Etyka w zarządzaniu wykład 7.02.2009 r.

1

Wpływ norm religijnych na postępowanie człowieka, na postępowanie w biznesie

Do głównych nurtów religijnych zaliczamy:

• judaizm,

• chrześcijaństwo,

• buddyzm,

• islam.

Każda z nich wyznacza swoje pole aksjonormatywne, czyli zobowiązuje swoich wyznawców do

pewnych zachowań oraz do wystrzegania się innych zachowań. Ustala wartości i normy

postępowania.

W związku z tym biznes, zarządzanie nie jest wolne od tych wartości, gdyż człowiek jako jedność

w swoim postępowaniu dąży do zachowania spójnego systemu aksjonormatywnego. W każdym jego

działaniu, bez względu na religię, będą widoczne te normy i wartości, które są w nim zaszczepione

przez religię.

Wiele norm i wartości w biznesie wyznaczanych jest przez religię, to głównie wynik dziedzictwa

chrześcijańskiego, które zawarte są też w prawie.

W krajach w większości chrześcijańskich, znaczący wpływ mogą mieć też mniejszości religijne

zamieszkujące w danym kraju, co powoduje pewne konflikty na tle religijnym. Stąd należy zapoznać

się z innymi normami etycznymi związanymi z innymi religiami.

JUDAIZM

Powstał mniej więcej 2500 lat p.n.e. Jest to najstarsza religia, która jest religią żywą, jest

kultywowana. Założycielem był Abraham. Wygnany przez niego syn, którego miał z niewolnicą stał się

ojcem narodu Arabów.

Od Mojżesza rozpoczęła się tradycja pisana w religii judaistycznej. Na początku była to Tora –

pięcioksiąg Mojżesza. W roku 70 tym p.n.e. – zburzenie Jerozolimy, powstanie żydowskie przeciwko

Rzymianom. Od tego momentu nie ma już kapłanów, są rabini – nauczyciele.

Żydzi zostają wygnani z Jerozolimy. Zaczyna się wtedy kształtować Talmud , który został spisany ok. VI

wieku n.e. Jest to drugie źródło judaizmu. Określił on postępowanie Żydów na następne pokolenia.

Jest tam 613 przykazań (nakazy i zakazy) określające jak mają żyć Żydzi, np.:

• Kto jest Żydem? Ktoś, kto ma matkę Żydówkę.

• Rozwiązania związane z koszernością, z ich spożywaniem (nie spożywanie krwi, wieprzowiny).

• Świętowanie soboty.

Utrzymano w ten sposób rozdzielność od gojów (nie-Żydów), dzięki też przeświadczeniu, że jest to

naród wybrany, lepszy. Następstwem tego jest brak szacunku dla innych religii, z pogardą dla innych

Etyka w zarządzaniu wykład 7.02.2009 r.

2

wyznań, dla chrześcijaństwa (chrześcijanie są nieczyści, bo spożywają nieczyste rzeczy, bo nie są

obrzezani, to bałwochwalcy).

Pojawiła się więc bariera, która uniemożliwiała asymilację z innymi religiami.

Były dwie drogi rozproszenia:

- Żydami aszenazyiskimi byli Ci, którzy żyli w cywilizacji chrześcijańskiej,

- w cywilizacji muzułmańskiej, arabskiej Żydzi Separtyjscy.

Judaizm podzielił się na kilka grup:

• Judaizm reformowany – powstał w Niemczech, dzisiaj jest głównie w Stanach Zjednoczonych,

odrzucił niektóre rytualne zwyczaje, pokarmowe, wprowadził język lokalny, zniesiono podział

na płcie w synagodze (kobiety miały swoje miejsce poprzednio)

• Judaizm konserwatywny – nazywany również ortodoksyjnym. Występuje głównie w Izraelu,

również w Stanach Zjednoczonych i Francji. Zachowany jest pewien ubiór – chałaty, myce,

pejsy. Najbardziej ortodoksyjni to chasydzi, którzy np. nie uścisną dłoni kobiety.

