koordynacja polityk gospodarczych cz1

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 3

Makroekonomia

Niniejsze opracowanie sk∏ada si´ z dwóch cz´Êci. W
pierwszej przedstawiona zostanie geneza procesu koor-
dynacji gospodarczej we Wspólnocie, a tak˝e podsta-
wowe obecnie instrumenty koordynacyjne – Ogólne
Wytyczne Polityki Gospodarczej oraz Pakt StabilnoÊci i
Wzrostu. W drugiej cz´Êci omówione zostanà procesy
koordynacji gospodarczej w Unii Europejskiej (UE) pro-
ces luksemburski, proces z Cardiff, proces koloƒski i
strategia lizboƒska, a tak˝e kwestia w∏àczenia paƒstw
kandydujàcych do unijnego procesu koordynacji go-
spodarczej.

Wprowadzenie

Koordynacja polityk gospodarczych paƒstw cz∏onkow-
skich zosta∏a przewidziana ju˝ w Traktacie Rzymskim
(z 1957 r.), w zwiàzku z czym formalnie zosta∏y wypra-
cowane stosowne procedury i ustanowione odpowied-
nie komitety. W praktyce pierwszym dzia∏aniem
paƒstw EWG majàcym na celu wzmocnienie wspó∏pra-
cy gospodarczej i walutowej by∏o powo∏anie kilku spe-
cjalnych komitetów, takich jak Komitet Walutowy (w
1958 r.), Komitet Krótkookresowej Polityki Gospodar-
czej (w 1960 r.), Komitet Âredniookresowej Polityki Go-
spodarczej (w 1964 r.), Komitet Gubernatorów Banków
Centralnych (w 1964 r.) i Komitet Polityki Bud˝etowej
(w 1965 r.)

Ponadto, od po∏owy lat szeÊçdziesiàtych Komisja

Europejska zacz´∏a przygotowywaç specjalne Êrednio-

okresowe programy gospodarcze

. Pierwszy tego typu

program zosta∏ przyj´ty w 1967 r. i obejmowa∏ okres
1965-1970. Programy te zawiera∏y ró˝nego rodzaju za-
lecenia i wytyczne dotyczàce g∏ownie stabilnoÊci cen,
kursów walutowych, polityki strukturalnej, a w mniej-
szym stopniu tak˝e finansów publicznych czy polityki
regionalnej; kwestie te by∏y jednak poruszane w sposób
bardzo ogólny lub wr´cz ogólnikowy. Ponadto, dane i
prognozy makroekonomiczne dla poszczególnych
paƒstw nie zawsze by∏y spójne i porównywalne, brako-
wa∏o te˝ alternatywnych scenariuszy rozwoju gospo-
darczego. Formu∏owane zalecenia i wytyczne nie mia-
∏y ponadto mocy wià˝àcej, gdy˝ nie uzgodniono ˝adnej
formy obowiàzkowych wczeÊniejszych konsultacji, tj.
przed podj´ciem okreÊlonych dzia∏aƒ przez dane paƒ-
stwo. Wszystko to powodowa∏o, ˝e ówczesne programy
gospodarcze charakteryzowa∏y si´ ograniczonà u˝y-
tecznoÊcià, by∏y trudne do zastosowania w praktyce i
mia∏y g∏ównie walor propagandowy

Zjawiska kryzysowe w mi´dzynarodowym syste-

mie walutowym, które wystàpi∏y pod koniec lat szeÊç-
dziesiàtych i doprowadzi∏y m.in. do dewaluacji franka
francuskiego (w sierpniu 1969 r.) i rewaluacji marki
niemieckiej (w paêdzierniku 1969 r.) uwidoczni∏y nie-
doskona∏oÊç powy˝szych mechanizmów i podkreÊla∏y
potrzeb´ silniejszej ni˝ dotychczas koordynacji polityk
gospodarczych oraz intensyfikacji dzia∏aƒ integracyj-

E. Apel: European monetary integration 1958-2002. Routledge, London –

New York 1998, s.29.

Koordynacja polityk gospodarczych
w Unii Europejskiej.

Cz´Êç I

Ko n r a d S z e l à g

Angielskie odpowiedniki polskich zwrotów i wyra˝eƒ zaznaczonych w tek-

Êcie kursywà znajdujà si´ w minis∏owniku umieszczonym na koƒcu niniejsze-

go opracowania.

Por. B. Balassa: Structural policies in the European Common Market. W: B.

Balassa (red.): European economic integration. Amsterdam – Oxford – New

York 1975, North Holland – American Elsevier, s. 231-241.

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 3

Makroekonomia

nych w sferze walutowej mi´dzy paƒstwami EWG. Bio-
ràc to pod uwag´, Komisja przygotowa∏a i przed∏o˝y∏a
Radzie specjalny dokument (w formie memorandum)
dotyczàcy koordynacji polityk gospodarczych i wspó∏-
pracy walutowej w ramach Wspólnoty

– znany jako

tzw. Plan Barre’a (od nazwiska ówczesnego wiceprze-
wodniczàcego Komisji EWG). Plan R. Barre’a postulo-
wa∏ i k∏ad∏ nacisk na trzy zasadnicze elementy

- wprowadzenie koordynacji krótkookresowych

polityk gospodarczych paƒstw cz∏onkowskich,

- wzmocnienie koordynacji Êredniookresowych

polityk gospodarczych paƒstw cz∏onkowskich,

- utworzenie specjalnego mechanizmu pomocy

krótko- i Êrednioterminowej, uruchamianego w razie
powstania problemów p∏atniczych w którymkolwiek
paƒstwie cz∏onkowskim.

Plan ten, zwany pierwszym Planem Barre’a, zosta∏

uzupe∏niony przez tzw. drugi Plan Barre’a (z marca
1970 r.), który postulowa∏ dalsze wzmocnienie koordy-
nacji polityki gospodarczej i wspó∏pracy mi´dzy banka-
mi centralnymi EWG, uznajàc jednoczeÊnie za przed-
wczesne przekazywanie uprawnieƒ narodowych w
tych kwestiach na szczebel wspólnotowy. By∏a to swo-
ista przeciwwaga dla tzw. Planu Wernera, który zak∏a-
da∏ utworzenie unii gospodarczej i walutowej w ciàgu
10 lat, tj. do koƒca 1980 r.

Mimo ˝e Plan Wernera za-

koƒczy∏ si´ ostatecznie niepowodzeniem, to jednak
nada∏ on nowy i niezwykle wa˝ny impuls procesowi
integracji gospodarczej i walutowej we Wspólnocie, po-
stulujàc m.in. docelowe stworzenie swoistego centrum
decyzyjnego w zakresie polityki gospodarczej oraz
wspólnotowego systemu banków centralnych, a w re-
zultacie przejÊcie od koordynacji do realizacji jednoli-
tej polityki (gospodarczej i/lub pieni´˝nej).

Jak wynika z powy˝szego, w praktyce rezultaty ko-

ordynacji polityk gospodarczych we Wspólnocie by∏y
niezadowalajàce – przede wszystkim ze wzgl´du na
brak porozumienia mi´dzy paƒstwami cz∏onkowskimi
co do wyboru w∏aÊciwej polityki w danej sytuacji (by∏o
to wyraênie widoczne na poczàtku lat siedemdziesià-
tych, kiedy poszczególne paƒstwa cz∏onkowskie przy-
j´∏y bardzo zró˝nicowane narz´dzia polityki gospodar-
czej w zwiàzku z ówczesnymi Êwiatowymi kryzysami
naftowymi – z 1973 r. i 1978 r.). Mo˝na stwierdziç, ˝e
o ile pewne formy koordynacji w sferze walutowej zo-
sta∏y wprowadzone ju˝ w latach siedemdziesiàtych
(„wà˝ walutowy” z 1972 r. i Europejski System Walu-
towy z 1979 r.), o tyle jeszcze na poczàtku lat dziewi´ç-

dziesiàtych w∏aÊciwie nie istnia∏a we Wspólnocie koor-
dynacja polityk gospodarczych w pe∏nym tego s∏owa
znaczeniu.

Prze∏omowym momentem by∏o dopiero wejÊcie w

˝ycie Traktatu z Maastricht (w 1993 r.). Traktat ten
wprowadzi∏ przepisy dotyczàce Unii Gospodarczej i
Walutowej (UGW), w tym jednolitej polityki pieni´˝nej
w strefie euro, co wymaga∏o równie˝ wprowadzenia
odpowiednich przepisów dotyczàcych polityki gospo-
darczej. Jednak w przeciwieƒstwie do polityki pieni´˝-
nej, prowadzonej na szczeblu ponadnarodowym, nie
uda∏o si´ wprowadziç analogicznych przepisów odno-
Ênie do polityki gospodarczej. Tym samym zosta∏a ona
pozostawiona w kompetencjach poszczególnych
paƒstw cz∏onkowskich UE. Ze wzgl´du na swà specy-
fik´, jednolita polityka pieni´˝na jest odpowiednia do
reagowania na ró˝nego rodzaju symetryczne wstrzàsy
gospodarcze, które mogà dotknàç dany obszar waluto-
wy. Polityki gospodarcze poszczególnych paƒstw
cz∏onkowskich sà z kolei odpowiednim narz´dziem w
przypadku wszelkiego rodzaju wstrzàsów asymetrycz-
nych, które oddzia∏ujà w odmienny sposób na ró˝ne re-
giony tego obszaru.

Brak jednolitej polityki gospodarczej – przy jedno-

czesnym istnieniu jednolitej polityki pieni´˝nej – wy-
maga∏ wprowadzenia okreÊlonej formy zast´pczej, ta-
kiej jak koordynacja narodowych polityk gospodar-
czych. Istnieje kilka g∏ównych powodów, by stosowaç
koordynacj´ polityk gospodarczych w ramach okreÊlo-
nego obszaru gospodarczego, który – tak jak strefa eu-
ro – jest ponadto jednolitym obszarem walutowym (w
wi´kszoÊci). Przede wszystkim, polityki gospodarcze
prowadzone samodzielnie przez poszczególne paƒ-
stwa majà wp∏yw zarówno na jednolità polityk´ pie-
ni´˝nà, jak i polityk´ kursowà w strefie euro. W zwiàz-
ku z tym istnieje groêba, ˝e polityka gospodarcza pro-
wadzona w sposób niew∏aÊciwy, nieodpowiedzialny
lub uwzgl´dniajàcy wy∏àcznie partykularne interesy
jednego lub kilku paƒstw, mog∏aby negatywnie od-
dzia∏ywaç na stref´ euro jako ca∏oÊç i zagra˝aç wspól-
nym interesom jej uczestników. Koordynacja, która za-
pobiega tego typu dzia∏aniom lub je uniemo˝liwia, jest
skutecznym instrumentem kontroli ka˝dego paƒstwa
przez pozosta∏ych cz∏onków danego obszaru gospodar-
czego i walutowego. Ponadto, z polityczno-gospoda-
rczego punktu widzenia, koordynacja narodowych po-
lityk gospodarczych mo˝e byç niekiedy bardzo wygod-
na dla paƒstw cz∏onkowskich, zw∏aszcza w sytuacji
gdy konieczne jest podj´cie i wprowadzenie niepopu-
larnych politycznie, ale niezb´dnych dla gospodarki
decyzji lub reform

SkutecznoÊç rozwiàzania, jakim jest koordynacja

polityk narodowych, zale˝y nie tylko od stworzenia od-

Commission Memorandum to the Council on the co-ordination of economic

policies and monetary co-operation within the Community. Bulletin of the Eu-

ropean Communities (supplement), Brussels, 12 February 1969.

L. Tsoukalis: The politics and economics of European monetary integration.

London 1977 Allen & Unwin Ltd, s. 73 i nast.; E. Apel: European monetary in-

tegration 1958-2002, op.cit., s. 29-31.

Report to the Council and the Commission on the realization by stages of Eco-

nomic and Monetary Union in the Community. Bulletin of the European Com-

munities (supplement), Luxembourg, 8 October 1970.

Co-ordination of economic policies in the EU: a presentation of key features

of the main procedures. European Commission, “Euro Paper”, No. 45, July

2002, s. 3 i 4.

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 3

Makroekonomia

powiednich podstaw prawnych (zw∏aszcza rangi trak-
tatowej), ale te˝ od wypracowania efektywnych form i
mechanizmów, które mog∏yby zostaç stosowane w
praktyce.

Je˝eli chodzi o podstawy prawne, to stanowià je

zarówno przepisy traktatowe, jak te˝ wià˝àce i niewià-
˝àce akty prawne ni˝szego rz´du. Traktat WE, po zmia-
nach wprowadzonych przez Traktat z Maastricht, ju˝
na wst´pie (Cz´Êç I – Zasady) przewiduje, ˝e zadaniem
Wspólnoty jest - m.in. poprzez ustanowienie wspólne-
go rynku oraz unii gospodarczej i walutowej – przyczy-
nianie si´ w ca∏ej Wspólnocie do harmonijnego, zrów-
nowa˝onego i trwa∏ego rozwoju dzia∏aƒ gospodar-
czych, wysokiego poziomu zatrudnienia i ochrony spo-
∏ecznej, trwa∏ego i nieinflacyjnego wzrostu gospodar-
czego, wysokiego stopnia zbie˝noÊci gospodarczej,
zwi´kszania spójnoÊci ekonomiczno-spo∏ecznej, pod-
noszenia standardu i jakoÊci ˝ycia obywateli itp. Dla
osiàgni´cia tych celów paƒstwa cz∏onkowskie i Wspól-
nota powinny prowadziç polityk´ gospodarczà opartà
na Êcis∏ej koordynacji polityk gospodarczych paƒstw
cz∏onkowskich, rynku wewn´trznym i okreÊleniu
wspólnych celów. Polityka ta powinna byç prowadzo-
na zgodnie z zasadami gospodarki wolnorynkowej i
wolnej konkurencji. Oprócz tych ogólnych przepisów,
Traktat zawiera równie˝ znacznie bardziej szczegó∏owe
postanowienia dotyczàce koordynacji polityk gospo-
darczych (zob. dalej).

Je˝eli zaÊ chodzi o formy koordynacji, to w UE

wyst´pujà trzy podstawowe rodzaje, tj.:

- jednolita polityka – najbardziej zaawansowana

forma, obejmujàca przede wszystkim polityk´ pieni´˝-
nà i kursowà,

- Êcis∏a koordynacja – odnoszàca si´ g∏ównie do

polityki bud˝etowej (wysokoÊci dopuszczalnego de-
ficytu),

- luêna koordynacja – najmniej sformalizowana i

wià˝àca forma, dotyczàca m.in. polityki w zakresie ryn-
ku pracy, rynku towarowego, rynku kapita∏owego, dy-
namiki p∏ac.

W ramach ka˝dej z powy˝szych form koordynacji

stosowane sà odmienne mechanizmy i procedury, a
tak˝e zaanga˝owane sà inne instytucje i podmioty (zob.
tabela 1).

Jak wynika z tabeli 1, termin „polityka gospodar-

cza” jest bardzo szeroki i obejmuje nie tylko polityk´
makroekonomicznà (w tym polityk´ bud˝etowà czy
p∏acowà) i polityk´ strukturalnà (reformy rynku pracy,
towarowego czy kapita∏owego), ale tak˝e polityk´ pie-
ni´˝nà i kursowà. W niniejszej pracy przyj´to nieco
w´˝sze uj´cie tego poj´cia, poza którym pozostawiona
zosta∏a – z uwagi na powstanie UGW i wprowadzenie
euro – polityka pieni´˝na i kursowa, przeniesione na
szczebel ponadnarodowy. S∏usznoÊç takiego podejÊcia
potwierdza ogólny model koordynacji przyj´ty i stoso-
wany w ramach UE, który obejmuje koordynacj´ wielu

obszarów polityki gospodarczej, z wyjàtkiem polityki
pieni´˝nej i kursowej. Podlegajà one nie tyle zasadom
koordynacji polityk, ile jednolitej polityki (mo˝na jà
wprawdzie uznaç za najwy˝szà form´ koordynacji, ale
ró˝nica jest ewidentna). G∏ówne elementy procesu ko-
ordynacji polityk gospodarczych w UE to:

- Ogólne Wytyczne Polityki Gospodarczej,
- Pakt StabilnoÊci i Wzrostu,
- procesy i strategie koordynacji gospodarczej (pro-

ces luksemburski, proces z Cardiff, proces koloƒski,
strategia lizboƒska).

