1

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Na początku należy zdefiniować pojęcie rewolucji, termin ten jest bowiem używany
w rozmaitych znaczeniach i kontekstach. Możesz skorzystać ze słowników języka pol-
skiego, ale powinieneś znaleźć najnowsze wydania. Chyba że zaprojektujesz swoją pre-
zentację tak, aby pokazać zmienność tego pojęcia i wtedy warto zajrzeć do słowników
z czasów dawniejszych (na przykład do zdumiewajacego, tłumaczonego z rosyjskiego,
stalinowskiego Słownika filozoficznego).

Możliwe są tu dwie strategie:

• Możesz skoncentrować się tylko na krytyce rewolucji (zaczniesz wtedy od Nie-Bo-

skiej komedii Zygmunta Krasińskiego) i wtedy wydobędziesz z tekstów kultury to, co
w rewolucji jest destrukcją, chaosem, ludzkim cierpieniem.

• Ambitniejszy pomysł polega jednak na tym, żeby pokazać nie tylko ciemne strony

tego społecznego i historycznego fenomenu, lecz i to, że jest on próbą realizacji ludz-
kich nadziei na osiągnięcie sprawiedliwości – wtedy należy rozszerzyć bazę wykorzy-
stywanych tekstów o takie, które opisują rewolucję jako zjawisko pozytywne, a nawet
uwzględnić utwory socrealistyczne (np. Bruno Jasieńskiego i Władysława Broniew-
skiego). Niezależnie od wybranej strategii, najważniejsze – jak w większości prezen-
tacji – będą analizy konkretnych tekstów.

Inne możliwe sformułowania tematu

Inne możliwe sformułowania tematu

Inne możliwe sformułowania tematu

Inne możliwe sformułowania tematu

Inne możliwe sformułowania tematu

• Sposoby kreowania obrazów rewolucji w wybranych dziełach literackich.

Omów zagadnienie, odwołując się do przykładów z literatury polskiej i obcej.

• Różne oblicza rewolucji w literaturze i innych sztukach (malarstwie i fil-

mie). Analiza wybranych dzieł.

• Obraz rewolucji w literaturze i sztuce. Ukaż go, odwołując się do wybra-

nych tekstów kultury.

PREZENTACJA

PREZENTACJA

PREZENTACJA

PREZENTACJA

PREZENTACJA

Strategie wstępu

Strategie wstępu

Strategie wstępu

Strategie wstępu

Strategie wstępu

Zacznij od zdefiniowania pojęcia rewolucji. W zależności od tego, jaką przyjmiesz kon-
cepcję pracy, powinieneś przedstawić szerszą lub węższą definicję.

Możesz zdecydować się na węższe, polityczno-społeczne rozumienie tego pojęcia,

możesz także posłużyć się szerokim rozumieniem (wtedy będzie możliwość późniejsze-
go wspomnienia o rewolucji obyczajowej lat sześćdziesiątych. W każdym przypadku
wskaż to, że rewolucja zaczyna się od niezgody na rzeczywistość zastaną i jest metodą
gwałtownej, radykalnej zmiany świata.

Warto także powiedzieć, że w większości przypadków rewolucja wynika z jakiejś

utopijnej wizji przyszłości – to próba wcielenia jej w życie (np. oświeceniowa idea „wol-
ności, równości, sprawiedliwości”, późniejszy komunizm itd.). Ważne będzie, abyś za-
uważył, że szlachetne najczęściej pobudki, zwykle przekładają się na opłakane skutki
(chaos, destrukcja, rozpad świata, zbrodnie lub – po zwycięstwie – terror nowych wład-
ców). Pokaż rozmaitość obrazów rewolucji.

Motyw rewolucji jako temat literatury i sztuki
– analiza wybranych dzieł.

2

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Bibliografia przedmiotu

• Słownik literatury polskiej XIX

Słownik literatury polskiej XIX

Słownik literatury polskiej XIX

Słownik literatury polskiej XIX

Słownik literatury polskiej XIX
wieku

wieku

wieku

wieku

wieku oraz Słownik literatury

Słownik literatury

Słownik literatury

Słownik literatury

Słownik literatury

polskiej XX

polskiej XX

polskiej XX

polskiej XX

polskiej XX wieku

wieku

wieku

wieku

wieku – dwie

ogromne księgi, mnóstwo uczo-
nych informacji, m.in. hasła
o motywie rewolucji w literatu-
rze.