Ekonomia Talmudu

Talmud jest rozwinięciem Tory. W czasie szabatu Żydzi nie mogą podróżować, jedynie okrętem.

Silny podział na gojów i Żydów (pożyczanie na procent braciom było zakazane, jedynie gojom).

W Judaizmie:

− rok szabatowy – przypadał co siedem lat. Nie uprawiano wtedy gleby, roli. Ziemia wtedy

odpoczywała. Do tego, co urosło wtedy na polu mieli prawo biedni, ubodzy. Jeśli coś spadło

na ziemię, nie należy tego podnosić (kiść winogron, inne plony) – do tego też mieli prawo

biedni,

− rok jubileuszowy – przypadał co 50 lat. Wiązał się z tym, że anulował wszystkie długi.

Dotyczyło to przede wszystkim ziemi. Pod zastaw ziemi udzielano pożyczek. W tym

jubileuszowym roku ziemia wracała z powrotem do właściciela. Nie pożyczano sobie na

procent, zastawem więc była ziemia. Ten, który udzielił pożyczki i uprawiał ziemię, korzystał

z niej aż do momentu, gdy dług został zwrócony, lub pożytki z korzystania ziemi

wyrównywała dług. W pokoleniu (50 lat) ziemia wracała do właściciela, tak, że następne

pokolenie znowu miało szansę.

Młócącemu wołowi nie będziesz zawiązywać pyska – woły chodziły po zebranym zbożu, młóciły je.

Ten przepis religijny jednak zakazywał ograniczać mu prawa do jedzenia. Rozumienie tego przepisu

jest głębsze, rozumiane jako to, że jeśli ktoś przy czymś pracował, miał prawo do części tego, przy

czym pracuje (deputat węglowy).

Etyka w zarządzaniu wykład 7.02.2009 r.

3

Kompensata szkody fizycznej – oko za oko, ząb za ząb (kodeks Hammurabiego), czyli naprawienie

(kompensata) szkody nie może być większe niż szkoda.

W Talmudzie znajduje się również rozwiązanie o materialnym zadośćuczynieniu za szkody fizyczne.

Polega to na tym, że ten, który wyrządził szkodę ma uiścić zadośćuczynienie w formie materialnej

takiej, jak ta szkoda. Obliczano tę wartość według tego, że przy wyznaczaniu wysokości tej

rekompensaty brano pod uwagę:

• brak zdolności do pracy, ile w tym czasie dana osoba mogłaby zarobić

• koszt opieki lekarskiej i leczenia,

• za ból i zniewagę – wyceniane w taki sposób, że trzeba było zapłacić tyle, ile bylibyśmy

w stanie zapłacić za brak wyrządzenia nam takiej krzywdy. W zależności od stanu

majątkowego, od krzywdy, jaka była wyrządzona, jak bardzo wiązała się z cierpieniem

i zniewagą, na tyle rekompensowano ból i zniewagę.

Małżeństwo w Talmudzie to kontrakt, zawierany pomiędzy rodzinami żony i męża. Określa się tam

obowiązki małżonków. Obowiązki żony to np.:

- urodzenie męskiego potomka (można rozwiązać małżeństwo w przypadku jego braku),

- dbałość o dom.

Obowiązki mężczyzny:

- zapewnienie pożywienia i ubrania żonie zgodnie z pozycją, jaką zajmuje mąż,

- regularny seks

Nie należy ukrywać przed kupującym wad ukrytych – obowiązkiem etycznym sprzedającego jest

poinformowanie o wszystkich wadach produktu kupującego. Odnosi się to oczywiście tylko do

Żydów, nie do gojów.

Związki pomiędzy judaizmem a chrześcijaństwem są bardzo silne. Często chrześcijaństwo bazuje na

tradycji Żydowskiej, starotestamentowej.

BUDDYZM

Nauki wschodu w Europie, w Stanach Zjednoczonych stały się „modne” w czasie wojny wietnamskiej.

W Polsce mamy stowarzyszenie zajmujące się kształtowaniem się buddyzmu.