W centrum ca∏ego szeroko poj´tego procesu koor-

dynacji polityk gospodarczych znajdujà si´ Ogólne Wy-
tyczne Polityki Gospodarczej.

Pierwsze, po wejÊciu w ˝ycie Traktatu z Ma-

astricht, polityczne zobowiàzanie do koordynacji na-
rodowych polityk gospodarczych paƒstw cz∏onkow-
skich zosta∏o zawarte w rezolucji Rady Europejskiej z
Luksemburga (z grudnia 1997 r.)

. PodkreÊlono w niej,

˝e koordynacja powinna dotyczyç zarówno paƒstw,
które przyjmà jednolità walut´ i wejdà w sk∏ad strefy
euro, jak te˝ paƒstw spoza niej, które choç nie nale˝à
do unii walutowej, jednak uczestniczà we wspólnym
rynku. Koordynacja powinna obejmowaç m.in. dok∏ad-
nà obserwacj´ zjawisk makroekonomicznych w paƒ-
stwach cz∏onkowskich, nadzór nad prowadzonymi
przez nie politykami bud˝etowymi, obserwacj´ ich re-
form strukturalnych (rynków pracy, towarów i us∏ug), a
tak˝e reform podatkowych. Rada Europejska uzna∏a, ˝e
tak jak Europejski Bank Centralny (EBC) b´dzie odpo-
wiedzialny za jednolità polityk´ pieni´˝nà, w przypad-
ku koordynacji polityk gospodarczych centralnym or-
ganem decyzyjnym b´dzie Rada UE (ECOFIN) – jedyna
instytucja upowa˝niona do formu∏owania i przyjmowa-
nia ogólnych wytycznych polityki gospodarczej (zob.
dalej), a tak˝e g∏ówna instytucja nadzorcza w procesie
koordynacji (m.in. postanowiono, ˝e w tym celu Rada
ECOFIN powinna od czasu do czasu zbieraç si´ na spe-
cjalnych sesjach w bardzo ograniczonym sk∏adzie –
zgodnie z zasadà „minister plus jeden (ekspert)”). Za
absolutnà koniecznoÊç uznano tak˝e prowadzenie re-
gularnego dialogu mi´dzy Radà UE a EBC, w który po-
winna byç w∏àczona równie˝ Komisja Europejska.

W kolejnych latach – ju˝ po rozpocz´ciu trzeciego

etapu UGW – Komisja Europejska podkreÊla∏a koniecz-
noÊç wzmocnienia koordynacji polityk gospodarczych
w ramach UE. Po pierwsze, zwracano uwag´ na ko-
niecznoÊç ÊciÊlejszego skoordynowania dzia∏aƒ i poli-
tyk gospodarczych w paƒstwach nale˝àcych do strefy
euro, czego przyk∏adem jest komunikat Komisji w tej
sprawie z lutego 2001 r.

Ponadto, w ostatnim czasie

Resolution of the European Council of 13 December 1997 on economic poli-

cy co-ordination in stage III of EMU and on the Treaty Articles 109 and 109b

of the EC Treaty. OJ C 35, 02.02.1998.

Commission Communication on strengthening economic policy co-ordin-

ation within the euro area. Brussels, 7 February 2001.

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 3

Makroekonomia

Ta b e l a 1 Formy koordynacji polityk gospodarczych w UE

Polityka

Forma koordynacji

Sposób koordynacji

Zaanga˝owane podmioty Procedury

Jednolita

Polityka pieni´˝na

Jednolita polityka

Jednolita instytucja

EBC

polityka

(strefa euro)

Polityka kursowa

Jednolita polityka

Koordynacja

Rada UE

(strefa euro)

w ramach Rady

EBC

Eurogrupa

Komisja

Polityka konkurencji

Jednolita polityka

Wprowadzanie przez

Paƒstwa cz∏onkowskie

Komisj´ Komisja

Rada UE

Âcis∏a

Polityka bud˝etowa

Zasady traktatowe

Koordynacja

Paƒstwa cz∏onkowskie

Procedura

koordynacja (saldo bud˝etu)

Wspólnie przyj´te

w ramach Rady

Komisja

nadmiernego deficytu,

zasady i cele

Wspólne fora

Rada UE

Pakt StabilnoÊci

Wymiana informacji

Eurogrupa

i Wzrostu,

Przeglàd nadzorczy

Ogólne Wytyczne

Polityki Gospodarczej

Polityka strukturalna

Zasady

Koordynacja

Paƒstwa cz∏onkowskie

(Rynek Wewn´trzny)

Wspólne decyzje

w ramach Rady

Rada UE

Dyrektywy Rady

Komisja

Przeglàd nadzorczy

Luêna

Odpowiednia Dialog

Wspólne

fora

EBC

koordynacja kombinacja polityki

Wymiana informacji

Komisja

pieni´˝nej Rada

i gospodarczej

Eurogrupa

(policy mix)

Partnerzy spo∏eczni

Polityka bud˝etowa

Wspólnie przyj´te

Koordynacja

Paƒstwa cz∏onkowskie

Ogólne Wytyczne

(jakoÊç finansów

cele

w ramach Rady

Komisja

Polityki

publicznych) Rada

Gospodarczej,

Eurogrupa Pakt

StabilnoÊci

i Wzrostu

Kszta∏towanie p∏ac

Dialog

Wspólne fora

Partnerzy spo∏eczni

Dialog

Wymiana informacji

Komisja

makroekonomiczny

Rada UE

(proces koloƒski),

EBC Ogólne

Wytyczne

Polityki Gospodarczej

Polityka

Wymiana

Koordynacja

EBC

Wytyczne dot.

w zakresie

informacji

w ramach Rady

Komisja

Zatrudnienia

rynku pracy

Dyskusja nt.

Rada UE

(proces luksemburski),

(reformy

najlepszych praktyk

Partnerzy spo∏eczni

Ogólne Wytyczne

strukturalne)

Wytyczne Polityki

Gospodarczej

Przeglàd nadzorczy

Polityka w zakresie

Wymiana informacji

Koordynacja

Paƒstwa cz∏onkowskie

Raport nt. reform

rynku towarowego

Dyskusja nt.

w ramach Rady

Komisja

gospodarczych

i kapita∏owego

najlepszych praktyk

Rada UE

rynku towarowego

(reformy strukturalne) Wytyczne

i kapita∏owego

Przeglàd nadzorczy

(proces z Cardiff),

Ogólne Wytyczne

Polityki Gospodarczej

Zewn´trzna

Uk∏ad w sprawie

Wspólne fora

EBC

reprezentacja wspólnego

Eurogrupa

i komunikacja

porozumienia

Komisja

èród∏o: Co-ordination of economic policies in the EU: a presentation of key features of the main procedures. European Commission, “Euro Paper” No. 45, July

2002, s.4.

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 3

Makroekonomia

zacz´to coraz silniej podkreÊlaç koniecznoÊç wzmoc-
nienia koordynacji polityk bud˝etowych w UE. Âwiad-
czy o tym inny komunikat Komisji Europejskiej, który
w listopadzie 2002 r. zosta∏ skierowany do Rady UE i
Parlamentu Europejskiego

Ogólne Wytyczne Polityki Gospodarczej

Jak wspomniano, zgodnie z Traktatem WE (Tytu∏ VII –
Rozdzia∏ 1 – Polityka gospodarcza), nie przewiduje si´
prowadzenia jednolitej, tj. scentralizowanej i realizo-
wanej na szczeblu ponadnarodowym, polityki gospo-
darczej Wspólnoty. Jej prowadzenie pozostawia si´ w
kompetencjach poszczególnych paƒstw cz∏onkow-
skich, które powinny realizowaç swoje zadania w spo-
sób przyczyniajàcy si´ do osiàgania podstawowych ce-
lów Wspólnoty. Traktat zobowiàzuje jednak paƒstwa
cz∏onkowskie do koordynacji – w ramach Rady UE –
swoich polityk gospodarczych, uznajàc je za przedmiot
wspólnego, a nie indywidualnego zainteresowania. Mi-
mo ˝e paƒstwa cz∏onkowskie samodzielnie prowadzà
swe polityki gospodarcze, to jednak – w∏aÊnie w celu
wspomnianej koordynacji – stosujà si´ do tzw. Ogól-
nych Wytycznych Polityki Gospodarczej, okreÊlanych
przez Rad´ UE.

Traktat przewiduje, ˝e w celu zapewnienia Êcis∏ej

koordynacji polityk i trwa∏ej zbie˝noÊci dzia∏aƒ gospo-
darczych Rada UE – na podstawie sprawozdaƒ przed∏o-
˝onych przez Komisj´ Europejskà – nadzoruje równie˝
rozwój sytuacji gospodarczej w ka˝dym paƒstwie
cz∏onkowskim i regularnie dokonuje kompleksowej
oceny w tym zakresie. Z kolei paƒstwa cz∏onkowskie,
dla zapewnienia tzw. wielostronnego nadzoru, przeka-
zujà Komisji wszelkie informacje dotyczàce istotnych
dzia∏aƒ podj´tych przez nie w zakresie ich polityki go-
spodarczej. W razie stwierdzenia, ˝e polityka gospodar-
cza danego paƒstwa nie jest zgodna z ogólnymi wytycz-
nymi lub stanowi zagro˝enie dla funkcjonowania
UGW, Rada UE – podejmujàc decyzj´ kwalifikowanà
wi´kszoÊcià g∏osów – mo˝e skierowaç do tego paƒstwa
stosowne zalecenia. W ten sam sposób Rada UE mo˝e
podjàç decyzj´ o podaniu swoich zaleceƒ do publicznej
wiadomoÊci (w takim wypadku Przewodniczàcy Rady
mo˝e zostaç poproszony o stawienie si´ przed w∏aÊci-
wà komisjà Parlamentu Europejskiego w celu z∏o˝enia
wyjaÊnieƒ).

Jak wynika z przepisów traktatowych, ogólne wy-

tyczne sà dla paƒstw cz∏onkowskich politycznie wià˝à-
ce, ale niewià˝àce prawnie. Oznacza to, ˝e z formalne-
go punktu widzenia niezastosowanie si´ do nich nie
jest z∏amaniem prawa. Egzekwowanie stosowania si´

do ogólnych wytycznych nast´puje poprzez zalecenia
Rady UE kierowane do poszczególnych paƒstw. Sà one
silnà formà presji i nacisku, a tak˝e skutecznym narz´-
dziem przywo∏ywania do porzàdku w przypadku nie-
subordynacji, ale nie pociàgajà za sobà ˝adnych sankcji
finansowych (najwy˝szà karà jest wspomniane upu-
blicznienie zalecenia).

Po raz pierwszy Ogólne Wytyczne Polityki Gospo-

darczej zosta∏y przyj´te pod koniec 1993 r., czyli nie-
d∏ugo po wejÊciu w ˝ycie Traktatu z Maastricht i tu˝
przed rozpocz´ciem drugiego etapu UGW. Wówczas
by∏ to dokument bardzo ogólny, wr´cz ogólnikowy (li-
czy∏ zaledwie 4 strony), ale z czasem stawa∏ si´ coraz
bardziej konkretny i z∏o˝ony (obecnie jest to obszerny
dokument liczàcy oko∏o 300-400 stron

). Ponadto jego

ranga stale ros∏a i obecnie Ogólne Wytyczne Polityki
Gospodarczej to absolutnie kluczowy dokument w
procesie koordynacji gospodarczej w ramach UE.
Sk∏ada si´ na to wiele powodów, spoÊród których naj-
wa˝niejsze to:

• szeroki zakres – ogólne wytyczne, w przeci-

wieƒstwie do jakiejkolwiek innej procedury koordyna-
cyjnej istniejàcej w UE, obejmujà zarówno polityk´ ma-
kroekonomicznà, jak i strukturalnà;

• spoistoÊç gospodarcza – ze wzgl´du na swój sze-

roki zakres ogólne wytyczne dajà kompleksowy poglàd
na ca∏oÊç spraw gospodarczych, eliminujà ewentualne
niespójnoÊci i niezgodnoÊci mi´dzy ró˝nymi obszarami
polityki gospodarczej, w zwiàzku z czym umo˝liwiajà
powstanie efektu synergii mi´dzy politykami dotyczà-
cymi ró˝nych, ale wzajemnie powiàzanych dziedzin
gospodarki;

• polityczny konsensus – coroczna procedura wy-

pracowywania i przyjmowania ogólnych wytycznych,
w którà zaanga˝owanych jest wiele instytucji i podmio-
tów, stanowi wielostronny proces wymiany poglàdów i
osiàgania wspólnego stanowiska, co z kolei jest podsta-
wà póêniejszej kontroli i ewentualnego wywierania na-
cisku w razie niestosowania si´ do wspólnie uzgodnio-
nych zasad, a tym samym kluczem do sukcesu ca∏ego
procesu koordynacji.

Podstawowym celem ogólnych wytycznych za-

wsze by∏o i nadal jest przyczynianie si´ – poprzez
stwarzanie kompleksowej strategii ∏àczàcej zdrowà
polityk´ makroekonomicznà i reformy strukturalne
– do osiàgania trwa∏ego i nieinflacyjnego wzrostu
gospodarczego, zwi´kszania konkurencyjnoÊci, two-
rzenia nowych miejsc pracy we Wspólnocie itp. Po
wprowadzeniu euro ogólne wytyczne sta∏y si´ rów-
nie˝ kluczowym elementem tworzàcym tzw. zorien-
towane na stabilnoÊç otoczenie, zapewniajàce pra-
wid∏owe funkcjonowanie UGW. Szczególnà wag´

Strengthening the co-ordination of budgetary policies. Communication from

the Commission to Council and the European Parliament, Brussels, 27 Novem-

ber 2002.

Zob. np. The 2002/2001/2000/1999 Broad Economic Policy Guidelines. Eu-

ropean Commission, “European Economy” No. 4/2002; Main Edition, No.

72/2001; Main Edition, No. 70/2000; Main Edition, No. 68/1999.

Co-ordination of economic policies in the EU…, op.cit., s. 11.

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 3

Makroekonomia

przywiàzuje si´ do osiàgni´cia w d∏ugim okresie
trwa∏ego i nieinflacyjnego wzrostu gospodarczego,
gdy˝ w∏aÊnie to ma kluczowe znaczenie dla zapew-
nienia odpowiedniej konkurencyjnoÊci i stabilnoÊci
gospodarczej UE – zarówno w wymiarze wewn´trz-
nym, jak i mi´dzynarodowym. W tym kontekÊcie na-
le˝y odnotowaç znaczne sukcesy osiàgni´te przez
UE w ostatnich latach. Dotyczà one zarówno stopy
inflacji, która zw∏aszcza po wprowadzeniu euro
utrzymuje si´ niezmiennie na bardzo niskim pozio-
mie, jak równie˝ wzrostu gospodarczego - w ubie-
g∏ym roku mia∏ on wprawdzie bardzo niski poziom
(z uwagi na ogólnoÊwiatowe spowolnienie gospo-
darcze, pog∏´bione jeszcze po atakach terrorystycz-
nych na Stany Zjednoczone w 2001 r.), ale w naj-
bli˝szych latach oczekiwany jest powrót na Êcie˝k´
szybszego wzrostu – porównywalnego z amerykaƒ-
skim (zob. tabela 2).

Ogólne Wytyczne Polityki Gospodarczej to doku-

ment sk∏adajàcy si´ z dwóch zasadniczych cz´Êci, któ-
rymi sà:

1) wytyczne o charakterze ogólnym dla Wspólnoty

jako ca∏oÊci,

2) szczegó∏owe wytyczne skierowane do ka˝dego

paƒstwa cz∏onkowskiego UE.

