryfy celne

oraz instrumenty pozataryfowe.

Jednocześnie porozumienie o NAFTA przewiduje pewnego rodzaju wyjątki (Exceptions). Tak,

między innymi, zachowano prawo Meksyku do zakazu działalności firm zagranicznych w sektorze

naftowym, prawo Kanady do ochrony niektórych sektorów rynku informacyjnego ważnych w sensie

kulturowym (radio, przemysł filmowy, produkcja fonograficzna, itd.), prawo USA do podtrzymania cen

wewnętrznych i zachowania systemu zakupów towarów rolno – spożywczych.

W treści umowy wszystkie towary zostały podzielone na trzy duże grupy: towary przemysłowe

(bez tekstyliów), wyroby rolno - spożywcze oraz tekstylia (w tym ubrania). Dla każdej z grup zostały

opracowane harmonogramy zmniejszenia i stopniowego zniesienia stawek taryfowych (w ciągu 5, 10 i 15

lat). Pięcioletni odstęp w czasie jest podyktowany wrażliwością niektórych sektorów gospodarek

poszczególnych państw na import z innych krajów członkowskich. Na niektóre pozycje stawki celne i

inne ograniczenia pozataryfowe zostały zniesione w momencie wejścia umowy w życie.

Różne warunki liberalizacji handlu zostały przewidziane dla poszczególnych krajów stron

porozumienia. W głównej mierze wzięto pod uwagę dużą różnice pomiędzy wysokorozwiniętymi

gospodarkami USA i Kanady a słabszym Meksykiem. Tak, na przykład, meksykańskie taryfy na import

amerykańskich i kanadyjskich towarów przemysłowych miały być zniesione w ciągu 10 lat po wejściu w

życie umowy o NAFTA. Meksyk otrzymał ułatwiony dostęp do zdecydowanej większości rynku

amerykańskiego a 90% taryf na meksykańskie towary zostały zniesione w ciągu pięciu lat, reszta – w

ciągu 15 lat.

Zamówienia państwowe i przetargi, zgodnie z postanowieniami tej umowy, powinny być

prowadzone na zasadach wolnego handlu bez stosowania jakiejkolwiek dyskryminacji ze względu na

kraj macierzysty przedsiębiorstwa oferenta bądź wykonawcy towarów i usług (national treatment).

Ta sama zasada wraz z podstawową regułą stosowaną w umowach o wolnym handlu – Zasadą

największego uprzywilejowania (most-favoured national treatment) stosuje się do inwestycji. Państwa

wchodzące w układ NAFTA zobowiązały się do zniesienia szczególnych wymagań (non-discriminatory

treatment) stosowanych wcześniej dla przedsiębiorstw zagranicznych inwestujących w sektorach

gospodarki działalność których jest w dużym stopniu reglamentowana przez poszczególne państwa.

Kraje NAFTA zobowiązały się do ułatwienia przepływu środków finansowych związanych z inwestycjami

w krajach członkach porozumienia (Article 1109: Transfers). Zostały potwierdzone zasady ekspropriacji

kapitału będącego przedmiotem inwestycji w ścisłej zgodzie z prawem międzynarodowym (Article 1110:

Expropriation and Compensation)

oraz prawo do przekazania spraw do rozpatrzenia przez sąd

międzynarodowy w przypadku zlamania podjętych przez strony zobowiązań (PART FIVE, Section B -

Settlement of Disputes between a Party and an Investor of Another Party)

.

Od momentu wejścia w życie porozumienia kraje strony umowy notują stały wzrost poziomu

inwestycji bezpośrednich (FDI - foreign direct investments). Najważniejszymi inwestorami są

przeważnie kraje wchodzące w NAFTA. Tak, na przykład od roku 1994, poziom FDI – zagranicznych

inwestycji bezpośrednich w gospodarce Kanady stale rośnie i wynosi średnio 279 milionów USD

rocznie. W roku 2005 całkowity poziom FDI w Kanadzie osiągnął 415 milionów USD. FDI najbliższego i

największego partnera Kanady Stanów Zjednoczonych stanowiły w rozpatrywanym roku ponad połowę

tej liczby: 266 milionów USD. Natomiast FDI Kanady w krajach strefy NAFTA wynosił 213.7 milionów