Etyka w zarządzaniu wykład 7.02.2009 r.

4

Jest to religia, ale nie ma w niej boga. Jest świadomość transcendentalna. Nie ma boga osobowego.

Budda żył w Nepalu, tam rozpoczął swoją naukę. Budda znaczy „oświecony”. Był on synem króla . Tak

jak w przypadku innych wielkich ludzi, jego narodziny przepowiadało wiele dziwnych rzeczy:

• Sen jego matki, której śnił się biały słoń wychodzący z jej boku

• Urodziła syna w podróży, drzewa oddały jej pokłon i podawały gałęzie dla podtrzymania jej

rąk.

Życie Buddy od samego początku było niezwykłe. Matka zmarła w siódmym dniu po urodzeniu.

Wychowywała go siostra matki i ojciec. Chcąc wynagrodzić to sieroctwo, ojciec otoczył go

przepychem z zamiarem, by nie miał do czynienia ze starością, chorobą i śmiercią.

Legenda mówi, że w młodym wieku Budda wystrzelał w konkursie żonę księżniczkę. Otrzymał od ojca

pałac. Usłyszał pieśń dochodzącą zza muru, postanowił więc wyjść z pałacu. Wyszedł więc orszak, na

jego drodze nie miało być żebraków i starych ludzi. Ale Budda ujrzał dwóch starych ludzi, którzy

postanowili go obejrzeć. Było to pierwsze z czterech spotkań, które wpłynęły na jego życie.

Pobiegł więc, w szoku i dobiegł do domu chorującego człowieka, co też było dla niego silnym

przeżyciem, stamtąd wpadł na kondukt pogrzebowy – mary ze zmarłym na miejscu spalenia.

Czwarte spotkanie było z wędrownym joginem, mnichem. Uświadomił sobie wtedy, że może istnieje

sposób na wyrwanie się z cierpień śmierci i starości. Budda był wychowany, gdy panowała religia,

która zakładała karmę i ponowne narodzenie.

Oznaczało to, że zmarły znowu się odradzał. W zależności od swojej karmy – w zależności od swojego

życia odradzał się w określonej postaci.

Budda zauważył, że człowiek rodzi się ciągle by cierpieć. Porzucił więc żonę, dziecko i pałac. Przystał

do pięciu joginów, by praktykować ascezę. Miał wtedy 25 lat. Żył w lesie w skrajnym wyczerpaniu

prze okres 5 lat. Zaczął medytować pod drzewem figowym. Nie jadł, nie ruszał się, nie reagował.

Wtedy wielka kobra osłoniła go od słońca i deszczu. W 49 tym dniu medytacji rzeką obok przepływała

łódka z synem i ojcem. Syn stroił instrument. Struna pękła a Budda się przebudził. Było to

przebudzenie w formie oświecenia, wtedy stał się Buddą.

Zgromadził uczniów i zaczął nauczać.

Posągi Buddy przedstawiają tęgiego mężczyznę. Oznacza to, że asceza nie prowadzi do oświecenia.

Kiedyś Budda wszedł na drzewo. Spotkał jogina, który określił, że praktykuje jogę 40 lat i potrafi

przejść po wodzie, a Budda powiedział, że stracił te 40 lat, bo on też potrafi to osiągnąć płacąc komuś

za przeniesienie.

Celem Buddy jest wyzwolenie. Wyzwolenie z kręgu ciągłych narodzin, osiągnięcie nirwany.

Dał uczniom cztery prawdy:

Etyka w zarządzaniu wykład 7.02.2009 r.

5

1. Życie jest przepełnione bólem i cierpieniem. Rodzimy się, starzejemy i umieramy. Ból

emocjonalny, psychiczny – niepokój, strach, brak harmonii. To też napełnia nas cierpieniem.

2. Przyczyną cierpienia jest wg Buddy:

− niewiedza,

− pożądanie – rzeczy, kobiety, mężczyzny, władzy, uznania,

− każda zaspokojona potrzeba rodzi nową potrzebę – dlatego cierpimy, bo nie jesteśmy

w stanie zaspokoić swoich potrzeb,

− osamotnienie to też przyczyna cierpienia.