Pierwsza cz´Êç – ogólne wytyczne gospodarcze

dla ca∏ej Wspólnoty – wskazuje m.in. g∏ówne prioryte-
ty gospodarcze Wspólnoty i stojàce przed nià wyzwa-
nia (np. wzmocnienie ram makroekonomicznych, ilo-
Êciowa i jakoÊciowa poprawa zatrudnienia, wzrost wy-
dajnoÊci pracy w zwiàzku z procesem starzenia si´ spo-
∏eczeƒstw UE, promowanie zrównowa˝onego rozwoju
w interesie obecnych i przysz∏ych pokoleƒ). Zawiera
tak˝e najwa˝niejsze zalecenia dotyczàce polityki go-
spodarczej (np. prowadzenie polityki gospodarczej na-
stawionej na stabilnoÊç, zapewnienie wzrostu gospo-
darczego, poprawa jakoÊci finansów publicznych, o˝y-
wienie rynków pracy, reformy strukturalne na rynkach
towarowych, integracja unijnych rynków us∏ug finan-

sowych, wspieranie przedsi´biorczoÊci, gospodarki
opartej na wiedzy oraz zrównowa˝onego rozwoju)

Druga cz´Êç zawiera ogólne wytyczne gospodar-

cze dla poszczególnych paƒstw cz∏onkowskich. Po-
wsta∏a ju˝ w 1994 r., choç wówczas jeszcze w doÊç
skrótowej formie (g∏ównie wytyczne dotyczàce finan-
sów publicznych). Stopniowo jednak ta cz´Êç nabiera∏a
coraz wi´kszego znaczenia, co uwidoczni∏o si´ zw∏asz-
cza w 1997 r. Wówczas na szczycie Rady Europejskiej
w Amsterdamie (czerwiec 1997 r.), a nast´pnie w Luk-
semburgu (grudzieƒ 1997 r.) podj´to decyzje, ˝e ogólne
wytyczne powinny byç mo˝liwie najbardziej konkretne
i uwzgl´dniaç sytuacj´ ka˝dego paƒstwa cz∏onkowskie-
go z osobna. Obecnie wytyczne dla poszczególnych
paƒstw cz∏onkowskich dotyczà ich polityki bud˝eto-
wej, rynku pracy, rynku towarowego, przedsi´biorczo-
Êci i gospodarki opartej na wiedzy

W procesie koordynacji polityk gospodarczych

niezwykle istotnà sprawà – aby ogólne wytyczne nie
by∏y tylko pustym has∏em i zbiorem niespe∏nionych ˝y-
czeƒ – jest nadzór nad rzeczywistà realizacjà wytycz-
nych przez poszczególne paƒstwa. W zwiàzku z tym
ju˝ w Traktacie WE postanowiono, ˝e w celu zapewnie-
nia tzw. wielostronnego nadzoru, paƒstwa cz∏onkow-
skie b´dà przekazywaç Komisji Europejskiej wszelkie
informacje dotyczàce istotnych dzia∏aƒ podj´tych
przez nie w zakresie ich polityki gospodarczej. Szcze-
gó∏owe zasady procedury wielostronnego nadzoru mo-
˝e ustaliç Rada UE (dzia∏ajàc zgodnie z traktatowà pro-
cedurà wspó∏pracy). Sprawozdanie z rezultatów wielo-
stronnego nadzoru sk∏adajà Parlamentowi Europejskie-
mu Przewodniczàcy Rady i Komisja. Ponadto, na szczy-
cie Rady Europejskiej w Helsinkach (grudzieƒ 1999 r.)
podj´to decyzj´, ˝e Komisja b´dzie corocznie przygoto-
wywaç specjalny Raport z Realizacji Ogólnych Wy-
tycznych. Zostanie w nim dokonana ocena zastosowa-

Zob. The 2002 Broad Economic Policy Guidelines, op.cit.

Tam˝e.

Ta b e l a 2 Wzrost gospodarczy i inflacja w UE, USA i Japonii

1991-1995

1996-2000

1998

1999

2000

2001

2002*

2003* 2004*

Wzrost gospodarczy

roczna zmiana w % PKB

UE-15 1,5

2,6

2,9

2,8

3,4

1,5

1,0

2,0

2,6

UE-12 (strefa euro)

1,5

2,6

2,9

2,8

3,5

1,5

0,8

1,8

2,6

USA

2,4

4,1

4,3

4,1

3,8

0,3

2,3

2,8

Japonia 1,4

1,4

-1,1

0,7

2,4

-0,1

-0,6

1,2

1,4

Stopa inflacji (HICP)

roczna zmiana w %

UE-15 3,8

1,7

1,3

1,2

2,1

2,3

2,1

1,9

1,8

UE-12 (strefa euro)

3,9

1,7

1,2

1,1

2,4

2,5

2,3

2,0

1,8

USA

3,1

2,5

1,6

2,2

3,4

2,8

1,6

2,3

Japonia

1,4

0,3

0,6

-0,3

-0,7

-0,6

-1,0

-1.0 -0,8

* prognozy

èród∏o: Economic Forecasts – Autumn 2002. European Commission, European Economy, No. 5/2002.

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 3

Makroekonomia

nia si´ przez poszczególne paƒstwa cz∏onkowskie do
wytycznych, które zosta∏y do nich skierowane w da-
nym roku. Pierwszy taki raport zosta∏ przygotowany w
2000 r.

Coroczny proces koordynacji polityk gospodar-

czych trwa zwykle od po∏owy danego roku do po∏owy
nast´pnego roku, a w ramach tego procesu Ogólne Wy-
tyczne Polityki Gospodarczej znajdujà si´ na jego po-
czàtku i na koƒcu (zob. schemat 1). Przyj´cie w danym
roku ogólnych wytycznych stanowi swoisty impuls do
uruchomienia innych procedur koordynacyjnych –
zwiàzanych z Paktem StabilnoÊci i Wzrostu, procesem
luksemburskim, procesem z Cardiff, procesem koloƒ-
skim czy strategià lizboƒskà – które w znacznie bar-
dziej szczegó∏owy sposób zajmujà si´ niektórymi pro-
blemami gospodarczymi poruszanymi w ogólnych wy-
tycznych (zob. cz´Êç II). Przyjmowanie ogólnych wy-
tycznych w po∏owie roku ma równie˝ zwiàzek z jesien-
nymi terminami prac nad za∏o˝eniami do bud˝etów na-
rodowych w paƒstwach cz∏onkowskich.

Roczna procedura przygotowania, uzgodnienia i

ostatecznego zatwierdzenia ogólnych wytycznych sk∏a-
da si´ z dwóch zasadniczych faz:

1) fazy przygotowawczej,
2) fazy koƒcowej.
Mimo ˝e w procedurze tej uczestniczà ró˝ne insty-

tucje i organy wspólnotowe (Komisja, Rada, Parlament,
komitety), to jednak kluczowà rol´ odgrywa Rada UE, a
w∏aÊciwie Rada ECOFIN, czyli specjalna odmiana Ra-
dy UE, w sk∏ad której wchodzà ministrowie finansów

lub gospodarki z paƒstw cz∏onkowskich

. W tym miej-

scu nale˝y nadmieniç, ˝e zgodnie z postanowieniami
Rady Europejskiej w Feira (z czerwca 2000 r.) w proces
koordynacji polityk gospodarczych zosta∏y w∏àczone
tak˝e inne formacje Rady UE (skupiajàce ministrów z
innych sektorów gospodarki).

Faza przygotowawcza corocznej procedury koor-

dynacyjnej rozpoczyna si´ jesienià ka˝dego roku, tj. ju˝
po przyj´ciu ogólnych wytycznych na nast´pny rok, ale
jeszcze przed rozpocz´ciem prac nad kolejnymi wy-
tycznymi. Wówczas Komisja Europejska przygotowuje
swój roczny Przeglàd Gospodarczy UE, który dotyczy
najwa˝niejszych kwestii gospodarczych i stanowi swo-
isty przyczynek do dyskusji nad kolejnymi wytyczny-
mi. Nast´pnie, na poczàtku nast´pnego roku tworzy
swój coroczny Raport z Realizacji Ogólnych Wytycz-
nych za ubieg∏y rok, a ponadto przygotowuje specjalnà
debat´ w ramach Rady ECOFIN dotyczàcà opracowa-
nia kolejnych ogólnych wytycznych. Po uwzgl´dnieniu
wk∏adu Komisji, w∏aÊciwych komitetów oraz innych
formacji Rady UE, Rada ECOFIN przygotowuje specjal-
ny dokument dotyczàcy kluczowych spraw w zakresie
polityki gospodarczej, który przedstawia Radzie Euro-
pejskiej na jej wiosennym spotkaniu (zwykle w marcu).

Zob. Co-ordination of economic policies in the EU…, op.cit., s. 14-15.

S c h e m a t 1 Roczny proces koordynacji polityk gospodarczych w UE

èród∏o: Co-ordination of economic policies in the EU: a presentation of key features of the main procedures. European Commission, “Euro Paper” No. 45, July

2002, s .6.

Podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Sewilli (w czerwcu 2002 r.) uzgod-

niono, ˝e w sk∏ad tej samej formacji Rady mo˝e wchodziç – i mieç status pe∏-

noprawnego cz∏onka – wielu ró˝nych ministrów. Oznacza to, ˝e np. w sk∏ad Ra-

dy ECOFIN mogà ewentualnie wchodziç tak˝e inni ministrowie ni˝ z resortów

finansów czy gospodarki (zob. Presidency Conclusions, Seville European Coun-

cil, 21-22 June 2002, s.23). Jest to wynikiem reformy Rady UE w ramach gene-

ralnej reformy instytucjonalnej UE w zwiàzku z procesem rozszerzenia. Szerzej

na ten temat: K. Szelàg: Reforma instytucjonalna Unii Europejskiej (cz. I i II),

„Wspólnoty Europejskie” nr 1(136) i 2(137), styczeƒ-luty 2003 r.

Pakt StabilnoÊci i Wzrostu

Proces z Cardiff

Proces koloƒski

Proces luksemburski

Ogólne Wytyczne Polityki Gospodarczej

narodowe

plany

dzia∏ania

Proces koloƒski

czerwiec

lipiec

sierpieƒ wrzesieƒ

paêdziernik listopad

grudzieƒ styczeƒ

luty

marzec kwiecieƒ

maj

czerwiec

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 3

Makroekonomia

Wiosenne posiedzenia – zgodnie z decyzjà podj´tà na
szczycie Rady Europejskiej w Lizbonie (marzec 2000 r.)
– sà poÊwi´cane przede wszystkim problemom gospo-
darczym i spo∏ecznym. Po spotkaniu Komisja – bioràc
pod uwag´ polityczne wytyczne Rady Europejskiej, in-
ne opinie i swojà w∏asnà ocen´ – przygotowuje zalece-
nie dla Rady ECOFIN dotyczàce ogólnych wytycznych.

Faza koƒcowa prezentowanej procedury rozpo-

czyna si´ w momencie przyj´cia przez Komisj´ wspo-
mnianego zalecenia dotyczàcego ogólnych wytycznych
(w kwietniu), które jest punktem wyjÊcia do dalszych
prac Rady ECOFIN. Ewentualne zmiany zalecenia Ko-
misji mogà zostaç zaproponowane w trakcie prac odpo-
wiednich komitetów po pierwszej politycznej debacie
w Radzie ECOFIN na temat ogólnych wytycznych (w
maju). Komitet ds. Polityki Gospodarczej analizuje te
cz´Êci ogólnych wytycznych, które dotyczà polityki
strukturalnej, Komitet ds. Zatrudnienia – zagadnienia
rynku pracy, Komitet ds. Ochrony Spo∏ecznej – kwestie
socjalne, a Komitet Ekonomiczno-Finansowy bada
kwestie dotyczàce polityki makroekonomicznej. Na-
st´pnie tekst zalecenia z uwagami i opiniami na jego te-
mat jest przedk∏adany Radzie ECOFIN. Na tej podsta-
wie – jak przewiduje Traktat WE – sporzàdza ona pro-
jekt ogólnych wytycznych,

który z kolei przedstawia

Radzie Europejskiej (w czerwcu). Rada Europejska for-
mu∏uje swoje wnioski odnoÊnie do przed∏o˝onego jej
projektu. Na ich podstawie Rada ECOFIN przyjmuje –
w formie zalecenia – ostatecznà wersj´ ogólnych wy-
tycznych, o czym informuje Parlament Europejski.

Jak wynika z dotychczasowej praktyki, wytyczne

kierowane do paƒstw cz∏onkowskich sà przez nie w
wi´kszym lub mniejszym stopniu wprowadzane w ˝y-
cie. Âwiadczà o tym kolejne Raporty z Realizacji Ogól-
nych Wytycznych, w których Komisja Europejska oce-
nia stopieƒ ich wdro˝enia – odnotowujàc na ogó∏ okre-
Êlony post´p, cz´Êciowà realizacj´ lub brak nowych
dzia∏aƒ

. W ostatnich latach pojawi∏y si´ jednak pew-

ne problemy z realizacjà wytycznych gospodarczych.
W lutym 2001 r., na wniosek Komisji Europejskiej, Ra-
da UE (ECOFIN) – po raz pierwszy i jak dotàd jedyny –
skorzysta∏a z przys∏ugujàcego jej prawa i skierowa∏a
publiczne zalecenie do Irlandii, uznajàc jej polityk´
bud˝etowà za zbyt ekspansywnà i procyklicznà, a w
efekcie niezgodnà z ogólnymi wytycznymi. Powy˝sze
wydarzenia potwierdzi∏y, ˝e sankcja polegajàca na
skierowaniu do danego paƒstwa zalecenia – a zw∏asz-
cza podanie tego do publicznej wiadomoÊci – jest bar-
dzo skutecznym instrumentem wywierania nacisku.

Tego typu kara, choç nie ma bezpoÊrednich skutków fi-
nansowych, ma jednak – jako publiczne upomnienie
czy ostrze˝enie – wymiar presti˝owy, w zwiàzku z
czym ka˝de paƒstwo stara si´ jej unikaç i wystrzegaç,
co dyscyplinuje jego poczynania.

Pakt StabilnoÊci i Wzrostu

Jak wspomniano, niektóre obszary polityki gospodar-
czej obj´te Ogólnymi Wytycznymi Polityki Gospodar-
czej, a ponadto uznane przez paƒstwa cz∏onkowskie za
kwestie o szczególnym znaczeniu dla gospodarki majà
szczegó∏owe rozwini´cie w innych – specjalnie w tym
celu opracowanych – programach gospodarczych, po-
przez które dokonywana jest koordynacja w tych w∏a-
Ênie dziedzinach gospodarki. Jednà z takich kluczo-
wych kwestii jest polityka bud˝etowa, gdy˝ zdrowe fi-
nanse publiczne sà podstawà w∏aÊciwego funkcjono-
wania gospodarki, wspierajà wzrost gospodarczy i za-
trudnienie, a tak˝e przyczyniajà si´ do tworzenia stabil-
nego klimatu makroekonomicznego

. Ponadto zdrowe

finanse publiczne sà równie˝ warunkiem prawid∏owe-
go funkcjonowania unii walutowej. Stosowne przepisy
dotyczàce koordynacji polityk bud˝etowych paƒstw
cz∏onkowskich UE zosta∏y zawarte ju˝ w Traktacie WE,
po zmianach wprowadzonych przez Traktat z Ma-
astricht, a nast´pnie uszczegó∏owione w tzw. Pakcie
StabilnoÊci i Wzrostu, przyj´tym na szczycie Rady Eu-
ropejskiej w Amsterdamie (w czerwcu 1997 r.). Pakt
StabilnoÊci i Wzrostu sk∏ada si´ z trzech elementów, tj.
jednej rezolucji Rady Europejskiej i dwóch rozporzà-
dzeƒ Rady UE. Sà to:

- rezolucja Rady Europejskiej w sprawie Paktu Sta-

bilnoÊci i Wzrostu,

- rozporzàdzenie Rady UE nr 1466/97 w sprawie

wzmocnienia nadzoru na sytuacjà bud˝etowà oraz nad-
zoru i koordynacji polityk bud˝etowych,

- rozporzàdzenie Rady UE nr 1467/97 w sprawie

przyspieszenia i wyjaÊnienia sposobu wdro˝enia pro-
cedury nadmiernego deficytu

Z uwagi na fakt, ˝e Pakt StabilnoÊci i Wzrostu sk∏a-

da si´ z rezolucji i rozporzàdzeƒ, jest on zarówno poli-
tycznie, jak i prawnie wià˝àcy.