• Literatura polska wobec rewo-

Literatura polska wobec rewo-

Literatura polska wobec rewo-

Literatura polska wobec rewo-

Literatura polska wobec rewo-
lucji

lucji

lucji

lucji

lucji – zbiór rozpraw, najważniej-
szy zestaw tekstów dotyczących
obrazu rewolucji, szczególnie
zwracamy uwagę na Cześć i dyn-
mit. Literatura a rewolucja Marii
Janion.

• Glosariusz od Młodej Polski do

Glosariusz od Młodej Polski do

Glosariusz od Młodej Polski do

Glosariusz od Młodej Polski do

Glosariusz od Młodej Polski do
współczesności

współczesności

współczesności

współczesności

współczesności – wydany nie-
gdyś w II obiegu (poza cenzurą)
– nie tylko dla nauczycieli! Po-
lecamy szczególnie teksty: Ta-
deusza Patrzałka, Stefan Żerom-
ski o rewolucji i bolszewizmie,
Anna Patrzałkowa, Tadeusz Pa-
trzałek, Słowo o Brunonie
Jasieńskim – komuniście.

• Kino, wehikuł magiczny

Kino, wehikuł magiczny

Kino, wehikuł magiczny

Kino, wehikuł magiczny

Kino, wehikuł magiczny – wie-
lotomowy przewodnik osiągnięć
filmu fabularnego. Pasjonująca
lektura!

Strategie rozwinięcia

Strategie rozwinięcia

Strategie rozwinięcia

Strategie rozwinięcia

Strategie rozwinięcia

Jest wiele możliwości rozwinięcia wstępnych tez. Warte rozważenia są przede wszyst-
kim dwa sposoby ułożenia materiału – pierwszy, w którym pogrupujesz teksty wedle
opozycji: pochwały rewolucji i krytyki rewolucji. Drugi – prezentacja historyczna w ukła-
dzie chronologicznym. Od takiej zaczynamy:

„

„

„

„

„

Wielka Rewolucja Francuska

Wielka Rewolucja Francuska

Wielka Rewolucja Francuska

Wielka Rewolucja Francuska

Wielka Rewolucja Francuska

• Rewolucja francuska była pierwszą nowoczesną rewolucją, ona ukształtowała – w du-

żym stopniu – kształt świata współczesnego. 14 lipca, w rocznicę zburzenia Bastylii
w 1789 roku Francuzi obchodzą swoje święto narodowe. W rewolucyjnych pieśniach
tego okresu na uwagę zasługują: patos, poczucie siły, optymizm, ale i wskazanie bez-
względności walki. Daleko bardziej wycieniowany i wieloznaczny obraz rewolucji
francuskiej stworzył Andrzej Wajda w Sprawie Dantona, ekranizacji dramatu wybit-
nej polskiej pisarki, Stanisławy Przybyszewskiej, córki Stanisława Przybyszewskiego,
legendarnej postaci niemieckiej i polskiej moderny.

Wajda skoncentrował swą opowieść wokół konfliktu dwóch wybitnych przy-

wódców rewolucji: Dantona i Robespierre’a. To konflikt nie tylko dwóch osobo-
wości (Danton – prawie sybaryta; Robespierre – ascetyczny fanatyk), ale i dwóch
wizji polityki: takiej, która próbuje liczyć się ze zmieniającą się rzeczywistością
i takiej, która jest bezwzględnym dążeniem do osiągnięcia wszelkich celów. Waj-
da pokazuje dramat jednostki uwikłanej w proces historyczny, którego logiki nie
potrafi pojąć. Proces rewolucyjny kieruje się własnymi prawami – walka o wol-
ność prowadzi do terroru, zniewolenia, śmierci. Rewolucyjne hasła okazują się
zasłoną dla bezwzględnej żądzy władzy; rewolucyjny frazes – fałszem, skrywają-
cym ludzkie ambicje.