3. Ustanie cierpienia – Nirwana. Nirwana to unicestwienie w sobie miłości, nienawiści, winy,

pragnień, żądz, wygaszenie emocji i zlanie się z transcendentną świadomością, z

nieosobowym bogiem. Wtedy już nie rodzimy się na nowo.

4. Prawda o ośmiorakiej drodze do wyzwolenia, do Nirwany (wystarczy je poznać, by stać się

oświeconym, jak Budda, osiągnie się stan nirwany). Głównym elementem w tej ścieżce jest

nasz umysł:

− właściwe zrozumienie – poznanie cierpienia, jego przyczyn i sposobu postępowania,

− właściwy pogląd – odkrycie prawdziwej natury rzeczy (np. skąd się bierze nasza

niegodziwość, dlaczego kłamiemy, co jest prawdziwą przyczyną postępowania),

− właściwa mowa – jeśli znasz prawdziwą naturę rzeczy: nie kłam, nie kręć, nie paplaj

(cytat dosłowny ;-) ),

− właściwe działanie – nie zabijaj, nie kradnij, prowadź właściwe życie seksualne,

− właściwy sposób życia – przestrzegaj norm życia społecznego,

− właściwy wysiłek – działanie w świetle własnego umysłu (robimy wiele rzeczy nie

myśląc o nich),

− właściwa uwaga – kontemplowanie stanu swojego umysłu, unikanie pożądania, złego

nastroju, pielęgnowanie myślenia pozytywnego,

− właściwa koncentracja – unikanie złych emocji

W efekcie stosowania tych elementów gwarantuje się osiągnięcie poczucia jedności, zanik emocji,

zanik miłości, osiągnięcie nirwany.

Nie ma w buddyzmie grzechu, duszy. Jest jaźń, jest ocena postępowania, konsekwencja dla

powtórnych urodzin.

W buddyzmie są dwie drogi, rodzaje:

- tyko mnisi mogą osiągnąć nirwanę poprzez całkowite wyrzeczenie się,

- każdy może osiągnąć stan nirwany.

Etyka w zarządzaniu wykład 7.02.2009 r.

6

Wymiar społeczno-gospodarczy:

Koncentrowanie się na tym co się robi i jak się robi. Wypływa to z tego, że coś jest nam dane,

jest w tej chwili przeżywane, na danej chwili, na danym momencie. Doskonalenie się w tym,

co się robi. Przykładem jest Ikebana – można stworzyć dzieło sztuki z tego, co robimy.

Określenie tego jak, co robimy wpływa na nas, kształtuje nas. Dążenie do ideału, jakości,

mistrzostwa.

Duża dbałość o wzrost świadomości. Siła pochodzi z wnętrza człowieka, stąd medytacja,

zastanawianie się nad sobą, wchodzenie w siebie, w swój umysł. Jest to istotny element

wzrastania człowieka, określenia go jako osoby rozumnej.

Szacunek dla materii ożywionej, dla roślin, zwierząt, przyrody. Jesteśmy częścią przyrody.

Stąd działania w gospodarowaniu mają wymiar środowiskowy.

Inne spojrzenie na człowieka. W europejskiej kulturze człowiek jest jednostką, w buddyzmie

człowiek jest elementem całości. Liczą się więc sukcesy zbiorowości, nie jednostki, bo są one

pochodne sukcesu ogółu.

Otwartość na oświecenia. W buddyzmie zen mistrz prowadzi ucznia do momentu doznania

przez ucznia oświecenia.

ISLAM

To religia, która być może jest niedoceniana. Wyznawców Mahometa jest więcej niż katolików. Mniej

niż chrześcijan. Szacuje się ją na około 1mld. 200 mln wyznawców.

To religia, w której przyrost wyznawców jest największy. Ilość europejczyków wyznających islam

gwałtownie rośnie. Dotyczy to również rdzennych europejczyków, nie ludności napływowej.