USD w gospodarce USA i 3.14 milionów USD w Meksyku (głównie w sektorach usługowych:

finansowych, bankowości, ubezpieczeniowych. Kraje spoza układu NAFTA rozpatrują na przykład

tereny słabszych pod względem gospodarczym krajów, głównie Meksyku, lokując tam swoją działalność

produkcyjną, mając na uwadze możliwości swobodnego handlu (po osiągnięciu wymogów dot.

pochodzenia towarów) w całej strefie wolnego handlu. Głównym celem jest niewątpliwie najliczniejszy i

najzamożniejszy rynek amerykański.

Układ o NAFTA przewiduje szeroką liberalizację handlu usługami (PART FIVE: INVESTMENT,

SERVICES AND RELATED MATTERS).

W tym przypadku mają zastosowanie zasady największego

uprzywilejowania i niedyskryminacji usługodawcy z powodów narodowościowych.

Zostaje zlikwidowany wymóg posiadania siedziby w kraju świadczenia usługi. Licencjonowanie i

certyfikacja przewidziana dla specjalistów różnych zawodów ma się odbywać jedynie według kryteriów

kompetencji. W ramach porozumienia o NAFTA są także regulowane kwestie obrotu usługami

transportowymi, telekomunikacyjnymi i finansowymi.

Układ NAFTA stawia wysokie wymagania co do kwestii ochrony praw własności intelektualnej.

Nakłada na strony umowy wymagania zapewnienia ochrony własności intelektualnej, patentów, praw

autorskich i znaków towarowych (PART SIX: INTELLECTUAL PROPERTY). Te wymagania są uznawane

za najbardziej restrykcyjne w świecie.

R e g u ł y p o c h o d z e n i a t o w a r ó w

Zasady określające towar jako produkt pochodzący z terenu państw stron porozumienia o

NAFTA bardzo szczegółowo omawia część II paragraf 401 do 415 umowy (PART TWO, Originating

Goods).

Zgodnie z tymi ustaleniami, towar uznaje się za pochodzący z terenu objętego umową o NAFTA

w przypadku gdy:

a) towar jest w pełni pozyskany lub wytworzony na terenie jednego lub kilku krajów stron

porozumienia;

b) materiał użyty do produkcji towaru zostaje na tyle przetworzony, że zmienia się klasyfikacja tego

materiału (surowca) w taryfie celnej (ma inny numer towarowy w Nomenklaturze scalonej). Wtedy

zostaje on uznany za towar w pełni pozyskany lub wytworzony na terenie jednego lub kilku krajów

stron porozumienia;

c) odsetek regionalnej wartości dodanej (regional value content) w towarze wynosi nie mniej niż

60 %, jeśli ta liczba została otrzymana z zastosowaniem metody wartości transakcyjnej

(transaction value method) lub nie jest mniejsza niż 50 % jeśli ta liczba została otrzymana z

zastosowaniem metody kosztów netto (net cost method) .

O d s e t e k R e g i o n a l n e j W a r t o ś c i ( R e g i o n a l V a l u e C o n t e n t )

Jako jedna za metod stwierdzenia czy towar może być uznany za produkt pochodzący z jednego lub

kilku krajów stron porozumienia o NAFTA jest obliczenie z zastosowaniem metody wartości

transakcyjnej (transaction value method) lub metody kosztów netto (net cost method).

Wzór do obliczenia z zastosowaniem Metody Wartości Transakcyjnej wygląda następująco:

RVC

=

TV VNM

---------------

TV

x 100

gdzie

RVC

Odsetek Regionalnej Wartości (regional value content), wyrażony w procentach;

TV

Wartość transakcyjna towaru (transaction value of the good) kalkulowana na

warunkach dostawy F.O.B. (wg INCOTERMS 2000)

VNM

Wartość materiałów i surowców pochodzących spoza obszaru NAFTA (value of non-

originating materials) użytego przez producenta z kraju (krajów) układu NAFTA do

produkcji danego towaru.