• Romantycy i rewolucja. Wolność prowadząca lud na barykady – to bodaj najsłyn-

niejszy obraz przedstawiający rewolucję. Romantyczny malarz, Eugène Delacroix,
przedstawił na nim symboliczną wizję zdarzeń z lipca 1830 roku, nazwanych później
rewolucją lipcową.

Rzecz dzieje się w Paryżu (katedra Notre Dame) i przedstawia realistycznie ukaza-
nych uczestników rewolucji – mieszczanina, dziecko ulicy, studenta, przedstawicieli
ludu paryskiego. W centrum kompozycji dominuje jednak alegoryczna postać kobie-
ca, której kształty nawiązują do wzorców sztuki antycznej. To Wolność – przepasana
jest ona czerwoną szarfą (symbol rewolucji), w lewej ręce trzyma trójkolorowy sztan-
dar republikański, w prawej – karabin. Całość obrazu cechuje się dynamizmem kom-
pozycji i patosem.

Gustaw Ehrenberg i Ryszard Berwiński, przedstawiciele tzw. romantyzmu krajo-

wego, w swoich wierszach podnoszą sprawę konfliktów społecznych, ukazują patos
walki o lepszą przyszłość.

• Nie-Boska komedia Zygmunta Krasińskiego to najwybitniejszy polski utwór literacki,

którego tematem jest rewolucja. Krasiński przedstawia ją z konserwatywnego punktu
widzenia, jako dantejskie piekło (scena wędrówki Henryka przez obóz rewolucyjny).

Rewolucja, której uczestnikami są rzeźnicy, kamerdynerzy, lokaje, chłopi, prze-
chrzty, kobiety upadłe, zbrodniarze i sataniści to bunt przeciwko nierówności spo-
łecznej, ale i krwawa, bezrozumna zemsta za wszelkie krzywdy własne i przodków.
Przybiera ona postać apokaliptycznej wizji niszczenia wszelkich wartości – ducho-
wych, moralnych i materialnych, uwidocznia, że jej motorem była wyłącznie chęć
zysku i chęć prymitywnego użycia. Tylko przywódca, Pankracy (imię znaczące, z grec-
kiego: wszechwładca) pozostanie „jedynym sprawiedliwym”, jednak moment jego
triumfu jest również chwilą klęski – władzę nad historią przejmuje Chrystus – zwy-
cięzca, prawdziwy Pan Świata. Jego pojawienie może oznaczać odnowienie historii,
ale może symbolizować koniec świata i Sąd Ostateczny. Krasiński widział w rewo-
lucji erupcję potworności, ale postrzegał ją również jako nieuchronną fazę w dzie-
jach ludzkości, karę za zdradę ideałów przez arystokrację. Ratunek widział w inter-
wencji Opatrzności.

3

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

„

„

„

„

„

Rok 1905

Rok 1905

Rok 1905

Rok 1905

Rok 1905

• Wydarzenia 1905 roku – to wydarzenia bardzo ważne w historii Polski i Rosji; pierw-

sza próba rewolucji społecznej, w której znaczącą rolę odegrał proletariat. Pancer-
nik Potiomkin Siergieja Eisensteina, zrealizowany w 1925 roku to jeden z najważ-
niejszych filmów w dziejach kina, niewątpliwe arcydzieło. To patetyczna rekonstruk-
cja buntu marynarzy na carskim okręcie, zamieszek w Odessie, brutalnie tłumionych
przez wojsko. Część I i II opowiadają o narastaniu buntowniczych nastrojów wśród
marynarzy (naturalistyczne sceny z zepsutym mięsem), próbie stłumienia rebelii i za-
biciu oficerów przez tłum. Część III ukazuje uroczystości pogrzebowe w Odessie i pod-
niesienie czerwonej flagi na okręcie, zaś IV część zawiera najsłynniejszą bodaj w hi-
storii kina scenę: sześciominutową sekwencję tzw. schodów odeskich – dramatyczny
obraz masakry cywilnych mieszkańców Odessy, dokonany przez salwy oddziałów wojsk
kroczących w dół po schodach (czas ekranowy został tu przez montaż trzykrotnie roz-
ciągnięty w stosunku do czasu wydarzenia). Epilog przedstawia wyjście statku z portu,
spotkanie z eskadrą, która zdąża z rozkazem uśmierzenia buntu, odmowę wykonania
tego zadania przez marynarzy i triumfalne wypłynięcie okrętu na pełne morze…
Patetyczne, pełne pasji i niezwykłej ekspresji, wzorowane na kanonach antycznej
tragedii dzieło – apoteoza rewolucji.