W roku 570 n.e. urodził się Mahomet. Do 40-go roku życia niczym się nie wyróżniał, zajmował

się handlem. W 40 tym roku życia doznał objawienia boga Allacha za pośrednictwem anioła Gabriela.

Mahomet spisał je w postaci Koranu. Zaczął nauczać, spotkał się z negatywnym przyjęciem w Mekce,

uciekł do Medyny, gdzie znalazł poparcie i w 632 roku zdobył Mekkę, opanował ją i kilka miesięcy

później zmarł.

Jego nauka poczęła się szerzyć poprzez karawany, przez Persję, przez południowy basen Morza

Śródziemnego. W Europie zatrzymała się na Hiszpanii, Polsce i Ukrainie.

Europa wtedy wiele zyskała dzięki ekspansji tej religii. Teraz największa ekspansja w Afryce, Europa

coraz bardziej jest pod jego wpływem, cała Azja, Azja mniejsza. Arabowie w Islamie stanowią

mniejszość.

Pięć filarów islamu:

Etyka w zarządzaniu wykład 7.02.2009 r.

7

1) Szachada – świadectwo, które wyraża się słowami „nie ma bóstwa oprócz boga, a Mahomet

jest jego prorokiem”. Ojciec urodzonemu dziecku ma obowiązek szepnąć mu w ucho

szachadę. Muzułmaninem staje się poprzez wypowiedzenie tych słów w obecności dwóch

świadków.

2) Modlitwa – w islamie odbywa się pięć razy w ciągu dnia, w ściśle określonych porach. Zaczyna

się od świtu -poranna, południowa, popołudniowa, po zachodzie słońca i modlitwa nocna. W

zależności od położenia geograficznego odbywa się o różnych porach. W gazetach

muzułmańskich znajdujemy godziny modlitw. Modlący się zwraca się twarzą w kierunku

Mekki, gdzie znajduje się czarny kamień. Te różne położenie geograficzne i godziny modlitwy

doprowadziły do rozwoju astronomii, geografii, kartografii. W czasie modlitwy życie zamiera.

Wszyscy, bez względu na to, czym się zajmują zaczynają się modlić. Przy meczetach są

minarety, gdzie wspinali się muezini, którzy nawoływali do modlitwy, teraz przez megafon.

Nie wolno modlić się w rzeźni, na cmentarzu, w śmietniku – w miejscach nieczystych. Można

w pracy, na ulicy, w domu, przy straganie. Każdy muzułmanin chcąc się modlić musi się

oczyścić. Szczególnie w piątki, które są dniem świątecznym. Przy meczetach są sadzawki,

kraniki, gdzie można umyć ręce do łokcia, twarz, włosy, kark i nogi. Dlatego wielu

muzułmanów nosi ze sobą czajniczki plastikowe, butelki. Na pustyni, gdzie nie ma wody

należy obmyć się piaskiem, lub żwirem. Do modlitwy należy przystąpić czystym.

3) Post – każdy muzułmanin ma obowiązek postu w miesiącu ramadanu. Obowiązuje on od

wschodu do zachodu słońca, ale przez cały dzień nie może jeść, a bardziej konserwatywni

mówią, że nie należy pić i przełykać śliny. Konsekwencją tego jest to, że w tym miesiącu

wszyscy leżą i czekają do zachodu słońca. Zawody zwolnione z postu, takie do których trzeba

zachować siły, np. pilot. Ale tyle, ile wyda na jedzenie musi wydać na biednych. Ramadan

kończy się trzydniowym świętem, kiedy muzułmanie obdarowują się prezentami. Na koniec

ramadanu muzułmanin jest obowiązany dać jałmużnę w wysokości jednego dnia utrzymania.

4) Jałmużna – jest związana nie tylko z zakończeniem ramadanu. Jest rodzajem podatku na

biednych. W krajach muzułmańskich nie ma podatku dochodowego (w niektórych już jest –

tam gdzie przybywano pracowników nie muzułmańskich). Dlatego każdy muzułmanin jest

zobowiązany do płacenia do gminy muzułmańskiej jałmużny, który wynosi 2,5% od majątku.