Je˝eli chodzi o polityk´ bud˝etowà paƒstw cz∏on-

kowskich, to Traktat WE nak∏ada na rzàdy paƒstw

Mimo ˝e Traktat wymaga formalnie, aby projekt ogólnych wytycznych by∏

zatwierdzany przez Rad´ kwalifikowanà wi´kszoÊcià g∏osów, to w praktyce

jest on przyjmowany zwykle na zasadzie konsensusu – bez przeprowadzania

formalnego g∏osowania. Zob. Co-ordination of economic policies in the EU…,

op.cit., s. 15.

Zob. np. Reports on the Implementation of the 2002/2001/2000/1999 Broad

Economic Policy Guidelines. European Commission, European Economy – Re-

ports and Studies, No. 1/2003; No. 1/2002; No. 2/2001; No. 1/2000.

Szerzej na ten temat: zob. np. The contribution of public finances to growth

and employment: improving quality and sustainability. Report from the Com-

mission and the (ECOFIN) Council to the Stockholm European Council, Brus-

sels, 12 March 2001.

Resolution of the European Council on the Stability and Growth Pact. Am-

sterdam, 17 June 1997, OJ C 236, 02.08.1997.

Council Regulation 1466/97 of 7 July 1997 on the strengthening of the su-

rveillance of budgetary positions and the surveillance and co-ordination of

economic policies. OJ L 209. 02.08.1997.

Council Regulation 1467/97 of 7 July 1997 on speeding up and clarifying

the implementation of the excessive deficit procedure. OJ L 209. 02.08.1997.

cz∏onkowskich obowiàzek unikania nadmiernego de-
ficytu

. W tym celu rzàdy paƒstw cz∏onkowskich po-

winny utrzymywaç swoje finanse publiczne na pozio-
mie zbli˝onym do równowagi lub nadwy˝ki bud˝eto-
wej, traktujàc to jako Êredniookresowy cel swojej poli-
tyki bud˝etowej. Przestrzeganie dyscypliny bud˝etowej
w paƒstwach cz∏onkowskich kontroluje Komisja Euro-
pejska badajàc, czy poziom deficytu bud˝etowego i/lub
d∏ugu publicznego nie przekracza wartoÊci bazowych
przewidzianych w za∏àczonym do Traktatu „Protokole
w sprawie procedury nadmiernego deficytu” (wartoÊci
bazowe odpowiadajà fiskalnym kryteriom zbie˝noÊci,
tzn. 3% PKB w przypadku deficytu bud˝etowego i 60%
w przypadku d∏ugu publicznego)

. W zwiàzku z po-

wy˝szym, na mocy Traktatu oraz Paktu StabilnoÊci i
Wzrostu zosta∏a wprowadzona i jest stosowana w prak-
tyce specjalna procedura – tzw. procedura nadmierne-
go deficytu, która zostanie szczegó∏owo omówiona po-
ni˝ej

W procedurze nadmiernego deficytu inicjatywa

nale˝y do Komisji Europejskiej. W przypadku stwier-
dzenia, ˝e w danym paƒstwie wyst´puje nadmierny de-
ficyt lub te˝ niebezpieczeƒstwo jego pojawienia si´, Ko-
misja przygotowuje stosowny raport, który – po zaopi-
niowaniu przez Komitet Ekonomiczno-Finansowy –
mo˝e przekazaç Radzie UE (w praktyce chodzi tu o Ra-
d´ ECOFIN). Z kolei Rada, po dokonaniu wszechstron-
nej oceny, podejmuje decyzj´ – g∏osujàc kwalifikowanà
wi´kszoÊcià g∏osów

– (1) czy w danym paƒstwie ist-

nieje groêba wystàpienia nadmiernego deficytu, ewen-
tualnie (2) czy nadmierny deficyt ju˝ wyst´puje. Je˝eli
tak, to Rada mo˝e:

• w pierwszym przypadku - wys∏aç danemu paƒ-

stwu cz∏onkowskiemu tzw. sygna∏ wczesnego ostrze-
gania, w formie zalecenia dotyczàcego podj´cia nie-
zb´dnych dzia∏aƒ dostosowawczych, majàcych na celu
niedopuszczenie do wystàpienia nadmiernego deficytu;

• w drugim przypadku - skierowaç do danego paƒ-

stwa cz∏onkowskiego specjalne (indywidualne) zalece-
nie, wzywajàce je do podj´cia natychmiastowych dzia-
∏aƒ naprawczych, zw∏aszcza je˝eli niekorzystna sytu-
acja si´ utrzymuje lub pogarsza.

Zalecenia takie okreÊlajà zarówno termin, w któ-

rym powinny zostaç podj´te powy˝sze dzia∏ania (zwy-

kle cztery miesiàce), jak te˝ termin wyjÊcia z kryzyso-
wej sytuacji (zwykle w nast´pnym roku po stwierdze-
niu nadmiernego deficytu, chyba ˝e wyst´pujà nad-
zwyczajne okolicznoÊci). Je˝eli w wyznaczonym czasie
nie zostanà podj´te skuteczne dzia∏ania, – Rada mo˝e
podaç te zalecenia do wiadomoÊci publicznej. Nale˝y
jednak zaznaczyç, ˝e je˝eli Rada zdecydowa∏a si´ upu-
bliczniç swoje zalecenia, wówczas – je˝eli deficyt zo-
stanie zredukowany – jest zobowiàzana do niezw∏ocz-
nego wydania publicznego oÊwiadczenia, ˝e nadmier-
ny deficyt w danym paƒstwie ju˝ nie istnieje. Ta cz´Êç
procedury nadmiernego deficytu, przypominajàca pro-
cedur´ przestrzegania Ogólnych Wytycznych Polityki
Gospodarczej, dotyczy wszystkich paƒstw cz∏onkow-
skich UE, zarówno nale˝àcych do strefy euro, jak i po-
zostajàcych poza nià.

Dalsza cz´Êç procedury nadmiernego deficytu,

przewidujàca znacznie surowsze sankcje, odnosi si´
ju˝ tylko do paƒstw cz∏onkowskich nale˝àcych do
strefy euro. Je˝eli paƒstwo cz∏onkowskie ustawicznie
nie stosuje si´ do zaleceƒ Rady, mo˝e ona powiadomiç
to paƒstwo o koniecznoÊci podj´cia przez nie – w okre-
Êlonym terminie – Êrodków majàcych zmniejszyç defi-
cyt w stopniu uznanym przez nià za konieczny. Mo˝e
tak˝e za˝àdaç od tego paƒstwa sk∏adania – w ustalo-
nych terminach – sprawozdaƒ, tak aby mo˝liwa by∏a
ocena prowadzonych dzia∏aƒ dostosowawczych. Po-
nadto, zgodnie z przepisami Traktatu WE, Rada mo˝e
w takim przypadku zastosowaç (lub zaostrzyç) nast´-
pujàce sankcje:

- za˝àdaç od tego paƒstwa opublikowania okreÊlo-

nych informacji przed dokonaniem emisji obligacji
skarbowych,

- zwróciç si´ do Europejskiego Banku Inwestycyj-

nego o zrewidowanie polityki po˝yczkowej wzgl´dem
tego paƒstwa,

- za˝àdaç od tego paƒstwa z∏o˝enia nieoprocento-

wanego depozytu we Wspólnocie do czasu skorygowa-
nia nadmiernego deficytu,

- na∏o˝yç stosowne kary finansowe.

Postanowienia te uzupe∏nia Pakt StabilnoÊci i

Wzrostu, który przewiduje, ˝e je˝eli Rada podejmie de-
cyzje o zastosowaniu powy˝szych sankcji, to z zasady
wymagane b´dzie z∏o˝enie nieoprocentowanego depo-
zytu. Depozyt ten ma sk∏adaç si´ z dwóch cz´Êci – sta-
∏ej i zmiennej. Cz´Êç sta∏a ma wynosiç 0,2% PKB, nato-
miast cz´Êç zmienna 0,1% PKB za ka˝dy punkt procen-
towy deficytu powy˝ej wartoÊci bazowej 3% PKB. Ca∏-
kowita wysokoÊç depozytu – po zsumowaniu cz´Êci
sta∏ej i zmiennej – nie mo˝e jednak przekroczyç 0,5%
PKB. Zgodnie z Paktem, depozyt mo˝e zostaç zwróco-
ny paƒstwu cz∏onkowskiemu, je˝eli zredukuje ono
swój deficyt bud˝etowy poni˝ej 3% PKB. Je˝eli nato-
miast po dwóch latach od decyzji nakazujàcej danemu
paƒstwu z∏o˝enie depozytu wcià˝ utrzymuje si´ nad-
mierny deficyt, wówczas depozyt zostaje zamieniony

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 3

Makroekonomia

Obowiàzek unikania nadmiernego deficytu istnieje od momentu rozpocz´-

cia trzeciego etapu UGW (w 1999 r.), wczeÊniej natomiast – podczas drugiego

etapu UGW (1994-1998) – paƒstwa cz∏onkowskie mia∏y za zadanie „staraç si´”

unikaç nadmiernego deficytu bud˝etowego.

Nale˝y zaznaczyç, ˝e kwestia d∏ugu publicznego poruszana jest tylko na

wst´pie opisu procedury nadmiernego deficytu. W dalszej cz´Êci procedury

przewidzianej w Traktacie, podobnie jak w Pakcie StabilnoÊci i Wzrostu, mo-

wa jest ju˝ praktycznie tylko o deficycie bud˝etowym. Kwestia d∏ugu publicz-

nego pojawia si´ natomiast w programach stabilnoÊci i zbie˝noÊci (zob. dalej).

Szczegó∏owy opis procedury nadmiernego deficytu znajduje si´ równie˝ w:

The implementation of the Stability and Growth Pact. “ECB Monthly Bulle-

tin”, May 1999, s. 49-54.

Paƒstwo cz∏onkowskie, w przypadku którego orzekane jest wyst´powanie

nadmiernego deficytu, nie bierze udzia∏u w g∏osowaniu.

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 3

Makroekonomia

w kar´ finansowà. Oznacza to, ˝e nie zostanie zwróco-
ny paƒstwu, które go z∏o˝y∏o (jest on wtedy dzielony
mi´dzy paƒstwa cz∏onkowskie, w których nie wyst´pu-
je nadmierny deficyt – proporcjonalnie do ich udzia∏u
w ca∏kowitym PNB Wspólnoty).

Mimo ˝e – jak wynika z powy˝szego – Traktat WE

oraz Pakt StabilnoÊci i Wzrostu przewidujà bardzo do-
tkliwe sankcje w przypadku wystàpienia, a zw∏aszcza
d∏ugotrwa∏ego utrzymywania si´ nadmiernego deficy-
tu, to jednak przewidujà one równie˝ pewne czynniki
∏agodzàce, które powodujà, ˝e deficyt nie jest uznawa-
ny za nadmierny, nawet je˝eli jego wysokoÊç przekra-
cza 3% PKB. Mo˝e to zostaç stwierdzone w sytuacji,
gdy (1) deficyt znacznie i stale maleje osiàgajàc po-
ziom zbli˝ony do wartoÊci bazowej albo (2) przekro-
czenie wartoÊci bazowej ma charakter wyjàtkowy i
tymczasowy. Za wyjàtkowe uznaje si´ je wówczas, gdy
wynika z niezwyk∏ego zdarzenia, które pozostaje poza
kontrolà paƒstwa cz∏onkowskiego i na które paƒstwo to
nie ma wp∏ywu – jak np. powa˝ny spadek koniunktu-
ry gospodarczej. Spadek realnego PKB mniejszy ni˝
0,75% rocznie w ˝adnym razie nie jest uznawany za sy-
tuacj´ nadzwyczajnà. Spadek PKB w przedziale 0,75%
- 2% rocznie, zw∏aszcza gdy nastàpi∏ nagle i by∏ efek-
tem tendencji gospodarczych z przesz∏oÊci, mo˝e byç
uznany za wydarzenie wyjàtkowe. Spadek PKB wi´k-
szy ni˝ 2% rocznie bezwzgl´dnie oznacza sytuacj´ wy-
jàtkowà. Je˝eli zaÊ chodzi o tymczasowy charakter
przekroczenia wartoÊci bazowej, to mo˝e on zostaç
stwierdzony, gdy prognozy Komisji Europejskiej wska-
zujà, ˝e deficyt spadnie poni˝ej 3% po ustàpieniu nie-
zwyk∏ego zdarzenia lub spadku koniunktury.

Interpretujàc przepisy Paktu StabilnoÊci i Wzrostu

– a w szczególnoÊci jego podstawowà zasad´ w postaci
Êredniookresowego celu, zgodnie z którym deficyty bu-
d˝etowe powinny byç utrzymywane na poziomie zbli-
˝onym do równowagi lub nadwy˝ki bud˝etowej – nale-
˝y stwierdziç, ˝e bud˝ety paƒstw cz∏onkowskich po-
winny byç zrównowa˝one (Êrednio) w trakcie trwania
cyklu koniunkturalnego. Znaczy to, ˝e w okresie o˝y-
wienia powinny charakteryzowaç si´ nadwy˝kà, która
mog∏aby zrekompensowaç deficyt w okresie recesji. In-
nymi s∏owy, polityka bud˝etowa w ka˝dym paƒstwie
powinna byç prowadzona tak, aby umo˝liwiç dzia∏anie
tzw. automatycznych stabilizatorów, zarówno po stro-
nie dochodów, jak i wydatków (ni˝szych podatków i
wy˝szych wydatków bud˝etowych). Gdy gospodarka
danego paƒstwa znajduje si´ w okresie gorszej ko-
niunktury, spowodowanej np. przez tzw. wstrzàs asy-
metryczny, nie powinno to bynajmniej oznaczaç, ˝e
rzàd musi si´ koniecznie uciekaç do zaostrzania polity-
ki fiskalnej (co jest szkodliwe w krótkim okresie). Powi-
nien raczej mieç wi´cej swobody i Êwiadomie pozwoliç
na – czasowe, ale nieprzekraczajàce okreÊlonych granic
i adekwatne do sytuacji gospodarczej – pogorszenie sy-
tuacji bud˝etowej (nie tracàc jednak nad nià kontro-

li)

. Jednak z uwagi na rygorystyczne ograniczenia bu-

d˝etowe, na∏o˝one przez Pakt StabilnoÊci i Wzrostu,
uwa˝a si´, ˝e skutecznoÊç dzia∏ania automatycznych
stabilizatorów w ramach UGW mo˝e byç ograniczo-
na

. Ponadto, istniejà opinie, ˝e ich efektywnoÊç jest

wi´ksza w przypadku wstrzàsów w prywatnej kon-
sumpcji, mniejsza zaÊ w przypadku wstrzàsów w zakre-
sie prywatnych inwestycji i eksportu, jak równie˝ w
przypadku wstrzàsów poda˝owych

W dyskusjach dotyczàcych Paktu StabilnoÊci i

Wzrostu zwraca si´ uwag´ przede wszystkim na jego
funkcj´ stabilizacyjnà, mniej miejsca poÊwi´ca si´ nato-
miast kwestii jego potencjalnego wp∏ywu na wzrost go-
spodarczy. Tymczasem, jak wspomniano powy˝ej,
nadmierne zaostrzanie polityki fiskalnej (nastawionej
na bezwzgl´dnà redukcj´ poziomu deficytu bud˝eto-
wego) nie jest korzystne dla gospodarki, gdy˝ – osiàga-
jàc wprawdzie pozytywny cel w postaci niskiego defi-
cytu bud˝etowego – mo˝e jednoczeÊnie pociàgaç za so-
bà wiele negatywnych skutków ubocznych, prowadzàc
do os∏abienia wzrostu gospodarczego, wy˝szego pozio-
mu podatków, ograniczenia inwestycji

. Ponadto, ist-

nieje niebezpieczeƒstwo, ˝e Pakt StabilnoÊci i Wzrostu
– skupiajàc wysi∏ki paƒstw cz∏onkowskich przede
wszystkim na przestrzeganiu dyscypliny bud˝etowej –
mo˝e odwróciç ich uwag´ od niezb´dnych reform
strukturalnych, w tym zw∏aszcza fundamentalnej refor-
my rynku pracy, której UE niewàtpliwie potrzebuje. Z
kolei brak gruntownej reformy rynku pracy mo˝e ha-
mujàco wp∏ywaç na wzrost gospodarczy, gdy˝ – jak si´
ocenia – bez takiej reformy UE nie b´dzie w stanie roz-
wijaç si´ w satysfakcjonujàcym tempie, tj. oko∏o 3-3,5%
PKB rocznie

Pakt StabilnoÊci i Wzrostu stanowi, ˝e jednà z

istotnych cz´Êci wspomnianego wczeÊniej wielo-
stronnego nadzoru sà specjalne wieloletnie progra-
my gospodarcze. Powinny byç one przygotowywane
przez wszystkie paƒstwa cz∏onkowskie, a nast´pnie
przekazywane Komisji Europejskiej i Radzie UE.
Pakt wyró˝nia dwie kategorie takich programów, a
mianowicie:

• programy stabilnoÊci – przygotowywane przez

paƒstwa cz∏onkowskie nale˝àce do strefy euro,

H. Brits, M. de Vor: The Pact for Stability and Growth. W: P.A.G. van Ber-

geijk, R.J. Berndsen, W.J. Jansen: The economics of the euro area: macroeco-

nomic policy and institutions. Cheltenham-Northampton 2000 Edward Elgar,

s. 207-208.