• Stanisław Lentz, Strajk – realistyczny a zarazem alegoryczny obraz, ukazujący trzech

robotników. Zacięte twarze, zaciśnięta pięść jednej z postaci, żylaste ręce – to wszyst-
ko wyraz siły i determinacji. Sylwetki przedstawione są w pewnym uproszczeniu i zmo-
numentalizowane – możemy dostrzec w tym dziele początki socrealizmu.

• Stefan Żeromski, Nokturn – poemat prozą, którego głównym bohaterem jest war-

szawska Cytadela, miejsce symboliczne, grób bohaterów narodowych od powstania
listopadowego po 1905 rok.

Rewolucję tę widział Żeromski jako kontynuację polskich powstań – w ten sposób
tradycje walki narodowowyzwoleńczej zostały dopełnione o idee sprawiedliwości
społecznej.

• Witold Wojtkiewicz, Manfiestacja uliczna – rysunek z 1905 roku jest świadectwem

lęków i niepokojów malarza. Charakterystyczna dla tego artysty deformacja postaci
tworzy raczej obraz ludzi załamanych i przygnębionych, niż zbuntowanych i szukają-
cych odwetu. To bardzo pesymistyczna wizja rewolucji 1905 roku.

„

„

„

„

„

Rewolucja rosyjska

Rewolucja rosyjska

Rewolucja rosyjska

Rewolucja rosyjska

Rewolucja rosyjska

To temat ogromnej liczby utworów literatury rosyjskiej, ale podejmowany i przez pol-
skich twórców. Obraz rewolucji (także jej ocena) zależał w głównej mierze od poglądów
politycznych poszczególnych pisarzy.

• Aleksander Błok, Dwunastu – najsłynniejszy poemat o rewolucji, symboliczny ob-

raz zrewoltowanego tłumu, na którego czele stanie w ostatniej scenie Chrystus. Go-
rączkowa wizja upadającego – jak z Apokalipsy – świata i patos walki. Nowy świat
narodzi się na gruzach starego. Trudny, wieloznaczny, ale porywający patetycznością
wiersz.

• Michaił Bułhakow, Biała gwardia oraz Borys Pasternak, Doktor Żywago – wybitne

powieści wybitnych pisarzy, którzy próbowali opisać losy inteligentów w zawierusze
rewolucji. Opowieść o rozpadzie świata, o okrucieństwie czasów metamorfozy, o ko-
le historii, które – raz uruchomione – miażdży wszystko, co spotka na swojej drodze.
I o ludziach, którzy próbują żyć i kochać „w czasach pogardy”. Utwory niejednoznacz-
nie oceniające zjawisko rewolucji, ale wyraźnie broniące wartości humanistycznych
i praw jednostki do minimum wolności wewnętrznej.

• Stefan Żeromski, Przedwiośnie – obraz rewolucji w Baku zdecydowanie krytycz-

ny. Romantyczny rewolucjonizm wieców rozwinie się w bezsensowną makabrę,
„wojnę wszystkich przeciwko wszystkim”, festiwal okrucieństwa, podłości, nienawi-

4

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

ści, żądzy zemsty. Rewolucja odsłania w ludziach to, co najgorsze. Dla bohatera,
Cezarego Baryki, rewolucja to początkowo wolność i całkowita bezkarność (pobi-
cie dyrektora szkoły), później wielka, porywająca idea sprawiedliwości i możliwo-
ści czynnego udziału w wielkiej historii, wreszcie (po śmierci matki i rzezi Ormian)
– równie wielkie rozczarowanie. I strach – przerażające obrazy głodu i zdziczenia,
spływająca chodnikami krew i grzebanie trupów – to pandemonium rewolucji bol-
szewickiej. W polskich sekwencjach rewolucja istnieje jako możliwa alternatywa
dla rzeczywistości, w której dominuje nędza albo – jako realna groźba dla młodej
państwowości. Wątpliwości Baryki były wątpliwościami samego Żeromskiego. Fi-
nałowa scena nie oznaczała akceptacji przez Żeromskiego idei komunistycznych –
to przede wszystkim ostrzeżenie człowieka lękającego się o przyszłość, obawiają-
cego się, że Polsce grozi rewolucja.