Z tych kwot gminy muzułmańskie wspomagają biednych oraz na ekspansję islamu – na

ochronę zdrowia w krajach, gdzie islam dopiero wchodzi. Dzięki temu Afryka jest podatna na

wpływ tej religii, bo islam przekazuje duże pieniądze dla muzułmanów i tych, którzy chcą nimi

zostać.

Etyka w zarządzaniu wykład 7.02.2009 r.

8

5) Pielgrzymka do Mekki – każdy muzułmanin przynajmniej raz w życiu powinien udać się z

pielgrzymką do Mekki. Są to zorganizowane pielgrzymki. Pątnicy idą w białych szatach,

odwiedzają najważniejsze miejsca związane z Mahometem, okrążają czarny kamień,

kamieniują diabła.

Alkohol, tak jak i wieprzowina są zakazane. Za czasów Mahometa panował powszechny alkoholizm.

Dlatego Mahomet zakazał picia alkoholu i gier hazardowych.

Zysk można było czerpać tylko z pracy, inwestycji. W bankach nie ma procentów od lokat.

Rozwiązano to w ten sposób, jak nasze fundusze powiernicze – inwestuje się środki. Kredyt, który

bierze się z banku nie jest obciążony odsetkami, ale samochód jest własnością banku, a kredytobiorca

płaci za jego używanie.

Każdy muzułmanin może mieć cztery żony. Musi jednak za nie zapłacić i je utrzymać.

Żona jest obowiązana wydać męskiego potomka, który jest własnością męża i jego rodziny.

W krajach muzułmańskich, arabskich nie rozwinął się przemysł. Są to narody, które zajmują się

handlem, wymianą, bogaceniem się. Sposób życia, funkcjonowania tego społeczeństwa promuje

raczej zajmowanie się handlem.

Nie ma potrzeby zawierania umów na piśmie, wystarczy słowo. Jest ono wiążące, jak umowa

handlowa. Jeśli kupiec umiera, to prawo do towaru ma jego wspólnik, rodzina, a na ostatnim miejscu

gmina. źródłem jest dziedziczenie

Zasady etyczne w gospodarce pod względem kościoła katolickiego

Chrześcijaństwo stanęło przed trudnym problemem własności. Skąd się ona wzięła? Czy

została dana od Boga, czy też ustanowiona jest przez człowieka?

Bóg stworzył świat i dał możliwość zamieszkania w nim człowiekowi. Zabronił spożywania owoców

z dwóch drzew – drzewa poznania dobrego i złego oraz drzewa życia. Człowiek nie był posłuszny,

spożył owoce, spostrzegł, że jest nagi – poznał dobro i zło. Został więc wygnany z raju. Ale człowiek

zyskał wolną wolę. Miał możliwość wyboru.

Od tej chwili praca stała się zadaniem, przeznaczeniem człowieka. „Idźcie i czyńcie sobie ziemię

poddaną” – relacja pomiędzy człowiekiem a światem polegająca na tym, że człowiek stał się panem

ziemi. Dzięki pracy nabywamy prawo do korzystania z ziemi, nabywamy własność ziemi – taka jest

nauka kościoła. Jest to własność do korzystania z ziemi. Bo sama ziemia należy do wszystkich, jest

dobrem wspólnym.

W nauce kościoła jest też mowa o własności prywatnej, o posiadaniu. Przy czym źródłem tej

własności jest praca. Innym. Kościół od początku uznawał prawo potomków do pracy ojców.

Ma to odzwierciedlenie w prawie cywilnym do dziedziczenia w formie zachowku.

Etyka w zarządzaniu wykład 7.02.2009 r.

9

Inne źródło własności to kupno.

Te trzy sposoby są właściwe do nabywania własności według nauki społecznej kościoła.

Kościół określa, że ma takie prawo do definiowania własności w ten sposób. W encyklikach Leona XIII

mówi się, że kwestie ekonomiczne mają wpływ na kwestie społeczne.