B. Eichengreen: Saving Europe’s automatic stabilisers. “National Institute

Economic Review” No.159/1997, s. 92-98.

A. Brunila, M. Buti and J. in‘t Veld: Fiscal policy in Europe: how effective

are automatic stabilisers? European Commission, Economic Paper, No. 177,

September 2002, s. 25-29.

Por. A. Hughues Hallett, P. McAdam: Implications of the Stability and

Growth Pact: why the growth element is important. W: A. Hughues Hallett,

M.M.Hutchison, S.E. Hougaard Jensen (red.): Fiscal aspects of European

monetary integration. Cambridge University Press, 1999, s. 248.

Zob. B. Eichengreen, Ch. Wyplosz: The Stability and Growth Pact: more

than a minor nuisance? Economic Policy, No. 26/1998, s. 69.

• programy zbie˝noÊci gospodarczej – przygoto-

wywane przez paƒstwa cz∏onkowskie, które nie przyj´-
∏y jednolitej waluty

Programy zbie˝noÊci by∏y przygotowywane przez

paƒstwa cz∏onkowskie UE podczas drugiego etapu
UGW (jako element wspólnych przygotowaƒ do wpro-
wadzenia euro), natomiast wraz z przejÊciem do trze-
ciego etapu UGW paƒstwa strefy euro zacz´∏y przygoto-
wywaç programy stabilnoÊci, a paƒstwa spoza niej po-
zosta∏y przy programach zbie˝noÊci gospodarczej.

Programy stabilnoÊci, podobnie jak programy

zbie˝noÊci, sà programami Êredniookresowymi i obej-
mujà 5-letnià perspektyw´, tj. rok poprzedni, rok obec-
ny oraz prognoz´ na nast´pne trzy lata. Oba programy,
przygotowywane i uaktualniane ka˝dego roku,

po-

winny zawieraç nast´pujàce informacje:

a) Êredniookresowy cel polityki bud˝etowej, który

powinien zak∏adaç sytuacj´ bliskà równowagi bud˝eto-
wej lub nadwy˝k´ bud˝etowà, a tak˝e harmonogram
osiàgania tego celu, jak równie˝ odpowiedniego pozio-
mu d∏ugu publicznego (w przypadku programów zbie˝-
noÊci wymagane jest ponadto przedstawienie Êrednio-
okresowych celów polityki pieni´˝nej, a tak˝e ich po-
wiàzania ze stabilnoÊcià cen i kursu walutowego);

b) podstawowe za∏o˝enia oraz istotne zmienne ma-

kroekonomiczne, takie jak wysokoÊç rzàdowych wydat-
ków inwestycyjnych, wzrost realnego PKB, stopa bez-
robocia, inflacji, itp.;

c) opis dzia∏aƒ i Êrodków w zakresie polityki bu-

d˝etowej i innych polityk, które zosta∏y lub majà byç
podj´te, aby mo˝liwe by∏o osiàgni´cie celów postawio-
nych w danym programie gospodarczym (w przypadku
podstawowych Êrodków bud˝etowych wymagana jest
iloÊciowa analiza ich wp∏ywu na bud˝et);

d) symulacj´ przedstawiajàcà w jaki sposób ewen-

tualna zmiana podstawowych za∏o˝eƒ makroekono-
micznych mog∏aby wp∏ynàç na sytuacj´ bud˝etowà i
poziom d∏ugu publicznego.

Zgodnie z postanowieniami Paktu StabilnoÊci i

Wzrostu, programy stabilnoÊci i programy zbie˝noÊci
zawierajàce powy˝sze dane (oraz ich kolejne aktualiza-
cje) powinny byç ka˝dorazowo udost´pniane opinii
publicznej.

Ponad rok po przyj´ciu Paktu StabilnoÊci i Wzro-

stu i kilka miesi´cy po wejÊciu w ˝ycie jego przepisów
dotyczàcych programów stabilnoÊci i zbie˝noÊci, w
paêdzierniku 1998 r. Rada ECOFIN zatwierdzi∏a tzw.
Kodeks dobrej praktyki. Stwierdza∏ on m.in., ˝e w

zwiàzku z koniecznoÊcià ustalania Êredniookresowych
celów bud˝etowych „Êredni okres” oznacza d∏ugoÊç
trwania cyklu koniunkturalnego. Ponadto, przy pro-
gnozowaniu Êredniookresowej sytuacji bud˝etowej
paƒstwa cz∏onkowskie powinny braç pod uwag´ ko-
niecznoÊç jednoczesnego zwalczania niekorzystnych
zjawisk i trendów koniunkturalnych oraz utrzymywa-
nia deficytu poni˝ej ustalonej wartoÊci bazowej, a tak-
˝e inne êród∏a zmiennoÊci i niepewnoÊci, koszty zwià-
zane z procesem starzenia si´ spo∏eczeƒstw itp. Uzna-
no tak˝e, i˝ po˝àdane by∏oby przekazywanie przez paƒ-
stwa cz∏onkowskie danych dotyczàcych d∏u˝szego ho-
ryzontu czasowego ni˝ formalnie wymagana 5-letnia
perspektywa.

Jak si´ wydaje, wskazanie na problem starzenia

si´ spo∏eczeƒstw, jako wa˝ny czynnik, który powinien
byç uwzgl´dniany przy ustalaniu Êredniookresowych
celów bud˝etowych, by∏o nieprzypadkowe. Rok przed
przyj´ciem powy˝szego kodeksu Komisja Europejska
opracowa∏a bowiem prognozy wydatków bud˝etowych
zwiàzanych z tym procesem (na cele emerytalne i zdro-
wotne), z którego wynika∏o, ˝e w przysz∏oÊci nale˝y si´
spodziewaç ich znacznego wzrostu w wielu paƒstwach
cz∏onkowskich

. Potwierdzi∏y to równie˝ raporty

opracowywane w kolejnych latach – zarówno przez
UE,

jak i OECD

. Praktycznie wszystkie tego typu

badania zawierajà prognozy do oko∏o 2050 r. i przewi-
dujà, ˝e wzrost wydatków bud˝etowych rozpocznie si´
oko∏o 2015 r., natomiast osiàgnie swój szczyt oko∏o
2040 r. W zwiàzku z tym uznaje si´, ˝e paƒstwa, spo-
dziewajàce si´ w przysz∏oÊci istotnego wzrostu tych
wydatków (które nale˝y traktowaç jako swoisty „ukry-
ty d∏ug”), powinny stawiaç sobie bardziej ambitne cele
dotyczàce poziomu deficytu bud˝etowego i zak∏adaç
odpowiednio wi´ksze marginesy bezpieczeƒstwa (zob.
dalej), ni˝ wynika∏oby to tylko z normalnych przewidy-
wanych wahaƒ koniunktury oraz innych êróde∏ nie-
pewnoÊci i zmiennoÊci w bud˝ecie

. Komisja Europej-

ska uwa˝a nawet, ˝e paƒstwa te powinny dà˝yç do
osiàgania nadwy˝ek bud˝etowych w najbli˝szych la-
tach – co mog∏oby stanowiç wa˝ny element ogólnej
trzycz´Êciowej strategii przygotowania si´ do skutków
starzenia si´ spo∏eczeƒstw (na którà sk∏adajà si´ obni-
˝enie poziomu d∏ugu publicznego, wzrost zatrudnienia
kobiet i osób starszych oraz reforma systemu emerytal-
nego i s∏u˝by zdrowia).

Postulaty zawarte w powy˝szym Kodeksie do-

brej praktyki zosta∏y potwierdzone w lipcu 2001 r.,

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 3

Makroekonomia

Szerzej na ten temat: J. Fischer, G. Guidice: The Stability and Convergence

Programmes. W: A. Brunila, M. Buti and D. Franco (red.): The Stability and

Growth Pact – the architecture of fiscal policy in EMU. Palgrave Macmillan,

Basingstoke 2001, s. 158 i nast.

Paƒstwo cz∏onkowskie przyjmujàce jednolità walut´ przestaje przygotowy-

waç program zbie˝noÊci, a zaczyna – tak jak inne paƒstwa strefy euro – pro-

gram stabilnoÊci. Pierwszy program stabilnoÊci powinien byç przedstawiony

przez takie paƒstwo w terminie szeÊciu miesi´cy od decyzji Rady UE o przy-

j´ciu przez to paƒstwo wspólnej waluty.

Zob. D. Franco, T. Munzi: Ageing and fiscal policies in the European Union.

European Commission, European Economy – Reports and Studies, No. 4/1997.

Zob. np. Budgetary challenges posed by ageing populations: the impact on

public spending on pensions, health and long-term care for the elderly and po-

ssible indicators of the long-term sustainability of public finances. Economic

Policy Committee, Brussels, 24 October 2001.

Zob. np. T.T. Dang, P. Antolin, H. Oxley: The fiscal implications of ageing:

projections of age-related spending. OECD Working Paper, No. 31, Paris 2001.

H. Brits, M. de Vor: The Pact for Stability and Growth, op.cit., s. 216-217.

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 3

Makroekonomia

w przyj´tym przez Rad´ ECOFIN Kodeksie post´po-
wania w zakresie zawartoÊci prezentacji programów
stabilnoÊci i zbie˝noÊci. Nowy kodeks wprowadzi∏
ponadto specjalny wystandaryzowany format dla
danych makroekonomicznych przekazywanych
przez paƒstwa cz∏onkowskie, a tak˝e wysunà∏ pro-
pozycje skondensowania procedury corocznego
przekazywania zaktualizowanych wersji programów
gospodarczych do pó∏tora miesiàca (w okresie tym
muszà zostaç z∏o˝one wszystkie programy). Zmiany
te zapewni∏y znacznie wi´kszà spójnoÊç i porówny-
walnoÊç poszczególnych programów gospodar-
czych, u∏atwi∏y proces ich oceny, a tak˝e zapewni∏y
poszanowanie zasady równego traktowania paƒstw
cz∏onkowskich

W praktyce programy stabilnoÊci i zbie˝noÊci

przedk∏adane sà przez paƒstwa cz∏onkowskie jesienià
ka˝dego roku, nied∏ugo po opracowaniu projektów bu-
d˝etów przez ich rzàdy i przedstawieniu ich narodo-
wym parlamentom. Po otrzymaniu programów Rada
UE – opierajàc si´ na ocenie Komisji Europejskiej i Ko-
mitetu Ekonomiczno-Finansowego – bada treÊç pro-
gramów stabilnoÊci i zbie˝noÊci. W szczególnoÊci
sprawdza,

- czy zak∏adajà one stosowne marginesy bezpie-

czeƒstwa, pozwalajàce na unikni´cie nadmiernego de-
ficytu, a tak˝e osiàgniecie – nawet w przypadku wystà-
pienia niespodziewanych negatywnych zjawisk bud˝e-
towych – postawionych Êredniookresowych celów bu-
d˝etowych,

- czy podj´te lub przewidywane dzia∏ania i Êrodki

sà odpowiednie do osiàgni´cia tych celów,

- czy przyj´te za∏o˝enia makroekonomiczne, na

których opierajà si´ programy, sà realistyczne.

Rada sprawdza równie˝, czy programy stabilnoÊci

i zbie˝noÊci sà spójne z Ogólnymi Wytycznymi Polity-
ki Gospodarczej. Je˝eli Rada uzna, ˝e cele lub treÊç pro-
gramu danego paƒstwa cz∏onkowskiego powinny byç
skorygowane, mo˝e zwróciç si´ tym zakresie do tego
paƒstwa ze stosownà proÊbà.

Rada UE bada nie tylko treÊç programów stabilno-

Êci i zbie˝noÊci, ale równie˝ stopieƒ ich zastosowania
w praktyce (podobnie jak poprzednio – na podstawie
oceny Komisji Europejskiej i Komitetu Ekonomiczno-
-Finansowego). Przede wszystkim identyfikowane sà
ewentualne (obecne lub przysz∏e) rozbie˝noÊci mi´dzy
sytuacjà bud˝etowà danego paƒstwa cz∏onkowskiego a
celami zawartymi w jego programie gospodarczym. Je-
˝eli Rada stwierdzi znaczne rozbie˝noÊci w tym wzgl´-
dzie, wówczas – aby zapobiec wystàpieniu nadmierne-

go deficytu – wysy∏a danemu paƒstwu stosowny sygna∏
ostrzegawczy w postaci zalecenia (tak jak w przypad-
ku procedury nadmiernego deficytu i ogólnych wytycz-
nych). Je˝eli nie zostanà podj´te stosowne Êrodki na-
prawcze, mo˝e ono zostaç podane do publicznej wia-
domoÊci. Nale˝y nadmieniç, ˝e oprócz sytuacji bud˝e-
towej Rada sprawdza tak˝e, czy nie wyst´pujà nadmier-
ne wahania kursów walutowych (naturalnie dotyczy to
wy∏àcznie paƒstw przygotowujàcych programy zbie˝-
noÊci, pozostajàcych poza strefà euro i majàcych odr´b-
ne waluty).

W pierwszej po∏owie lat dziewi´çdziesiàtych de-

ficyty bud˝etowe przekraczajàce 3% PKB by∏y zjawi-
skiem charakterystycznym nie tylko dla paƒstw cz∏on-
kowskich Wspólnoty, ale tak˝e dla Stanów Zjedno-
czonych (z kolei w Japonii wyst´powa∏a wówczas sy-
tuacja bliska równowagi lub nadwy˝ki bud˝etowej,
ale w drugiej po∏owie dekady tendencja ta si´ odwró-
ci∏a – zob. tabela 3). Je˝eli chodzi o sytuacj´ bud˝eto-
wà Wspólnoty, to do 1996 r. deficyty przekraczajàce
dozwolony pu∏ap 3% PKB istnia∏y w zdecydowanej
wi´kszoÊci paƒstw cz∏onkowskich (z wyjàtkiem Irlan-
dii, Danii i Luksemburga). Sytuacja ta wymaga∏a skie-
rowania stosownych zaleceƒ do wszystkich paƒstw
cz∏onkowskich, aby podj´∏y odpowiednie Êrodki na-
prawcze. Od 1997 r. nastàpi∏a znaczna poprawa sytu-
acji bud˝etowej we Wspólnocie (m.in. w z uwagi na
koniecznoÊç spe∏nienia kryteriów zbie˝noÊci kwalifi-
kujàcych do strefy euro), w zwiàzku z czym praktycz-
nie wszystkie decyzje o istnieniu nadmiernego defi-
cytu zosta∏y uchylone przed rozpocz´ciem trzeciego
etapu UGW. Wyjàtkiem by∏a Grecja, gdzie nadmierny
deficyt utrzymywa∏ si´ d∏u˝ej ni˝ w innych paƒ-
stwach cz∏onkowskich. W zwiàzku z tym decyzja zo-
sta∏a anulowana póêniej – w grudniu 1999 r. – otwie-
rajàc Grecji drog´ do przyj´cia jednolitej waluty (pó∏
roku póêniej zapad∏a decyzja o przystàpieniu Grecji
do strefy euro).