Wzór do obliczenia z zastosowaniem Metody Kosztów Netto wygląda następująco:

RVC

=

NC VNM

---------------

NC

x 100

gdzie

RVC

Odsetek Regionalnej Wartości (regional value content), wyrażony w procentach;

NC

Koszty netto wytworzenia, pozyskania produktu (net cost of the good)

VNM Wartość materiałów i surowców pochodzących spoza obszaru NAFTA (value of non-

originating materials) użytego przez producenta z kraju (krajów) układu NAFTA do

produkcji danego towaru.

Ocena osiągnięć ekonomicznych krajów wschodzących w NAFTA i perspektywy

dalszego rozwoju.

Układ o strefie wolnego handlu pomiędzy trzema krajami Ameryki Północnej ma swoich

zwolenników oraz przeciwników. Pozytywne osiągnięcia członków tego porozumienia przysparzają

niewątpliwie więcej zwolenników.

W odróżnieniu od innych grup integracynych (UE, MERCOSUR, LAFTA, CARICOM, ANDIAN

GROUP, itd) w strefie NAFTA jest jeden silny ośrodek – USA, którego siła ekonomiczna przewyższa

kilkakrotnie Kanadę i Meksyk. Ten monocentryzm ułatwia zarządzanie procesami integracyjnymi i

działalnością calego układu. Jednocześnie tworzy podłoże do potencjalnych konfliktów pomiędzy

czlonkami NAFTA (partnerzy USA mogą być niezadowoleni ze swojego położenia jako kraju słabszego,

podległego). Przeciwnicy porozumienia wysuwają argument o tym, że integracja jest jednostronna,

skupiona wobec silnego ośrodka: Kanada i Meksyk są mocno zintegrowani z USA lecz nie ze sobą.

Z powodu wyżej wspomnianej monocentryczności układ NAFTA nie posiada żadnych

ponadpaństwowych instytucji podobnych do Parlamentu Europejskiego, Komisji Europejskiej, itd.,

stałyby się bowiem one tylko dodatkiem do administracji i instytucji Stanów Zjednoczonych. Centralną

instytucją strefy NAFTA jest Komisja ds. Wolnego Handlu (The Free Trade Commission) skupiająca

ministrów ds. Handlu krajów członkowskich, która dba o poprawne wykonanie postanowień umowy i

pomaga przy rozwiązywaniu spraw konfliktowych, jakie powstają przy ich interpretacji. Komisja

kontroluje 30 komitetów i grup roboczych. Jeśli jakiś kraj będzie usiłował zignorować decyzję Komisji,

będzie ukarany za pomocą sankcji handlowych ze strony pozostałych partnerów.

Kampania wyborcza w Stanach Zjednoczoncy wywołała falę dyskusji w USA, które jednak czerpią

najwięcej korzyści z funkcjonowania strefy NAFTA. Oponenci poruszają głównie kwestie gospodarcze,

ujemny bilans handlu zagranicznego Stanów Zjednoczonych w wymianie z partnerami ze strefy

NAFTA, spadek zatrudnienia w USA i inne problemy.

Peter Constantini, dziennikarz piszący dla wielu czołowych gazet, pracujący m. in. dla MS NBC

pisze o tym, że “... mimo szybkiego wzrostu poziomu wymiany handlowej, deficyt handlu USA z Kanadą

wynosi 16.4 mld USD, z Meksykiem - 14.5 mld USD.” W swoim artykule NAFTA and after .“Lies, damn

lies and trade statistics” zwraca on uwagę na spadek zatrudnienia w USA w związku z przeniesieniem

przez firmy amerykańskie produkcji do Meksyku, gdzie poziom życia jest niższy, płace oraz koszty

zatrudnienia pracownika tażke są niższe niż w USA lub Kanadzie. Zwolennicy odpierają, że gdyby

produkcja nie została przeniesiona do Meksyku, musiała by zostać ulokowana w Azji.