Oświadczam krótko, iż nigdy nie byłem zwolennikiem rewolucji, czyli mordowania
ludzi przez ludzi z racji rzeczy, dóbr i pieniędzy – we wszystkich swych pismach, a w
„Przedwiośniu” najdobitniej potępiałem rzezie i kaźnie bolszewickie. Nikogo nie wzy-
wałem na drogę komunizmu, lecz (…) usiłowałem (…) zabiec drogę komunizmowi,
ostrzec, przerazić, odstraszyć.

Stefan Żeromski, W odpowiedzi Arcybaszewowi i innym

• Katastrofizm Witkacego. Wizja rewolucji w Szewcach była oparta na przeżyciach

samego autora z roku 1917 podczas pobytu w Rosji, ale przede wszystkim jest wyra-
zem katastroficznych przekonań autora o końcu cywilizacji. Rewolucja ma w tym
dramacie charakter permanentny – w gnijącym państwie o ustroju kapitalistyczno-
burżuazyjnym rosną nastroje rewolucyjne, ale wybuch rewolucji uświadomionych
politycznie proletariuszy został uprzedzony przez faszystowski przewrót Dziarskich
Chłopców pod dowództwem niedawnego nadzorcy szewców, prokuratora Scurvy
(po angielsku słowo to oznacza szkorbut, w wymowie polskiej sens jest jednoznacz-
ny…), który skazał potencjalnych rewolucjonistów na katorżniczą dla nich bezczyn-
ność.

Mechanizm historii nie da się jednak zatrzymać – szewcy wyłamują kraty więzienia
i przejmują władzę, by móc pracować do woli. Po osiągnięciu swoich celów bez
walki oddają władzę technokratom rewolucji – towarzyszowi Abramowskiemu i to-
warzyszowi X – osobnikom, którzy pozbawieni są wszelkich idei i namiętności (na-
wet seksualnych! – zobacz, co stało się z uosobieniem seksualności, perwersyjną
księżną Iriną Wsiewołodowną Zbereźnicką-Podberezką). Kresem dziejów jest me-
chanizacja świata i człowieka, który zostanie już tylko trybikiem w „doskonale” funk-
cjonującej maszynie. Groteskowy dramat Witkacego zawiera przerażającą wizję
historii. To najbardziej znana polska koncepcja historiozofii katastroficznej w lite-
raturze polskiej.

• Folwark zwierzęcy George’a Orwella to paraboliczny obraz zwycięskiej rewolucji,

która zmienia się w swoje przeciwieństwo: zamiast sprawiedliwości mamy bezprawie
władzy; zamiast wolności – zniewolenie; zamiast równości – nędzę rządzonych i przy-
wileje rządzących. Orwell opisał podstawowy mechanizm historyczny rewolucji – nie
uwalnia ona człowieka, lecz poddaje jeszcze dotkliwszemu terrorowi. Tak było prze-
cież w rewolucji francuskiej, rosyjskiej czy kubańskiej.

•

Punkt siódmy nowej konstytucji Napoleona z Folwarku zwierzęcego – Wszystkie
zwierzęta są równe, ale niektóre są równiejsze.

•

Karol Marks – Rewolucja pożera swoje dzieci (przypomnij sobie losy Snowballa).