Problemy z utrzymaniem odpowiedniego poziomu

deficytu pojawi∏y si´ póêniej tak˝e wÊród cz∏onków
strefy euro, a mianowicie Niemiec i Portugalii, które w
2001 r. nie zdo∏a∏y osiàgnàç celów bud˝etowych zapla-
nowanych w ich programach stabilnoÊci z poprzednie-
go roku (odpowiednio 1,5% i 1,1% PKB), znacznie je
przekraczajàc i zbli˝ajàc si´ niebezpiecznie blisko do
pu∏apu 3% PKB (w obu przypadkach deficyt wyniós∏ –
wed∏ug wst´pnych danych – oko∏o 2,7% PKB)

. W

zwiàzku z tym w styczniu 2002 r. Komisja Europejska
wystosowa∏a do Rady wniosek o skierowanie zaleceƒ
do Niemiec i Portugalii, jako sygna∏u ostrzegawczego,
˝e istnieje realna groêba wystàpienia w tych paƒstwach
nadmiernego deficytu bud˝etowego w 2002 r. Jednak
miesiàc póêniej wniosek Komisji zosta∏ odrzucony
przez Rad´ ECOFIN, a oba paƒstwa zobowiàza∏y si´ do

Zob. Co-ordination of economic policies in the EU…, op.cit., s. 20-23.

W opinii s∏u˝b Komisji Europejskiej margines bezpieczeƒstwa wynoszàcy

oko∏o 0,5-1% PKB pozwala uniknàç ewentualnych wstrzàsów fiskalnych, ta-

kich jak nieoczekiwane zmniejszenie dochodów podatkowych, przekroczenie

ustalonego pu∏apu wydatków bud˝etowych czy niespodziewane zmiany po-

ziomu stóp procentowych. Zob. Public Finances in EMU – 2002. European

Commission, European Economy, No. 3/2002, s. 42.

Zob. The 2002 Broad Economic Policy Guidelines, op.cit., s. 32 i 48.

przestrzegania wartoÊci bazowej w 2002 r., a tak˝e osià-
gni´cia celu Êredniookresowego w postaci równowagi
lub nadwy˝ki bud˝etowej w 2004 r. (podobnie jak po-
zosta∏e paƒstwa strefy euro)

Powy˝sza sytuacja dotyczàca odrzucenia wnio-

sków Komisji o skierowanie zaleceƒ do Niemiec i Por-
tugalii uwidoczni∏a fakt, ˝e Pakt StabilnoÊci i Wzrostu,
choç jest instrumentem o charakterze gospodarczym,
ma równie˝ wyraêny wymiar polityczny. Dotyczy to
podejmowania decyzji o wyst´powaniu nadmiernego
deficytu i nak∏adaniu stosowanych sankcji. Komisja
Europejska, b´dàca instytucjà ponadnarodowà, mo˝e
jedynie zaproponowaç okreÊlone rozwiàzania, a osta-
teczna decyzja (równie˝ odrzucajàca propozycje Komi-
sji) jest podejmowana przez Rad´ UE, w której repre-
zentowane sà interesy narodowe poszczególnych
paƒstw cz∏onkowskich. Co wi´cej, Rada UE nie podej-
muje decyzji na podstawie ÊciÊle okreÊlonych kryte-
riów ekonomicznych (choç sà one jasno ustalone), lecz
ma stosunkowo du˝à swobod´ interpretacji danej sytu-
acji. Ostatecznie wp∏ywa to na podj´cie decyzji, czy np.
w przypadku powa˝nego pogorszenia koniunktury
(roczny spadek PKB o 0,75% – 2%) deficyt przekracza-
jàcy wartoÊç bazowà (3% PKB) jest, czy nie jest nad-

mierny, a tym samym czy nale˝y zastosowaç okreÊlone
sankcje, czy te˝ nie. Przy podejmowaniu tego typu de-
cyzji (majàcych niewàtpliwie charakter po cz´Êci poli-
tyczny) niezb´dne sà równie˝: dyplomatyczna ostro˝-
noÊç i polityczne wyczucie. Jak si´ bowiem wydaje, w
przypadku przekroczenia dozwolonego pu∏apu deficy-
tu (o ile b´dzie ono nieznaczne), przedstawiciele
paƒstw cz∏onkowskich w Radzie UE mogà byç sk∏onni
do poszukiwania okolicznoÊci ∏agodzàcych, pozwalajà-
cych danemu paƒstwu na unikni´cie sankcji, aby
ewentualnie w przysz∏oÊci samemu móc liczyç na ∏a-
godniejsze potraktowanie w razie znalezienia si´ w po-
dobnej sytuacji. Powy˝szy przypadek Niemiec i Portu-
galii w pe∏ni to potwierdza∏. Ponadto, istnia∏y opinie,
˝e Rada UE (a de facto skupione w niej paƒstwa cz∏on-
kowskie UE) odrzuci∏a wniosek o skierowanie zaleceƒ
do Niemiec i Portugalii, aby w ten sposób wskazaç, ˝e
Komisja dokonuje zbyt ostrej interpretacji przepisów
Paktu StabilnoÊci i Wzrostu

Rozwój sytuacji potwierdzi∏ jednak s∏usznoÊç pro-

pozycji Komisji z poczàtku 2002 r., gdy˝ póêniejsza re-
wizja danych (przedstawiona w wiosennych i jesien-
nych prognozach gospodarczych) uwidoczni∏a, ˝e fak-
tyczny poziom deficytu bud˝etowego Portugalii i Nie-
miec by∏ w 2001 r. znacznie wy˝szy ni˝ poczàtkowo
oceniano. W przypadku Portugalii wyniós∏ on 4,1%
PKB (oceniano, ˝e w 2002 r. spadnie on do 3,4% PKB,

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 3

Makroekonomia

Zob. L. Or´ziak: Polityka bud˝etowa na obszarze euro (cz. II). „Bank i Kre-

dyt” nr 7/2002, s. 11.

W Ogólnych Wytycznych Polityki Gospodarczej z 2001 r. planowano osià-

gni´cie tego celu ju˝ rok wczeÊniej, tj. w 2003 r., ale ze wzgl´du na pogorsze-

nie si´ w 2001 r. sytuacji bud˝etowej w strefie euro niezb´dne by∏o jego prze-

suni´cie. Tam˝e, s. 18; zob. tak˝e: The 2001 Broad Economic Policy Guideli-

nes, op.cit., s. 18.

Ta b e l a 3 Deficyty bud˝etowe w paƒstwach cz∏onkowskich UE (w porównaniu z USA i Japonià)

1991 1992 1993 1994 1995 1991-1995 1996

1997 1998 1999 2000 1996-2000 2001 2002* 2003* 2004*

Belgia -6,2

-6,9

-7,2

-4,8

-4,4

-5,9

-3,8

-2,0

-0,7

-0,5

0,1

-1,4

0,4

-0,1

0,0

0,3

Dania -2,4

-2,2

-2,8

-2,6

-2,3

-2,4

-1,0

0,4

1,1

3,1

2,5

1,2

3,1

2,0

2,5

Niemcy -3,2

-2,8

-3,5

-2,6

-3,5

-3,1

-3,4

-2,7

-2,2

-1,5

1,1

-1,7

-2,8

-3,8

-3,1

-2,3

Grecja -11,4

-12,6

-13,6

-9,9

-10,2

-11,5

-7,8

-4,7

-2,5

-1,9

-1,8

-3,5

-1,2

-1,3

-1,1

Hiszpania -4,3

-4,0

-6,7

-6,1

-6,6

-5,6

-4,9

-3,2

-2,7

-1,1

-0,6

-2,5 -0,1

0,0

-0,3

0,1

Francja -2,0

-3,9

-5,6

-5,5

-4,5

-4,1

-3,0

-2,7

-1,6

-1,3

-2,6

-1,4

-2,7

-2,9

-2,5

Irlandia -2,3

-2,4

-2,3

-1,6

-2,2

-2,1

-0,2

1,2

2,4

2,2

4,4

2,0

1,5

-1,0

-1,2

-1,0

W∏ochy -10,0

-9,5

-9,4

-9,1

-7,6

-9,1

-7,1

-2,7

-2,8

-1,8

-0,5

-3,0

-2,2

-2,4

-2,2

-2,9

Luksemburg

1,8 0,7 1,6 2,7 2,7 1,9

2,0

2,8 3,1 3,6 5,6

3,4

6,1 0,5 -1,8 -1,9

Holandia -2,8

-3,8

-3,1

-3,6

-4,2

-3,5

-1,8

-1,1

-0,8

0,7

2,2

-0,2

0,1

-0,8

-1,2

-0,9

Austria -3,0

-1,9

-4,2

-4,9

-5,3

-3,8

-4,0

-2,0

-2,4

-2,3

-1,5

-2,4

0,2

-1,8

-1,6

-1,5

Portugalia -5,8

-2,9

-5,9

-4,4

-5,0

-3,8

-2,6

-2,4

-2,9

-3,0 -4,1

-3,4

-2,9

-2,6

Finlandia -1,5

-5,7

-7,9

-6,0

-3,7

-5,0

-3,2

-1,5

1,3

1,9

7,0 1,1 4,9

3,6

3,1

3,5

Szwecja -1,1

-7,5

-11,9

-9,9

-7,7

-7,6

-3,1

-1,6

1,9

1,5

3,7

0,5

4,8

1,4

1,2

1,5

Wlk. Brytania

-2,3 -6,1 -7,7

-6,7

-5,8

-5,7

-4,4

-2,2

0,2

1,1

4,0

-0,3

0,7

-1,1

-1,3

-1,4

UE-15 -4,1

-5,0

-6,0

-5,4

-5,2

-5,1

-4,2

-2,5

-1,6

-0,7

1,0

-1,6

-0,8

-1,9

-1,8

-1,6

UE-12 (strefa euro) -4,6 -4,8 -5,6 -5,1 -5,1 -5,0

-4,3

-2,6 -2,2 -1,3 0,1

-2,1

-1,5 -2,3 -2,1 -1,8

USA -5,0

-5,9

-5,0

-3,7

-3,1

-4,5

-2,2

-1,0

0,3

0,7

1,5

-0,1

-0,5

-3,2

-3,6

-3,8

Japonia

2,8

1,4 -1,6

-2,3

-4,2

-0,8

-4,9

-3,7 -10,7

-7,1

-7,4

-6,8

-7,2

-8,0

-8,1

-8,2

* prognozy

deficyt równy lub wy˝szy ni˝ 3% PKB (faktyczny lub przewidywany)

èród∏o: The 2002 Broad Economic Policy Guidelines. European Commission, “European Economy”, No. 4/2002 (dane za okres 1991-1997; do 1994 r. dane zgodne

z definicjà ESA 79, od 1995 r. – ESA 95); Economic Forecasts – Autumn 2002, European Commission, “European Economy”, No. 5/2002 (dane za okres 1998-2004).

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 3

Makroekonomia

a w 2003 r. nieco poni˝ej 3% PKB, g∏ównie dzi´ki
znacznemu zaostrzeniu polityki bud˝etowej). W zwiàz-
ku z zaistnia∏à sytuacjà, ju˝ w lipcu 2002r. Komisja
uruchomi∏a procedur´ nadmiernego deficytu. W konse-
kwencji tego na poczàtku listopada 2002 r. Rada UE
podj´∏a decyzj´ o istnieniu nadmiernego deficytu w
Portugalii i skierowa∏a do tego paƒstwa zalecenie do-
tyczàce podj´cia stosownych Êrodków napraw-
czych

. Rada UE zaleci∏a rzàdowi Portugalii zdecydo-

wane wprowadzanie planów bud˝etowych, zgodnie z
którymi deficyt bud˝etowy w 2002 r. mia∏ spaÊç do po-
ziomu 2,8% PKB, i wyznaczy∏a koniec grudnia 2002 r.
jako ostateczny termin podj´cia wszelkich niezb´d-
nych dzia∏aƒ w tym zakresie. Rada UE zaleci∏a tak˝e
w∏adzom portugalskim, aby podj´∏y odpowiednie dzia-
∏ania w celu dalszej redukcji deficytu bud˝etowego (do
poziomu wyraênie poni˝ej 3% PKB w 2003 r.), jak rów-
nie˝ utrzymywania wysokoÊci d∏ugu publicznego poni-
˝ej wartoÊci bazowej (60% PKB). Zalecenie to – w po-
rozumieniu z rzàdem portugalskim – zosta∏o podane do
publicznej wiadomoÊci.

W przypadku Niemiec deficyt bud˝etowy w 2001 r.

zbli˝y∏ si´ do progu 3% PKB, a w 2002 r. – g∏ównie ze
wzgl´du na trwajàcy spadek dochodów i przekroczenie
wydatków bud˝etowych, a tak˝e negatywny wp∏yw
ubieg∏orocznej powodzi – przewidywano jego wzrost
do 3,8% PKB. W zwiàzku z tym jesienià 2002 r. Komi-
sja wszcz´∏a procedur´ nadmiernego deficytu i przygo-
towa∏a raport nt. niebezpieczeƒstwa wystàpienia nad-
miernego deficytu w Niemczech. Na tej podstawie pod
koniec stycznia 2003 r. Rada UE podj´∏a decyzj´ o ist-
nieniu nadmiernego deficytu w Niemczech i skierowa-
∏a do tego paƒstwa zalecenie dotyczàce podj´cia odpo-
wiednich Êrodków naprawczych

. Rada UE wezwa∏a

rzàd Niemiec do podj´cia natychmiastowych dzia∏aƒ w
tym zakresie, wyznaczajàc na to standardowy cztero-
miesi´czny okres (do 21 maja 2003 r.). Na rzàd niemiec-
ki na∏o˝ono ponadto obowiàzek rygorystycznej realiza-
cji za∏o˝eƒ bud˝etowych, zgodnie z którymi poziom de-
ficytu bud˝etowego ma spaÊç do 2,75% PKB w 2003 r.
Rada UE zaleci∏a tak˝e w∏adzom niemieckim, aby za-
pewni∏y, ˝e wzrost poziomu d∏ugu publicznego zosta-
nie zatrzymany w 2003 r. i od tego czasu zacznie stop-
niowo spadaç.

Ponadto, w listopadzie 2002 r. Komisja Europejska

skierowa∏a do Rady UE wniosek o wys∏anie sygna∏u
wczesnego ostrzegania (zalecenia) do Francji, w przy-
padku której stwierdzono powa˝ne odchylenie pomi´-
dzy celem bud˝etowym na 2002 r. zapisanym we fran-
cuskim programie stabilnoÊci a jego realizacjà (odpo-

wiednio 1,4% i 2,7% PKB). Ponadto prawdopodobne
jest zbli˝enie si´ w 2003 r. poziomu deficytu bud˝eto-
wego niebezpiecznie blisko maksymalnego dozwolone-
go pu∏apu (wed∏ug prognoz do 2,9% PKB). W zwiàzku
z tym, pod koniec stycznia 2003 r. Rada UE skierowa-
∏a do Francji zalecenie (w ramach wczesnego ostrzega-
nia),

aby podj´∏a ona odpowiednie Êrodki majàce na

celu niedopuszczenie do przekroczenia limitu 3% PKB
w 2003 r. Ponadto zaleci∏a prowadzenie nieustannych
dzia∏aƒ dostosowawczych, w wyniku których w nad-
chodzàcych latach nast´powaç b´dzie ciàg∏a poprawa
sytuacji bud˝etowej we Francji (przynajmniej o 0,5%
PKB rocznie), co powinno pozwoliç jej osiàgnàç Êred-
niookresowy cel w postaci sytuacji bliskiej równowagi
lub nadwy˝ki bud˝etowej do 2006 r.