W Meksyku możliwości, które oferuje strefa NAFTA spowodowały, na przykład, exodus

meksykańskich farmerów (campesinos) do miast i zespołów farmerskich w Północnym Meksyku i

południowych stanach USA. Niektóre sektory rolnictwa meksykańskiego są niszczone przez napływ

taniej, subsydiowanej kukurydzy z USA. W wyniku tego 2.7 mln meksykańskich farmerów

produkujących kukurydzę musiało zostawić to zajęcie.

Peter Constantini przytacza wypowiedź jednego z meksykańskich farmerów”: „Jeśli USA będzie

wysyłać subsydiowaną kukurydzę do Meksyku, niech wysyła ją w wagonach kolejowych z ławkami aby

móc zabrać z powrotem meksykańskich farmerów, którzy będą poszukiwać pracy” .

("If the U.S. sends subsidized corn into Mexico, send it in trains with benches to bring back the
Mexican farmers who will need jobs.").

Mówiąc o inwestycjach napływających do Meksyku zauważa, że większość bezpośrednich

inwestycji zagranicznych trafia do maquiladoras, tax-free montowni samochodowych, które importują

komponenty i re-eksportują wyroby gotowe (samochody, traktory, inny sprzęt rolniczy, itd.). Ponad

40% meksykańskiego eksportu jest realizowane przez maquiladoras. Ale te zakłady nie przyczyniają się

znacznie do rozwoju krajowego przemysłu i rynku.

Poza niektórymi mankamentami, plusów wynikających z utworzenia strefy wolnego handlu w

Ameryce Północnej jest zdecydowanie więcej.

Dane statystyczne pomijają trudności, z którymi spotkali się mieszkańcy regionu objętego

Umową o Wolnym Handlu, za to wyraźnie pokazują korzyści, których beneficjentami stały się strony tej

umowy.

Tak, na przykład eksport firm amerykańskich do krajów nie należących do NAFTA w okresie od

roku 1993 do 2005 wzrósł o 77%, z krajami NAFTA o 133%. Kanada i Meksyk obecnie są największymi

partnerami dla USA. Eksport do Kanady wzrósł w całym okresie istnienia umowy o 62%, do Meksyku -

106% przy ogólnym zwiększeniu eksportu do innych krajów 0 36%.

Poniższa tabela pokazuje kraje wchodzące do NAFTA od strony podstawowych wskaźników

ekonomicznych.

Tabela 1. Wskaźniki ekonomiczne krajów członków NAFTA (przykładowe dane za rok 2005)

Wskaźnik

USA

KANADA

MEKSYK

NAFTA

Ludność (mln)

301,2

33,3

108,7

443,2

Teren (tyś. km

2

)

9364

9971

1972,5

21307,5

PKB (mld USD)

9152,1

634,9

483,7

10 270,7

PKB per capita (mld USD)

32921

20481

4966

25291

Eksport (mld USD)

695,2

238,4

136,7

1070,3

Import (mld USD)

1059,1

220,2

148,7

1428,0

Saldo (mld USD)

-363,9

18,2

-12,0

-357,7

Udzial w eksporcie światowym (%)

12,8

4,4

2,5

19,7

Eksport usług (mld USD)

253,4

34,2

11,8

299,4

Import usług (mld USD)

180,4

38,5

13,8

232,7

Udział w światowym (%)

19,9

2,7

0,9

23,5

Klimat inwestycyjny (udział FDI w %)

10,6

19,6

10,5

10,2

Próba porównania danych statystycznych dwóch organizacji zrzeszających największe gospodarki

światowe (Unii Europejskiej i krajów NAFTA) napotykaja na pewne problemy. Dane, w zależności od

ich źródła są czasami sprzeczne. Dane amerykańskie i kanadysjkie przedstawiają układ NAFTA jako

przewyższający we wszystkich parametrach Unię Europejską. Dane WTO i samej UE wydają mi się

bardziej wiarygodne. Pokazują one to, że osiągnięcia UE i NAFTA wielu dziedzinach są podobne.

Niektóre na korzyść UE, niektóre — krajów NAFTA.