• Tango Sławomira Mrożka to komediodramat, w którym pojęcie rewolucji nabiera

nowych znaczeń. Po pierwsze jest to rewolucja obyczajowo-artystyczna, którą wygrali
Stomil i Eleonora (ich hasło jest proste: Wszystko wolno!). Po drugie – to konserwa-
tywna kontrrewolucja Artura, który pragnie powrotu ładu społecznego przez przywró-
cenie formy. Po trzecie – triumfatorem ostatecznym zostanie Edek, cham i prostak,
który wyrósł jako „dziecię rewolucji” wygranej przez Stomila i Eleonorę. Inteligenc-
kie przewroty są tylko zabawą, liczy się brutalna siła chama. Ta konstrukcja historio-
zoficzna przypomina Szewców Witkacego oraz odwołuje się do dramatów Witolda
Gombrowicza.

5

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

• O rewolucji obyczajowej czasów hippisowskich: Milos Forman Hair – kultowy mu-

sical o wolności i dzieciach kwiatach.

•

Kiedy ktoś bierze się do rewolucji, winien wiedzieć, że łatwo ją rozpętać, ale trud-
no zażegnać (Mirebeau).

•

Zabrania się zabraniać – napis na paryskim Odeonie z czasów rewolty studenckiej
w maju 1968 roku. Oto paradoks całkowitej wolności.

Strategie zakończenia

Strategie zakończenia

Strategie zakończenia

Strategie zakończenia

Strategie zakończenia

• Rewolucja – czy tylko zło? Czy zawsze zło?

• Pokaż historię rewolucji jako historię wielkich nadziei, prób ich realizacji i rozczaro-

wań. Czyżby tak musiało być zawsze?

• Wskaż na utopijny charakter poglądów, których wcieleniem w życie sa rewolucje.

Utopia zaś możliwa jest do zrealizowania pod warunkiem stworzenia doskonałego
człowieka, inaczej przeradza się w despotię. Człowiek zaś nie jest doskonały, więc…

Bibliografia podmiotu

Bibliografia podmiotu

Bibliografia podmiotu

Bibliografia podmiotu

Bibliografia podmiotu

Literatura

Literatura

Literatura

Literatura

Literatura

• C. J. Rouget de Lisie, Marsylianka – pochodząca z 1792 roku pieśń rewolucyjna,

od 1879 roku jest hymnem Republiki Francuskiej. Symbol rewolucji francuskiej –
mobilizowała rewolucjonistów („dzieci ojczyzny”) do walki z absolutyzmem o wol-
ność, równość, braterstwo.

• Karmaniola – francuska pieśń nieznanego autora z 1792 roku, była bardzo popularna

w czasach Rewolucji Francuskiej. Wykorzystywana jako melodia marszowa i wyko-
nywana przy egzekucjach. Słowa mówią o Ludwiku XVI, który zdradził Francję i o bez-
względnej z nim walce. Pieśń tę śpiewano w obozie rewolucjonistów w Nie-Boskiej
komedii Zygmunta Krasińskiego.

• Zygmunt Krasiński, Nie-Boska komedia

• Gustaw Ehrenberg, Szlachta w roku 1831 – przykład polskiej romantycznej liryki

rewolucyjnej, przeciwstawiającej walczący lud – kunktatorskim panom.

Gdy naród na pole wystąpił z orężem
Panowie na sejmie radzili,
Gdy lud polski krzyczał: Umrzem lub zwyciężem!
Panowie o czynszach radzili

Gustaw Ehrenberg, Szlachta w roku 1831

• Ryszard Berwiński, Marsz w przyszłość – kolejny przykład romantycznej liryki

rewolucyjnej. Rewolucja jest tu przedstawiona jako marsz ludu, ciężki i krwawy, do
„ziemi obiecanej”. Pojawia się tu groźny rekwizyt – noże w dłoniach buntowników,
zapowiadana jest krwawa walka.

A tam ziemia obiecana,
Z burzanami po kolana,
Z chlebem, solą, zbożem,
Czeka nas za morzem
Krwi
Za czerwonym morzem!

Ryszard Berwiński, Marsz w przyszłość

6

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

• Aleksander Błok, Dwunastu – poemat rewolucyjny wybitnego rosyjskiego symboli-

sty. Obraz rewolucji stylizowany na wizje z Apokalipsy św. Jana, jednak ten koniec
jest kresem świata złego. W ostatniej scenie na czele zrewoltowanego tłumu stanie
Chrystus. Próba pogodzenia chrześcijaństwa z rewolucją.