Istotnà rozbie˝noÊç mi´dzy celem bud˝etowym na

2002 r. zawartym w programie stabilnoÊci a jego reali-
zacjà Komisja stwierdzi∏a tak˝e w przypadku W∏och
(odpowiednio 0,5% i 2,4% PKB). Nie potraktowano te-
go jednak jako bezpoÊredniego ryzyka przekroczenia
wartoÊci bazowej w 2003 r., w którym prognozuje si´
nieznaczny spadek deficytu do 2,2% PKB (niebezpie-
czeƒstwo zbli˝enia si´ do wartoÊci bazowej mo˝e jed-
nak wystàpiç w 2004 r. – 2,9% PKB). Za bardziej niepo-
kojàcy w przypadku W∏och uznano fakt zahamowania
redukcji d∏ugu publicznego, utrzymujàcego si´ wcià˝
na bardzo wysokim poziomie (ponad 110% PKB)

Jak wynika z przedstawionego powy˝ej opisu Pak-

tu StabilnoÊci i Wzrostu sankcje, które dotkn´∏y Fran-
cj´, Niemcy i Portugali´, czyli skierowanie zaleceƒ i
ewentualne ich upublicznienie, sà jeszcze stosunkowo
∏agodne w porównaniu z innymi potencjalnymi sank-
cjami przewidywanymi przez Pakt, jak koniecznoÊç
z∏o˝enia nieoprocentowanego depozytu lub zamiana go
w kar´ finansowà. W przypadku zastosowania przez
Rad´ restrykcyjnej interpretacji przepisów Paktu, kon-
sekwencje dla danego paƒstwa cz∏onkowskiego mogà
byç bardzo dotkliwe. Przyk∏adowo, na paƒstwo cz∏on-
kowskie, w którym – przy braku okolicznoÊci ∏agodzà-
cych – wystàpi∏by nadmierny deficyt (np. 5% PKB) i
utrzymywa∏by si´ co najmniej przez dwa lata, musia∏a-
by ostatecznie zostaç na∏o˝ona kara finansowa w wyso-
koÊci 0,4% PKB za ka˝dy nast´pny rok. Dla niektórych
paƒstw by∏aby to suma znacznie przekraczajàca ich
rocznà sk∏adk´ cz∏onkowskà do bud˝etu UE

. Ko-

niecznoÊç dokonania tak du˝ej wp∏aty mia∏aby niewàt-
pliwie powa˝ne skutki zarówno polityczne, jak i gospo-
darcze. Wymaga∏oby to albo znacznego zwi´kszenia
podatków i/lub redukcji wydatków bud˝etowych, albo

Council Recommendation to Portugal with a view to bringing an end to the

situation of an excessive government deficit – application of Article 104(7) of

the Treaty. Brussels, 5 November 2002.

Council Recommendation with a view to bringing an end to the situation of

an excessive government deficit in Germany – application of Article 104(7) of

the Treaty establishing the European Community. Brussels, 21 January 2003.

Council Recommendation with a view to giving early warning to France in

order to prevent the occurrence of an excessive deficit. Brussels, 21 January

2003.

Zob. Economic Forecasts – Autumn 2002. European Commission, “Europe-

an Economy” No. 5/2002, s. 34; The EU Economy: 2002 Review. European

Commission, Brussels, 11 December 2002, s. 50-51.

D. Gros, N. Thygesen: European monetary integration. Essex 1998 Longman,

s. 344.

– je˝eli to okaza∏oby si´ niemo˝liwe – zwi´kszenia de-
ficytu bud˝etowego (co oczywiÊcie by∏oby sprzeczne z
podstawowym celem Paktu). Mo˝na si´ zatem spodzie-
waç, ˝e je˝eli rzeczywiÊcie mia∏aby zostaç podj´ta de-
cyzja o na∏o˝eniu na dane paƒstwo cz∏onkowskie sank-
cji finansowych wynikajàcych z Paktu, to ich wysokoÊç
uwzgl´dnia∏aby faktyczne mo˝liwoÊci p∏atnicze tego
paƒstwa

Je˝eli chodzi o skutecznoÊç potencjalnych sankcji

finansowych, które przewiduje Pakt StabilnoÊci i Wzro-
stu, to istniejà ró˝ne opinie na ten temat. Z jednej strony,
wskazuje si´ na ich wymiar polityczny, gdy˝ ewentual-
ne na∏o˝enie sankcji finansowych na jakiekolwiek paƒ-
stwo cz∏onkowskie stanowi∏oby dla tego rzàdu paƒstwa
powa˝ny k∏opot, kompromitacj´ lub wr´cz utrat´ twa-
rzy. Samo istnienie takiej groêby jest wi´c na tyle sku-
teczne, ˝e mo˝e spowodowaç zmian´ prowadzenia poli-
tyki bud˝etowej przez dany rzàd, by uniknàç powy˝-
szych konsekwencji

. Z drugiej strony istniejà opinie,

˝e kara finansowa jako sankcja polityczna jest ma∏o wia-
rygodna i jedynie w niewielkim stopniu mo˝e wp∏ynàç
na dany rzàd w kwestii redukcji nadmiernego deficytu
bud˝etowego. Przeciwnie, jej na∏o˝enie mo˝e spowodo-
waç dalsze pogorszenie – i tak ju˝ nienajlepszej – sytu-
acji bud˝etowej danego paƒstwa, a tym samym zwi´k-
szyç (a nie zmniejszyç) problem. Ponadto uwa˝a si´, ˝e
o ile rzàd mo˝e ponieÊç jakieÊ konsekwencje o charakte-
rze politycznym w przypadku na∏o˝enia sankcji finanso-
wych, o tyle skutki o charakterze ekonomicznym odczu-
je przede wszystkim sektor prywatny, na który zostanà
one przerzucone w postaci wy˝szych podatków

Pakt StabilnoÊci i Wzrostu – w swojej obecnej po-

staci – cz´sto bywa przedmiotem krytyki. G∏ówne za-
rzuty wysuwane pod jego adresem to:

• Nadmierne usztywnienie i ograniczenie ela-

stycznoÊci polityki bud˝etowej. Po pierwsze, jest nieko-
rzystne zw∏aszcza w okresie, w którym jest ona najbar-
dziej potrzebna, tzn. w czasie dostosowywania si´
paƒstw strefy euro do funkcjonowania w warunkach
utraty niezale˝noÊci w prowadzeniu polityki pieni´˝nej
i kursowej. Po drugie, powoduje przesuni´cie ci´˝aru
stabilizacji polityki gospodarczej na polityk´ pieni´˝nà,
co mo˝e prowadziç do jej nadmiernej ekspansywnoÊci.

• Na∏o˝enie na paƒstwa cz∏onkowskie obowiàzku

prowadzenia bardzo (zbyt) rygorystycznej polityki bu-
d˝etowej równie˝ w okresie dobrej koniunktury go-
spodarczej, by uniknàç przekroczenia dopuszczalnego
pu∏apu deficytu w okresie jej pogorszenia. Mo˝e si´ to
przyczyniç do os∏abienia dzia∏ania tzw. automatycz-
nych stabilizatorów w okresie gorszej koniunktury

• Skupianie si´ niemal wy∏àczne na krótkookre-

sowych calach i zobowiàzaniach, a przez to niezwra-
canie dostatecznej uwagi na reformy strukturalne.
Mo˝e to prowadziç do ró˝nego rodzaju niekorzyst-
nych zjawisk lub wr´cz patologii. Po pierwsze, dà˝e-
nie do spe∏nienia kryteriów Paktu za ka˝dym razem
(rok po roku) mo˝e zach´caç paƒstwa cz∏onkowskie
do og∏aszania zniekszta∏conych – lepszych ni˝ w rze-
czywistoÊci – danych dotyczàcych ich sytuacji gospo-
darczej i bud˝etowej (dzi´ki prowadzeniu tzw. twór-
czej ksi´gowoÊci). Po drugie, wymogi Paktu mogà
zniech´caç paƒstwa cz∏onkowskie do przeprowadze-
nia po˝àdanych reform (np. systemu emerytalnego),
które mog∏yby przynieÊç Êrednio- i d∏ugookresowe
korzyÊci, ale za cen´ pogorszenia sytuacji bud˝etowej
w krótkim okresie

• Zniech´canie do dokonywania inwestycji pu-

blicznych. Wymóg utrzymywania finansów publicz-
nych zgodnie z zasadami Paktu, tj. na poziomie zbli˝o-
nym do równowagi lub nadwy˝ki bud˝etowej, oznacza
bowiem, ˝e wydatki kapita∏owe muszà byç finansowa-
ne z bie˝àcych dochodów bud˝etowych. Tym samym
nie jest mo˝liwe roz∏o˝enie w czasie ca∏kowitych kosz-
tów okreÊlonych projektów inwestycyjnych (równie˝
na kolejne pokolenia podatników, które tak˝e korzysta-
∏yby z efektów tych inwestycji)

• Skupianie si´ wy∏àcznie na sytuacji bud˝eto-

wej poszczególnych paƒstw, a tym samym nie-
uwzgl´dnianie sytuacji bud˝etowej strefy euro jako
ca∏oÊci. Mo˝e to spowodowaç nadmiernà ekspan-
sywnoÊç polityki fiskalnej w ramach UGW, co nie
zostanie zauwa˝one, gdy˝ formalnie zasady Paktu
nie zostanà naruszone (np. w sytuacji jednoczesnej
zmiany sytuacji bud˝etowej w kilku paƒstwach, tj.
ich przejÊcia od nadwy˝ki do równowagi lub nie-
wielkiego deficytu)

• Polityczny podtekst podejmowania decyzji,

skutkujàcy tym, ˝e o spe∏nieniu bàdê niespe∏nieniu wy-
mogów Paktu (a tym samym na∏o˝eniu lub nienale˝e-
niu sankcji) mogà przesàdzaç nie tyle obiektywne kry-
teria gospodarcze, ile raczej wzajemne polityczne po-
plecznictwo poszczególnych paƒstw cz∏onkowskich. W
rezultacie paƒstwa te mogà odczuwaç pokus´ podejmo-
wania ró˝nego rodzaju niepo˝àdanych i motywowa-
nych politycznie dzia∏aƒ (np. przekraczanie dozwolo-

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 3

Makroekonomia

L. Or´ziak: Polityka bud˝etowa na obszarze euro (cz. II). “Bank i Kredyt” nr

7/2002, s. 5.

Zob. B. Eichengreen, Ch. Wyplosz: The Stability and Growth Pact…, op.cit., s. 68.

Por. A. Hughues Hallett, P. McAdam: Implications of the Stability and

Growth Pact …, op.cit., s. 249-250.

Zob. D. Owen, P. Cole: EMU in perspective. Understanding monetary union.

Pearson Education Ltd, Haarlow 1999, s. 114-118.

Por. F. Ballabriga, C. Martinez-Mongay: Has EMU shifted policy? European

Commission, Economic Paper No. 166, February 2002. A. Razin, E. Sadka: The

Stability and Growth Pact as an impediment to privatizing social security.

CEPR Discussion Paper, No. 3621, November 2002.

Zob. F. Balassone, D. Franco: Public investment, the Stability Pact and the

golden rule. Fiscal Studies, Vol. 21(2)/2000, s. 207-229; J. De Haan, J.E. Sturm,

B.J. Sikken: Government capital formation: explaining the decline. “Review of

World Economics” No. 132/1996, s. 55-74; H. Oxley, J.P. Martin: Controlling

government spending and deficits: trends in the 80s and prospects for the 90s.

OECD Economic Studies, No. 17/1991, s. 145-189.

Zob. M. Buti, S. Eijffinger, D. Franco: Revisiting the Stability and Growth

Pact: grand design or internal adjustment. European Commission, Economic

Paper, No. 180, January 2003, s. 9-11.

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 3

Makroekonomia

nego poziomu deficytu bud˝etowego w wyniku zwi´k-
szonych wydatków bud˝etowych w okresach przedwy-
borczych)

• Jednostronny (negatywny) charakter Paktu, któ-

ry przewiduje jedynie sankcje i kary dla paƒstw nie
przestrzegajàcych jego postanowieƒ, a nie przewiduje
˝adnych nagród dla paƒstw, które systematycznie i sta-
rannie wype∏niajà wszystkie wymogi. Czasami obrazo-
wo okreÊla si´, ˝e Pakt zawiera „same kije i ˝adnej mar-
chewki”

Jak wynika z powy˝szego, lista zarzutów pod adre-

sem Paktu StabilnoÊci i Wzrostu jest bardzo d∏uga (choç
powy˝sze zestawienie zapewne ich nie wyczerpuje).
Ponadto, sà to zarzuty bardzo powa˝ne, a wiele z nich
jest niewàtpliwie uzasadnionych (ca∏kowicie lub do
pewnego stopnia). Zwa˝ywszy jednak, ˝e w literaturze
przedmiotu zdecydowanie dominuje bardzo jedno-
stronne – prawie wy∏àcznie krytyczne – nastawienie
wobec Paktu, dla zachowania równowagi i wi´kszego
obiektywizmu wskazane wydaje si´ wystàpienie
poniekàd w roli „adwokata diab∏a”, aby zwróciç uwa-
g´, ˝e czasami krytyka kierowana pod adresem Paktu
jest nie do koƒca uzasadniona lub przesadzona, a nie-
które zarzuty sà wzajemnie sprzeczne.

Przyk∏adowo, bardzo cz´sto poruszana kwestia

nadmiernej restrykcyjnoÊci Paktu wydaje si´ nieco
przeceniana i wyolbrzymiana, gdy˝ – jak wspomniano
– jego postanowienia pozostawiajà doÊç du˝y margines
swobody interpretacji, a praktyka wskazuje na raczej
niskà sk∏onnoÊç do stosowania rozwiàzaƒ drastycz-
nych (nak∏adania sankcji, zw∏aszcza finansowych).
Tym samym w praktyce Pakt StabilnoÊci i Wzrostu
mo˝e okazaç si´ mniej rygorystyczny, ni˝ mog∏oby si´
wydawaç z dos∏ownej analizy jego przepisów. Istniejà
wr´cz opinie, ˝e jest on swego rodzaju „papierowym
tygrysem”,

którego sankcje – zw∏aszcza te najbardziej

dotkliwe (finansowe) – sà przede wszystkim teoretycz-
ne. Zgodnie z tym poglàdem, Pakt ma wprawdzie form´
rozporzàdzeƒ (czyli bezpoÊrednio wià˝àcych aktów
prawnych), ale w praktyce jego stosowanie, zw∏aszcza
w przypadku sankcji, jest uzale˝nione od woli politycz-
nej paƒstw cz∏onkowskich. W zwiàzku z tym – w razie
jej braku – jego postanowienia mogà w ogóle nie zostaç
wprowadzone (a tym samym jego surowe sankcje pozo-
stanà tylko martwym zapisem ustawowym). Jak si´ wy-
daje, obiektywna ocena wymaga wi´c odrzucenia skraj-
nych opinii, a tym samym uznania, ˝e Pakt nie jest ani

nadmiernie rygorystyczny, ani te˝ ca∏kowicie pozba-
wiony realnych sankcji. Mo˝na natomiast dyskutowaç
czy proporcje mi´dzy restrykcyjnoÊcià a elastycznoÊcià
sà w nim odpowiednio wywa˝one.

Inna kwestia dotyczy symetrycznego i asymetrycz-

nego dzia∏ania Paktu StabilnoÊci i Wzrostu. Z jednej
strony, jak wspomniano powy˝ej, Pakt jest krytykowa-
ny za to, ˝e tak samo – a wi´c symetrycznie (i oczywi-
Êcie nadmiernie) – ogranicza swobod´ polityki bud˝e-
towej zarówno w okresie z∏ej, jak i dobrej koniunktury.
Z drugiej strony, jest on krytykowany za coÊ zupe∏nie
przeciwnego, a mianowicie, ˝e jego przepisy sà skon-
struowane niesymetrycznie, gdy˝ nie zawierajà ˝ad-
nych zasad, które powstrzymywa∏yby rzàdy paƒstw
cz∏onkowskich przed prowadzeniem procyklicznej po-
lityki bud˝etowej w okresach silnego wzrostu gospo-
darczego, charakteryzujàcej si´ obni˝aniem podatków i
zwi´kszaniem wydatków bud˝etowych.