Wskaźniki ekonomiczne krajów członków NAFTA oraz UE (dane WTO za lata 2004-2006)

Źródło: WTO World Trade Report 2007

http://www.wto.org/english/news_e/pres07_e/pr502_e.htm

Tabela 2. PKB wybranych krajów i regionów i handel towarami (w tym NAFTA i UE).

Tabela 3. Handel towarami wybranych krajów i regionów (w tym NAFTA i UE).

Tabela 4. Handel usługami wybranych krajów i regionów (w tym NAFTA i UE).

W okresie od 1993 do 2005 PKB USA wzrósł o ok. 48%, Kanady — 49% i Meksyku — 40%.

Poziom inwestycji USA do Meksyku w w/w okresie wzrósł o 242%, do krajów nie będących członkami

NAFTA tylko o 148%. Inwestycje Meksyku w gospodarce amerykańskiej wzrosły o 280%, w tym do

krajów z poza NAFTA o 185%.

Przedsiębircy z krajów NAFTA patrzą na rynek trzech krajów członkowskich jako na jeden

wspólny rynek i w tym można upatrywać jedno z głównych osiągnięć Umowy o Wolnym Handlu w

Ameryce Północnej.

Porozumienie o NAFTA otworzyło drogę do utworzenia jednego współnego rynku na

kontynencie amerykańskim. Jej osiagnięcia zachęciły kręgi gospodarcze i polityczne do rozszerzenia

strefy wolnego handlu na inne kraje kontynentu. Inicjatorem tego porozumienia był prezydent Stanów

Zjednoczonych Bill Clinton. Strefa Wolnego Handlu Obu Ameryk (ang. Free Trade Area of the

Americas) - FTAA mogłaby połączyć prawie wszystkie kraje Ameryki (z wyjątkiem Kuby). FTAA miała

rozpocząć swoją działalność do końca 2005 roku, jednak w związku z silną opozycją kilku krajów

południowoamerykańskich oraz części konserwatywnych kręgów w Stanach Zjednoczonych nie doszło

do tego. Aktualnie wciąż trwają negocjacje w tej sprawie, choć niektóre elementy umowy są stopniowo

wprowadzane. Jeżeli przedsięwzięcie dojdzie do skutku, będzie to największy obszar wolnego handlu na

świecie. Obejmie 34 państwa zamieszkane przez 800 mln ludzi o łącznym produkcie gospodarczym

powyżej 13 mld dolarów.

IV Szczyt Państw Ameryki (Fourth Summit of the Americas) miał miejsce w argentyńskiej

miejscowości Mar del Plata w listopadzie 2005 r. Na nim przedstawiono plan utworzenia sterfy wolnego

handlu FTAA, który został odrzucony przez kraje południowoamerykańskie. Zwolennikami utworzenia

strefy i podpisania umowy o FTAA były członkowie porozumienia o NAFTA: USA, Kanada i Meksyk oraz

sympatyk NAFTA - Chile. Przeciwko wystąpiła Argentyna, Brazylia, Wenezuela, Paragwaj i Urugwaj.

Oponenci FTAA stwierdzili, że zaproponowany przez USA plan zagraża nie tylko interesom

gospodarczym krajów Ameryki Południowej ale rónież ich suwerenności i niezależności politycznej.

Amerykanie w ostatnich latach podjęli próbę odnowienia procesu interacyjnego próbując

przekonać do tego polityków z krajów Ameryki Południowej. Na razie nie przyniosły one sukcesu.

Na początku 2004 roku w Meksyku odbyły się negocjacje mające na celu utworzenie “lżejszego”

wariantu strefy wolnego handlu, tzw. FTAA Lіght. Główni sceptycy utworzenia takiego porozumienia:

Brazylia i Argentyna zarządali od USA zniesienia wszelkich subsydiów na amerykańskie artykuły

rolnicze oraz barier celnych dla południowoamerykanskich towarów rolnospożywczych. Administracja

amerykańska zgodziła się na zamrożenie subsydiów. Stanowia bowiem one tylko 6,6% całego “koszyka”

dotacji i innego rodzaju pomocy rządowej dla amerykanskich rolników i eksporterów. Większa część ma

postać preferencyjnych kredytów i gwarancji ubezpieczeniowych.