• Stefan Żeromski, Nokturn – poetycki obraz rewolucji 1905 roku.

• Stefan Żeromski, Na probostwie w Wyszkowie – zakazany w PRL tekst publicy-

styczny o komunistach polskich, którzy przyszli za oddziałem Czerwonej Armii, aby
założyć Polska Republikę Rad.

• Stefan Żeromski, Przedwiośnie

• Bruno Jasieński, Palę Paryż – słynna, napisana w 1928 roku po francusku powieść

polskiego futurysty, której druk spowodował wydalenie pisarza z Francji. Przedstawia
dzieje zagłady Paryża, symbolu cywilizacji kapitalistycznej. Młody, niemający pracy
robotnik, Pierre rozmyślnie wywołuje epidemię dżumy, w której giną wszyscy miesz-
kańcy metropolii oprócz uwięzionych w „gettach” robotników, którzy po wygaśnięciu
zarazy przystąpią do budowy nowego, wspaniałego świata sprawiedliwości społecz-
nej. Świetnie napisana książka, rodzaj „utopii katastroficznej”, wykorzystująca tech-
niki groteski, nawiązująca do obrazowania Apokalipsy św. Jana, była manifestem pol-
skiego poety – futurysty i komunisty.

• Michaił Bułhakow, Biała gwardia – akcja powieści toczy się w Kijowie w latach

rewolucji i wojny domowej, ukazanych jako absurdalny chaos. Przejmujące obrazy
okrucieństwa wszystkich stron konfliktu. Członkowie inteligenckiej rodziny Turbi-
nów dokonują różnych wyborów politycznych i ideowych. Znakomicie napisana opo-
wieść o rozpadzie świata i o trudnych wyborach.

• Władysław Broniewski, Pokłon Rewolucji Październikowej – przykład liryki pro-

pagandowej, napisanej w patetycznym stylu, mówi o wiekopomnej roli rewolucji ro-
syjskiej. Obraz doskonałego świata utopii komunistycznej.

• Władysław Broniewski, Słowo o Stalinie – znakomicie napisany poemat, przypo-

minający pochwalną odę. Bezprzytomna pochwała Stalina i rewolucji rosyjskiej jako
siły przekształcającej świat w ideał.

Rewolucjo! – któż wiatr powstrzyma,
kto ziemię zawróci w biegu?
Rewolucjo! Tablice praw Rzymu
obalamy od Chin po biegun!
Rewolucjo! Siedemdziesiąt lat
Stalinowskich powiewa nad światem.
I rodzi się nowy świat,
świat stary pęka jak atom.

Władysław Broniewski, Słowo o Stalinie

• George Orwell, Folwark zwierzęcy – antyutopia zwierzęca o rewolucji.

• Borys Pasternak, Doktor Żywago – opowieść o losach rosyjskiego inteligenta w la-

tach rewolucji i wojny domowej. Obraz zniszczenia przez historię wszelkich moral-
nych, tradycyjnych norm jednostkowych i zbiorowych. Okrucieństwo dziejów
i bezradność wplątanego w nie człowieka. A także – doskonale napisany romans. Słyn-
na książka, zakazana w Związku Radzieckim.

• Sławomir Mrożek, Tango – rewolucja inteligenta przeciw rewolucji artystów. A zwy-

cięzcą i tak będzie Edek…

• Ryszard Kapuściński, Chrystus z karabinem na ramieniu – zbiór reportaży z tzw.

trzeciego świata opowiadających o najważniejszych rewolucjach, powstaniach, bun-
tach i związanych z nimi nadziei i rozpaczy. Lektura obowiązkowa.

• Igor Newerly, Zostało z uczty bogów – rewelacyjnie napisane wspomnienia z cza-

sów rewolucji rosyjskiej. Patos buntu i wyradzania się idei; wielkie nadzieje i terror.
Lektura obowiązkowa dla tych, którzy chcą pojąć fenomen komunizmu.