W coraz większym związku ekonomii z życiem społecznym (strajki, czas trwania pracy, prawo

własności), Kościół przypisał sobie prawo do wypowiadania się w sprawach społeczno – etycznych

dotyczących ekonomii.

Nowożytna nauka społeczna kościoła od tej encykliki rozpoczęła swoje istnienie, swój rozwój. Porusza

się w niej kwestie związane ze związkami zawodowymi, cenami.

Podstawowe zasady tej nauki kościoła to:

Personalizm – dostrzeżenie wyjątkowego miejsca człowieka, dobra tego człowieka. Kościół

mówi, że praca jest dobrem. Praca, która prowadzi do ubogacenia człowieka w sferze

materialnej i duchowej. Czyli wg kościoła nie każda praca jest dobra, nie każda jest godziwa.

Wynagrodzenie za pracę powinno być godziwe, czyli każdy powinien zarabiać tyle, ile jest mu

potrzebne do utrzymania na danym poziomie społecznym, dla utrzymania rodziny. Paweł VI

mówił, że powinien zarobić tyle, by móc odłożyć dla ekonomicznego zabezpieczenia. Nauka

ta nie wiąże płacy z wydajnością, z wykształceniem, ale z osiąganiem możliwości zapewnienia

utrzymania. Kościół określa, że pracujemy po to aby żyć. Byśmy się nią ubogacali, a nie

eksploatowali.

Zasada dobra wspólnego – kwestia fundamentalna, bo żyjemy w społeczeństwie, w grupach.

Czyje więc dobro jest ważniejsze? Ogółu, czy jednostki? W okresie komunizmu wpajano nam,

że dobro wspólne nadrzędne jest najistotniejsze. W nauce kościoła – to co dobre dla

jednostek, jest również dobre dla ogółu. Nie ma sprzeczności pomiędzy dobrem jednostki a

dobrem ogółu.

Zasada pomocniczości – ustala pewne relacje pomiędzy osobą ludzką a różnego rodzaju

wspólnotami, instytucjami. Mówi ona, że podmiotem działań jest jednostka, czy też

wspólnota lokalna. Natomiast państwo, wojewoda, powinny działać na zasadzie

pomocniczości – pomagać w osiąganiu celów, które stawia sobie jednostka, czy też

wspólnota lokalna.

Zasada solidarności – kierując się zasadą dobra wspólnego mamy być solidarni. Św. Paweł

mówił „Kto nie chce pracować, niech też i nie je”. Są ludzie, którzy nawet gdyby chciały

pracować , nie mogą. Tutaj pojawia się kwestia solidaryzmu. Część swoich dochodów

w formie datków dajemy na utrzymanie ludzi chorych, starych. Dlatego działają fundacje.

Etyka w zarządzaniu wykład 7.02.2009 r.

10

Zasada sprawiedliwości – to zasada sprawiedliwości i miłości społecznej. Sprawiedliwość tutaj

jest rozumiana nie tylko jako cnota, ale i norma, która reguluje relacje zachodzące między

ludźmi i grupami społecznymi. Reguluje uprawnienia i obowiązki, np. w rodzinie – jak

podzielić się obowiązkami? Kiedy to będzie sprawiedliwe? Zasada ta odwołuje się do różnic

między ludźmi. Do różnic intelektualnych, fizycznych, moralnych. „Którym dużo dano, od tych

się dużo będzie wymagać”. Inna sprawiedliwość dotyczyć będzie dziecka, młodzieży, czy

emeryta. Jest ona relatywna w stosunku do tych cech. Wyklucza ona również formy

dyskryminacji i wszelkich nierówności. Domaga się równego traktowania, ale w zależności od

możliwości wszystkich ludzi, np. urlop macierzyński – nie jest formą dyskryminacji mężczyzn,

bo mężczyźni nie rodzą dzieci. Sprawiedliwość domaga się równego traktowania, ale ze

względu na cechy przypisane jednostce.