Na zakoƒczenie nale˝y równie˝ wspomnieç o

przeciwdzia∏aniu ewentualnym wstrzàsom gospodar-
czym. Jak ju˝ by∏a mowa, na wst´pie niniejszego opra-
cowania, jednolita polityka pieni´˝na jest uznawana za
odpowiednià do reagowania na symetryczne wstrzàsy
gospodarcze, natomiast polityka fiskalna jest z kolei od-
powiednim narz´dziem w przypadku wstrzàsów asy-
metrycznych. W zwiàzku z tym krytyka Paktu Stabilno-
Êci i Wzrostu dotyczy nadmiernego ograniczania i
usztywniania przez jego przepisy polityki bud˝etowej,
na której spoczywa rola neutralizowania ewentualnych
wstrzàsów asymetrycznych w strefie euro. Z drugiej
strony, w przeciwieƒstwie do poglàdów uznajàcych, ˝e
paƒstwa nale˝àce do unii walutowej b´dà bardziej na-
ra˝one na tego rodzaju wstrzàsy,

istniejà równie˝ po-

glàdy ca∏kowicie odmienne. Zgodnie z nimi, w ramach
UGW – wraz z wprowadzeniem jednolitej waluty, pro-
wadzeniem jednolitej polityki pieni´˝nej, post´pujàcà
synchronizacjà cykli koniunkturalnych itp. – potencjal-
ne wstrzàsy gospodarcze powinny stawaç si´ bardziej
symetryczne, a wstrzàsy asymetryczne b´dà raczej za-
nikaç

. To zaÊ oznacza∏oby, ˝e zmniejsza∏aby si´ tak-

˝e rola polityki fiskalnej w tym zakresie, a jednoczeÊnie
wzrasta∏aby rola polityki pieni´˝nej, w∏aÊciwszej w od-
niesieniu do wstrzàsów symetrycznych. Obecnie – kil-
ka lat po wprowadzeniu euro – jest jeszcze za wczeÊnie,

Por. M.Buti: Public finances in the early years of EMU: adjusting to the new

policy regime. Paper for the Workshop of the Foundation for the Modernisa-

tion of Spain, October 2002; J. von Hagen: More growth for stability – reflec-

tions on fiscal policy in Euroland. ZEI Policy Paper, June 2002.

Zob. F. Balassone, D. Franco: Fiscal federalism and the Stability and Growth

Pact: a difficult union. Paper for the Workshop on Fiscal Rules, Banca d’Italia,

Perugia, February 2001, s. 631; C. Bean: Discussion. “Economic Policy” No.

26/1998, s. 106.

M.J. Artis, B. Winkler: The Stability Pact: trading off flexibility for credibili-

ty. W: A. Hughues Hallett, M.M. Hutchison, S.E. Hougaard Jensen (red.): Fiscal

aspects of European monetary integration, op.cit., s. 181 i nast.

Zob. M. Buti, B. Martinot: Open issues in the implementation of the Stabi-

lity and Growth Pact. National Institute Economic Review, No. 174/2000, s.

92-104; S. Korkman: Fiscal policy co-ordination in EMU: should it go beyond

the SGP? W: A. Brunila, M. Buti and D. Franco (red.): The Stability and

Growth Pact..., op.cit., s. 287-310.

Zob. np. P. Krugman: Geography and trade. Cambridge 1991 MIT Press; P.

Krugman: Lessons from Massachusetts for EMU. W: F. Torres, F. Giavazzi

(red.): Adjustment and growth in Economic and Monetary Union. Cambridge

1993 Cambridge University Press.

Zob. np. J. Frankel, A. Rose: The endogeneity of the optimum currency area

criteria. “Economic Journal” No. 108, July 1998; One market, one money: an

evaluation of the potential benefits and costs of forming an economic and mo-

netary union. “European Economy” No. 44, European Commission, Brussels,

October 1990.

aby rozstrzygnàç definitywnie, które z tych poglàdów
sprawdzà si´ w rzeczywistoÊci. Krytyka Paktu Stabilno-
Êci i Wzrostu w tym zakresie – jako oparta na przypusz-
czeniach, a nie faktach – równie˝ wydaje si´ wi´c nieco
przedwczesna (choç nie mo˝na powiedzieç, ˝e na pew-
no nies∏uszna).

Podsumowanie i wnioski

Jak wynika z pierwszej cz´Êci niniejszego opracowania, pro-
ces koordynacji polityk gospodarczych we Wspólnocie ma
doÊç d∏ugà histori´ (si´gajàcà lat szeÊçdziesiàtych), ale w
pierwszych dekadach jego efekty by∏y ma∏o zadowalajàce.
Istnia∏y ró˝ne przyczyny takiego stanu rzeczy. Przede
wszystkim paƒstwa cz∏onkowskie osiàgn´∏y ju˝ w tamtym
czasie pewien poziom integracji gospodarczej (powsta∏a bo-
wiem EWG) i by∏y zaj´te osiàganiem kolejnych post´pów in-
tegracyjnych, jak np. liberalizacja handlu wewnàtrz Wspól-
noty, tworzenie unii celnej, Wspólnej Polityki Rolnej czy Eu-
ropejskiego Systemu Walutowego. Ponadto istnia∏y równie˝
niezbyt sprzyjajàce warunki gospodarcze, charakteryzujàce
si´ ogólnoÊwiatowymi lub regionalnymi kryzysami (jak upa-
dek systemu walutowego z Bretton Woods czy kolejne kry-
zysy naftowe w latach siedemdziesiàtych, a nast´pnie kry-
zys ESW na poczàtku lat dziewi´çdziesiàtych).

Silnym bodêcem do skoordynowania narodowych po-

lityk gospodarczych we Wspólnocie sta∏o si´ dopiero przy-
j´cie i wejÊcie w ˝ycie Traktatu z Maastricht, które jednak
zakoƒczy∏o si´ po∏owicznym sukcesem. O ile bowiem uda-
∏o si´ uzgodniç i przyjàç postanowienia dotyczàce utworze-
nia UGW i jednolitej polityki pieni´˝nej, o tyle – ze wzgl´-
du na brak woli politycznej – nie uda∏o si´ to w odniesie-
niu do polityk gospodarczych, które pozosta∏y w kompe-
tencjach paƒstw cz∏onkowskich. Brak jednolitej polityki go-
spodarczej – przy jednoczesnym istnieniu jednolitej polity-
ki pieni´˝nej – wymaga∏ wprowadzenia okreÊlonej formy
zast´pczej, takiej jak koordynacja narodowych polityk go-
spodarczych. Mo˝na oceniaç, ˝e w porównaniu z jednolità
politykà koordynacja jest formà mniej doskona∏à, ale w ów-
czesnych realiach nic wi´cej nie mo˝na by∏o osiàgnàç.

Podstawowym instrumentem koordynacyjnym w UE

sà Ogólne Wytyczne Polityki Gospodarczej. Wytyczne te –
podobnie jak uzupe∏niajàce je procesy koordynacyjne, tj.
proces luksemburski, proces z Cardiff, proces koloƒski
(zob. cz´Êç II) – sà wià˝àce politycznie, ale niewià˝àce
prawnie. Opierajà si´ g∏ównie na zasadzie konsensusu i
zwykle nie przewidujà formalnych sankcji za niezastoso-
wanie si´ do ich postanowieƒ, w zwiàzku z czym nie
wzbudzajà wi´kszych kontrowersji. Wyjàtkiem jest Pakt
StabilnoÊci i Wzrostu, który jest wià˝àcy nie tylko politycz-
nie, ale równie˝ prawnie, a ponadto przewiduje ró˝nego
rodzaju sankcje (w ostatecznoÊci nawet bardzo dotkliwe)
dla paƒstw nieprzestrzegajàcych jego przepisów. W zwiàz-
ku z tym Pakt praktycznie od samego poczàtku wzbudza∏
wiele kontrowersji i wcià˝ jest przedmiotem silnej krytyki.

Krytyka (ale tylko gdy jest konstruktywna) jest zjawi-

skiem jak najbardziej pozytywnym, gdy˝ wskazuje b∏´dy,
zmusza do lepszego przyjrzenia si´ danej kwestii, jej po-
nownego przemyÊlenia itd. Jak si´ jednak wydaje, kryty-
ka Paktu StabilnoÊci i Wzrostu jest czasami nieco zbyt da-
leko posuni´ta. Poza tym, aby krytyka by∏a konstruktyw-
na, musi proponowaç coÊ w zamian – w dodatku coÊ lep-
szego ni˝ to, co jest przedmiotem krytyki. Tymczasem
zdarza si´, ˝e przeciwnicy krytykujà przepisy Paktu, nie
podajàc jednoczeÊnie ˝adnych rozwiàzaƒ alternatyw-
nych albo wysuwajàc postulaty niezbyt realne. Nale˝y te˝
zauwa˝yç, ˝e nawet w przypadku rozsàdnych rozwiàzaƒ
alternatywnych, ale wy∏àcznie hipotetycznych, nie ma
gwarancji, ˝e sprawdzà si´ one w praktyce lepiej ni˝ roz-
wiàzanie krytykowane.

Nie oznacza to bynajmniej, ˝e Pakt StabilnoÊci i Wzro-

stu jest rozwiàzaniem doskona∏ym, nie zas∏ugujàcym na
krytyk´. Krytykujàc, nie nale˝y jednak zapominaç o stro-
nach pozytywnych, bo wówczas ocena staje si´ tendencyj-
na. Przede wszystkim nale˝y wi´c doceniç fakt, ˝e w ogó-
le uda∏o si´ osiàgnàç zgod´ politycznà co do Paktu i wpro-
wadziç go w ˝ycie. Trudno bowiem wyobraziç sobie po-
prawne funkcjonowanie jednolitej polityki pieni´˝nej w
strefie euro przy braku jakiejkolwiek koordynacji narodo-
wych polityk bud˝etowych. Ponadto, nale˝y doceniç de-
terminacj´ paƒstw cz∏onkowskich w dà˝eniu do przestrze-
gania jego regu∏ (co jednak czasami jest rzeczywiÊcie trud-
ne do osiàgni´cia).

Je˝eli zaÊ chodzi o propozycje zmian, to nale˝y

stwierdziç, ˝e regu∏y Paktu StabilnoÊci i Wzrostu nie sà
ustalone raz na zawsze, a tym samym – je˝eli b´dzie taka
potrzeba i potwierdzi to praktyka – niewàtpliwie b´dà
mog∏y zostaç odpowiednio zmodyfikowane. Pewne jest,
˝e ewentualne zmiany muszà byç bardzo dobrze przemy-
Êlane i to nie tylko pod kàtem doraênych potrzeb, lecz
d∏ugookresowego interesu UE – tak aby nie trzeba by∏o
ich ponownie modyfikowaç nied∏ugo po wprowadzeniu.
O ile bowiem przeprowadzenie okreÊlonych zmian mo˝e
przynieÊç pozytywne efekty, o tyle zbyt cz´ste dokony-
wanie tego typu zmian mo˝e mieç skutki bardzo nega-
tywne (spadek wiarygodnoÊci i przewidywalnoÊci, pod-
wa˝enie zaufania, ogólna destabilizacja gospodarcza itd.).
Je˝eli zaÊ chodzi o skal´, zakres i termin ewentualnej mo-
dyfikacji Paktu, to (choç trudno w chwili obecnej przesà-
dziç), wydaje si´, ˝e nie nale˝y oczekiwaç radykalnych
zmian w najbli˝szej przysz∏oÊci. Nasuwa si´ te˝ wiele py-
taƒ i wàtpliwoÊci: czy powinny to byç zmiany ewolucyj-
ne, czy raczej rewolucyjne? Czy ewentualne stopniowe
zmiany nie spowodujà, ˝e ich charakter b´dzie g∏ównie
kosmetyczny i w gruncie rzeczy niczego nie zmienià? Czy
z kolei ewentualne zdecydowane zmiany nie b´dà stano-
wiç zbyt du˝ego wstrzàsu dla paƒstw cz∏onkowskich?
Czy wreszcie wypracowanie nowego kompromisu b´-
dzie równie trudne (i w ogóle mo˝liwe) jak w przy-
padku zawierania porozumienia w sprawie Paktu Sta-
bilnoÊci i Wzrostu?

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 3

Makroekonomia

B A N K I K R E DY T m a rz e c 2 0 0 3

Makroekonomia

Minis∏ownik polsko-angielski

automatyczne stabilizatory – automatic stabilisers
centrum decyzyjne w zakresie polityki gospodarczej – centre of decision for economic policy
debata w ramach Rady ECOFIN (dotyczàca przygotowania kolejnych ogólnych wytycznych) – Ecofin orientation
debate
dokument Rady ECOFIN dotyczàcy kluczowych spraw w zakresie polityki gospodarczej – Key Issues Paper
jednolita polityka – single policy
Kodeks dobrej praktyki – Code of good practice
Kodeks post´powania (w zakresie zawartoÊci prezentacji programów stabilnoÊci i zbie˝noÊci) – Code of conduct
(on the content and presentation of stability and convergence programmes)
luêna koordynacja – weak co-ordination
marginesy bezpieczeƒstwa – safety margins
nadmierny deficyt – excessive deficit
natychmiastowe dzia∏ania naprawcze – prompt corrective measures
nieoprocentowany depozyt – non-interest-bearing deposit
niezb´dne dzia∏ania dostosowawcze – necessary adjustment measures
Ogólne Wytyczne Polityki Gospodarczej – Broad Economic Policy Guidelines
ogólne wytyczne gospodarcze dla ca∏ej Wspólnoty – general economic policy guidelines
ogólne wytyczne gospodarcze dla poszczególnych paƒstw cz∏onkowskich – country-specific economic policy
guidelines
Pakt StabilnoÊci i Wzrostu – Stability and Growth Pact
paƒstwa cz∏onkowskie nale˝àce do strefy euro – participating Member States
paƒstwa cz∏onkowskie nie nale˝àce do strefy euro – non-participating Member States
powa˝ny spadek koniunktury gospodarczej – severe economic downturn
procedura nadmiernego deficytu – excessive deficit procedure
programy stabilnoÊci – stability programmes
programy zbie˝noÊci gospodarczej – convergence programmes
Przeglàd Gospodarczy UE – Review of the EU Economy
Raport z Realizacji (Ogólnych Wytycznych) – Implementation Report
„starzenie si´ spo∏eczeƒstw” – ageing of populations
sygna∏ wczesnego ostrzegania – early warning
Êcis∏a koordynacja – close co-ordination
Êredniookresowe programy gospodarcze – medium-term economic programmes
wartoÊç bazowa – reference value
wielostronny nadzór – multilateral surveillance
wspólnotowy system banków centralnych – Community system for the central banks
wstrzàs asymetryczny – asymmetric shock (ew. regional shock, country-specific shocks)
zalecenie – recommendation
zbli˝ony do równowagi lub nadwy˝ki bud˝etowej – close to balance or in surplus
zorientowane na stabilnoÊç otoczenie – stability-oriented framework

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
koordynacja polityk gospodarczych cz2
zasady i problemy koordynacji polityki regionalnej 6
POJĘCIE I ZAKRES POLITYKI GOSPODARCZEJ
Polityka Gospodarcza I
Polityka gospodarcza Polski w pierwszych dekadach XXI wieku W Michna Rozdział XVII
Polityka gospodarcza, red B Winiarski
07, Politologia, Politologia II, Polityka Gospodarcza
Polityka naukowa i innowacyjna jako obszar polityki gospodarczej, SZKOLNY, polityka gospodarcza
zmiany na politycznej i gospodarczej mapie świata
bank centralny jako instytucja polityki gospodarczej (15 str, Bankowość i Finanse
Mniejsza o ministra i NFZ, Polityka gospodarcza- semestr VI
Polityka gospodarcza test 1, Studia - Gospodarka Przestrzenna, Licencjat, Polityka Gospodarcza i Spo
polgosp temat 2 doktryny, polityka gospodarcza
Geografia polityczna i gospodarcza europy, Geopolityka
POLITYKA GOSPODRCZA I JEJ E, Inne

więcej podobnych podstron