Bibliografia podmiotu

Filmy

• Siergiej Eisenstein

Siergiej Eisenstein

Siergiej Eisenstein

Siergiej Eisenstein

Siergiej Eisenstein,

Pancernik Potiomkin

• Andrzej Wajda

Andrzej Wajda

Andrzej Wajda

Andrzej Wajda

Andrzej Wajda,

Sprawa Dantona

Malarstwo

•

•

•

•

• Eugene Delacroix,

Eugene Delacroix,

Eugene Delacroix,

Eugene Delacroix,

Eugene Delacroix,

Wolność prowadząca lud na ba-
rykady

•

•

•

•

• Stanisław Lentz,

Stanisław Lentz,

Stanisław Lentz,

Stanisław Lentz,

Stanisław Lentz,

Strajk

•

•

•

•

• Witold Wojkiewicz,

Witold Wojkiewicz,

Witold Wojkiewicz,

Witold Wojkiewicz,

Witold Wojkiewicz,

Manifestacja uliczna

7

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Przykładowy plan prezentacji

Przykładowy plan prezentacji

Przykładowy plan prezentacji

Przykładowy plan prezentacji

Przykładowy plan prezentacji

Ramowy plan wypowiedzi

Ramowy plan wypowiedzi

Ramowy plan wypowiedzi

Ramowy plan wypowiedzi

Ramowy plan wypowiedzi

Określenie problemu

Określenie problemu

Określenie problemu

Określenie problemu

Określenie problemu

Definicja rewolucji, zakreślenie ram czasowych (od rewolucji francuskiej do „współ-
czesności”); pytanie o ważność motywu.

Kolejność prezentowanych argumentów

Kolejność prezentowanych argumentów

Kolejność prezentowanych argumentów

Kolejność prezentowanych argumentów

Kolejność prezentowanych argumentów

• rewolucja francuska: wielkość rewolucji i współczesne wątpliwości
• romantycy i rewolucja: aprobata i krytyka
• 1905 rok: pierwsza rewolucja społeczna w Rosji i Polsce. Legendy i niepokoje.
• 1917 rok: rewolucja bolszewicka. Nowy świat – apokalipsa. Inteligent wobec historii.
• katastrofizm Witkacego – ku mechanizacji
• George Orwell i parabola rewolucji
• Sławomir Mrożek i rewolucje II poł. XX w.

Wnioski

Wnioski

Wnioski

Wnioski

Wnioski

• wielość wizji;
• niejednoznaczność ocen;
• rewolucja jako nadzieje i klęski.

O co może zapytać komisja?

O co może zapytać komisja?

O co może zapytać komisja?

O co może zapytać komisja?

O co może zapytać komisja?

Do idei jakiego filozofa nawiązywał Krasiński w swojej koncepcji historiozo-
ficznej?

Proponowana odpowiedź

Do koncepcji Hegla i jego triady logicznej: teza – antyteza – synteza. W Nie-Bo-
skiej komedii członom tym odpowiadają kolejno: rządy arystokracji – rewolucja –
panowanie Chrystusa. Jednak u Hegla synteza stawała się nowa tezą i w ten sposób
powstawała spirala. Kresem historii miało być całkowite wcielenie się Ducha Abso-
lutnego w dzieje. U Krasińskiego historia ludzka dopełnia się w jednym cyklu.

W których utworach szczególnie widoczne są symbole zaczerpnięte z Apoka-
lipsy św. Jana?

Proponowana odpowiedź

Najwyraźniej widać je w Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego i w Dwu-
nastu Aleksandra Błoka. W finale tych utworów pojawia się Chrystus (u Krasiń-
skiego – jako sędzia, u Błoka – jako ten, który poprowadzi pochód mścicieli).
Poza tym rozmaite inspiracje można znaleźć w większości utworów, przede wszyst-
kim w obrazach chaosu, rozpadającego się świata, krwi.

Sposoby uatrakcyjnienia wypowiedzi

Dobre wykorzystanie zaproponowanych filmów
i dzieł malarskich powinno być wystarczająco atrak-
cyjne dla komisji.

Możesz również sporządzić graficzne „skróty” idei

historiozoficznych, np. Krasińskiego, Witkacego, Or-
wella i Mrożka. Umieść je na jednej planszy – łatwiej
będzie pokazać podobieństwo koncepcji.