Możliwości skazoswania tych instrumentów wsparcia administracja amerykańska odmówiła.

Południowoamerykańskich partnerów nie satysfakcjonuje też ten fakt, że projekt umowy nie przewiduje

utworzenia regionalnych funduszy rozwoju, które pomogłyby w usunięciu ogromnych dysproporcji

pomiędzy krajami członkami ewentualnego porozumienia o FTAA (funduszy na wzór istniejących w

UE). Były prezydent Argentyny Dr Néstor Kirchner powiedział między innymi: "Nie jesteśmy przeciwni

integracji, chcemy jedynie interacji ekonomicznej bez asymetrii, subsydiów i protekcjonizmu. Chcemy

interacji nie dającej korzyść tylko silniejszym, lecz wszystkim."

Procesy integracyjne zachodzące w różnych częściach świata mają swoje niezaprzeczalne

osiągnięcia. Nie są wolne jednak od porażek i słabych punktów. Tak jak w grupach skupiających osoby

mające różnorodne plany, ambicje, intersy i oczekiwania, proces ich integracji ma równe szanse na

osiągnięcie sukcesu jak i poniesienia klęski. O ile bardziej jest to trudne w procesach integracji

politycznej, społecznej i gospodarczych państw. Problemy w tym procesie pojawiają się i mimo coraz

większego doświadczenia uczesników procesu integracyjnego będą się pojawiać. Ważne jest aby egoizm,

brak szacunku do innych partnerów nie przesłonił perspektywę osiągnięcia wspólnego sukcesu.

Wykorzystana literatura:



КОМЕРЦІЙНА ДИПЛОМАТІЯ. Торгівельна політика і право. Навч.посібник. Львів 2005.



Международные экономические отношения. Интеграция. Учебн. Пособие для вузов.
Ю.А.Щербанин, К.Л.Рожков, В.Е.Рыбалкин, Г.Фишер. Москва, ЮНИТИ, 1997 .



Международная экономическая интеграция. Семенов К.А., Москва, Юристъ-Гардарика, 2001.



НАФТА в интеграционных процессах: проблемы и перспективы. Ложечко М. , Внешняя
торговля. 2006. № 5, 6.



Международная экономическая интеграция. Семенов К.А. , Москва, Логос, 2001.

Informacje z sieci Internet:



Oficjalna strona Sekretariatu NAFTA <

http://www.nafta-sec-alena.org/>



NAFTA @ 10. Preliminary Report of the Department of Foreign Affairs and

International Trade of Canada

<

http://www.dfait-maeci.gc.ca/eet/research/nafta/nafta-en.asp#message

>



North American Free Trade Agreement . Full text.

http://www.speakeasy.org/~peterc/nafta/stats.htm#author

<

http://www.nafta-sec-alena.org/DefaultSite/index_e.aspx?DetailID=267

>



NAFTA and after “Lies, damn lies and trade statistics” by Peter Costantini <>



Palabras del presidente de la República Argentina, Dr. Néstor Kirchner durante la inauguración de la
IV Cumbre de las Américas, en Mar del Plata.

<

http://www.summit-americas.org/IV%20Summit/Eng/mainpage-eng.htm

>



The White House. Economic Statistics Briefing Room

<http://www.whitehouse.gov/fsbr/esbr.html

>



The CIA 2008 Factbook.

<

https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/index.html

>



The World Trade Organization.

<

http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/whatis_e.htm

>



Free Trade Area of the Americas - FTAA Official Web Page

<

h

ttp://www.alca-ftaa.org/alca_e.asp

>



Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu, Wikipedia <

http://pl.wikipedia.org/wiki/P

%C3%B3%C5%82nocnoameryka%C5%84ski_Uk%C5%82ad_Wolnego_Handlu

>

Sergiusz Kuczyński, tel. [phone], e-mail: [e-mail]